Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 20, 14 May 1887 — KA MOOLELO KAHIKO O ENELANI. Unuhiia no ka Nupepa Kuokoa. [ARTICLE]

KA MOOLELO KAHIKO O ENELANI. Unuhiia no ka Nupepa Kuokoa.

MOKUNA X. Enklam malalo o Henkki I. i ka~ PAIA K.A HAI MANA MAIKAI. PAHOLA aku h ka iono o ka niake ana o Wiiiama 11. a lohe o Henere e n.?ho ia iloko o na uiulaau ma kana misiona hahai holoholona, nolaila, ua hoohuii ae ia ota i kona lio a holo awiwi aku la no ka haie aiii o Winchester e koi ai ika nohoalii o I kona mua i nwke oona. A e like me na hana a Wiiiama i hweiawe ai iaia i koi ai ike aupuni a me na waiwai o kona makua nona. pela no o Henere i hana aku ai i ka puuku waiwai o ka halealii o Wiiiama Ua haawi pio ia! mai la na waiwai a me ke kalaunu o ke| aupuni no Henere, a ma ke kolu o ka la i heie aku ai o Wiiiama i *a make, aia o Henerc e ku ana imua o ke kuahu laa f e hoohiki ana ma ka inoa o ka inoa o ka mea hemoleie e lawelawe a e maiama pono i ka iaahia o ke aupuni a me ka lahui e like me ka hiki i kona ikaika. A Uio ae ia oia i Moi no Eneiani i kapaia, Heneri I.

Ua pilipaa aku ka manao o na makaainma maiuna o ko lakou alii hou, aoie wale no ma ko lakou hoomaopopo mua ana i ke kuiana hiehie a naauao o keia alii, aka, mamuli o kona komo kuhohonu ana iwaena o na pilikia ma na uluiaau a ma na kaua kue a kona mau hanau mua iaia, a mamuli no hoi kekahi o kona hanau ana he koko kanaka Enelani oiaio, aua aloha ia oia. A hookahi mea nui a ka lahui ī nana aku ai maiuna ona, oia hoi ka wahine.

Aia nae he manao mua iloko o Heneri e mare aku i kekahi o na lede hanohano a waiwai, a mamuii nae oke kue a na makaainana no kona kuiana aiii oie, noiaila, ua waihoia aku imua o ke alii ka inoa o Maud ka "Maikai," kekahi o na kaikamahine alii a ka Moi o Sekotia. Aole i lana mua na noonoo o ke alii no keia kaikamahine, a j)ela pu me ua kaikamahine la no ke alii Heneri, aka, mamuli o ka hooholo ana a kekahi ahakuka o na kahuna hihopa. ua manao lakou he mea pono i keia mau koko like ole ke hoohui la, a i mea no hoi e heopau ia ai na mokuahana a me na hookahe koko weliweli mawaena ona lahui elua no na la o mua aku. I lokahi like ka lolio ana oiai he mau iahui kaua mau keia rnaialo o na 'lii ponoi iho o ka aina.

Mamua oka hooholo ia ana e lilo ka liuia oka ui Maud ike alii Henen I. o Enelani, aia he hoonaapaa ikaika mawaena ona hihopa. He kulana haumia a he mea ku ole hoi ma ke kanawai mare, ka mare ana o kekahi kanaka a me kekahi wahine i uhiia me ka pale maka oka poe Virigme, a - a ninau ia keia kaikamahine ahi ina paha oia kekahi o na kaikuahine oke aloha i hoohiki ma ke kanawai paa o ka laahia e maluhia kona kino a pela "ku. Aole nae he kumu okoa o keia uhi ana oke kaikamnhine i kela pale maka, aka, manuili no ia o ka haawi makana ana aku o kekahi o kona mau makuahme hoahanau iaia i ua paie maka la e aahu mau oia i hoomanao ma kona aoao no ka makana; a ma h ano, ua ae mai la ke kaikamahine e hlo o Henen i kane nana, aole hoi ma ke ano he uhaki ika hoohiki hemolele ina aia io oia ma la poat. A hui ae la laua he kane a he wahine.

Aka, he kanaka naauao o Heneri i awili pu ia me ka maalea a me ka hana lokoino, a ua hoomau oia i kona inaina ke hiki iho, a hiki i ka hopena ke hookoia a hooko ole ia paha. O ka hana mua a Henen i ikea mua ia ai kona kulana lokoino, oia no kona hoomainoino ana i kona hanau mua ke Duke Rol)ata e kaua la ma ka aina Hemolele no ka pono <$ lerusalema a me ka Ilina

o ka Hoolapanai nui o ke ao. i hoikeia ma ka heiu i hala.

Ia i kau ae ai ma ka nohoali) 0 Enelani a hooraaoi»opo pu iho la no hoi i kona kulana onipaa maluna oke a-ipuni a me kona aloha ta mai ena kanaka, ua huli hoi>e ae la kona mau noonoo alii ina kaua Ina la ioihi i kaa hope ae 6 ka inea, ka luhi, ka |x>ino a me ka make e hookokoke aku ana saīa am? kona pualikoa ma kela kaua ana, o na hoahanau ekoiu ma na kiekiena o \launa Sana Mikeb, a ua ili mai !a kona inaina maluna o Ro< bata, ka mea nana oia i hoomaewae*3 e inu i ka wnna i kona wa oka makevrai, a he wa'ohia na hana ino i hina ia aku maiuna o Robata. A obi aia ro !ota ika Aina Hemolele kahi i {Ki{X(hi at ika hanohano o b inoa Xaita t»a Ike kahua kaua o ka poe Kerusad<\ no> laOa e hoomaka kakou t kona moolek) w k)hi2 penei; ( Aoh i )

O ka Opiopio o na kanaka i la«rela«rt i ka baoa limakoko ou Amenka a » hoo paa ia kooa mooielo, he wahi keiki no la o ehiku makahiki. Ua hoopai ia oia eo kona hou ana t ka maka o ke keil t pepe a kona kaikuahine me ke <* a make t nokona hoonaukiaki ka »ka uwe pine|>ine.

Ua komo ie kekahi mau seU oka Mikahala maioko o kekahi hale aina e ai wai ti ai aohe nae a la-:a kenikeni e uku al Ua pii ke kai o kahi ona hale a antht nehe aku U e haawi 1 ka makai. E oie ka ohiolu o kekaht puuwai aioha pakele at Ua puiwa ae ka lio kaa o ka mea kiekie ke kama aliiwahine Pomaikelani |ma!oko o ka pa o Honuakahai ka Poalua nei, oiai no me ke kaa a me ke kalaiwa. Ua okaoka liiliii ke kaa ma ka hookui ana i na kumulaau, oka mea pomaikai ioa aole ke alii nuluna oke kaa. Ua holo \ ukaka ae kekahi hoki a me kekahi kaa lawe lepo a na paahao ma ke alanui Kalepa 1 ka Poalua nei, a mai heopoino nui ia kekahi mau kaa hoolimalima ma na a!anui ina aole e paa e. Na ka makai Mr. Niolo i hopu i ka hoki pupule a paa, a e mahalo nui ia oia.

Ina he oiaio na mea i haiia mai, eia ke hoao ia nei na hui himeni lolani a me Kawaihau e hoopiha ia me kanaono laia. Wahi hou aia hoike, aohe ka he olena ana no ka hui Kawaihau, oiai ua mole a ua kumu; eia iho no ke oki 0 ka lolani, he omau kui pine ko iakou paa i keia wa. a oia ka ke kumu e hoolakalaka mau ia nejp e himeni maloko oka pa aiii. Alaila kikoo aku la na hooaiaonopo ana ina ia ieihi iau waie aku la, me ka leha iki ana aku ia mua aku nei. Ua leaa aku i kekahi makai he kane a rae kekahi wahine e waiho ana maluna o ka moe ma ke kuiana nawaliwali loa. a ua lawe ia laua makekahi hale mai e lai)aau ai. Ua hoikeae ka wahine 0 ke kumu o keia nawaliwaii loao laua, oia no ko laua nele i ka ai a me ka i-a a me na pono oko laua noho ana, oiai he ona wale no ka hana a ka* na kane, a no kona hoonaukiuki la-», ua inu iho ia oia i ka rama a nui hewahewa me kana kane pu, i make koke iho a ike ole aku 1 na hopena awahua oka noho ilihune. Ua laia pu aku i ka makai he huma lehuiehu loa o na omole wiseke e mokaki ana maloko 0 ke keena moe.

Ua hoopii hou ia mai nei ka lunahooponoi>ono oka nupepa Chronicle, a ona no hoi 0 ua nupepa la imua o ka aha kiekie no ka hihia laihila. He poe pake na limahana e manao ia la no ke alawai oki o Panama, ke aiawai i manao ia maiaila mai ko ka kou mau alii e hoi mai ai. Ke laha ikaika la ka mai hepera iwaena o na. paahana o ke alawai oki o ka puali o Panama, a ua hooomaluia na kanaka a me na moku e holo ana mai laila aku.

Ua haawi ae ke aupuni panaiaau o Karuda he hookahi mihon.i dala e kukuluia na halawai luhile. Ua oht aku kekahi wahine Enelani he 1:12,000 dala no na lilo hoohiwahi - wa o ka Moiwahine Vkioria no kona lubile. He mai ahulau ke pahola ikaika la ;ma ka papalaau o Kanada, Amerika. i kapai?, ka fiwa eleele. Ke ioa- kukonukonu ke kanaka i keta mai, ua hoepokole koke ia ko.ia oia. Ke ake la ka lahui Ailiki oke kuh nakauhale o Dubelina, Ire)ani. e kukulu i kiahoomanao no ke pookoi Pohakuhauoli oiai oia ke ola nei na Iloko o elima makahiki i hala ae, ua ikea ka pii mahuahua ana o na kanaka oke kulanakauhale ponoi o Berelina, Geremania, i ke 48,000 kanaka. Ma ka hookolokolo ia ana mai nei o keia poe nihila i upu ai e make ka Emepera o Rusia, ma ka la tS o Maraki i hāla, ua hoopai ia he eono o lakou ma ka hana oolea a pau ke ola, Oka iei a me na apo iima momi i hanaia mai nei ma Geremania no ka Emepera o laoana, ua okomokomoia me na uani he nui 0 na waihooluu like ole. Ma ia mau mea ua okomoia he 600 mau opuu daimana, a he eiwa o lakou he nuu opuu nunui.

He puali puhi ohe Hunegari ka ihele aku imua oka Emepera o Rusia e hoonanea ai me ka lakou mau mea kaki, a mamua naeV> ko lakou ike ana i ka Emepera, ua pau nui na ohe a lakou i ka wehewehe no ka manao ia malia he mau poka pahu paha kekahi o loko, a i ole he poe lala paha lakou no ka hui nihila. Ua noii ia lakou a hiki i ke kaula aha oopoki o ka lakou mau pila kuolo waiolina. Ua lele kawa ia mai nei kela uwnpo kiekie o Burekelina e moeana mai Nu loka aku a hiki i Aina Loilii, e kekahi keiki opio no 50 dala ka pili. Ua hoao ka makai e hopu iaia mamua o kona lele ana, aka» ua koheoheo e aku h kela a kapoo ana iloko o ka wai. Ua hopuia oia iaia iea ae ai, a ua hoopai ia imua o ka aha kaniwai he ekolu mahina hooopaahao He kanawai ikaika ko ka poe e lele ana ma keia uwapo. Like ole ka ona: —Ekolu mau kanaka e inu awa ana, olelo ae la ka nn:a: Ke ikft nei au i ko'u ona» he ehia u\a o ke kukui. Pane ka lua: Ke ike net au hookahi no ula elua nae ipukukui. Pane hoi ke kolu, o ka'u hoi e ike nei he hookahi no kukui ekolu nae uiki. Pane mai la na knnaka mua, o kou oku la ka ona maikai o kakou, he hele iho koe a halawai me Milu.