Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 21, 21 May 1887 — Page 1

Page PDF (1.79 MB)

This text was transcribed by:  Deborah Uchida
This work is dedicated to:  Awaiaulu

 Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

EDISEPA FERIDO

KA HIENA KAULANA O BAGALIA

KA OLALI O NA MEA HUNA POHIHIHI

Ka Aina Lewa Pahaohao o Mauna Bevia

Ke Kuhikuhi Pu@ne Poupou Kamahao, a o ka Liona Hana Meheu Pololei.

He Moolelo Euelani i unuai ia no ke Kuokoa.

 

 

AIA na kanaka kiai o ke ahiwahine me na ihe me na laau new e hili ana ia Edisepa a me Guni Galena, e hou ana kekahi, e kulai ana kekahi a pela aku, aka, o ke kanaka i piha makaukau ma kana apana hana i ao ai a lehia a i hui pu ia me ka makau ole a me ka ikaika e like me Edisepa, ua lilo wale no ia mau puu make a pau i mea ole a kaua e puana ae ai, aohe mea like me Edisepa.

I keia wa a Edisepa e hakaka nei me na koa o ke aliiwahine Mageneti, ke lohe la oia i ke pohapoha o ka hauna pahi a kana aikane, me he halulu la na ka leo o ka hekili, lele liilii ana ke kino o na kanaka koa, e lohe pu ia ana na leo auwe no ka make, e ahu mokaki ana kekahi poe, he mea oiaio, aohe mau miliona joa e hiki ke aa mai imua o Edisepa ma, no ka mea ua oi paumi aku ko Edisepa ma ikaika imua o na miliona koa e aa mai ana.

He mau minute pokole wale no ka luku ia ana iho o keia poe koa, pau loa iho la lakou i ka make, a koe aku na manu kiai.

Maanei e waiho kaua i ke kamalio ana no Edisepa ma, e auui ae kakou a nana aku i na manu kiai, oiai ua ike maka iho la laua i ka make ana o ko laua mau kiai ia Edisepa ma, nolaila hoi e aku la laua e hahai i ko laua haku.

Oiai laua i hiki aku ai imua o Makeneti ko laua haku, hoike aku la laua i ka make ana o na holoholona o aupuni Aneguna (Momi) a me na koa a pau o aupuni Mageneti, aohe hoi he ahailono o lakou a pau loa, o laua wale no kai koe mai.

I ka lohe ana o Makeneti i keia mau huaolelo, lelele ae la knoa oili me ka pane ana penei: Kahaha, nui io no ka ikaika o kela kanaka, ke make la na kiai o kuu mau aupuni ekolu, a nani no hoi ka pololei o kona hiki ana ma keia aupuni, he ane paha ua hele mua oia ma keia mau wahi i pololei ai kana hele ana.

Mahope iho o kona noonoo loihi ana i kana mea e hana ai, ninau ae la oia i kona mau kiai manu, o ua kanaka hookahi wale la no nae paha?

Aole, he elua laua, a me he mea la ma ko maua hoomaopopo aku i kekahi o laua, o Guni Galena no ia kou kaikunane.

I ka lohe ana o Makeneti i keia mau huaolelo, ia wa anai ae la oia i kona komo kupua ia Remi, me ka pane ana, ae, e kuu komo kupua Remi, na pa pohaku he 40 o Piresa, e kukuluia, na pa hao he 40 o Maiasa, e kukulu ia, na pa gula he 40 o Aniaro, e kukuluia, ka pa kila makeneti o Husorema, e kukuluia, a o ka hale daimana o Durarabo, i hale no'u e noho ai me kuu kane, ano ka wa e hana ai, e hana me ka hikiwawe loa.

Me keia mau huaelelo ua kaikamahine la i pane ae ai a ia wa koke no i oiliili ae ai na kanaka me he pakaua la ko lakou lehulehu, a iloko o na sekona pokole wale no, ua piha ae la ke aupuni Waoakua i na kanaka, he mau tausani o na tausani e paa ana i na pohaku, a he mau tausani o na tausani me na papaa hao, he mau tausani o na tausani e paa ana me na papaa gula, a he mau tausani o na tausani e paa ana me na papaa hao kila, a he mau tausani o na tausani e paa ana me na pohaku daimana, a iloko o kan imo ana a ka maka i koele like aku ai na hamare a ua poe la, e halulu ana na pohaku me koekoele ana hoi a na apana gula kani o mai la hoi na papaa kila, a iloko o ka manawa pokole wale no ua paa ae la na mea a pau e like me ka makemake o ua Makeneti la.

I ka ike ana o ua Makeneti la ua hooko ia kona makemake, no ia ea hahau aku la oia i kana kookoo kupua imua o na tausani tausani kanaka, a hoi ae la ua poe la a pau iloko o ke komo Remi a nalo aku la.

I keia wa wehe ae la ua Makeneti la i kono kahi omau e paa ana ma kona poo, a pane iho la penei:

E Baewrona: O ka aina a paa o aupuni waoakua nei e nalowale, a hoolei ae la oia i ua kahi kupua la i ka lewa.

I kela wa no i uhi mai ai ka pouli maluna o aupuni Waoakua holookoa pau aku la kona ike ia ana, nalowale aku la oia mai ka maka aku o na kupua a pau, e hiki ole ai i ka kaua Edisepa ke hoonahoa aku i kona mana a ke kona ike kupua.

I ko Makeneti ike ana ua nalo ka aina mai na maka aku o na kupua, ia wa huli ae la ua. Makeneti la a paue aku la i na manu kiai penei:

E kuu mau manu kiai ke kauoha aku nei au ia olua e lele hou olua a hai aku ia Edisepa i kuu manao penei:

Olelo mai nei o Makeneti ko maua aliiwahine, i imi oe a hala na la 5 mai keia la aku, alaila e imi oe i ka mea a kona naau i aloha ai, oiai he mea nui ka kona naau e lia mau nei i ke ao a me ka po, i ka wa ala noi me ka wa moe, ao ke ake nui o kona naau, o ka loaa o ua mea la, he mea hoi i hoike ia mai ma ka moeuhane, a penei ua mea la.

Hihio iho la au maluna o ko'u wahi moe i ka po, ike aku la au i kekahi mau hale aniani eone, a i waenakonu o ka hale e hoopuni ia an e kekahi pa kaukau poepoe nani, e hoopuni ia ana e na poai liona he iwakaluakumamaha aia iluna o ua pakaukau la e ku ana kekahi kiaha alohilohi e like me ke olinolino o ka la i ke kakahiaka, a aia iloko o ua kiaha la e mohala ae ana kekahi pua Materia. Nona ke ala i oi pakela aku mamaua o na mea ala a pau a'u i honi ai, a o ka la aia maluna iho o ua pua ala, a o ka mahina aia malalo ae, a he 52 mau huhui Hoku e poai puni ana i ua kiaha pua olinolino la.

Ma kahi he anana ke kaawale mai ke kiaha pua aku, e ku ana kekahi moe nani lua ole i kinohinohi ia me na mea nani o kela a me keia ano, o kona mau paku he gula maemae memele loa a o kona kihei haliilii he silika anapanapa e like me ka napa o ke daimana a maluna o ua moe la, e hiolani ana kekahi mau kaikamanine ekolu, no lakou na helehelna nani lua ole i oi pakela aku mamua o na wahine ui a'u i ike niua ai, a ua ilihia kuu naau i ka ike ana i ko lakou mau helehelena nani, aole nae au i makahehi no ko lakou mau helehelena nani, aka, no ke kiaha wale no, a me ka pua Materia, a in a ia pua e loaa ana iaia me kona ike ole ia e kela poe kaikamahine a me na liona, alaila, e lilo no au i wahine nana me ka hoihoi pu ia aku o kana aikane i aloha nui loa ai, a hai pu aku olua i ua kanaka koa la o ka inoa o ua aina la, o Mauna Bevia no, no ka mea, ua hai mai ko'u makuakane i ka inoa o ua aina la ia'u, a oia wale ae la no la, a e lele olua a hai aku e like me ka'u i olelo aku nei ia olua, mai kali a hoohakalia hoi.

I ka lohe ana o ua mau manu kiai la i keia mau huaolelo a ko laua haku wahine, ae aku la laua a lele aku la meka mama nui i oi aku i ko na mama a pau i ike ia.

Ia laua nei i hiki aku ai i aupuni Makeneti aia no o Edisepa ma e noho ana ma ke ano hoomaha i ka luhi.

Ia lakou i halawai ai i kahi hookahi anehe mai la o Edisepa e pepehi ia laua, aka, pa-e e aku la ko laua mau leo i ka pane ana aku penei.

E ke kanaka ikaika, alia maua e make a lohe mua oe i ka olelo a Makeneti ko maua haku.

I kela wa hoihoi mai la o Edisepa i kana pahikaua imua on a a ku mai la na manu imua on a me na kino i hele a nae iki i kau a mea o ka lele.

Ia laua e ku ana imua o Edisepa, ninau aku la oia, heaha ka olua huakai e na manu.

I kela wa hahai aku la laua i na huaolelo a pau a Makeneti i olelo aku ai ia laua, a oia ka Edisepa i pane aku ai, e hoi alua a hai aku i ua aliiwahine la o alua, olelo mai nei o Edisepa, aole oia e kuemi hope ana a hiki i kona haule pio ana malalo ou e Makeneti.

A lohe ae la na manu i keia mau huaolelo ku ae la laua a hoi aku la la ua imua o ko laua alliwahine.

Ia laua i hala aku ai, uhai aku la o Edisepa mahope o laua me kona manao e loaa aku la iaia, aka uaua e lele la maluna o ka enaena o ke ahi, a i ke kokoke loa ana mai o ka hahana a ke ahi huli mai la oia a hoi hou i hope, oiai, aole e hiki iaia ke hoonahoa aku imua o make auanei oia.

Iloko o na la eono keia hoao ana o ua Edisepa la e hiki  ma kela aoao aka, aole i hooko ia kona iini.

No ia mea hoohuli hou ae la oia i koona noonoo e aho e huli oia i ka moeuhane a ke alliwahine Makeneti a oia kana i ninau aku ai ia Baka Boloka penei.

Ua ike no anei oe i kela aina o e@ via a me kona mau palnea a pau.

Aole, e kuu haku maikai, aole au i hele ma ia mau wahi, no ka mea, ua paa ia mau wahi malalo o ka mana o Hame Bura, ka liona keokeo, in paha e loaa ana o Uwepa Eleele ia kaua, alaila, oia ke alanui maikai nana oe e lawe aku i ua aina la, oiai, o kona mana a me kona ikaika, ua hele aku ia a kokoke loa i na hoku o ka lani.

Pane aku la ua Edisepa la, auwe! aole anei i keia aina ua mea la?

Aole, aole loa, ua lohe au i ka olelo ia no ua aina la, a ua nui no hoi ka pe a pau i hele ilaila, aka, o lakou a pau, ua hoi nele wale mai no lakou, a ua make aku kekahi o lakou.

Ina pela e hoi hou ana kaua i hope i kuu makuakane makalii a nana e hoike mai i ka mea nana kaua e lawe i ua aina la, oiai ua inaina kuu naau i keia wa no kela wahine.

Ae aku la o Edisepa, a pane aku la oai i kana aikane, e hoi hou kaua i hope i kuu makuakane, oiai ua hele hemahema mai kaua.

I keel wa huli like ae la lakou a hoi aku la, oiai lakou e hele ana me na kaina wawae kaumaha o ka haulepoho o ka manao, aia hoi, halawai mai la me Edisepa ma kekahi kaikamahine ui e noho ana ma ke kae o ka luawai, ua aahu ia oia me kekahi lole hulu liona, a o kona lauoho, ua like ka pala me ka memele o ke gula maemae.

Oiai o Edisepa ma i kaalo ae ai ma kona aoao, huli mai la ua kaikamahine la a pane mai la ia Edisepa penei: E hoi ana oukou ihea?

Huli ae la o Edisepa a pane aku la, hoi ana makou no ko makou aina? aia hoi ihea kou wahi? wahi a Edisepa i ninau aku ai.

Pane mai la ka wahine, no neia wahi no au, a ua ike no au ia oukou a pau.

Pane aku la o Edisepa, he mea kupanaha, i kuu wa i luku iho nei i keia mau aina a pau, aole loa au i ike i kekahi kanaka, a pehea la oe i pakele ai mai kuu ikaika aku.

Pane mai l a ka wahine, aole paha oe i hele mai maanei, in a paha oe i hiki mai, ina ua make au ia oe, aka, aole au e kamailio liohi aku ana me oe ma ia mea, e ninau hou aku ana au ia oe, heaha la ke kumu o keia hoi hou ana i hope, oiai hoi, ua kokoke i ka aina o kau mea i hele mai ai e hoi hou ka hoi.

Ae no hoi paha, no ka mea, u ahemahema ka hele ana mai, no ka mea aole au i manao mua e halawai ana me keia mau poino ma ke alahele, wahi a Edisepa.

Aole, aole oe e hoi, e noho iki mai maanei, oiai ua aloha au nou, no kau hana maikai ana mai ia'u nolaila ua aloha au nou, no ka mea o ke ala au e makemake nei e hele, he ala loihi ia, eia ia'u ke ala kokoke.

Pane mai la o Edisepa, in ahe oiaio kau mau olelo, alaila e ku no au me ka'u aikane a e hoolohe i kau mau olelo, a o ka mea pono malaila maua e hoolohe ai.

I keal wa lele iho la o Edisepa mai luna iho o knoa lio a noho iho la oia maluna o kekahi pauku laau maloo a haliu aku la kona alo i ka wahine a pane mai la ka wahine penei:

E Edisepa. ka mea nana i hanai i ka ai maikai ia'u a me na mea a pau o kou papaaina, aohe alanui e ae au e hele aku ai, o ke kii wale aku no i kou lio Uwepa Eleele a lawe mai, a oia kou mea nana e lawe ma na wahi a pau au e makemake ai, a i kauoha ia paha.

Pane aku la o Edisepa, ae hemea oiaio kau e olelo mai nei ia'u, in a nae he wahi kupono kekahi e hiki ai ia'u ke hele aku, ua nana auma na ano a pau, aole e hiki, a no ia hiki ole ke manao nei au e hoi hou i hope i kuu makuakane, a ke haohao pu nei au i kau mau olelo, oiai, aole au i ike i ko kaua wahi i ai pu ai, aole hoi i ko'u wahi i oluolu aku ai ia oe, aole anei oe e hai mai i kou wahi i ike ai ia'u.

Pane mai la ke kaiakmanine, owau no keia o ka hona i ai pu ai me oe a i ilelo pu ai me oe, ka mea hoi nana i lawe ka olelo mawaena ou a me ka ui Makeneti, aole anei oe i ike ia'u la?

(Aole i pau.)

 

HE MOOLELO NO

Lonoikamakahiki

KA

Pua Alii Kiekie na Kalani.

Ke Alii Nui o Hawaii.

(KAKAU IA NO KA NUPEPA KUOKOA.)

 

EIA ka'u noi hou ia oe, a o ka pau no ia, oia keia: E aho e noho ae kaua ma ke ano he mau makaikai imua o ke kahua kaua, a o ka aoao e lanakila, alaila, e noho no kaua ma ke ano me he mau alii lanakila la: alaila, e hoi no hoi oe a nohoalii no i kou mokupuni, aohe mau alii e kii aku e kaua a kipi aku hoi ia oe.

Ke manaolan nei no au iloko o'u iho, na ko'u mau koa no e lawe i ka lanakila imua o ke kahua kaua; ahohe pah he ahailono o na koa o Maui; e like no me ka haule a make an aku la o kau kaulanaaina, a pela no auanei ko hope aku nei, he luku wale no, a ahu lala kukui aku ka Maui i keia la, i ua mea maikai o ka make ma'uele o na makaainana o Maui, i ka hoopaakiki ma ke ano pupule o ka noonoo o ke alii o Maui. Aloha wale.

I keia wa, ua hoomaka iho la ke kaua ana o na aoao a i elua, n alii a me na koa. Ua komo mai la o Puapuakea a me kana kumu ao laau me Kaunamano, iloko o ke kaua ana me ke alii o Maui, a me kona mau koa. Ua luku nui ia na koa o Maui me ka make nui, a aohe o lakou ahialono ma keia kaua ana.

Nolaila, ike iho nei o Kamalalawalu i ka luku nui ia o na koa o kona aoao, e na koa o ke alii o Hawaii, ia manawa manao iho nei o Kamalalawalu e holo i pakele kona ola.

A hoomaka aku nei oia e holo i kai o Kawaihae, me ka manao e holo a kau maluna o ka waa a hoi aku no Maui; aka, he moeuhane palualelo nae ia a ua alii paakiki nei o Maui, a akahi no nae a ike iho la ua alii la i ka hua o ka naau paakiki a me ka hooio, ua ka-ia i na iwi o ua kaaka la.

Ia holo ana o ua alii la, o na lima o na wawae, aia ka pono o ka hiki i kai. He puni hoi ka holo o ua alii aa la i ke kaua; ke holo la hoi ua kolohe liilii, a eia mai ke kalohe nui la

"Kuu ike o le la, i Waianuenue."

Ia holo ana o ua alii la, a hiki keia i kai o Kawaihae, aohe waa kau i kahakai, aia wale no ka waa i ka halau waa o ke alii o Hawaii; aohe no hoi i paa i ke Ama a me ka Iako.

Nolaila, haalele iho la oia ia Kawaihae, a holo aku la no keia i Puako. Ua ike aku la keia i na auwaa pahoe malolo o Puako, e lana mai ana i kai o ka moana i ka lawaia, o ka hoomaka aku la no ia o ua alii la o Maui e a-u i kai i kahi a na auwaa lawaia e lana mai ana. O i a-u ko ianei a ike aku la keia i na kanaka o luna o na auwaa.

Ia wa ike mai la na kanaka lawaia o luna o na waa, i keia kanaka e a-u mai nei, olelo ae la lakou: Ina o keia kanaka e a-u mai nei a he alii nui, a i ole o Kamalalawalu paha, a i ole  o kana keiki, alaila, e pepehi kakou a make aia hoi kana mea maikai o ke kuko mai e kaua me ko kakou alii me Lonoikamamahiki; a in a hoi he koa, alaila, e hoola kakou iaia i mea lawelawe no ko kakou alii. Ia manawa, hooholo like ae la lakou ia manao me ka lokahi o ko lakou mau noonoo.

Ia wa, ke hookokoke aku la ua alii la e pili aku i na waa lawaia, a mahope iho o ia manawa, ua pili aku la ua alii nei i ka waa, a lalau mai la na kanaka o luna o ka waa i na lima o ke kanaka a-u moana, a kau aku la oia iluna o ka waa, ua hele a naenae. He ole hoi ka naenae, ua holo ia mai la ka hoi ke kula loa o Waimea a hiki aku la i Puako, a a-u aku la no hoi iloko o ke kai a kau aku la iluna o ka waa, oia hoi ka auwaa pahoe malo'o o Puako i olelo ia ae la mamua.

Kali mai la na kanaka o luna o na waa o kahiki i keia kanaka ke oni ae a kamailio mai hoi, alaila, ninau pono aku lakou nei i kona ano, kona kulana, a me kona inoa, aole nae keia i oni ae, aole no hoi i ekemu iki aku kona waha i na kanaka o luna o ka waa.

A i ka hala ana he hora okoa o keia moe oni ole ana o ua alii la, alaila, oni ae la oia a kaakaa ae la kona mau maka.

I ka manawa nae e moe oni ole la ua alii la iluna o ka waa, ke hali'ali'a e mai la i na knaka o luna o ka waa i keia kanaka e moe nei iluna o ka waa; ua manao koho lakou, o ke alii no paha keia o Maui. He kulana kilakila kona, he hanohano, he ui e hooheno ai o ka aoao palupalu, me he kii milimili la ua hele a ma-koiu ka ili o ua alii nei, i nei mea maikai nui wale o ka lamalama o ke kino o ke alii.

Waiho iho la ke kino o ua alii la me he papa kahi olona la ke palahalaha o ka oiwi kino, ua hele no hoi a

"A-u ka umauma o Hilo i ka wai, Lana ka wai lehua o Leleiwi."

I nei mea maikai nui wale o na helehelena o ke alii o Maui. Aloha ino na helehelena nani o ke alii o Maui.

I ko lakou wa i ike mai ai i ke ala ana ae o ua kanaka nei i luna a noho mai la, a haawi mai la i ke aloha i na kanaka o luna o na waa, a aloha aku la no hoi na kanaka o luna o na waa. Ia wa ninau aku nei na kanaka o na waa:

Mai hea mai nei oe i a-u mai nei? a mai hea hoi oe i hele mai nei? a owai hoi kou inoa?

Mai uka mai nei no hoi au o Puako i a-u mai nei i kai nei ia oukou.

A ma ka lua o ka ninau, Mai hea oe i hele mai nei?

Mai ke kahua kaua mai nei au i Waimea, a i holo mai nei i pakele ko'u ola, no ka mea, ua pau makou i ka lukuia e na koa o ke alii o Hawaii nei.

Ma ke kolu o ka ninau o na kanaka o luna o ka waa, Owai kou inoa?

O Kamalalawalu ko'u inoa, ke alii o Maui.

Ia manawa, ua maopopo pono ae la ia lakou, o ke alii io no ka keia o Maui.

I aku la ua alii nei i na kanaka o luna o na waa: A pehea la wau, ko'u ola a me ko'u make? Ina oukou e manao ana e hoola ia'u, alaila e holo no kakou i Maui i keia la, a e noho kakou ma ke ano noho alii ana maluna o ka mokupuni o Maui, a na kakou no hoi e ai na waiwai a pau o luna o ka aina, a e lilo oukou i poe nui no ka aina, a i ole i poe alii hanau o ka aina. Oia iho la ko'u manao la. Aia no nae ia ia oukou, i ka mea hoi a oukou i ike ai he pono.

Ia wa, o'elo aku la kekahi poe o luna o ka waa:

He mau huaolelo ku i ke eehia a me ka walohia kau mau huaolelo e ke alii o Maui, aka, eia ka mea paakiki, ua hooholo iho nei makou, in a o keia kanaka e a-u mai nei, a in a he alii nui, alaila, e pepehi makou a make ke kau mai iluna o ka waa. A eia no hoi kekahi, in a e lohe ana ko makou alii na makou i hoopakele i kou ola, alaila, o ko makou ola a me ke ola o ko makou mau ohana ke mohai ana mahope ou, a oia wale no ka mea pilikia.

Ina pela, ua maikai no oukou, e kala mai oukou i ka'u mau hauolelo i hoike aku nei imua o oukou, no ka mea, ua hewa loa au; he nui ka manawa a ke alii i hoike mai ai ia'u, o na pukaua wale no o maua ke hakaka, a o ka mea o laua e lanakila, alaila, e noho no ke alii a me na makaainana me ka hookahe ole ia o na koko. Aka, ua pale ia nae ia mau huaolelo aloha a ko oukou alii, e a'u; nolaila, he mea pono e make ke alii hookuli mamuli o kona manao kuhihewa.

A era kA's olelo hope ia oukou, in a oukou e hui aku me ko oukou alii lokomaikai, e hai aku oukou i ko'u aloha nui nona, no kana aliiwahine, a me kana koa kaulana o ka ikaika a me ka wiwo ole; malia paha, i kahi wa o oukou e holo ai i Maui, e hai aku oukou i ko'u aloha nei i ka'u aliiwahine, a i ke koena o ko maua mau makaainana. Ina hoi he ola no ka'u keiki, alaila, e haawi pu aku la hoi oukou i ko'u aloha nui nona; aole hoi e hihi, ua make mai la poha ia imua o ke kahua kaua.

No ko'u ike i ka pilikia, holo mai mai nei au me ka mama nui loa, a oia keia a kakou e hui kino nei. Nolaila, he mea pono e pepehi mai oukou ia'u a make, a e hoihoi oukou i kuu kino lepo a kanu i uka o ka aina, ke pono nae ia i ko oukou manao, a in a aole, e hana aku oukou e like me ko oukou manao he pono.

He ku maili i ke aloha walohia na huaolelo a ke alii o Maui. A pehea la hoi keia poe kanaka i pepehi ai i ke alii, oiai he mea loaa ole ke alii.

"O ke alii wale no ka;u makemake,

O ka luhi a maua me ia nei,

O ka makou lealea no ia,

Alia —la—, Hao—e."

Ia wa, ua hoomaka iho la lakou nei e pepehi i ke alii o Maui a make loa; a ua hoihoi aku la lakou i ke kino lepo o ke alii i uka o ka aina, me ka malama maikai ia a hiki i ko lakou kanu ana i  ke kino lepo e ke alii me ka maluhia. Oia iho la ka hope o ke alii hoopaakiki a me ka hookuli, me ka lohe ole i ka olelo  maikai a kahi alii o laua.

Ua make ke alii Kamalalawalu ma ka poho lima o na kanaka lawaia pahoe malolo o Puako; nolaila, loaa ai kela huaolelo e kamailio nui ia nei iwaena o ka lahuikanaka i keia wa, oia hoi keia:

"Alaalakio paakai o Kamalalawalu," no kona make mauele ana i ka lima o kela poe kanaka Noanoa, oia hoi he ano kuaaina haahaa. Ina i make aku la imua o ke kahua kaua, he oi aku ia o ka make hanohano ana, no ka mea, ua make i ke kahua kaua he alii a he alii; a o keia make ana o ke alii o Maui, he make haahaa loa ana ia.

Iwaena o ia kaua ana o na aoao a i elua, ia wa ke alii o Hawaii i ninau aku ai i kona pukaua:

Aueha mai nei na alii o Mau, ua ao paha i ke koa ao i ka holo?

I aku la o Puapuakea: Aohe au i ike i ke alii makuakane, a me ke alii keiki; ua holo like paha laua a i elua i kai o Kawaihae, ua ahai aku la i ke ola o ko laua mau kino.

Ninau hou aku nei ke alii ia Puapuakea:

Auhea la ke alii Kekuapanio, ua make anei? Ina ua make ia alii o ka aina, aloha ino. A ina oe e ike aku e Puapuakea aole i make o Kekuapanio, alaila, mai pepehi aku oe iaia, e hoola mai oe iaia, a e kauoha pu aku oe iaia e hele mai imua o'u, aole oia e makau ia'u no kona manao o pepehi aku au iaia. A ina oe e halawai aku me Kaunamano, e papa aku oe iaia aole e pepehi ia Kekuapanio, ina oia ke ola nei i keia wa; a ina hoi oia ua make mua, aole hoi ana; aka hoi, ina oia ke ola nei i keia wa, mai kau aku ko olua mau lima maluna ona.

Ua lawa iho la ke kaua ana, oiai ke ahu mokaki mai la na heana imua o ko kakou alo, no ka mea, o Lonoikamaka hiki au ka pua a Kalani, he alii o ka puuwai hamama o ke aloha waipahe a me ka olu nanahe, ina i loaa like ia maua me ke alii o Maui keia mau haawina, ina aole e hookahe ia na kulu koko o ko maua mau makaainana i keia la, aka aole nae i loaa iaia keia haawina maikai, no ka mea i alii no na alii i na makaainana, a i makaainana no hoi na makaainana i na alii.

I ka pau ana o keia mau olelo a ke alii, oia ka wa i ikeia aku ai o Kekuapanio i ke ala alna ae mai waena mai o ka pe e moe a make la. Ku ae la oia a hele pololei aku la imua o ke alii o Hawaii, me kona kino e kunewanewa hele ana, no ka mea ua hoolana ia kona manao no kona lohe ana mai i kela mau huaolelo ku i ke aloha a Lonoikamakahiki, e olelo aku ana i kana koa ia Puapuakea  a me Kaunamano, in a i loaa aku o Kekuapanio ia olua e ola ana, mai pepehi aku olua iaia, e hookuu ola mai imua o ko'u alo i ike aku ai au i kona mau maka a me kona mau helehelena, no ka mea hoi, he mea loaa ole hoi na alii.

Ua hevee io aku la no o Kekuapanio a ku ana imua @ ke alii, me na helehelena o ke kaumaha a me ka ehaeha, oiai aole kona mau hoa kanaka i kela wa, ua noke-a ka Hawaii ka Maui a ahu mokaki imua o ke kahua kaua, "ua noke-a a ku ke a i kai o Malama," i nei me maikai nui wale o ke kaua ana o na alii hoopaakiki nui wale o maui, aloha wale na makaainana i ka luku ia me ka manaonao, a me ka walohia i na ola makamae o na makaainana o ua alii nei o Maui.

I ka wa a Lonoikamkahiki i ike mai ai ia kekuapania i ka hele aku imua on a, hea mai la oia me ka leo ohaoha o ke aloha ia Kekuapanio, he mai, nolaila hoopau ae la o Kekuapanio i kona makau no ke alii o Hawaii, a hui ae la laua me ke aloha oiaio me ka oluolu loa, oia ka kou mea kakau i hoomanao ae ai i na hooheno a ka poe kahiko, e pili ana i ke kahea ana aku a ke alii o Hawaii ia Kekuapanio,

"He mai" —

"He mai kuu lehua pua wehiwa i ka (laau

O ewa kai hola ia e ka makani kai

(lahui ia e ka Moae

Mai kuhia loko no a ke kain o Palea.

Aia a hiki mai ka lai me ka malie

Alaila, ohi wale hka i-a hamau leo

Aloha wale ia i-a hamau kanaka

Ilaila wale iho no a wali ke kino

Wali wale iho no loko i ka manao."

(Aole i pau.)