Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 22, 28 May 1887 — Na Hookaka Piha o ka Hole Malema o Maui. [ARTICLE]

Na Hookaka Piha o ka Hole Malema o Maui.

£ KE Kuokoa, Aloha <x: ELe «raiho boa iku nei au i na heakaka ana o ka helu malama o Maui nei i ike ia ai e ka poe kahiko, a i mea no hoi e booiai ae ai i ka hanauna hoa, aka, ina oa oi !oa ae na hoike a kekahi mea e nobo mai nei imua o ka'u, e oluolu la e ho ike mai, a eia no hoi ka'u t ike ai:

Ikuwa, (lanuan.) O ke keikīkane keia o na mahina ino, o ka waena keia o ka Hooilo, he hekili koi nakolokolo nakeke kani uina owa o Ikuwa ka malama, ka pohaku hakol ka poha koeieele, hoano mai na eho iapa uwila, hoo lulu hiwa ka lani hekili mai ka ua, haki kaikoo o ka moana, ahiu na ale, pili ka hanu o Hilo i ke anu, a e ike >a no ka ua oiliili maka akua, oia hoi ka ua kuiu paka kahi, he ua hekili a pulei leho ka moana i ka ino.

Welehl*, (FeberuajL) He mahina ino no keia i ano like me Ikuwa, be anu maeeie ko keia mahina, he ino, he pepelu ka hiu o ka ia i ke anu i keia mahina, a o ka mea īa i olelo ia ai, " Naueue ka hiu o ka ia lewa i ke kai," a pela no i olelo ai o Kuapakaa i ka hoi o ka hinalea a ka lua iapuu ka hiu, i lapuu ka i ka ino; pue ka opae noho i ka pohaku, aoie e kaa i ka wai akia, aoie i ka wai oopu na ka ioea ia.

Makalii, (Maraki.) O keia ka mahina he paie kau pale hooiio, oia hoi he ua a he ia; he ua kakahiaka a awakea malie. Pua ka iehua a me kahi mau laau e ae, awiiiwili ka ua me ka la, ane like paha ko Maui nei helu maiama me ko Hawaii nui a Kane me Hilo a Kane, i paa i ke mele: "Akahi au a ike i ka la o ka Makalii ua maloo kahawai o Hilo pali-ku; 1 ' a eia hoi ko Maui, "Huna ke kupa i ka hala pala mua i wawahi'a e ka ua o ka Makalii, ke kuaua nana i hooko-o hoonei i ka pua, kapea ka pala loli ahu i kahawai o Kakipi a he kai pualena," oia keia, o Makalii ka malama pualena ke kai hiu koko a Makahi kau i ke olewa ka ai.

Kaelo, (Apenla.) He mahina moe palua keia o ka manu uwa'u i ka lua, hoeelo ana ke kane me ka wahine, hoeelo ka huihui hua o na laau, hoeelo ka huihui hoku o ka lanu o Kaelo ka malama. He kokoolua no Mokukelekahiki, poha ka ula wena o ka makani i keia malama; o ka mahina keia e ike ole ia ai ke kolea maluna o Hawaii nei, a he wela ka la ke poha iho o keia mau malama, e like me neia: " Ua wela ka hoku ka malama, ua wela Makalii Kaelo ia Kaulua,"

Kaulua, (Mei.) He mahina malie keia, he pulu mau ke aho a ka poe lawaia i ke kai no ka malie; o ke kea haki keia a ka ia hele ka'i huakai e like la me ka naho manini kai o ke awakea, a me he la i keia mahina i olelo ia ai ka uhu kai 0 Makapuu, "Huki ku iluna ka lae o Kalaau," a eia nae he mahina nalu, wahi a Kuapakaa penei: "Ai mai ka ia he opakapaka, he hapuu, huki mai ka ulua; o Kaulua ka malama, malama keiki punahele o lilo i ke kai ake Kaulua." Nana, (lune.) He malie ko keia mahina, aohe ua; hiki ia Nana, hoonana ka ua i ka lani, a me he la o ka mahina keia a Elia i noi ai e paa ka ua i ka lani, ke keiki kaeaea iloko o ka Haibala. Oka mahina keia e hailona ia ai e ka poe kahiko a kahi e ku ai penei: "Hina i uka nana nuu, hina i kai nana nuu," a pela aku.

Welo, (lulai.) He mahma malie keia e'kaka ai ka uhu a ka poe lawaia, welo ka momona o ka uhu, e like paha me nei la ka ama o ka uhu momona, 1 ka piko no oe lihaliha, a ua olelo ia, <( Kanu ke kalo 1 o Welo aole e ulu la e ka o ha, he muo ka huli, he nui ke kalo, he ale ka wai mahope o ke kapuai ke haule aku ke kalo," a no Welo nei ke kalo i olelo ia i ka ale o ka wai i kau malumalu.

Ikmki, (Augate.) O keia mahina he la welawela ikiiki ke poha iho e like nie ka la o Puuokapolei, e hoomaloo ana i na mea ulu, a pela me ka ua e hoopoho ana i na pala ohia, a e ikiiki ai ka noho ana o ka pupupu h»le o koauka —he ikiiki 1 ka ua me ka la.

Kaaona, (Sexitemaba.) O keia ka mahina i olelo ia he mahina laki no na keiki hanau o ke au i hala i o Kikilo, he laki, he muimuia, !ie maumaua, aohe wahi pa ole me he nehu Ia i ka noi o Alakai. Pipīli no i kona kuleana o ke ala me ke onaona, noho no i ka uka o Kaniahiku. O Kaaona ka pale kau pale hooilo hope. Hi.naiaeleele, (Okatoba.) Hoomaka ka pua o ke ko e owili e mohala, oia ka ka pua a Kamohoalii (pua ne), a pela ka nalu o keia mahina e owiliwili mai ai i ka lala, a oia hoi ka na!u halehale poi pu a holo ae i ka muku e like me ka nalu haimuku o Kalepolepo, e uhi ana ka pohina huakea i ka eleele o ke kai, kaikoo ka mauna ha |ka moana. He pili hooilo keia. | Hiunama, (Novemaba.) Ua hke no me Hinaiaeleele ka nalu, he makani Kona ko keia mahina, aoie e holo ka waa holo moana o make i ka moana ho*tana i ka aanie, aka, he malie na pali i me na pUi niakaUe 1 makaiii, a no keia makani paha ia Ss* "F* ke Kona malie iho ta ke kai» ua ahu wale oa pae."

HiLiX£HU t (Dekemaba.) O keia ka pakna o oa mahina, be waena hooilo keia a he aoe kalikali aka ko ia itei tno | e loaa o Ikuwa. Ua otek> ia ika ma- | na«a kahiko e ike ia nona ilioha hala* ; wena ino i keia mahiiu, oia hoi na punohu oa koko nee i ka moina, a e ike pu u na eho lapa uwila, a he ane hke no me Ikuwa, he mau n ahina hookalakopua no ka ino. O ka pau keia o ka'u mau hoakaka ptha no na malama he 12 ma ka helu malama ako Miui poe kahlka Me ke aloha no i ka Lunahooponopono a me na keiki heoooho hou o kou keeaa oihana. J. K. K.apunihana. [Mahalo hou no ia oe e ka makamaka a nui loa no kau mau hoakaka helu mahma. Owai hou ae i kulike ole me keta? —N. K.] j