Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 22, 28 May 1887 — EDISEPA FERIDO KA HIENA KAULANA O BAGALIA KA OLALI O NA MEA HUNA POHIHIHI Ka Aina Lewa Pahaohao o Mauna Bevia. [ARTICLE]

EDISEPA FERIDO

KA HIENA KAULANA O BAGALIA

KA OLALI O NA MEA HUNA POHIHIHI

Ka Aina Lewa Pahaohao o Mauna Bevia.

j Kc Kuhikuhi Puuone Poupou Kamahao, ao | ka Liona Ilanu Meheu Pololei. Hit Moohio Emlani i unuhi ia no ke Kuakoa. AUU E no ka hoi e, mamua ike au ia oe he liona oe, i keia manawa hoi hewahinenohea oenanikekupanaha okeia mea, wahi a Edisepa, a lulu lima ae la laua. Pane mai la ua kaikamahine la, e like me ka'u i olelo aku ai ia oe, pela no au e hooko aku ai, a o <a mea hiki ia\i ke kokua ia oe, oia ka hiki ia'u ke kii ia Uwepa Eleele e hnjkuu mai. Pane aku la o Edisepa, aole anei e hiki ia oe ke lawe aku ia'u i ua aina la, ma ko'u manao he oi loa aku ia o ka maikai mamua o kou kii ana i ka lio a lawe mai. H-i pono iv> ii ina ua oi pakela ae ko kaua mana mamua o ua kaikamahine la, aka, ua ike au aohe hiki ia kaua ke hoonahoa aku, o ko kaui mau kino ka luahi ina kaua e hooko ana e like me kau e olelo mai nei. I kela wa kulou iho la ua Edisepa la ilalo no kekahi mau minute loihi, a aea ae Ia kona poo a pane aku la, pehea | hoi ina o Henerrkau e kii aku ? j Aole no e hiki, oiai ina wau e kii ana, aole no oia e loaa ana ia'u ma na wahi e ae a pa'i, aia wale no oia ma ke alo o ka mea a'u e makau nei oia hoi o Makeneli, a pehea auanei e pono ai la? Ia W3, pane aku la ua Edisepa la, ina pela e kii no oe 1 ka mea au i olelo mai nei ia Uwepa Eieele, ke !o»a aku hoi ia oe. Ae aku la ua kaikamahine liona la me ka pane ana aku penei, e kali oe ia'u iloko o na hora elua mai keia wa aku, a i hoi ole mai au, hoomanao iho oe ua make au i kuu haku ia Makeneti alaila o ke ala no kena hoi i ka aina hanau, mai manao uilani hou ae oe e hele 1 aupuni Waoakua, oiai, o ka mana i loaa i kuu haku, ua lawa ia no ka luku ana aku i ke ao holookoa. I ka pau ana o keia mau kukai olelo ana a laua, nalo aku la ua kaikamahine liona la iloko o ka anapu ana a ka uwila I kela wa a ke kaikamahine e lele la, aia no o Uwepa Eleele ke noho mai la me ka makaukau ona i na wa a p.iu e kii ia aku ai ia, oiai, ona mea a pau a Edisepa e kamailio nei me ka liona, ua ahuwale ia ia Uwepa Eleele aohe inea i koe, no ia.mea i lulu aku ai ua Uwepa Eleele la i kona mau kaulahao i hoopaa ia ai, a ku iho la oia me he lio lanakila la.

Oiai ke kaikamahine liona i hiki aku ai mawaho o ka halepaahao a Uwepa Eleele e noho ana, kiei iho la na maka oua lio la ilalo a ike aku la oia i ua kaikamahine la e lele aku ana i ona la. Aia na kiai ma keta ame keia aono e nana ana »ka maluhia oua hale paahao la, aka, ua makapo ko lakou mau maka a pau loa, oiai, aole hkou i ike mai i ke e lele aku nei e aihue i ka mea a Ukou e kiai nei. A oiai no lakou e haka pono mai ana ia wa no i hookokoke aku ai ke kaikamahine liona ma kahi o ka ipuka aniani o Uwepa Eleele a pane aku la penei: "Auhea oe e Uwep? Eleele, ina kaua a hoi ae." 1 kela wa koke no e like me ka ola. pa ana a ka uwila i oili ma; ai ua lio la me ka palamimo lua «le, a kaalo ae la oia ma ki aoao o ke kaikamahine, a me ka eleu no hoi ua kaikamahine la i ala-ke ae ai a kau ana ota iluna o ka lio a hoomaka koke aku la no laua no ka lele ana, a o kahi a Edisepa ma e noho ana ka pahu hopu I kela wa o Uwepa Eleele i lilo ai, naueue ae la na mea paa a pau o ka halepaahao me he mea la e olelo ana, aohe ka lawehala, ua lilo, aia la ke ahii ia la eka mana oke kaikamahine lk> na. Ko keia naueue ana o na mea paa a pau o ka halepaahao ia wa, holo aku la na kiai a nana ae la maloko o na lumi a pau, aia hoi, ike iho la lakou aohe ka lakou Uwehala, no ia mea, holo aku la lakou a hoike aku la i ko lakou aliiwahine Makeneli, ika olelo ana aku penei:

E ke aliiwahine, o ka mea Wupanaha a makou e hoike aku ai ia oe, o!a uo ka nalowale honua ana o Uwepa Eleele ka lio o kau kane i hoopaaia ma ka halepaahao. Pehea ? i ninau mai ai o Makene|i. 0 ka lio o kau kane, aole ia maloko o kona wahi i hoopaa ia ai. 1 ka lohe ana o Makeneii i keia mau huaolelo lele ae la kona oili a pane mai la oia ina kiai, pehea la oukou i hoohemahema wale ai i kela lio, me he mea la he hiamoe wale no paha ka oukou hana i na wa a pau o ka la, nolaila o kuu olelo ia oukou e hele oukou e huli i ke!a lio, a ina aole e loaa ana ia oukou alaila, o oukou ka'u e hoopaa aku iloko o ua halepaahao la a hiki i ko oukou hopena, i uku hoopai ai no ka oukou mau hana hoohemahema-ana. Maanei e waiho kaua e ka mea heluhelu i ke kamaiiio ana no ke aliiwahine Makenet», oiai aole e l«aa hou ka Uwepa Eleele iaia, ua ahai ka pupuhi i ka ia o Uko'a, a e nana aku kaua i ke alahele aka lio Uwepa Eleele a me kona hoohololio. Oiai laua i haalele iho ai ika aina i nahiku la kona paa i ko na mea paa a pau, ike iho la o Uwepa Eleele ua paa laua i ke anapuni a Limaloa [Make|neti], ia wa oia i hookahuli ae ai iaia iho a lilo ae Ia oia i kane, a o na ano a pau ke nana ia aku o Henen no a e ao a oia maoli no a pau aohe wahi hoohewahewa a ka inu wai o lehua. A o ke kaikamahine liona hoi ua like kona mau helehelena a pau me ko Makeneti ka nani, a oia maoli nomailuna' a lalo. Hookokoke aku la laua ftia ka ipuka ona pa pohaku he 40 o Piresa, a ike mai la na kiai i keia. mau mea eleele iloko oka pouli a ninau mai la lakou la owai keia mau mea poeleele ?

Pane aku la ka wahine i hoohalike iaia iho me Makeneii, o maua no nei ko oukou mau naku, e wehe 1 ka puka no maua. I kela wa, pane ae la kekahi kiai i kekahi kiai, o Makeneti no keia ko kakou haku, oiai, o kona leo no ka'u e lohe nei, oia no a me kana kane. Pane ae la kekahi poe kiai, aole keia aole laua e hele mai, oiai he kupua ko waho e ake ana e hele mai e hakaka me Makeneti ko kakou haku aliiwahine. Pane aku la ka wahine, e wehe ika puka no maua, heaha ke kumu nui o ko oukou hoopaauaa ana e like me keia e wehe koke ano, o hookau koke aku au i hoopai mainoino maluna o oukou a pau loa. • Puana like mai la na kiai a pau loa, e hele e ke aliiwahine ua hamama ka puka nou, ua hewa makou kau mau kauwa a e kala mai oe. I kela wa koke no i hemo ae ai na pani puka he kanaha (40) a oili aku la laua nei a hele ana me ka malaelae me ka loaa ole hoi he haohao ia e keia poe

kiai makapo. Oiai laua i hiki aku ai ma na ipuka I pa hao o Maiasa he kanaha, hai aku la | no ke kaikamahine e like me kana mau olelo i na kiai mua. a hookuu ia aku la i ' no laua nei e like me ke kuhihewa o ko | lakou manao, o ko lakou haku no la | keia, eia ka aole. | Pela wale no laua i hele ai me ka loaa ole o na keakea, a hiki i ko laua puka loa ana iwaho loa, pau ae la ko laua hopohepo ana no ka make, oiai wahi a Uwepa Eleele i pane ae ai, ua hala ka wa o ka make, he wa keia no kuu hauoli hou ana Ma keia wahi i loli hou ae ai na ano a pau o Uwepa Eleele, a hoi hou ae la e like me kona ano mau, a kau hou ae la ke kaikamahme liona maluna ( .»a a hoomau aku la no laua nei i ka lele ana imua. Oiai laua e le>e ana iwaena o ka eniena o ke ahi e holapu ae la malalo, pane%iho la ka liona ia Uwepa Eleele, pehea oe, ane pilikia anei ? Pane ae la ua lio la, aole keia o ko'u mea e pilikia ai, he mea hoapumehana wale mai no ia i ka i)i o Uwepa Eleele, no keia wahi anuanu a kaua e lele nei. Pane iho la ke kaikanahine liona. kahaha, o keia enaena Ka la, he wai auau ka ia nou, a he mea hoopumehana i kou ili, nani ka lio a ka weia oie ia oe, a hoomau aku U no laua i ka lele ana. Iloko o na sekona pokole wale uo keia leie ana aku a laua kiei ana laua nei maluna o aupuni Makeneti; a ike aku la ua kaikamahine la ia Cdisepa me kana aikane e noho mai ana na Ia lakou i hahwai ai i kahi hookahi,

aioha ae la lakou i kekahi a i kekahi, a pane mai la o Edisepa i ke kaikamahine penei: O Uwepa Eleele anei keia ? Pane aku la ke kaikamahine, ae, ou no ia, aohe mea e ae. I kela wa, huli ae la o Edisepa a pane aku la ia Uwepa Eleele penei: Uwepa Eleele, ka lio helu ekahi o Setiwa, kuu makuakane, be lohe olelo wale no ia oe, akahi a pau kuhihewa ua ike maka, eia ka he lio eieele oe, nani no kou mau nanaina. Pane mai la ua l?o la, ae owau no keia, ahe lohe olelo wale no ia oe e Edisepa, akahi no hoi kaua a hui he alo a he alo, kanaka opiopio no oe, hoihoi no kou mau helehelena 4na ka nana ana, aole nae kaua i hele like e ike ai la hoi au i kou wiwo ole apela hoi oe īa'u, a o ko kaui akahi paha keia a hele like. Mahope īho o kekahi mau kukai olelo ana mawaena o laua, a i ka hope loa ninau aku la 0 Uwepa Eleele, heaha Ia ka pilikia i loaa i kuu haku e hiki ai ia'u ke hana aku ? Pane aku la o Edisepa, he nui na pilikia a me na keakea, ma ko'u alahele, ua maopopo no ia mea ia oe, a o ka'u ninau wale aku no koe ia oe. Ua ike no oe ia aina o Bevia ? Pane mai la o Uwepa Eleele, auwe ! o ka aina ka imua o na maka kau e ninau mai ai, kuhi au he aina okoa aku kau meae imi nei, o Bevia, aia oia iloko ona aupuni like ole he 12 oka lewa, iloko hoi o na makani paio he 50. a i ka waenakonu hoi o ka 8 o na poepoe o ka honua holookoa, he aina e kahe ana 0 na waiwai he nui, ka aina hoi e lawa ai ka lealea e mamae ai ou mau iwi aoao i ka "Hole Waimea i ke ahe a ka makani." A o ka'u e olelo aku nei ia oe, e hai mai oe ia'u i ka oiaio o ko.i nianao a o ka oiaio wale no kau mea e hai mai ai, a oia hoi keia: Oke aloha oke aikane a o ka ono hoi o ka maka i ka hai mea (wahine) i hanai ai a nui, a mahea oe ?

Kulou iho la ua Edisepa la ilalo no kekahi mau minute a pane ae la oia. "O ke aloha no o kuu aikane ka mea nui, ka mea hoi i maluhiluhi ai 0 ke kino a'u hoi i auwana hele mai ai i keia mau aina malihini. Pane aku la o Uwepa Eleele, ae, he nani ia nau no i hai mai la i ka mea a kou naau i aloha ai, eia ka'u ia oe, mai ae oe e hele kaua i Mauna Bevia, oiai he mea ia e kue mai ana 1 ke aloha aikane o olua me Henen. Kahaha ! wahi a Edisepa me na maka pupuku, aole pela, e hoomanao oe, he kauoha keia na Makeneti e imi au i ka mea a kona naau i aloha ai 1 hoihoi mai ai oia i kuu aikane ka mea a kuu naau e aloha nei, a ma aole e loaa ana kela mea ia'u alaila e nele ana au i ke aikane ole.

i Pela io no, aka ma keia hele ana a jkaua e loaa ana he kuia mawaena ou, oiai, o kou mau apo a pau ua maopopo wale no ia'u; aole oe e nele ana, a ma ia ano la, e kue ai oe me ko aikane, | nolaila e hoolohe oe i ka'u i noho like olua me ko aikane, a i mau ke -aloha aikane mawaena o olua. Aole, aole au e ae ana i kou minao wahi a Edisepa, oiai, he ake nui kuu naau e ike koke i na maka o kuu m aloha he aikane ka mea hoi a'u e aloha nei, nolaila e hele kaua e huli ano. Pane aku la o Uwepa Eleele, ae he nani ia nau no ke koi, a ke paakiki mai nei no oe e hele io kaua i hooko īa ko makemake, a ke wanani e aku nei no au ia oe mamua, aole olua e hui hou ana me ko aikane, a o ko aikane no auanei kou enemi, a ma ka apua auanei oaha kou ola e kuu haku la. He wa loihi keia kukai olelo ana mawaena o Edisepa me Uwepa Eleele, a no ka pakela paakiki luaole no o keia kanaka, ua ae wale mai la no o Uwepa Eleele i kona manao.

Ia wa koke iho la lakou ika hele ana, a oia ka Edisepa 1 pane aku ai i ka wahine liona penei--0 oe no anei kekahi e hele pu mai ana me a'u ? Pane aku la ke kaikamahine ao?e au e hiki no ka mea, ua paa au malalo o ka mana o kuu aiii kuu haku Makeneti hoi, o oeooke hoi, a o ka'u olelo vale no ia oe, ina e make o Makeneii kuu haku ia oe, alaila mai poina hoi oe ia'u. Pane aku U o Edisepa, r ka wahine ahonui a bona mana kupua hoi, aoleoe e poina ia'u i na kau a pao, e papahi mau no hoi au i kou lokomaikai a hiki 1 kokaua hui hou ana, ake haawi nei au i ko kaua hui hope ana me ka muki papalina ana.