Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 21, 21 May 1887 — Page 2

Page PDF (2.05 MB)

This text was transcribed by:  Kanani Taaca
This work is dedicated to:  Bernie & Leo

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Nupepa Kuokoa.

No ka makahiki..............$2.00

No Eono Mahina..........$1.00

KUIKE KA RULA

Poanono....... Mei 21, 1887

 

KAIKILOA NO SAMOA.

 

            Mahope iho o ka pau ana o na kapilipili me no pahonohono o kahi moku moana no na Hawaii opio, ua haalele iho oia ia Honolulu nei ma ke kakahiaka o ka Paokolunei a holo akuma ke ala moana no ka huli pomaikai ma Kamoa.  Haalele iho la oia mahope nei he moolelo waia no ko Hawaii @i@ana kaua moana no na la heuheu o ka oihana.

            Ua lawa piha ka lehulehu me na ike e hoowahawaha ia ai nei kulana hou o ke aupuni ma ka moana. Aole wale ma ka hoonui lilo ana a me ka lawe ana aku i na pulapula Hawaii e hoonaauao ma ka huki kaula a me ka lena ana i ka waha o na ale me na poka pukeni@hi wela, aka, ma ke kulana pu o ko  ke kanaka lawelawe ana i kana hana e ike i ka mea pono a hana aku, a i ka hewa hoi e pale aku. E ikeia no ma kekahi kolamu o keia pepa na hana hilahilai lawelaweia.

            Aohe wahi kulana hou ae a ka lehulehu na lakou ke dala i hoolilo ia e ike aku ai ua pomaikai lakou. Aole no he may loli ano e o ka holomua ma ka naauao iwaena o na haumana kula opio o Keoneula i laweia aku la e maemae ai ko lakou mau aoao kekee. O ka lewa wale iho la no @ o a ianei, lawe aky la i ka ka lehulehu a pahia maluna o ka ili kai, hoi mai la ua ku hou ka puu i Hawaii nei, hahao hou no a lawe e kiola.

            Ke hoolako nei ka lahui ma ka Waihona i pono a i pomaikai no na keiki lawehala e hoopololei ia lakou ma Keoneula, a mawaho ae o ia, je uku pu kei i ko lakou holo makikai ana ma na aina e, me ka ike ole ia o ko lakou pomaikai, a ke uku papalua nei ka lahui. Aohe panai kupono e pa@nai ia mai ana no ia mau d@la e pualena wale ia la i ku i ko ka lehulehu makemake o ka huli pomaikai, aka, o ka hookaumaha hou mai.  A e like me ka popo po o ka moku i hooholo ia aku la, pela auanei ka popopo o keia oihana hoopau dala.

            He mea makehewa no hoi ke kapa ana aku i keia hana he hoonaauao holo a kaua moana, aka, he hoonaauao inu waiona, hoohakaka, hoohaunaele, a hoohilahila inoa. He lua ole ka nana maka ana i keia, a he pili pu maoli no na houpo ke lohe hou ia mai, "ua haulani ae la na nuku omole ia Hawaii imi loa, a ua naueue na kapu o Samoa."

            Hala aku la o Kaimiloa e palau anai na ale o ka moana me ka mo@@o ua laelae kona ala hoonaauao ma na ike kaua, aohekupua nui o ke kai nana e hooni kona mau aoao palokeloke a me kona mau kiai naue ole. Pela paha, aka, hookahi a mahou ememi nui i ike aku i ka leh@ ana iho ilo ko o ka omole lapalapa, a pee ae la malaloo kona uhake hinuhinu i nemo ia owaho a hamani.  Ina iho no i ko poli ponoi ke hoekepue ae la i ke anu o na huna kai, a e ao oe o kolokolo mai ka pumehana ma kona kino, a i kona wa e pehu ai, e pahu auanei ia i oi aku ka ikaika mamua o ka owili pauda.

            Ke hooikika nei ke kanaka nui a me ke kanaka iki i na hana kino i hookawaia kona opu a me keia poe i hele aku la i ka lalau loa, ua pono hoi ia ina o ka hoolako aku koonei, a o ka hoonee mai ko lakou.  He ole loa no Hoi nui mai auanei paha, ua pukapuka na wahi aahu, a o kau hapaha a o ka ianei ae, a o ka iala ae hoi, lawa na wahi apana pahonohono. Hoi mai la ua maneo i ka hihi a ka limu malalo, ke pinana la iluna o ke alahuki, nee aku na kamana me na hao kope e wauwau a ke liko la no liko loa.

            Hookahi wale no mea pono loa, ina i hoomaopopo mua ia ma keia juakai aku la a ua o Kaimi-lilo. E ohi ia iho nei i mau luina ike holo moana, hoopiha ka moku me na waiwai kalepa, hoolilo aku iaia i moku hali waiwai, a hiki i Samoa, hoopukapuka aku, ua waiwailoa kela, a aohe kaniuhu ana no hope nei he hoolilo aku a he loaa mai. Hoihoi hou na haumana o Keoneula no ko lakou home im@ naauao, a hiki i ka wa e makemake ia mai ai ka mokue kuai e Samoa, alaila, hoolilo aku ma ke kumukuai haahaa i hoi iki mai kau wahi lilo mauele a ka lehulehu.  I ke kuai haahaa iho no e lilo ai; nawai hoi e makapo mai o Samoa i ka mea popopo e like me lakou nei ae.

            Aole anei e manao ana ka lehulehu he oi loa aku ka pono o keia? Manao makou he waiwai loa ia.  he ole loa ka koonui lilo, aohe waiwai loaa houmai.  ua pono ina o keia man@oa makou e hoopuka aku nei oia ko Kaimiloa kuamoo i hele aku ia, e loaa ana he hoohayoli iki i ka lehulehu, a he hoopihapiha ho@ i kahi o ka Waihona i opaha iho nei.

 

Ka Haun@l@ maluna o Kaimiloa.

 

            He mau minute i hala ae o ka ho@a eiwa me hapa ahiahi Poakahi, ua loaa aku ka lu@anela kuikawa Kaluahine e inu rama ana ilalo o ka moku me na luina, a ma kekahi ano, e hoohaahaa ana i kona kulana aliimoku. Ua kauoha koke ke alii ku wa@i ia Kaluahine e hoi no kona kanena iho, oiai, aohe ona kuleana o ka noho pu ana me na luina, a ua pakike ia aku ke alii ku wati. Kauoha koke ae ia oia i na koa ma@na e ku laina a ua hooko koke ia; ia manawa unuhi ae la oia i kana pahi a oniu ae la me ke ano kupono ole, oiai ua ona oia.

            Hoea mai la ka hope lutanela David McDonald ma ia wahi a kaili ae la i ka pahi mai ka lima aku o Kaluahine, a hoopaa aku la iaia. He mau minute mahope iho, uahemo hou o Kaluahine ma o ka hookuu ia ana e kekahi kakiana ona. Iho aku la ua Kaluahine la ilalo ma ke keena a kekahi mau aliimo ku e paina mama ana, a kauoha aku la ia lakou e kinai i ko lakou kukui.Kauoha hoa ka hope lutanela iaia, e hele pela mai ke keena aku, a i ua Kaluahine nei i hoao aku ai e pii ma ke alapii; ua haule iho la oia ilalo o ka lua. (No ka nui loa o ka ona).

            Liuliu ae la ke kahi aliimoku i kekahi waapa me na hoe waa he mau haole ka hapanui a holo mai la i uka nei; a pela pu me ka lutanela David McDonald a me ka wiliki nui Mr. Thiron ma kekahi waapa, a holo mai la no uka nei. O ka waapa mua i pae mai, i holo mai lakou e hoike i keia haunaele maluna o ka moku; a o ka waapa o ka hope lutanela a me ka wiliki, i holo mai laua e waiho aku i ko laua hookohu aliimoku no ka makemake ole e holo pu i ka moana me ke kapena o ka moku Mr. Jack son. (Iakekona.) Ua hele pololeiaku laua a hoala i ka hiamoe o ka puuku J.S Webb ma kona home ma ia po a hoike aku i ko laua manao. 

            Ia laua i hoi hou ae ai no kahi a ka waapa, ua haiawai mai la me laua ke kapena, oiai ua hoala ia aku la kona kiamoe e ke kani a ke telepone. Malaila i kauoha ae ai oia i ka hope lutanela e hoi no ka moku, a o ka wiliki hoi ua hoopaaia maloko o ka halepaahoa no ka lawe i na mea make ma kona kino. Ma ka ho@a @o oia po, aia ka hapanui o na kanaka o ka moku ma lalo o ka nohoa@i@ ana a ka rama.

            Ma na ho@a kakahiaka Poalua, ua loaa mai na kauoha hoopau i na aliimoku Kauahine, David McDonald a me Thiron ka wiliki mai ke alii ka Moi ma o ke kuhina kaua la, a ua hookohu ia ma haki o Kaluahine o Samuel I. Maikai, C.H. Ulukou ma kahi o McDonald, kokua wiliki wkahi Mr. Lind ma kahi o Thiron. A ma ka hora S a oi o ke kakahiaka Poakolu, ua haalele iho la ka moku ia Honolulu nei no Samoa.

            O kekahi kee nui i hoopay ia ai o Kaluahine, wahi mai a na lono, oia kona hoi ole ana i ka moku no hookahi la a me hookahi po; a no kona pakike kekahi me ka ona rama pu. I ka aina nei no puka e mai la ia houmana ua aillo i ka naauao. Ehia la mau wahi la o ka hoohehelo ana ma na alanui me na pihi keleawe? Iaia nei hoi hope kela oleko kaulana a Kapena: "A ka poe maihole pau mai ka ike o ke kanaka Hawaii." Eia mai no keia iloko loa nei.

 

Lulu Dala Hale Halawai ma Ewa.

 

            Aia a hiki aku i ka la Sabati, Mei, 20, 1887 hola 10 A.M e malama ia'i he lulu dala ma ka apana o Kapuaikaula, Ewa, oahu; a o na loaa a pau e kukulu i hale halawai, a i Heiau no ka Mea Kiekie Loa.

            Nolaila , ke kona aky nei ay i na mea a pay loa i noho ia e ke aloha a me ka makemake e hooholo i ko ke Akua aupuni imua ma ka Ekalesia o Ewa nei. Ua kono ia na puuwai aloha a me na manu hulu like a pa e lele auna mai ma ia la.

            Me na kokua aloha pu mai no . E ka aina a ka eepa i noho ai (Moanalua) a hui pu mai me na lihi loa ekolu (Kalihi) naue nui ae i kai o Kapuaikaula me ona mau Kalakaua I., Ua oluolu pu ia makou e hooiha aku i ka lua o ka inaina o ka poe e hele mai ana ma ia la, a e hoohaunu pu aku i ka wai i awili pu ia me ke kai. Hele nui mai e ike kumaka i ka nani o ua lihi ka@ nei; he maikai ke ala no na kaa pio mai ka ua Kukalahale mai, a me na ano kaa no a pau loa. Hulei nui mai me moolau.    S.P.K Nawaa

 

No na Kohala.

 

            He mau la puanuanu keia o na Kohala nei, welawela ka makani kohu kui kele e houhou ana i ka iwi aoao, lapuu ka huelo i ka ua mea o ke anu; ohi ka io me he laau la no Makawao, ka li haukeke o na lehelehe. Ua iho hoi ka ua aole i kana ma@, ke hele la kamahele a luheluhe me he pinao la; e ole ka puili lala i ke ahi, loaa kahi kapa e pumehana ai. No elua pule ae nei o keia ino, a ke hoonawele nei no.

            Ma Kawaihae uka nei nae ka oi loa aku o keia mea maikai, a mai a nei aku nei hoi, moe ana ka palu ai a na keiki lawaia o Keau kaha, aohe loaa wahi i a, hoi nele na keiki huki ulua (maauaua) o ka ua Naulu nei i keia mau pule no ka nui mai o ka makani a nele iho la kahi keiki o Kauai i kahi mea ukemu ole, e ole na pupu akaakai a na kaikamahine kalewa akaakai o ka ua Naulu, loaa ka mea hoomaneoneo @ehelehe i na keiki o Kohala. Aloha wale.

            He oia mau no na Kohala i keia mau mahina e nee nei. Kilakila o Kohala taona i ka ua Apaapaa, hanahaweo o Kohala Hema i ka ua Naulu, loipua i ka ua Kipuupuu o ka mauna, ua lawa ia no ua la kaahele malihini ana. Aloha no.

            No ka aina o Kawaihae uka nei, ke lohe ia mai nei, ua lilo i kekahi hui hanai holoholona no elima paha ka nui o na lala a oi aku a emi mai paha; no eha mahina i koe a ike ia ka io a me ka iwi o keia wahi lauahea, ina he io a he iwi paha.

            He mau mahina ae nei i hala, wa hooholo na keiki kupa o ka aina nei, e kii aku i ka hoolimalima o ka aina i ka Moi, a e lilo no ka aina no na kupa, aka, ua lohe ia mai kekahi lono, e law ana no ka Moi i ka aina a noho konohiki, a oiai ka helu elua o ka pahukani e lohe ia mai nei. Ke hoomaopopo nei makou, he iwi ka ka helu mua, a ke li o nei na keiki kupa. Aloha no.

            I.S Keaniani.

 

Ke Kauka a me ke Aliikoa.

 

            I kela au kahiko o Enelani e kaulana ana no hana hakaka lua me na pahikaua iwaena o na kauka, he wahi moolelo kaulana kekahi i ike ia iloko o ia mau la i loaa na ka liuliu ana o kekahi kanaka opio a me kekahi aliikoa e hooko i ko laua mau manao kekeue ma ke ana pahikaua ana, a na ka mea lanakila e papahi ka hanohano o ke kahua mokomoko, a penei ua wahi moolelo la:

            Ma ke kapawai o ka muliwai Vauxhall, Ladana, e hoonnaea ia ana he heluna lehulehu o na lede maka onaona no lakou paha na makahiki mikolokohua he i @ a oi e ke kani hoene a ka ohe fuluta a keia kanaka opio, a he kaaka lebia maoli no oia ma ia ano hana iloko o ia mau la, a o ka hana hoi nana i ko no aku i na manao makahehi a hoohue o na lede le launa mau aku me ia.

            Ia lakou e alako ia la e na hoonanea i ka manawa, me na mino aka hoomahie maluna o kela a me keia lede, maalo ae la kekahi waapa ma ua kapawai la i hele no hoiaohuohuponoikekahi mau aliikoa o ka pakaua a wahi hoolako pono kaua o Woolwich; pae mai la lakou iuka ma kahi a ke kauka opio a me na lede e nanea ana, a oia no hoi ka manawa i hooki iho ai ke kauka i kana mau leo uhene o ka ohe fuluta.

            Pane mai la kekahi al@ikoa, heaha hoi kau i oke pu iho la ka'u, i wahi oluolu no'u." A o ke ano o keia pane a ke kauka, e n@i aku i kona oluolu mamua.

            No keia pane, pii aw la ke kai o ke aliikoa iaia i hoomaopopo iho ai i ke ano o ia mau olelo a ke kauka, unuhi ae la oia i kana pahikaua a hoana ae la mamua me ka pane ana: "I oluolu mo'u, a e hoi hope no ka welau o keia pahi i loko o kona wa-hi." Aole i hopo ke kauka opio no keia hana, aka i mea e hoohikilili ole ia ai kona mau hoa'loh lede, ua hooko akuoia i ka makemake o ke aliikoa.

            I kekahi ahiahi, eiai ke kauka opio e hele holoholo ana ma kekahi o na alanui o ke kulanakauhale, ike ae la oia i ke alukoa nana i hoohaahaa iaia; nolaila hele pololei aku la oia imua ona a pane aku la: "O oe oiaio loa keia, ka mea nana ke kauoha kohu ole o ka makau wale inehinei; a o ka leo o ka'u ohe ka mea nana i hoomohala i kou inaina wela no ka'u pane. A i hoonaauao ia oe ma keia mua aku, aia no he puuwai hopo ole maloko o kekahi kanaka i aahuia me ke kuka eleke, e like me oe i aahuia me ke kuka ulaula o ka oihana koa; ua lana kuu manao e halawai mai ana oe me a'u ma kela wahi i ke kakahiaka o ka la apopo, oiai ua hoopaaia mawaena o kaua he kue opu punalua - e ana pahikaua pu kaua no ka hopena." ua holo like keia mawaena o laua.

            Ma ka manawa i olelo ia, aia ke aliikoa ma ke kahua o ka mokomoko; he mau minute mahope iho, hoea aku la ke kauka opio, a ku ae la he alo a he alo. Emoole, anapa ana ka pahikaua a ke aliikoa iwaho aku makaukau iho la, a ia wa pu no hoi i oili ae ai mai ka pakeke o ke kauka he pu panapana, a kau aku la imua o ke aliikoa.

            "Heaha!" Wahi a ke aliikoa i pane mai me ka leo puiwa; e hoao ana anei oe e pepehi kanaka?" "Aole," wahi a ke kauka, "Ke kauoha aku nei au i oe e hoihoi iho i kau pahi iloko o ka wahi, a e hulahula mai oe imua o'u no 5 minute; a i ole loa pela, he kino make oe na ka poka o keia pu."

            Me na huaolelo hailiili ipuka mai ka waha aku o ke al@koa, aole i pulale koke ke kauka opio i kana hana, oiai he ia maopopo oia ua make i ke kauhola. A pane hou aku la ke kauka "I elima wale no minnte no kou pakele mai ka make ke ole oe e hooko i ka'u kauoha, a nolaila, akahi, alua, akolu, aha, " i ke kauka opio e helu ana me ka malie. Ka pu ma kona lima akau a o ka uwati hoi ma kona lima hema.

            I ka manawa a ke kauka e helu ana, a kiki ae la ka manaa i ha@a no eha minute me ka hapa, lele hope mai la ke kiko o ka pu panapana, a ia wakoke no habani ana ka waha ma ka lae o ke aliikoa Hoomaopopo koke iho la oia i kona hopena, nolaila i hoihoi iho ai oia i kana pahi ma kona aoao a lelele hulahula ae la no elima minute phia; a o ke kiuka hoi haule iho la kana pu ma kona aoao, a nana aku la i kana pio me na mio aka.

            "Ua lawa iho la," wahi a ke kauka; "Ua hooweliweli mai oe ia'u ihehinei e hooko ia kou makemake a ua hooko au. I keia wa hoi ua hooko ia ko'u makumake, a ua like kaua ma ia mea, E hoi oe me ka manao he hoaloha au nou, a pela au ia  oe; a i ulu hou he kuee mawaena o kaua, aohe mau holo loiahilli ana aku o ka make. A no keia wa, na;u i hoohaahaa he kanaka malalo o ke kuka ulaula. O Iana ko'u inoa, a he kauka ka'u oihana."

 

kahuli ke Kino i Pohaku.

 

            He mau makahiki loihi loa i hala ae nei, ua make ma Amerika i ka mokuaina o Inidiana, he wahine aoo a ano kuonoono no hoi i ke 60 o kona mau makahiki. I kona make ana, laweia aku la kona kino a kanu ia ma ka aina o kekahi pilikana o ua wahine la.

            Ma hope mai ua lilo aku la ua aina la ia hai ma ke kuai, a e haalele iho ana ka ohana no lakou ua aina la, nolaila ua manao lakou ua aina la, nolaila ua manao lakou he mea pono e hue hou ia kela kino lepo a lawe aku ma ka il@na i hookaawaleia no ka lenulehu.

            I ka hue ia ana ae, aole loa he wahi ano e ae o ka pahu, oia hoi he umi makahiki ka waiho ana ma ka lepo a hiki i keia hue hou ana. He oia mau ka maikai o ka pahu. I ka wehe ia ana ae o ke pani, he mea kahaha loa i ka ike ana iho i ka hiona o ke kono make, aloe i ano okoa ae, aole i popopo a ua lahe, aka, he oia mau no me he la o kona wa no ia e ola ana. I ka haha ia ana aku o ke kino, ua paakiki na wahi a pau, a ua oolea e like me ka ponaku, a i ka wa e hookui ia ai ua kino la me kekahi mea oolea, aole i kana mai ke koele me he pohaku pahoehoe hakahaka la.

            He mea kupanaha no hoi, i ka wa e ola ana keia wahine, he 200 paona ka averiga mau o kona kaumaha; a i keia wa hoi i liko ai i kono pohaku, ua papalua a pakolu iho ke kaumaha, no ka mea, ua hiki inoino i na kanaka kino puipui eono ke hapai.  O na moali ma ka papalina ua oolea launa ole, a o ka nanaina ma kona mau maka a hiki i kona auwae, he kohu keleawe melemele, a ua lilo kona kino i mea makaikai nui ia.

 

Mai ke Kiu o na Pali-mahoe.

 

            E ke "Kilohana Pookela o ka lahui Hawaii," Aloha oe:

            Ma Keia Poaono, la 7 o keia mahina, ua hualepo na pa hula Hawaii elua o Kalaoa nei; ua ku i ka maikai na hana, aka, o ka oi loa aku o ka lealea a me ke ku i ka mahalo, oia ka hula a Kanaloa (w). Ua ai ka poe makaikai i na mea ai a pau me ka manona, a o ka Hukiku hula hoi, pololi ka makaikai, uuku kahi io puaa, lawa kupono ole. He mau hana hooilahila keia.

            O ke kumu kula haole o Onomea, he haole Kelemania, ua kohoia e Corea Pukiki i komisina ohi aie nana; ke hele nei oia ma ka ohi dala i pomaikai nona a me ke Pukiki, aka, o ke kula Aupuni, haalele wale ia no na Hellen Kamai e jula hemahema nei.

            O keia haole, aohe i hookupa ia i kupa Hawaii, kohoia nae e L. Severance i kumy kula; kue kanawai keia I..Severance, e hoopay iaia e pono ai. Ua lawa keia hana ia Awai Akau, kanaka Hawaii kupono. Mamua he hoomaopopoia no kula, aka, i keia wa, aohe hoike ia o ka hua a na kumu kula e ao nei, no ka haole nae paha. Aole hewa i ka haole ka ai uhauha. Ua hiki no.

            Eia keia mea hou. Ke hele aku nei i ka maikai loa na alanui o Hilo nei, eleu no o Keoni Moa i ka hooikaika e maemae na alanui o kona apana, a he wahi mea iki koe a maemae loa ae.

K.N.Kuapaa.

 

Hoike Hui o na Kula Sabati o ka Mokupuni o Oahu, Iune 11, 1887

 

            E hoike hui ana na Kula Sabati o ka mokupuni o Oahu, ke hiki aku i ka hora 10 o ka Poaono, la 11 o Iune, 1887, e like me ka hooholo ana a ka Ahahui Kula Sabati o ka mokupuni o Oahu.

            Nolaila, ke paipai ia aku nei na Kahu Sabati a pau, na kumu a me na haumana, e hoomakaukau me ka eleu, a e lawe mai i na haawina kanaka makua i ai no na uhank, aole i makemake ia na hoowina ano kamalii a loloiahili e hoopay wale ana i ka manawa.

            E wehe ia ana no hoi he Aha Mele Nui ma ka po iho e na Kula Sabati, a o na pomaikai e loaa mai ana, e haawi ia no ke kia hoomanao o ka makua Rev. L. Laiana

E.S Timoteo

                        >  Na komite.

J. Waiamau,  

 

Hoolaha Hou

 

Aha Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono Waiwai.  Ma ka hana o ka Waiwai o John @ebello, he kanaka noonoo kupono ole.

Olelo kauoha mamuli o ke noi a na Kahu Malama Waiwai no ke kuai ana i ke kahi Waiwai Paa.

            Ma ka waihoia ana mai o @@ palapala Noi a M. A Gon@al@@@a m@ W.C. Pakke. o Hooolulu, na Kahe Malama Waiwai o John Rebello i oleloia e noi ana e ka@@h@ ia laua e kuai i kekahi waiwai paa o ka moa i oleloia e waiho ia ma Waiohin@. Kau, mokupuni o Hawaii, a e hoakaka ana i kekahi ma@ kumu ku i ke kanawai e ae ia @ laua e kuai i ua waiwai p@@ la.

            ua ka@@@@ ia e hele mai na p@@koko a me ka poe a paa i pi@@ i @@ mea la i oleloia, a me na mea a p@@ i kuleana i ua waiwai ia 6 o Iune, 188@ ma ka hola 10 o ke kakahiaka, ma ke Keena Hookolokolo, ma Aliiolani Hale. Honolulu, ma ia wa a ma ia wahi e hoike mai ai ina he kumu kekahi e hoopuka ole ia ai ka olelo kauoh@ e kuaiia @@ waiwai la.

            A ua kau@ha hou ia, e hoo@@naia keia olelo kauoha no ekolu maa@@@ mamoa ae o ka la e hooloheia ai i oleloia. @@k  o ka Hawaiian @@@@@@ a me K@okoa, he mau Hupepa i pai ia ma H@@@lula i ole @@ia.

            Hanaia ma Honolulu, Mei 9, 1887.

            Na ka Aha.

            Henry Smith,

            Hope Kakauolelo.

            @@@S.@@

 

Aha Hookolokolo kiekie o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ka hana o ka Waiwai o .G.W.KEOIKI (k), no Hnamaulu, Kauai, i make kauoha ole. Imua o ka Lunakanawai Kaapini ma ke Keena.

            Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala noi a S. W. KAUANOE (k). e hoike mai ana, o G. W. Keoiki, no Hanamaulu, ua make kauoha ole ma ia wahi ma ka la 27 o Aperila, 1887, a e noi ana e haawiia ka palapala hookohu Lunahoopnopono Waiwai ia S. W. KAUANOE, no Hanamaulu.

            Ua kauohaia o ka POAONO, ka la 4 o IUNE, 1887, i ka hora io kakahiaka, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, imua o ua Lunakanawai la ma ke keena hookolokolo o keia Aha, ma Koloa, Kauai; a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pile e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou e ae ole ia ai ua noi la. A o keia olelo kauoha e hoolahaia ma ka olelo Hwaaii, i ekolu pule ma ke KUOKOA. he nupepa ma Honolulu.

            Kakauia ma Koloa, ko Hawaii Pae Aina, Mei 3, 1887.   JACOB HARDY,

            Lunakanawai Kaapuni Apana Eha.

            2128-3ts.

 

Hoolaha Kooko Moraki Me Ke Kuai.

 

            I Kulike ai me kekahi mana kuai i hoikeia maloko o kekahi moraki i hanaia mawaena o W. C. Akana a me Hana P. Akana kana wahine mare o Waialae, mokupuni o Oahu, a me Alexander Campbell, i kakauia ma ka la 15 o Mei, 1886. i kopei ma ke Keena Aupuni, ma ka Buke 100, ma na aoao 189-191. Ke hoike nei keia hoolaha, e hooko ia aku ana ia mana kuai, mamuli o ka uhakiia ana o na kumu aelike ma o ka uku ole ia ana o ka ukupanee i ka manawa i oleloia, a ma ia hooko ana, e kuai kudala ia aku ana ma ke Keena Kudala o E. P. Adams & Co. ma Honolulu, mokupuni o Oahu, ma ka Poakahi ka la 6 Iune 1887, ma ka hora 12 awakea o ia la, na aina i hoakakaia ma ia moraki i oleloia e like me ia malalo iho nei.

            No na mea i koe, e ninau ia J. M. Monsarrat, Loio ma ke kanawai.

            Alexander Campbell,

            Mea Moraki Mai.

            Honolulu, Mei 10, 1887.

            Eia na aina e kuai ia aku ana:

            1-O kela apana aina a pau e waiho la ma Iwilei, mokupuni o Oahu i oleloia, nona ka ili he 244 anana kuea, a oia ka aina i hoakakaia ma ke Sile Nui 4428, kuleana 918, ia Upai, a i hooliloia W. C. Akana i oleloia e Puu (k) ma kekahi palapala i kakauia i ka la 27 o Feberuari, 1882, i kopeia ma ka Buke 73, ma na aoao 266-7.

            2-O kela apana aina a pau e waiho la ma Kaluamoo, ma Waialae-iki, mokupuni o Oahu, i oleloia, nona na palena penci: He 1/2 pa hale. E hoomaka ana ma ke kihi akau o keia mahele, e hele ana ma ka hema 40 deg.; hikina 17 1/2 kaul. pili me ke kula o konohiki. Alaila, hema 56 deg.; kom. 1,30 kaul. me ko konohiki a i ke kihi hema o ko Pakiai mahele. Alaila, akau 56 deg. hik. 1, 30 kaul. e pili ana me ko Pakiai mahele, a hiki i ke kihi mua, a maloko o ia apana he 152-1000 eka a oi iki aku a emi iki mai paha, a oia ka aina i hoolilo ia ia Hana P. Akana malalo o ka inoa Hana P. Uilama, ma kekahi palapala i kakauia ma ka la 10 Ianuari, 1877, a i kopoeia ma ka Buke 48, aoao 482.

            3-O kela apana aina e waiho la ma Puulena, Manoa. mokupuni o Oahu, i hoikeia, nona ka ili he 20 eka, a oia ka aina i hoakakaia ma ke Sila Nui 101 (awarded) ia Kulani, kupunakana o W. C. Akana i oleloia, a ua hoolilo ia ia W. C. Akana i oleloia e Kahawaii ma kekahi palapala i kakauia i ka la 7 o Sepaiemaba, 1885, i kope ia ma ka Buke 7, ma na aoao 190-1.     2128-3ts.

Hoolaha.

            E noho ana ka lunakanawai Kaapuni. Apana Ekolu, H.P. A. e hoolohe i na hihia i hoohalahala mai na Aha Apana mai penei, ma Hookena. Kona Hema, Poalua Mei 31th 1887, ma Keauhou-kai, Kona Akau, Poaha June 2d 1887, ma Waiohinu, Kau i ka Poakahi, June 6th 1887.

            F. S. Lyman

            Lunakanawai Kaapuni.

            Hilo, Hawaii, April 27 1887.      2127-3ts

Ma ke keena o ka lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina.

            Ma ka waiwai o Kahookano (k), no Lanihau, Kona Akau, Hawaii i make.

            Ua heluhelu ia a ua waiho ia ka Palapala Noi J. Z. Waiau, e noi ana e hoonoho aku iaia i Lunahooponopono no ka waiwai o Kahookano (k), no Lanihau, Kona Akau, Hawaii, i make kauoha ole: Nolaila na kauoha ia na mea a pau i pili, o ka Poalima oia ka la 30 June, 1887, i kahora 10 kakahiaka ma Keauhou-kai; Kona Akau Hawaii, oia kahi a me ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua la me na mea kue ke hoike ia.

            F. S. Lyman.

            Lunakanawai Kaapuni.

            Hilo, Hawaii, April 27 1887.      2127-3t

 

Hoolaha Hou.

 

            Aha Hookolokolo kiekie o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono Waiwai.

Ma ka hana o ka Waiwai o Esther Waha. O kona Kema. Hawaii, i make kauoha ole.

            Ma ka waiho ia ana mai o ka palapala Noi a me ka papa Hoike a Rev. lfred Willis. Lunahooponoponoo ka Waiwai o Esther Waha i oleloia, e noi ana e apo@oia na hoolilo he $174.20 a e hoike ana o na mea i loaa mai iaia he $176.15 a e noi ana e nana a e apono ia kela mau mea, a e kauoha ia e mahele ia na waiwai e waiho ana ma kona liu@a i na mea i kuleana malila a e hookuu ia oia me kona mau hope mai ko lakou noho ana ma ia ano.

            Ua ka@ohaia o ka Poakahi ka la 13 o Iune. 1887 ma ka hora 10 Kakahika, ma ke Keena ma ka Hale Hookolokolo ma Aliiolani Hale, ma Honolulu, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, a me na Papa Hoike i oleloia, a o ka pie a pau i pili malaila, e hele mai a e hoike i ke kumu ioa he kumu oiaoia ko lakou e ae ole ia ai ua noi la: a malila e hoike mai ai na hoike o na mea i kuleana maloko o ka waiwai i ole@oia. Ao keia kauoha ma ka olelo Hawaii, e paua maloko o ke Keokoa, he nupepa i pa a hoolahaia ma Honolulu, i ekolu manawa mamua ae o ka la i olel@a no ka hoolohe ana.

            Kakauia ma Honolulu, i keia la 4 o Mei. 1887.

            Na Ka Aha:

            Henry Smith

            Hope Kakauolelo

            2127-@@

            Ma ke keena o ka luanka nawai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o Allla (k) no Kau, Hawaii, i make.

            Ua heluhel@@@ a ua waihoia ka palapala noi a J.K. Naeole, ka Lunahooponopono no ka Waiwai o Ahia (K), no Kau, Hawaii, i make kauoha ole, e noi ana e apono ia kona hoike hope a e haa@i ia aku ka waiwai i na hoo@@@na, a e hookuu aku iaia mai kona noho ana i Lunahooponopono no ia waiwai.

            Nolaila, ua kauohaia na mea a pau i pili, o ka Poalua, oia ka la 7 o Iune, @.R. 1887 i ka hora o kakahiaka, ma ka hale hookolokolo ma Waiohinu, Kau, Hawaii, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la me na mea kue ke hoikeia.

            E.S L@man

            Lunakanawai Kaapuni.

            Hilo, Hawaii, Aperila 27, 1887

            2127-@@s.

 

Ma ke Keena o ka lunaka nawai Kaapuni Apana Ekolu, o ko Hawaii Pae Aina. ma ka waiwai o Naukana (K), ao Lanihau, Kona Akau, Hawaii i make.

            Ua heluhelu ia a ua wai@oia ka palapala noi a J.X. Waia@ e noi ana e hoonoho ia oia i Lunahooponopono no ka Waiwai o Naukana (K), no Lanihau, Kona Akau, Hawaii i make kauoha ole.

            Nolaila, ua kauohaia na mea a pau i pili, o ka Poalima, oia ka la 3 o Iune, 1887 i ka hora 10 kakahiaka, ma Keauhou kai. Kona Akau, Hawaii, oia kahi a me ka manawa i @oho ia no ka hoolohe ana i ua noi la a me na mea kue ke hoikeia.

            E.S Lyman,

            Lunakanawai Kaapuni.

            Hilo, Hawaii, Apr. 27, 1887.

            2127 @@s.

Hoolaha Luna Hooko

 

Ua hookohu pono ia ka mea nona ka inoa malalo iho, i Luna hooko no ka hooilina o John O. Davies, o Waialua, Oahu, i make, a e kauoha ana i ka poe a pau he mau koina ko lakou i ka waiwai i oleloia e waiho mai i na hooia i ka mea nona ka inoa malalo, ma Honolulu, iloko o eono mahina mai keia la aku, a iole pela, e hoole mau loa ia lakou; a o ka poe i aie i ua waiwai la i olelo ia, ke kauohaia aku nei e hookaa koke mai i ka mea nona ka inoa malalo.  

Robert lewers,

            Luna Hooko malalo o ka Hooi@ina o John. O. Davies.

Mei 2,1887.     2127.5@s.

 

Olelo Hoolaha.

 

            O Li Ming, ka mea nona ka inoa malalo iho, ka mea hoolimalima i na pono Lawaia Konohiki ma ke kai lawaia o Kaakaukukui, ma ke awa o Honolulu, ke hoike aku nei, i kulike ai me ka mana i hoowiia iaia ma ke kanawai, ke papa a ke hookapu loa aku nei oia i ua kai lawaia la i oleloia no ka malama o Mei, 1887 a mahope aku o ia manawa no ka hoana okoa ana i wahi no kona pono lawai. Ke apono aku nei oia i ka poe a pau i loaa he mau pono lawaia no lakou ma ia ka lawaia i oleloia, e laweia hookahi hapa-kolu o ka i a e loaa ana ia lakou ma ia kai lawaia i ole loia ma Honolulu.                                Li Ming

            Aperila 29, 1887                                 2126 4t.

 

            Ma ke keena o ka luanakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Waiwai o Puana (K), no Moaula, Kau Hawaii i make.

            Ua heluhelu ia a ua waiho ia ka Palapala Noi o Ka@@ona (w), e noiana e hooponopono ia ka waiwai o Puana (k) no Moaula, Kau Hawaii, i make kanoha ole:Nolaila, ua kauoha ia na mea a pau i pili, o ka Poalua, oia ka la 7 o June, 1887 i ka hora 10 kakahiaka, ma ka hale hookolokolo ma Waioh@uu Kau, Hawaii, oia kahi a me ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua noi la me na mea kue kehoike ia.

 

                                                                        F.S. Lyman.

                                                                        Lunakanawai Kaapuni.

                                                                        Hilo, Hawaii, April, 27 1887 2127-3t

 

 

Hoolaha a ka lunahooponopono waiwai.

 

            O ka mea nona ka inoa malalo iho, ua koho ponoia i Lunahooponopono Waiwai no ka waiwai o Wong Kim , i make o Honolulu.

            Nolaila o na mea a pau he mau koi ka lakou i ua waiwai la, ke hai ia aku nei e waiho koke mai i ka lakou koi i hooia pono ia malalo iho iloko o eono mahina mai ka la aku o keia hoolaha ana, a i ole pela e hoole loa ia aku no; a o na mea a pau i aie mai i ua waiwai la, e hookaa koke mai ma keia keena, ma Alanui maunakea, Honolulu.

                                    Wong. Ko,

                                    Lunahooponopono Waiwai o ka waiwai o Wong Kim.

                                    Honolulu, Mei 5 1887.

                                    2127. 5ts.

 

Hoolaha i ka poe aie no ka waiwai o T.D lane

 

            Ke hoike nei ka mea nona ka inoa malalo iho, ua hookohu ponoia oia i Lunahooponopono Waiwai no ka waiwai o T.D. Lan@, o Linue, Kauai, i make. O ka poe a pau he mau koina ko lakou i ka Waiwai i oleolia, ina paha ua hoopaa ia ma ka mo@aki a ma kekahi ano e ae paha, ke kauohaia aku nei e waiho mai i ka lako@ mau hooia kupono i ka mea nona ka inoa malalo iho; ma ka Helu II, Alanui Kaahumanu, ma Honolulu, iloko o na malama eono mai keia la aku, a i ole e hoole ma@ ia no lakou. A o ka poe a pau he aie ko lakou i ka Waiwai i oleloia, ke kauohaia aku nei e hookaa koke mai i ka mea nona ka inoa malalo                  F.M. Hatch,

                                                                                                            Lunahooponopono Waiwai o T.D. Lane.

                                                                                                            Aperila 18, 1887                     216-6t

 

 

Hoolaha Hou.

[@@@ @@@]

Iloko o ka aha h@@@@ @@@@@, Kiekie o ke Aupuni @@@@@@ Kalakaua, ma ka i@@@ @@@@@ @@@@@@@. o ko Hawaii Pae ama. @@@@

            I ka Ilamuku o ke @@@@@@@@ @@@@@@ Hope. me ka mahalo @@@@@@@@@@

            Ke kauohaia aku @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ R. Mitton. Alias @@@@@@@@@@@ ka mea i hoopiiia. ma @@@@@@@@@@@ kana pane i kakauia @@@@@@@@@@ mah@pe ihe o ka @@@@@@@@@@@@@@@@@@ mai imua o ka Aha H@@@@@@@@@@@@@@ ke Kau o Apprila @@@@@@@@@@@@@@@@ ia ana ma ke Keena @@@@@@@@@@@@@@@@@ Hookolokolo ma H@@@@@@@@ @@@@@@@ ma ka Poakahi, @@@@@@@@@@@@@@ ana, ma ka hhora @@ @@@@@@@@@@, @@@@@@@ no ke aha la e ae ole ia @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ F. Milton. Ka mea @@@@@@@@@@@@ mea i hoakakaia @@@@@@@@@@@@@@@@@@ i pakuiia.

            A e hoihoi mai oe i @@@@@@@@@@@@@

hoike piha o kau @@@@ @@@@@@@@@@@@@@@@@

            I@@@@ K@ @@@@@@@@

            Francis @@@@@@@@@@

            (Sila)     Nui o ka @@@@ @@@@@@@@@

            Kiekie ma @@@@@@@@@@@

            o @@@@@@@@@@@@@@@@@

            @@@@@@@ @@@@@

            @@@@@@@@@@@

            Ke h@@@ia nei au o na @@@@@@@@@@@@@ maluna, he kopa @@@@@ @@@@@@@@@@ @@@@@@ o ka hihia i @@@@@@@@@@@@ @@@@@@@ ua Aha la, e hoopanee ia @@@@@@@@@@@@@ i ke Kau o Iulai e @@@@@@@@@@@@@@@ laha ia ka palapaia @@@@@@@@@@

            Ikea kou lima i keia @@@@@@@@@@@@@

            William @@@@@@

            @@@@@

            2124-6ts.

Hoolaha Hooko @@@@@ me ke k@@@

I kulile ai me @@@@@@@@@@@@ keia maloko @@@@@@@@@@@@@@@@ mawaena o K@@@@@@@@@@@@@@ kana kane ma@e o K@@@@@@@@@@ Oahu, a me Alea. @@@@@@@@@@@@ ia ma ka la 25 o @@@@@@@@@@@@@ ke keena kope Aupuni @@@@@@@@@@@@@@@ na aoao 71-72. Ke@@@@@@@@@@@@@@@ hoolaha, e hooko ana ka @@@@@@@@@@@@@@ mana kuai, mamuli o ka @@@@@@@@@@ kumu aelike oia ka uku @@@@@@@@@ kumupaa a me ka uku@@@@@ @@@@@@ a ma ia hooko ana, e kuai @@@@@@@@@@ ma ke Keena Ku@@@@@@@ @@@@@@@ kupuni o Oahu, ma @@@@@@@@@ @SS-, ma ka hora @@@@@@@@@@@@@@@ aina i hoakakaia ma ia m@@@@@@@@@@@@@ me na hoakaka malalo @@@

            No na mea i k@@ @ @@@@ @@@@@@@@@ sarrat, Lo@o ma ke @@@@@@@@@

            A. J. @@@@@@@

            @@@@@@@

            Honolulu, Mei 10, 1887.

            Eia ka aina e kulala @@@@@@@@@@@

            O kela apana aina a paa @@@@@@@ paulukoa ma Kaneoha i @@@@@@@@@@ na i hoakakaia penei : @@@@@@@@@@ ke kihi akau makai o keia @@@@@@@@@@ Aupuni a me ka auwai, a @@@@@@@@@@@ kom. 167 pauku; hema, 52 @@@@@@@@ uku pili me ka auwai. Hema. @@@@@@@@@@@@@@ hik. 433 pauku ma pa hei @@@@@@@@@@ 44 deg. 30 min. hik. 3 @@@@@@@@@@ hik. 584 pauku ma ke kaia @@@@@@@@@@ 25; kom. 120 pauku pili me @@@@@@@@@@ a hiki i kahi i hoomaka ai. @@@@@@@@@@ o 2 eka, a oia no ka ainui @@@@@@@@ Kalawaialii Kahao i @@@@@@@@@@@@@@@@@ kona makuakane ma o kekahi @@@@@@@@@@ kauia ma ka la 12 o @@@@@@@@@@@@ peia ma ka Bake @@@@@@@@@@@@@@ o ke Ahupuaa o kame@@@@@@@@@@@ H. Kalama.

Hoolaha Hui

            Ua hoolilo mai o @@@@@@@@@ i kona mahele o la Hui Pau @@@@@@@@@ hi a kalepa laiki ma Koolau, @@@@@@@ nona na inoa malalo, a na @@@@@@@@@ ia mai ka hui aku, Na na @@@@@@@@ mau aku ka hana, malalo o @@@@@@@@@@ A@k Company, a ke hoike aku @@@@@@@@ he mana no @heong Pan ma @@@@@@@@@ e lawelawe a hooponopono @@@@@@@@ i na dala a pau o Pan A@@@ @@@@@@@@@ e na inoa malalo ihe.

            Pan Y@@k & Co.      @@@@@@@@

            Chung Sav        @@@@@@@@@

            Tom Choy           @@@@@@@@

            2120 @@@.

Hooloaha Hookapu

E ikeia ma keia hoolaha @@@ o Mr. D. Ma@@@, @@@@@@@@ ma waiwai o Levi Ma@@@ @@@@@@@@@ hookapu a papa loa aku nei a @@@@@@@@@ holona a pau, lio, pipi, ,@@@@, @@@@@@@@@ pela aku, aole e hele wale @@@@@@@@@@ kapaia o Onis@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ Pelekunu, Molokai, a o na @@@@@@@@@ e loaa aku ana maluna o ua aina @@@@@@@@@@ hopuia no a e hoouku ia, a i @@@@@@@@@@@ ma ke kanawai. E hoolohe i @@@@@@@ auanei.

            Mr. D. Ma@@@

            Hope Kahu malama Waiwai @@@@@@@@

            Pelekunu, Molokai, Mei, 12, 1887

            2129-@@@

Hoolaha Hookapu

E ikeia ma keia hooia@@@ o Akoni Kahele, @@@@@@@@ wai o Kahele, he keiki @@@@@@@@@@ hookapu loa aku nei i na holoholo @@@@@@@@@ a pau aole e hele wale maluia @@@@@@@@ wawaekea, a me Ha@@@@@@@, @@@@@@@@@ Pelekunu, Molokai; aole hoi e @@@@@@@@@@ wai o luna o ua mau aina la i @@@@@@@ me keia ano kanaka ke ole e @@@@@@@@@ no mai ka hope malama waiwai @@@@@@@@ mea a pau e kue ana i keia, e @@@@@@@@@ i ole, hoopii ma ke kanawai.

            Akoni Kahele

            Hope Malama Waiwai o Kahele, @@@@@ ki oo ole.

            Pelekunu, Molokai, Mei, 12, 1887

            2129-4@@

Hale paiki alanuin@@@@

            I weheia no ekolu @@@@@

Mahope iho o na @@@@@@@ Pono hou ana i wahi @@@@@ wa maikai no kela a me keia @@@@@@@@@@ pai kii no lakou iho ma ka uku @@@@@@@@@ hoopaa iho makou e hoolako aku @@@@@@@@@ pau e like me keia malalo ih@@

            Kii pepa,.........6, no $1.00.

            Kii lako hale, lumi, hale a pela @@@@@@@

            $1.00.

            Kii nui 8x10......1, no $1.oo; @@@@@@

            no ke kakini.

            Hoomaemae a hoolele hou ana i @@@@@@@@ hiko, ma ia uku hookahi @@@ @@@@@@ pena 8x10 a me ka laau, he $6.00.

            H. A. Luscomb.

            Helu-Alanui Nuuanu.     @@@@@@@

Aha hookolokolo apana @@@ o ko Hawaii Pae Aina. @@@@@@ ponopono Waiwai. M ka Waiwai @@@@@@ Aaea (w) no Wahiawa, kauai. i @@@@@@@@ oha ole. Imua o ka Lunakanawai @@@@@@ ma ke Keena.

            Ma ka heluhelu a me ka waihola @@@@@@ ka Palapala Noi a Peleki (w) @@@@@@@@@ ponoi o Maraea (w), e hoike mai ana, @@@@@@@@ raea (w), no Wahiawa, Kauai, ua @@@@@@@@ oha ole ma ia wahi ma ka la 13 @@@@@@@@@@@@ M. H. 1887, a e noi ana e haawiia ka @@@@@@@ Hookohu Luna Hooponopono Waiw@@@@@ K. Mika, no Koloa.

            Ua kauohaia o ka Poaono, @@@@@@@@ mei, M. H. 1887, i ka hora 10 @@@@@@@@@@@@@@@ ka manawa i kohoia no ka hoolohe anu @@@@@@@@@@ la, imua o ua Lunakanawai la, ma ke @@@@@@@@ hookolokolo o keia Aha. ma Kol@a, @@@@@@@@@@ ma ia manawa a ma ia wahi no e hele @@@@@@@@ na mea a pau i pili hoike mai i ke @@@@@@@@@@ he kumu oiaio ko lakou, e ae ole ia ai@@ @@@@ la. A o keia olelo kauoha e hoolahaia @@@@@@ olelo Hawaii, i ekolu pule ma ke @@@@@@@@ he nupepa ma Honolulu.

            Kakauia ma Koloa, ko /hawaii Pae Aina. Aperila 29, 1887.       Jacob Hardy.

            Lunakanawai Kaapuni Apana Eha.

            2127-3ts.