Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 21, 21 May 1887 — Kela me Keia. [ARTICLE]

Kela me Keia.

Ke [illegible] hou mai nei kekahi halepai [illegible ka i mau buke moolelo hou ma [illegible] Hawaii ma keia mua aku, a iwaena o na kanaka. Ia Kaimiloa i holo aku la, ua loaa he [illegible] no ka hapanui o na kanaka [illegible] a koe na haumana o Keone[illegible] na ahi pikimana, aka, e loaa [illegible] kenikeni no lakou ke [illegible] ka aina. Mai ka waihona hea O ka [illegible] puhi ohe i hele aku la no [illegible] maluna o Kaimiloa, ua kaa iho i ke[illegible]kai ana malalo o kekahi o na pikimana Chas. P. Kanaina. He [illegible] no ka puali puhi ohe aupuni, [illegible] paha na makahiki he 17 a oi. Ua hiamoe ia na kahu kaa helu 196 [illegible] maluna o ko laua kaa oiai e [illegible] ma ke kihi alanui Papu me Ka[illegible] i ka Poalua nei. He wahi hana [illegible] ihema keia ma ka aoao o na kahu [illegible] H[illegible]makaala na makai i keia poe. Ma ke ahiahi Poaono i hala, maloko ka hale inu rama Roiala Hotele ua [illegible] ku puupuu lima ia iho la o Kale e K[illegible]aka ma ke poo a ua kahe awai mai [illegible] ko me ka manaonao o ka eha i [illegible] ia Kale. Aneane paha e noha pu [illegible] niu. He one runa mai no ko keia manaonao. Ke hoomau ia mai nei no na aweawealono no ka ahaolelo kuikawa Hawaii a noʻoo aku. He oiaio anei, a i ka manawa hea la? Maloko o ka Hale Mele hou i keia po, e malama ana kela mau haole hoomakeaka McGregor me Shanon he aha hoolealea o ka laua hana i hele wale a I o k.i hulo no Kūimiloa iho [illegible]. O ka averiga holo no Kaimiloa i hoao ia ai i ka Poaono i hala, he elima mile i ka hora, a ke kuupau ia kona mahu ma ke pea, he hookahi mile i ka pule. i[illegible] maoli. Oiai kekahi pake e hahao ana i kana [illegible] kaupoohiwi no ki ana aku i na manu ai laiki ma ke kihi alanui Alapai me Puoina, ua pahu ae la ka pu [illegible] i ki ai a loaa ka poino ma kona lima hema ma ke komo ana o kekahi a ana iloko o ka io. Mai make. Ua loaa i ke komite o Queen Emma Hale he mau noho kula mai ka Papa Hoonaauao mai. E kukuluia ana he kula po e hoonaauao ai i ka poe opiopio Hawaii ma keia po Poalua ae. O Rev. W. B. Oleson ke kumu kula. Ua manao ia e hoomaka i kekahi mau halawai haipule ma Queen Emma Hale no ka pono o ka poe Hawaii e kamailio ana ma ka olelo Enelani, aka [illegible] no ka ino o na alanui, ua hoopaa keia halawai a hiki i keia Sabati [illegible] Mei 20. Ka hoolahaia ae, e malama ia ana e heihei waapa na ka hui heihei Honolulu ke hiki aku i ka Poalua o keia pule ae, la 24 a oia hoi ka piha ana i ka Moiwahine Victoria na makahiki he 68 keia ola ana. He heihei lio no hoi kekahi ma Kapiolani Paka ma ia la. O kahi e malama ia ai o ka ahaaina Hale o Victoria e ko Honolulu nei mau puuwai Beritania, ma kahi noho no ia o H. J. Nolte, Casino, ma Kapiolani Paka. Ohuohu pono ke Keoni Kamaki i na eke kopaa he 1908 mai ka mahiko mai o Heeia, a ua hahao ia ae iloko o ka opu o ka moku kalepa Senoma i ka Poaha nei. Ua loheaia mai, e haawi ana ke alii ka Moi he aha hulahula Europa maloko o Iolani Hale ke hiki aku i ke ahiahi Poalua o keia pula ae no ka hanohano o ka la hanao o ka Moiwahine Victoria ina nae e makaukau na hooponopono ana o loko. A i ole pela, e hoopa[illegible] ia aku ana no kekahi wa. Ua holo pukaka ae kekahi lio ma ke alanui Maunakea i ke ahiahi Poalua nei. a i kona hiki ana ma ke alanui Haele, ua huli pu aku la oia ma ka lanai o ka hale pake, aole nae he mea i poino. Kanaono makahiki a oi mai ka holo ana o ke alu Liholiho me Kamamalu .i Pelekane, a holo hou aku la nei huakai alu o kakou, ke ole makou e koho hewa. Pae aku la ia huakai mua i Potomaia, Enelani i ka la 22 o keia mahina oia hoi ka la apopo, a i ka makahiki 1824. A mai ka la 21 o keia mahina, makahiki 1841 a hiki i keila la, ka piha ana o na makahiki 66 mai ka pae ana mai o ka huakai eiwa o na misionari hai lamaku i keia pae aina.

Ua hanau mai na ka wahine a ka Hope Luna Leta David Manaku i ke kakahiaka oka Poakolu nei. he keikikane nui momona o umi oaenake kau|maha. Hauoii wale ko ». laa oJa ana. He mau la puanuanu loa keia o ke kulanakauhale nei, aohe nae o ka hooikaika loa iho, o ke kilikilihune wale iho no, iloko no n?e oia kiiihune, ua hele a haukake aku haukake mai na huina alanni, ke hele Ia a pii ka eka iluna o na kaa pio. Akelekele kahi pauku iaau Kaimiloamai alaa pu ia kona oapa auwae eka ihu o kekahi moku kaiepa e ku ana ona ke awa, uia i hoopuka ai no ka j nuku o ke awa i ke kakahiaka Poakolu nei. Ina ua holo ihu umene no Samoa. "He nmi ka waihooluu o ke ,muenue, he ikaika ka umauma huluhulu o ka liona opio, a he ihiihi hoi ka piko o Maunakea ke pa iho ka la; aka oka nani> ka ikaika a me ka ihiihi i kelakela loa aku, oia-ke kane a me ka wahine ui me ka inoa maemae." N. K. /S?<).

Ma ka mumwai makk. —Ma ka la 29 o ka mahina i hala, ua make iho Ia o Mr. Piliwale o Kawainui, Hilo, Ike 60 o kona mau makahiki o ke ola ana ma keia ao mauleule, a kuu aku la kona luhi. O keia no ke kanaka i pakele mahunehune ai i ka wai kupanaha ma ke kahawai o Waiaama ma ka la 21 • Aperila, a o kona lilo 100 ana keia i ka wai ma kela muliwai make. Aloha no ia kupa oka wa: huihui o Kawainui nei. I). I. W. He uija poino.—Ma ka la 10 o keia mahina i hala, ua hookui ae la kekahi kaa holo a me kekahi lio keiki ma Laupahoehoe, Hilo, a haki iho la kona wawae ma o ka pii ana o ka huila iluna. — Ma keia la no, ua haki ka wawae o kekahi pukiki mamuli o kona haule ana inai Juna iho o kekahi kaa lawe kopaa ma Palauea, Hilo. —A ma ia wahi no, ua haki ka wawae o kekahi keiki ma o ka p : i ia ana ena huila oke kaa lawe kopaa. Eia laua ke lapaauia nei i keia mau la. W. L. K.

He i.uahi na ka make. —Mei la 10, ua ikeia he mau kino make no kekahi mau kanaki paele ma ke kahakai o Ookala, Hilo; he kane ahe wahine. Ua hoohuoi ia laua ma ka la 9 mai, a ua kauoha ka haku hana 0 ka mahiko 0 Ookala i kekahi poe e huli ia laua, oiai aia laua malalo o ia mahiko e noho hana ana. Ama ia huli ia ana, ua ikeia ko laua mau kino e waiho ana ilalo 0 ka pali, aohe nae he hiki ke kii aku no ka nihinihi loa; a ma ka hoomaopopo wale ia ana, i lele maoli no laua i ka pali, no ka mea, ua loaa aku no kekahi o ko laua mau pono aahu e waiho ana ma ke kae o ka pali. W. L. K.

He kahu kaa im;lo. —Ua ulu he ho>paapaa mawaena o kekahi kahu kaa ame kekahi wahine ma Apua ae nei ike ahiahi Poakolu nei. Oke kumu o keia hoopaapaa, oia no ke koi okoa ana mai lo ua kahu kaa nei e lilo keia wahine i mea na na haole e kuekaa mai ai i kona kino maluhia. Mamuli o ka pale ikaika ana a tceīa wahine i lanakila ai oia mai na olelo pelo ake kahu kaa, a ma o kona ike aia ua hoohoka ia kona manio lapuwale, ua holo aku la oia me ka hailiili pu mai i keia wahine i na olelo ino he nui. Malaila ka hanu mea hou a manene kona niau uepeiao i na olelo a ke kalui kaa, a iaia i haha ih > ai i kana kakemikapakeke kikala o kona lole wawae, ahai e aku la ka pupuhi a ke Satana, a 'mai pakele—ina ua "lapa ke kake a Hale."

Ua ike\. —Maloko o kekahi nupepa oke kulanakauhale nei he manao pane i kakauia ekekahi keonimana i hiiinaiia a he inoa kona i loheia ma o kona kulana kiekie e noho nei. Ma ua manao pane la i hoopukaia, aole 1 ma halo ia e kekahi hapa o ka poe heluhelu a pela me makoa. Ua hele loa aku ke'<ahi mau olelo mawaho oka mta pono ke mahalo ia, ahe mea lihaliha no ia ma ka hoonnopopo iho i ka manao. Ua lehulehu wale aku no na manao i hoopukaia o keia ano iwaena 0 kekahi mau makamaka, he hailiili niaoli aku no me na olelo ikaika, a o ka mea oi aku o ka haahaa loa, oia ke kapae ole ia oia mau olelo ma ko lakou kuono iho maniua o ka hai akea ana, a e tke ihe ka lehulehu i ko lakou mau kee me ka waiwai ole. Ma keia ano kalai manao, aole e hiki ke kapaia mai ke kanaka he naauao ia. Malia he naauao io no i oi aku, aoka awili pu ana ine kela ano ae la, ua uhi pu ia ka naauao i mea pouli. Aole hoi ma ka manao ana iho he waha olelo mana ka nupipa, a e hooili aku i na kee a pau |na kona hoku» e halihili. Aole ma ko | makou manao iho, ua pouli lakou a ua nele paha i na pane maemae ana, a e ao aku ana keia; aka, ua ike no lakou ika mea pono e hana ai a e hoohana aku. Oka pane maemae ana, ua oi a*<u ia mamua o ka wela oka la e hehee ai na manao kekeue a pau, aole hoi me na hailiili pu—he hooi ana aku ia i ke ino. Oka makia haaheo no ko ke kanaka naauao kulana kaulike, "E ahewa kupono ina ua hewa, a e apono hoi ina ua pono." Aole nae na olelo kalakala.

Kcikci m;puu.—Ma Onomea, Hilo, ua hoo'ele paupau ae U o Mrs. Kainapau ame Mrs. H. Paahao, a o ke kumu o keia no ka ulu ana mai ona manao opu punalua.. Ua kaa ke eo o ke kahua mokomoko na ka inoa mua. D. L W.

N'o Samo v—U'ahi a na lono lauahea, ua manaoia e loaa aku ana he kokua dala no Samoi mai Hawaii aku nei i maemae kona mau alaloa e hanaia la, ame na hale e kukuluia Ll Ina nae he oiaio keia, alaīla, ke pulama mua nei kakou īa waho, a pehea hoi o loko nei ? Ua pakua nae paha; ua pau ka hie ?

He Wiliahiu—Ahiuhiu lua kahi makani i pa iho ma ke awa i ka auina la Poalua nei, nana aku papai lua kikala o kau moku i ka onoonou ia i ka uwapo. Hookahi wahi moku i hao ia ae a moku pu ana kona kaula hope, a puhi ia aku la a mai hookui i ka uwapo o Ulakoheo. No ka wa pokole nae ia wahi wilihahiu—malihini wale.

He ma\ao.vao —Oiai kekahi kanaka o Mahana kona inoa e hoohilala ana i ka ona maloko o kekahi hale inu rama ma Kanekina, ua piipii kai ae la ka haole kuai waiona a kuiai aku la i ua kanaka ona la ilalo. Alaila, hoi hou iho la na hila kamaa o ua haole Ia i |ka ai hoopau ma kaupoku oka lae a alaa pu ia ae Ia ka alualu oke kuapoi me ka manaonao. He keu aku no hoi—alua make 1 haawiia mai la. Hoohainu ia a ona, o ka make mua ia; alaila, hao hou mai la ike kulai a me ka hehi, o ka make elua ia. Ua hopu ia ka haole hana naaupo e ka makai.

Kahunapule n*o Samoa.—O na lono hope i loaa mai ia makou, ua ae ia o I). Keaweamahi e hoi i Samoa i kahuna hai lamaku no ka oleloake Akua iwaena o ia lahui, a he wa wale no nona e holo aku ai. Pehea hoi ina i kaulea kekahi, a i loio no la wahi ? Aka, ua pau papalua no ka hai lamaku a me ka loio ia Keaweamahi, a koe ka oihana kauka. Malia o hoounaia aku kekahi o na lala o ka hui popo kuaina ma kahi o ke kauka, a na ka waihona lahui auanei paha e uku 1 ko lakou noho hana ana, oiai ke lohe e ia mai nei na ke aupuni e uku ana ia Keaweamahi.

Hi omole pepa—Ua ikeia ka hana ia o na huila kaa, na pahu balala, na pakeke wai, na pola ame na waapa heihei me ka pepa, a he mauhana akamai hoi ia o keia au hou i huli nui ia ma Amenka. Ano mai nei, ua hanaia na oinole mai loko mai o ka pepa; ua ike ia ka maikai, ka luhi ole a me ka hoomenemene ole e like me na omole aniani. He emi loa kona kumukuai, a he mama loa no hoi kona kaumaha. Ua loaa mai nei keia hana akamai ma ke kulanakauhale o Kikako ma Amerika, a ke hoouna nui la ko laila poe kalepa mea ai ika lakou mau waiwai ma la ano omole me ka hopuhopualulu ole iho.

Hopuia ka Loio Kuhina—Ua puni kc kulanakauhale nei ina lono no ka hopuia ana oka Loio Kuhina, kona mau hoa a me elua kaa no ka ona, walaau po a me ka holo nui, ma ke aumoe la Sabati i hala. Me na huaolelo kalakalaihi i ku niai ai ke Kuhina imua o kc kiai wiwo ole o ka po me ka manao e hoohaahaa aku ana keia malalo ona, a no kona hoomaopopo ana iho ua hiki ole. nolaila, ua pepe wale iho la no oia malalo oka mana kauoha ake kiai e hele ika halepaahao. A wahi hou ana lono, ua hookuu wale ia laKou a pau e kekahi alii makai mamuli paha o ka hoopilimeaai ame ka makau wale. Ma na hora ahiahi o ka Poaono, ua ike ia no keia puulu a poai hoohaunaele i hele a luhe ine he pinao la, a e hooleo i*vi ana malalo o ka malu hale alii, he lohe keia mai kekahi mea i ike maka a i awaiaulu pu ia ma ia anapuni haukae. Mai laila aku paha a hala i kai o Hamoham#, i ka unuunu wahi oho lipoa, wahi hou a ia hauna; a mai laila hoi ana a haa hele ana iluna o ki papahele puna o Kalakaua Hale. He luahi lakou na ka mohai (waiona), a he pio niaopopo na ke kanawai. Hilahila wale kakou.

Ina he oiaio—Ke hoi palekana mai o Kaimiioa inai ka waha o na ale o ka moana a ikea hou na kaiaulu o ke one oiwi o kona mau kanaka i iawe aku la e hooluai hele ikai, ua lohe ia e hele hoi aku ana kana misiona no ka lua oka manawa no na kapa'eai o Italia. 0 ke ano nui ka o keia holo ana, e lawe ia aku ana he heluna o kekahi mau keiki Hawaii malaila eao ai i na hana e.ie£tnia ame hana hao. Ano ka loaa mai oka manuwa hou Hawaii e ku-pa ia mai la i Faram, e hookau nui ia aku ana lakou a pau malaila, a e kaa na hooponopono ana a pau malalo oke kanaka ili ulaula \V*ahi hou a nei lono maea, oia kekahi kumu nui e hoola* kalaka ia nei ka hui hineni lolani a me Kiwaihau, i pa mai no kaiiaheahe makani mao, he hina wale aku no koonei uwahl Ho kanaono lala oka hui hookahi i ake ia, a ua like hoi me haneri iwakaiua ona hui elua e hoolaea lia nei. Na na pipa alanoi a me na | aluna ahiahi keb lono i hali mai, a ina no hoi o ka mea nnu iwaena o liawaii lawe olelo ma, me lakou no ūl Oka nuhou no ka makou e hoike aku.