Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 20, 14 May 1887 — EDISEPA FERIDO KA HIENA KAULANA O BAGALIA KA OLALI O NA MEA HUNA POHIHIHI Ka Aina Lewa Pahaohao o Mauna Bevia. [ARTICLE]

EDISEPA FERIDO

KA HIENA KAULANA O BAGALIA

KA OLALI O NA MEA HUNA POHIHIHI

Ka Aina Lewa Pahaohao o Mauna Bevia.

Ke Kuhikuhi Puu<.nc Poupou Kamahao, a o ka Liona Hanu Meheu Pololei. Ht Moolilo Enelani i unuhi ia no Kuokoa. IKA loheana o ka liona i keiamau oleloakonahaku wahine, kuaelaoia a lele hou aku la no ke aupuni ako'ako'a. He waloihi keia lele ana aku o ua liona Ia hiki pono aku la oia imua o Edisepa ma'me ke kino hoi i helea hulu ole i kaua mea o ka hou poo iloko o ka enaena o ke ahi. laia i hiki aku ai, pane mai !a o Edisepa, mama ta ? Ae, mama no, he huaolelo no ke kumu i mama ai, wahi a ka liona. Ahe, wahi a Edisepa, e noho malie a kuu ka nae alaila hoopuka ka huaolelo Ia wa, hoomaha iki iho la ua liona la no kekahi mau minute, a i ka maha ana pane aku la o Edisepa, e noho malie iki e hoomakaukau au i mau mea ai nau, i ai iho ai oe a maona, alaila hoike mai i kau huakai. I kela wa wehe ae la o Edisepa i kana kiaha pohihihi a pane iho la, eke kiaha pohihihi e haawi mai oe i mau mea ai na kuu mnkamaka iai iho ai oia a maona. I ka pau ana no o keia mau huaolelo a ua Edisepa !a, aiahoi, kukuku ana ka mahu ona mea ai iluna o kekahi pakaukau nani loa, a la wa hea aku Ia oia i ka liona, auhea oe e kuu hoa'loha maikai, hele mai kaua e ai.

Pane mai la ua liona la, nani ke keiki a ka oluolu nui wale o oe, o oe hookahi ko'u mea nana i haawi i ka ai maikai, ka ia maikai a me na mea maikai a pau, e ko'u mau haku aohe kena mai ia'u e, e hele aku e ai pu, ia oe hoi, e ai pu ana ka kaua iluna o kou papaama. Mahope iho o keia, paina iho la lakou a niaona, a pane aku la ua liona la, aohe a'u mea eaee haawi aku ai ia oe eke keiki aka puuwai oluolu nui wale, o na iwi wale no. Pane aku la o Edisepa, aohe a'u manao ana no ia mau mea, o ke aloha ka'u mea nui, no ia mea hookahi no a'u i noi aku la e ai kaua ma keia papaaina, oiai, o kakou pu kai enemi, kai hakaka |a kai luhi pu hoi i ka hana a ka inaina. Auwe ! nani ke kanaka opio aka oluplu nui wale o oe, he mea oiaio nui ka aie o kuu kino ia oe, aka, aia a ko- | koke mai ka wa o kou pilikia, he kokua [ kokoke loa au mahope ou. I kela wa haawi aku la o Edisena i na hooniaikai a pau me ka pane pu ana aku, heaha ka huaolelo o ke alo alii. Eia ka huaolelo, wahi aka liona, ao le e hookuu ia mai ana ko aikane, wahi a ke aluwahine Makeneti, aia no a hui pu olun he alo ahe alo, a hakaka pu hoi olua, a o ka mea nana ka lanakila alaila, iaia e lilo ai o Heneri, a eia kekahi, i nui ko ike a me ko ikaika i hiki aku ai oe i ua aupuni Waoakua !a, a 1 loaa ole ke aliiwahine Maktneti ia oe, alaila e make no oe iaia, wahi no ana.

I ka lohe ana o Edis?pa i keia mau huaolelo kulou iho la kona poo ilalo a pane iho la, ae no ka nui no hoi o kou mana e kena kaikimahine, nolaila nui no hoi kou hoaano mai ia'u, aka t e akahele oe ia oe iho, o "hei oe ) ka upena kuu aka lawakua, e awihi iki ai na lehua o Hopoe," Mahope iho o keia mau kukai aloha ana, hui hope ae la ua Edisepa 1a me ka liona keokeo, a nalo aku I* ua liona la no ka hoi ana no kona ainau I kela wa, huli ae ta o Edisepa a ninau ae la i kona lio pinei: E kuu 6aka Bok>ka ahonui, owai aku ka aina maraua pono aku o kaua ? I ke)a wa, pane mai )a o Baka ka, aole au i ike, o kou olelo aiai no la ua hele mua au i keia wahi, aole paha au i hele mua ma keia wahi, a o ko ka ua akahi no keia la a liele. I kela wa kaniuhu iho la un Edise pa la me ka pane ana ae, aunv no ka hoi e, pehea ana la ka ko kaua pono, e hoi hou »na ka paha kaua i hoipe. Wehe hou ae lao Ediscpa ikana kiaha pohihihi, a ninau iho la: Eke kiaha pohihihi, owai Sa ka aina mamua pono o kakou ?

| I ke!a wa, oili ae la ka leo a pane ae [ la, aole au i ike, oiai, he maiihini au |ma keia mau wahi a pau akahi no ka* kou a hele hke. Kahihi, nani ke kupanaha o keia, o oe oka mea i kapaia o ke kiaha gula i'ohihihi, eia ka aole no i ike, nani | ke kiaha kopua makapo ia oe. I I keia wa, akaaka henehene ae ia ke kiaha pohihihi a hooki iho la, puana iho la o Edisepa i keia mau huaoielo penei: Heaha ke ano o kau akaaka ana e ktia kiaha lapuwale noho malie kau mau hana ike ole, e hoi hou ana au i hope i kuu makuakane. Me keia mau huaoleloua Edisepa la i puana ae ai a pane aku la oia i kana aikane Guni Galcna. Mamua ua ahuwale na aina a pau imua o kuu maka, o keia mau wahi a pa«, ua ike wale ia no e a'u, aka i keia hora a'u e olelo aku nei ia oe, ua nalo na mea a pau mai kuu maka aku, oiai ke nana aku nei au i na wahi a pau o ka lewa, ua paa wale no ka aina i ka uwahi, he mea ia e huna ana i ka aina mai ka maka aku, a o kekahi mea pilikia loa aku oia no ka enaena launa ole oke ahi, ake ike nei au i ka pii wikiwiki anao ka ula o ke ahi iiuna, nolaila aole i maopopo ia'u ka aina.mamua o kaua a me kona inoa, a me kona wahi e ku nei.

I kela wa pau loa ae la ko Edisepa manao no ka hele ana imua, a oka mea i lana mai iloko o kona naau no ka hoi wale no i hope i kahi a lakou i hele mai ai, oiai aohe alakai maikai nana e kuhikuhi mai i ke alanui e hiki aku ai i kahi i makemake ia. Pane ae la oia 1 kma aikane penei: E kuu aikane maikai, aohe a kaua pono i koe e hele aku ai imua, o ka hoi wale aku no i hope imua okuu makuakane makalii a nana e hahai mai ia kaua ina mea a pau e hana ai, a ina e pono ana iho la no hoi, ama no hoi aole, alaila ua pau ae la keia.

I ka pau ana no okeia olelo a Edisepa aia hoi, he hu ana e like me ka nei nakolokolo ana o na hekili, aia hoi, ike ia aku la kekahi lio hulupala e lele mai ana ika lewa, aohe i heomaopopo ia ka mea e noho ana iluna o ua lio la.

He mau sekona pokole wale n) mahope iho o keia, aia hoi, ku ana ka lio Liwa Gale, a o ke kanaka makalii Setiwa ka mea nana e paa ana kona mau kaula kaohi

I ua lio la no a ku na wawae i ka honua, pa e koke mai la no ka leo o ua wahi kanaka makalii la penei: E Edisep kuu keiki, e hoi ana oe i hea ?

A ! o oe mai Ia ka ia e kuu makua makalii, nani ka huakai niama o kau. a heaha la ke kumu o kau huakai.

Wehe ae la ua wahi kanaka makalii la i kana kookoo a o aku la īmua ona me ka pane aku penei: Aia ma ka aoao hikina, o aupuni Momi ia, mamua aku ona, o aupuni Waoakua ia, kahi a ko aikane e noho mai la- O keia wahi no a'u e haha'i nei ia oe, o ki aina no ia, aohe mea e ae, nolaila e ku ae a hele imua a make imua, ua hiki no, a ina he ola ko mua, alaila o ko kaua ola like ana no hoi ia e kuu keiki, nolaila, ke hoi nei au, oiai ua kuhikuhi aku la ,au i kou alanui e hele ai, mai kuemi oe i hope a hiki i kou haule pio ana. I ka pau ana no o keia mau olelo a ua wahi kanaka makalu nei, nalo aku la ota me kona lio iloko o na ao, a pau aku la kona ike ia ana. I keia wa, akahi no a manao ae ua Edisepa la i ka laki o kana huakai hele, a oiā kana i puana ae ai me ka na n.anamu liilii ana penei: He keu keia o kahi kanaka makalii a ka ike nui wale, me he mea la ua pau loa keia mau wahi a pau laia i ka hele ia. Mahope iho kau ae la oia maluna o kona lio a huli ae la oia a pane aku ia i kana aikane, e kuu Guni Gal?na alo* ha e hahai mai ana anei oe mahope o kuu meheu? Ae, e halui aku ana no au mahope ou a hiki i ko kaua luule pio ana imua o na enemi, me kela mau huaolelo laua i kukai like ae ai a lele aku laua no ka aoao hikina, e like me na kuhikuhi a ke kanaka makalii He wa loihi loa keia lele ana «ku o Edisepa ma me kana aikane me ko laua ike o*e i kekahi aina, oiai aia na ao eleele o ka lewa e alai ana mamua o laua me he poulī la, i kokua la mai hoi e na uwalvi eieele o ke ahi kupua a ke kaikamahine Makeneli, a na keia mau naea eloa i hoonalovale aku i kaike ana aku i ka aina a me kekahi niau mea e ae, a oia ka ua Kdisepa la i pane ae al Kahaha, eia hoi au i ka hikina kahi i

lele ai rae ka mama nui launa ole auhea la ka ka aina ? aole i pau pvino ae keia huaolelo a ua Edisepa la hoohu ae la kona lio Baka Boloka, he aina aia imua ou e Edisepa. I kela wa huli ae la ua Edisepa la a nana aku la, a e hke me ka imo ana a ka maka, ku ana lakou nei i aupuni Momi. I kela s«rkona no a lakou nei i keehi iho ai, ia «a koke no i hooho mai ai na leo o nā manu a na holoholona kiai a pau, me he mea la e hea ana, eia ke kuoua a kakou e noho kiai nei o ka hiki mai. Lele aluka mai la na liona maluna o Edisepa ma me kana aikane Gnni Galena, aka, o Edisepa ka wiw» ole a me ka.hopo ole no hoi imua o na kupua a pau a me na kiai i weliweli, nui ia ekekahi poe e aku, pela no i hakoko aku ai ua Edisepa la no ka pono ame ke ola o kana aikane, e like me kana olelo aloha, e hakaka ana oia no ke ola o kana aikane Henen. Nani ke kanaka a ka paulele maluna o kana aikane, a makau ole hoi oia i kona make mai ina eneml, oiai, he mau tausani o na tausani ko lakou nui īmua o Ediseoa e ku nei.

I kela wa a Edisepa e hili ana i kana pahikaua maluna o na holoholona, e ko no ana hoi iloko o ke aluka o na enemi, a no kekahi mau minute huli ae la oia i hope a nana aku la i kana aikane G'ini Galena, a he mea hauoli no ka naau oua Edisepa la i kona ike ana aku i kana aikane e luku ana oia i na holoholona a kona kaikuahine me he mau opala la imua o ka makani puahiohio, ka lele liilii o na pauku kino iluna o ka lewa, me ka haule pahu iluna o ka honua no ka make mau loa.

He mea oiaio, ua like ke poiia o ka hauna pahi a ua Guni Galena la me ka hakui ana ona leo o ka hekili he tausani ika wa hookahi, a oka nui o na liona e make i ka hauna pahi hookahi, he 50, a hanen me ka pakele ole kekahi.

Uuko o na minute nokole keia luku ia ana, pau loa iho la na holoholona i ka make, aohe ahailono mawaena ona holoholona, aka, mawaena o na manu lele o ka lewa ua koe ka hapanui, a ua lele aku la lakou. I ka pau ana o na holoholona i ka make, ia wa h )omaha iki iho laua mau koa nei a kaua, a 1 ke kuu ana iho o ko laua nae, pane aku la o Edisepa, he lohe wale no ko'u ia oe e Guni Galena a akahi au a ike maka eia kahekanaka oe i haawe me ka ikaika, a he mau olona hoi i hikii ia me ka oolea, a na kou makau wale 110 oe i hoemi ma ka hakaka ana, a lilo ai oe i pio na kou mau enemi Mahope iho oko laua kukai olelo ana Dane aku la o Edisepa, aohe a kaua hookaulua ana iho maanei oiai he elua a kaua aina i koe e paio aku ai, alaila ike aku i ka maka o ko kaikuahine ka mea hoi i piha ika mana kupua me ka ikaika lua ole.

Iko laua makaukau like ana f nalo like aku la laua iloko o na ao eleele e | paio an'a me ka ino nui e hakoko ana | hoi me ka uwahi, me ka hoaano ana imua o ka wela a ke ahi' e pii la ka enaena iluna o ke aupuni honua. I He mau hora loihi keia lele ana aku a laua aia hoi, kololio mai la kekahi wahi n>akani mai ke kukulu hema mai, a iawe pu mai la oia i oa ca aala o na pua, a honi ae la o Edtsepa a oia kana i pane aku ai i kana aikane. £ aala I hoi ka pua kanu Ae, aala ka pua kan»i, aole la he mea okoa aku, aka o ka aina ia o Makeneti ka inoa, ka aina nora ka inoa e o la i kuu kaikuahine hana lapuwale. Oiai nae lana e hookokoke ana ilu i\a o ua aina la, aia hoi kani keokeu mai la ka leo o kekahi mau manu, e likekekanio ko laua mau leo meka hakui ana o ka le.hakolokolo o ka heki!i t me he mea la e kala ana i na kiai a pau e:a o Ediscpa a hiki mai. Lohe ae la o £disepa i keia leo manu, hoomanao ae Ia oia he aina io ka keia, a hoomanao ae la oia i ka hoopo koleia o kona mau luhi. ua ike ia ka aina. I ko laua nei mau lio no a keehi aku iluna oka aina, aia hoi paa ana n mua i na kiai, o ka nui o na koa o ke aliiwahine ma keia aina i hoonohoia aū he 800,000 aole e heluia oa lio a me na holoholona e ae a pau. I kela wa a lakou e paa ana i ke kaaiawaha o ka lio o £dtsepa n», ia wa koke no i hili aku ai o Kd>sepa 1 kana pahikaua, ao ka hoomaka'k»ke th«> la no ia o ke kaua ana. * /<**.)