Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 24, 11 June 1887 — Page 1

Page PDF (1.83 MB)

This text was transcribed by:  Sally Vrana
This work is dedicated to:  for my sister Peggy

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE XXVI, HELU 24. HONOLULU, POAONO, IUNE 11, 1887. NA HELU A PAU, 2132

 

HOOLAHA KUMAU.

 

@ @ WILDER

ASHFORD                                                          

VOLNEY VAILLANCOURT

ASHFORD.

ASHFORD & ASHFORD

(NA HOAHANAU AKI@OKA.)

He mau Loio, Hoakuka, Pale ma ke Kanawai, Kakaulelo, Luna Hooponopono a me ka hana ana i na Palapala Hooliio.

LAWELAWE ILOKO O NA AHA A PAU O KE

AUPUNI.

@ NA PALAPALA PILIKANAWAI A PAU.

K@, Hana Helu 21, Alanui Kalepa, Hono-

lulu hale. 2082-1y

 

@ Helu 348.    Paha Leta helu 415.

Chas. T. Gulick.

Notari, a he Agena Hooiaio Palapala

Kepa no na Paahana. He Age-

na haawi Laikini Mare

@ LAWE OIHANA

A ME

AGENA KOMISINA

He mea Hooponopono Waiwai Paa.

A@ ma ka Hale Pohaku o Kimo Kamahela,

@ mah@a e pili koke ana me ko ke Kani-

@ Amerika, alanui Kalepa, Honolulu, H.I.

2110-@

 

A ROSA. (AKONI.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

He Luna Hooiaio Palapala.

KEENA HANA: Ma ke Keena Loio Kuhina

tf.

 

CECIL BROWN.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI?

@ Agena Hooiaio Palapala no ka Mo-

kupuni o Oahu

KEENA HANA: Ma alanui Kalepa.

tf.

 

WILLIAM C. ACHI.

Loio a he kokua ma ke kanawai imua o na Aha a pau o keia Aupuni.

He Mea Ana Aina a he Boroka ma na waiwai paa.

Keena Hana, Helu 15, Alanui Kaahumanu

Honolulu, oia ke Keena mua iho n ei o Kini

@e Petetson.   2114-y

 

GEORGE P. KAMAUOHA

He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

A HE MEA

ANA AINA.

@ no ma Kohala Akau, Hawaii.

2091-1y

 

JOHN MAHIAI KANEAKUA.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

HE MEA UNUHIOLELO MA KA OLELO

BERITANIA A ME KA OLELO HAWAII.

Keena hana ma ke Keena o ka Loio

Kuhina.

@

 

JAMES MONSARRAT.

(MAUNAKEA.)

LOIO A HE KOKU AMA KE KANAWAI

He Luna Hooiaio Palapala.

            E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala

Hoolimalima, a me na palapala pili kanawai e

@ ma ka olelo Hawaii. Dala no ka hoaie ma

ko moraki ma na waiwai paa.

KEENA HANA: Alanui Kalepa.

 

KAMIKA, KAKINA a me KINI.

LOIO, LOIO, LOIO.

KEENA HANA: elu—Alanui Papu,

Honolulu, tf.

 

S. B. DOLE.

LOIO. LOIO. LOIO.

He Luna Hooiaio Palapala.

KEENA HANA: Helu 15 alanui Kaahumanu

2079-1y

 

WR. KAKELA.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

He Luna Hooiaio Palapala.

tf

 

M. THOMPSON,

LOIO MA KE KANAWAI.

Keena Hana, aia iluna o ka Hale Pohaku o Kimo Campble, kihi o na alanui Papu me Kalepa, Honolulu

HE LOIO IMUA O NA AHA.

Ina i makemakeia, alaila e haawi no oia kona manao kanawai ma ke kakau ana ma ka pepa, no ke ano o ka hihia e manaoia ana e hoopii maluna o na olelo ike e waiho ia mai ana e ka mea nana ka hihia. 2121-1y.

 

WILDER & CO. (WAILA MA.)

Mea kuai papa a me na lako kukulu hale na ano a pau, a me @ me na pono a pau no ka hale.

Kihi Alanui Moiwahine me Papu.      tf

 

EG. HITCHCOCK.

(AIKUE HIKIKOKI).

LOIO, A KOKUA MA NA MEA A PAU E

PILI ANA MA KE KANAWAI.

E ohi ia me na Bila Aie, me ka awiwi

KOHALA HAWAII.

2114.1yr.

 

S. K. MAHOE.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

He Agena Hooiaio Palapala Kope no ka

Mokupuni o Oahu.

He Luna Hooiaio Palapala Kopa Paahana

no ke Apana o Waialua, Oahu.

E loaa no m@ Waialua, Oahu. 2128-1y

 

EDISEPA FERIDO

KA HIENA KAULANA O BAGALIA

KA OLALI O NA MEA HUNA POHIHIHI

Ka Aina Lewa Pahaohao o Mauna Bevia.

Ke Kuhikuhi Puuone Poupou Kamahao, a o

ka Liona Hanu Meheu Pololei.

He Moolelo Enelani i unihi ia no ke Kuokoa.

 

            IA Edisepa ma i loaa iho la i keia poino, ia wa ike mai la o Setiwa ua poino kana keiki a me kona lio ma ka laua huakai. I kela wa koke no i oili ae ai ua Setiwa la a ku iwaho, nana mai la oia i na ao o ka lewa, a ike mai la oia i ka lele ino, puana ae la ua kanaka makalii la, he la ino keia, he la e poino ai o na kupua hele ma ka lewa, nolaila aole au e pono ke hele ma ka lio o poino auanei au, a ma kuu mau kamaa-lele au e hele ai, me keia mau huaolelo ua kanaka makalii la i puana ae ai a hoi aku la oia iloko a loaa kona mau kamaa makalii, no laua na inoa o Lida a me Aiso; komo iho la oia a paa, lalau aku la oia i kona hainaka lele a me kona kookoo mana, a me kana ohe nana hoonui ike.

            I ka makaukau ana o ua wahi kanaka makalii la, oili ae la oia a lele aku la e like me ka palamimo ana a ka manu liilii.

            He wa loihi keia lele ana o ua Setiva la. Kaahope ae la na makani a pau he 50, a kaa aku la oia ma kela aoao me ka maalahi.

            I kela wa hapai ae la ua kanaka makalii la i kana ohenana a nana mai la i hope i ke 50 o na makani, a ike koliuliu mai la oia i kona lio Uwepa Eleele e lumilumiia ana e na makani, a oia ka ua Setiwa la i pane ai: Aia kuu lio ke wiliwili ia mai la e kela makani ino, aole ka oe i aa e hele me kuu Haku, no ka mea, ua hopohopo kou naau.

            Ma keia mau huaolelo ua Setiwa la i puana ae ai, a wehe ae la oia i kana kookoo mana, a hili mai la iwaena o ua makani hele huhu la, a lilo ae la ia wahi i aina nani luaole, a o ka makani hoi pa aku la oia ma kekahi wahi okoa. I keia wa i huli aku ai ua makani la no kekahi wahi okoa, a ia wa no hoi i haule ino ai o Uwepa Eleele iluna o ka aina nani, a pela pu hoi me Edisepa, aole nae i ike aku kahi o laua i kekahi i kahi i haule ai, aka, i ke kanaka makalii a ka hoonahoa nui wale, ua ahuwale na mea a pau imua o kona mau maka me he aniani la.

            I ka ike ana o Setiwa i ka haule ana o kana keiki a me kona lio, ia wa awiwi aku la oia a loaa laua, hookau ae la oia ia Edisepa iluna o kona lio a pane iho la me ka leo nui: “Edisepa! E hoolana i kou manao, no ka mea, ua palekana oe, a ina aku imua kahi e hookala ai o kau mea kaua. “Aloha oe.”

            Me keia mau huaolelo ua kanaka makalii la i pane ae ai, a huli ae la oia a hoi aku la no kona wahi mau no Aina Daimana.

            I ka wa a Edisepa e hoopoluluhi ia ana e ka poino a ka makani, lohe ae la oia i ka leo kahea o ke kanaka makalii, a o kona makuakane hoi.

            Iaia nae i hoolono ae ai, aia hoi aole ua kanaka la, a e kau ana nae oia maluna o kona lio lele Uwepa Eleele, a oia kana i pane ae ai: Nani ke kamahao o keia mea i kuu manao, a nawai la hoi au i hookau mai nei iluna o kuu lio?

            Me keia mau huaolelo oia i pane ae ai a ninau iho la oia i kona lio i ka i ana iho: Nawai kaua i hoopakele mai ka makani puahiohio mai?

            Pane ae la kona lio, na ka lima o kou makuakane, ka mea i pa tausani ia ka mana i ko na kupua a pau o ka lewa nei.

            A @ oia no ka, wahi a Edisepa i pane ae ai, a puana hou ae la oia: E kuu lio, ke makau nei au no ke kaua lele ana aku imua, oiai he oi paumi aku paha ka ikaika o ka makani o ia wahi mamua o keia?

            Aole, e kuu Haku; ua hala ka wa o ke tausani makani, a eia kaua maloko o na anapuni he 50 i keia wa, a ke kokoke aku nei kaua e komo iloko o ka ekahi o na poepoe o ka Honua holookoa, nolaila mai kanalua kou manao e kuu Edisepa.

            Pane ae la o Edisepa, aole au e makau, aole no hoi e kanalua kuu naau, no ka mea i hele mai no au a make a ola, aole no ke ola wale no.

            I ke kaakaa ana ae nae ka hana o na maka o ua Edisepa la, aia hoi aole ke kanaka makalii, a oia kana i pane iho ai i kona lio penei: E kuu lio maikai, owai ka mea i kamailio iho nei ia’u i ko’u wa e moe ana?

            Aole au i ike wahi a kona lio; a pane hou ae la ua lio la, pehea kaua, e hoi anei kaua i hope, a i ole e hele no anei kaua imua?

            E hele no kaua imua, a mai kanalua kou manao no ia mea, oiai ua aa no kuu naau.

            I ka pau ana o keia mau huaolelo a ua lio la me kona Haku, ia wa laua i nalo aku ai iwaena o na ao o ka lewa.

            He wa loihi keia lele ana aku o laua a komo aku la iloko o ka pouli aaki, a nalowale ae la na mea a pau, aole hoi i poha mai ka malamalama o ka la a me ka malamalama o ka mahina a me na hoku, a oia ka ua Edisepa la e pane iho ai i kona lio penei: E kuu lio maikai, pouli hoi keia wahi a kaua e lele nei, a heaha la ka mea i pouli ai?

            Pane ae la kona lio: O ke ano iho la no keia o keia wahi he pouli; he pouli hoi no ka mea hele hewa e lalau ai, aka, mai makau oe no ia mau mea a pau, oiai, aia no au mahope o kou meheu i na wa a pau, a o ka aina a kaua e pae aku ai, oia wale no ke ake nui o kuu naau.

            He wa loihi loa keia lele ana aku a laua nei; a iloko o ka pouli nui lohe koli’uli’u ae la ua Edisepa la i ka halulu o kekahi mea, me he leo nakolokolo la no na tausani hekili.

            I keia wa i hooi paumi ae ai o Uwepa Eleele i kona mama, emoole oili aku la laua ma kela aoao o ka pouli, a ia laua i ike aku ai i ka malamalama o ka la, pane ae la o Uwepa Eleele i kona Haku penei: E kuu Haku e, ua ikeia kaua.

            Pane iho la o Edisepa, ua ikeia kaua. Owai ko kaua mea nana e ike?

            Ua ikeia kaua e na kiai o Mauna Bevia, e mamamake ana paha kaua mamua o ko kaua komo ana aku iloko o ka elima o na poepoe honua.

            Kahaha, make hoi kaua i ke aha? wahi a Edisepa i ninau iho ai.

            Make kaua, no ka mea ua ikeia kaua, e makaala nou iho o poino auanei oe, wahi a ka lio.

            Aole i pau pono ae keia mau huaolelo a ua lio la, aia hoi hanu ana na liona mahope ona, a oia ka ua lio la i i pane ae ai ia Edisepa: E kuu haku, ko kiaha pohihihi hoi.

            I kela wa koke no i wehe ae ai o Edisepa i kana kiaha pohihihi a pane iho la: E kuu kiaha pohihihi, kou mana a me kou pohihihi, e ale oe i keia poe liona a pau loa iloko ou.

            I kela wa koke no, e like me ka pakaua e haule mai ana mai ka lani mai, pela okoa iho la no na liona ka iho makawalu iloko o ua kiaha pohihihi la, a iloko o na sekona pokole loa, pau loa iho la na liona iloko o ke kiaha pohihihi, a ke hoomau la no nae laua i ka lele ana.

            Oiai laua e lele la iloko o ka malamalama o ka la, a iwaena konu o ko laua alahele, hele iho la ka wela o ka la a hahana e like me ke ahi, me he mea la e ai mai ana ia laua nei, a oia ka Edisepa i pane ae ai i kona lio: E kuu lio, hele mai la ka hoi au a wela.

            Pane ae la ua lio la: ae, wela oe, a wela no hoi au, aole paha hoi e hihi, ua unu mai nei no hoi oe ia kaua i kahi o ka wela nei, a heaha hoi ka mea o ka uwe ana i ka wela, ho aku paha kaua i ka wela.

            I kela wa ua like ua Edisepa la me he pua rose la i mohala ae i ke kakahiaka ka ula ohelohelo o kona mau papalina i kaua mea o ke ahi, o ia wela a nui i iliki iho maluna o Edisepa, ua lilo ia wela ia Edisepa i mea ole, a oia kana i puana ae ai:

            Ahi wela mai nei loko

            I ka hana a ke aloha.

            He wa loihi ko keia lele ana o laua nei me ka hoomanawanui i ka wela, a ia laua no e lele ana lohe hou ae la no ua lio la i ka halulu o kekahi mea, a oia kana i ninau ae ai i kona haku penei: Ea, ke lohe nei anei oe i kekahi mea halulu?

            Ae, ke lohe nei au i kekahi mea halulu, aka aole i maopopo ia’u kahi o ua mea la, ina paha au i ike a he kupua ia mea, ina la o ko kaua hele no ia e pepehi.

            Pane ae la kona lio, auhea oe e kuu haku, ua ike ia no kaua, kai no paha e pakele ana kaua, eia ka e loaa mau ana kaua i no poino.

            Pane iho la o Edisepa, mai kanalua oe ia kaua, no ka mea ua haalele mua aku nei kaua i ko kaua mau ola i ko kaua aina hanau, a o keia hele a kaua e hele nei, he hele kino wale iho no, ua hala mua ke kino uhane.

            Pane mai la o Uwepa Elele, mai kuhihewa oe e kuu haku pela, ina iho ka make o kaua a hiki mai.

            He mau sekona wale iho no mahope o keia, aia hoi, e like me ka hu ana o ka makani, halawai ae la ua Edisepa la me na tausani liona hou i hoounaia mai, a hoomaka koke iho la no ko lakou hakaka ana.

            No ko Edisepa ike ana i ko lakou lehulehu loa, ia wa wehe koke ae la oia i kana kiaha pohihihi a pane iho la: E ke kiaha pohihihi, kou mana hoi a me kou pohihihi, i pau loa keia poe liona i ka make, a hala ae hoi keia mau puu make o maua.

            I kela wa koke no i miki mai ai ua kiaha pohihihi la a lumai aku la i keia mau tausani liona iloko ona, a ua nalo aku la lakou a pau me ka ike ole ia o kekahi.

            Hale ae la keia mau puumake o laua, a iloko o na sekona pokole mahope iho, komo aku la laua iloko o ke anu, aole no hoi o ke anu a lohe mai i ke a’o, oia no oe o ke kuikele houhou lole e hou ana i ka ili ka maeele luaole, a oia kana i pane iho ai i kona lio:

            E kuu lio maikai, ano e mai nei hoi ke au o ka lewa ma keia wahi, hele mai nei ka hoi ke anu a me he ipo la ka uwe hone i ka ili.

            Pane ae la ua lio la, ae hoi paha. E kala no hoi au i olelo aku ai ia oe mai paakiki oe i ka hele i keia aina, aole hoi e hiki he welo oe no ka paakiki, a e ike no nae i ka mea i paakiki ai, nolaila mai olelo i ke anu, ua pono no ke anu ana, o ka nele i na haawina ka hewa, a ua ike nae oe i ka inea, no ka mea ua ike pono.

            He wa loihi keia komo ana aku o laua iloko o ke anu, aia hoi hele mai la ua Edisepa la a make i ke anu, me he mea la, e kaili ia ana kona hanu hope loa, a oia kana i pane ae ai me ka leo malie, kupanaha, ua kuhihewa au i keia mea i olelo ia mai ai ia’u he mea e loaa ana la ia’u iloko o ka oluolu wale no, eia ka iloko o na poino a me na pilikia he nui; heaha la hoi, i hele au a i loaa kela mea ia’u, alaila o ko’u mea nana i hooluhi, e uku mai oia ia’u iaia iho i makepono ai ka luhi ana o neia mau iwi a luhi makehewa hoi keia nui kino.

            Iaia i kokoke aku ai e hiki i ke kae o ke anu, aia hoi olapa mai la ka uwila a puana koke ae la ka lio penei: Auwe! ua ikeia kana e na kiai o loko o Bevia, heaha ana la ko kaua wahi pono ke hiki aku imua o lakou, manao au e lilo ana kaua i mea ai na na liona kiai, a maona ole iho kekahi poe o lakou.

            I keia wa i pane iho ai o Edisepa, kulikuli ia oe e keia lio lapuwale: heaha la kou mea houpuupu wale no e like me keiea, he mea oiaio no ka’u i olelo aku ai ia oe, he mau mea make no kaua, aole no i akaka ko kana ola, aka, o ka hoomanawanui oia ko kaua mea e pakele ai ina hoi e pakele ana, a mai maka’u nae oe a hopohopo kou manao no ia mea.

            I kela wa pane mai la o Uwepa Eleele: Akahi au a ike i ka paa o kou manao, he lohe olelo wale no ko’u nou e Edisepa a akahi au a ike pono, nolaila, ma kou h@p@ ole kaua e lanakila ai, a ma kou maka’u ole kaua e komo ai iloko o ka aina nani o Bevia.

            Puana hou ae la ua lio nei me keia mau huaolelo: E kuu haku, kokoke e hiki mai ka wa o kaua e lanakila ai maluna o Bevia holookoa, kokoke e haule ka mana o na kiai, a kokoke hoi e maule na mea nani a pau i ke aloha ia oe, a kokoke loa e hooko ia ko makemake inu wai e kuu haku, e hoohanina ai ke aloha ma ko poli: nolaila, ano ka manawa e noho makaukau, e paa ia’u a paa, mai hoopalaleha maluna o kuu kua, no ka mea e hoike aku ana au ia oe i ka’u mau hana au e k@ena mau aku ai a hiki i kou mau la hope.

            I ka lohe ana o Edisepa i keia mau huaolelo a kona lio, hoomanao wale ae la oia i kona lohe wale no keia lio a me kana mau hana kamahao a i kulike hoi me kona ano, “ka lio helu ekahi o Setiwa.”        

            He mau sekona pokole wale no mahope iho o keia, aia hoi ano e ae la na ao o ka lani, lena mai la ka malamalama o ka la, meha mai la ka pa ikaika ana o ka makani, huna aku la na ao ia lakou iho, waiho kalae ae la ka lewa mai o a o, he hoailona keia no ka maluhia o na mea a pau.

            I keia wa i pane ae ai o Uwepa Eleele i kona Haku Edisepa penei: E kuu Haku maikai: O na Ipuka o na Hale aniani Eono ko kaua pahu hopu ea?

            I kela wa koke no e like me ka imo ana a ka maka a kaakaa ae, pela no ka hikiwawe luaole o ua lio la i lele aku ai; a i ke ku ana o kona mau kapuai wawae, makili ae la na maka o ua Edisepa la, aia hoi he mea kamahao ka olelo ae ua hiki i’o laua i kahi a laua e ake nui nei e hele.

            Nana ae la ua Edisepa la me ka naau pahaohao, a ike ae la oia i kekahi hale aniani nani loa i kinohinohi ia me na mea nani like ole, a iwaena konu o kekahi rumi i ike aku ai ua Edisepa la i kekahi pakaukau nani, i hana noeau ia e ka lima o kekahi mea i ike ole ia. Aia maluna o ua pakaukau la e ku ana kekahi kiaha nani luaole i kinohinohi ia me na pohaku nani he nui me na waihooluu like ole, a iloko o ua kiaha la e popohe ana kekahi pua nani loa, nona hoi ke ala e kono mai ana ia Edisepa e komo aku e hoao.

            Nana ae la ua Edisepa la ma na ipuka a pau e momoe ana na liona, ua pauhia lakou a pau i ka hiamoe, me he mea la ua luhi lakou a e ahu mokaki ana i ke kaha o Kanoenoe, a hoomanao ole ae e eia ke kolohe ua hiki aku, a honi ae la hoi ko lakou mau ihu i ka hohono kanaka.

            I keia wa lele iho la o Edisepa mai luna iho o kona lio a huli ae la oia a hawanawana ae la ma na pepeiao o ua lio la penei:

            O ka aina anei keia a kaua i hele mai nei e huli?

            Pane iho la kona lio, oia keia o ka ka hale no keia, a o ka inuwai no keia, a e akahele kaua e kuu haku, mai pulale oe, mai hele uluulu oe, hoomanawanui i ka makewai, a i ka nahenahe wale no kaua e pono ai, oiai e nana aku no oe he nui ko kaua make, a he nui ko kaua pilikia e hiki ole ai ia kaua ke alo ae; a ina oe hoolohe i keia mau huaolelo a’u pomaikai kaua.

            Pane aku la ua Edisepa la; Ae, ua ae no au i kou manao a pau, aohe no a’u mea hoole, oiai, ua ike au i ka hewa o ia mea he paakiki, a oia no ko’u mea e makemake ole ai e hana e like me ko’u manao.

            Ninau aku la ua Edisepa la pehea ka loihi o kaua e noho ai maanei a hoi kaua?

            Pane aku la ua lio la, he 3 hora wale no e hele ai oe a hoi mai mamua ae o ka manawa, i hoi aku ai me ka lanakila a me ka poino ole; a i hala aku kaua mawaho o keia manawa, alaila e pono ana kaua, aohe mea nana e hoopakele ae ia kaua mailoko ae o ia pilikia nui, oiai, eia kaua iwaenakonu o ka make i keia hora.

            Ae aku la o Edisepa i keia manao o kona lio, a huli ae la oia a komo aku la iloko o ka hale aniani ana e ike nei.

            Iaia i komo aku ai, aia hoi he mea e kona eehia i ka ike ana aku i na mea nani o kela a me keia ano e ah@ mokaki mai ana, aia hoi ka la ua kokoke loa ilalo o ka hale, ka wahine hoi ua pilipu me ke kiaha, a o na hoku hoi e pipili ana ma ka aoao o ua kiaha aniani a ka nani nui wale.

            Hele aku la ua Edisepa la me na kaina wawae mama me ka hopohopo nei oiai aia na liona e momoe ana ma kela a me keia aoao o ka hale, he poe liona nunui lakou me ko lakou mau niho e keke ana, a oia kana i pane ae ai, keke hoi ka niho o keia poe liona, heaha iho la la ka mea o ke keke wale ana iho no o ka niho.

            Iaia i kaalo pono ae ai ma kekahi aoao o ua pakaukau nani nui wale la, lalau aku la kona mau lima i ke kiaha nani a owili iho la iloko o kekahi apana lole a puolo iho la oia a paa, a puana ae la oia penei: Aohe a’u mea e ae i koe o kuu hoi wale no.

            Iaia i huli ae ae ai me ka manao e hoi, aia hoi huli ae la kona mau maka maluna o kekahi moe nani lua ole e ku mai ana, a ike aku la oia i kekahi poe kaikamahine ui ekolu e moe ana maluna iho, ua pauhia loa ia.

            I ko Edisepa ike ana i keia mea pilihua iho la kona naau no kekahi mau minute, a i ka mao ana ae hookokoke aku la oia ma ka aoao o ka moe, a kilohi pono iho la maluna o ua poe kaikamahine la e moe kahela ae la iluna ke alo, a puana iho la oia me ka leo malie penei: Kahaha! he nani nani wale ae no hoi a, aole e loaa he lua me ko oukou mau ano.

            (Aole i pau.)

 

LAUDILA.

KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA

KAKAI MAUNA ME NA KAEI PALI O ITALIA

Ka Olali oke Kahua Kaua.

Ka Eueu nana i hookunihi ka Onohi malamalama o ka

La: ka ui kelakela i malamaia mawaena o na kua-

hiwi me na kualono; ka nani nana i hoomalule

ka puuwai o na alliiwahine a pau o Europ@

a i eia ka “eha lima ole a ke aloha.”

Ka Kakani Puahihio Wi@n o ka Hikina.

A o ke Kupueu Iwakani o ka Ma@kila

 

            I ka hala ana o ka hapalua hora, oia no ka wa i aaki paa iho ai o ka pouli maluna o ka aina o Mauna Aniani, aole hoi he ike aku o kekahi i kekahi. Aole i liuliu, ma ia hope iho, ua ikeia aku la na elelo manamana o ka uwila e holapu mai ana i ke kumu lani, a na ia mea hoi i hoomalamalama mai i ke anaina e noho ana. He mau minute keia hoomalamalama ana, oia no ka wa i holopapa mai ai ka leo o ka hekili, i panai pu ia mai me ka leo o na ilina e ikuwa mai ana: Eia ka uhane! Eia ka uhane o ua kup@ino nei ke holapu mai nei ia makou.

            Iloko o keia mau leo uluaoa o na uhane lapu o ka po, ke hoomau nei no ka leo o ka hekili i ke kani papaaina no na hora elua, a ua pilipu hoi ka hanu o na kanaka a pau o Mauna aniani, koe wa’e iho no na naita o ke alii opio.

            O ke aliiwahine hoi, aia oia iluna o ka uha o kana aloha kahi i waiho mauleule ai. A i ka ike ana o ke alii opio i ka pilikia o kana aliiwahine, ua kahea aku la oia i kona makuakane; a i kona hiki ana mai, ua pane aku la kana keiki: E kuu makua, ua pilikia ia ka’u wahine, no ka ikaika loa o ka hekili e noke nei maluna ona, a pehea la ka pono?

            Ia wa no i wehe ae ai ka olomana Kelaudila i ke pani o kana huewai Akama, a hookulu iho la i kekahi mau kulu wai ma ka lehelehe o kana hunona, a o kekahi hoi, @ ae la oia i ka lewa me ka hoopuka ana ae i keia mau huaolelo: Ke lulu aku nei au i ka huewai o ke ola, a ke kauoha aku nei hoi au i na poino a pau e hoopau loa ia, a o ka olu lana malie, oia auanei ka mea i makemakeia.

            I ka pau ana o keia mau olelo a ua olomana nei, oia no ka wa i wehe ae ai o ka pouli nui e aaki ana maluna o ka aina, pau hoi ka holopapa ana o ka leo o ka hekili, a ua nalohia aku hoi ka malamalama o ka uwila. Ikeia aku la hoi na kukuna olino o ka la, e hoolei pau mai ana i kona nani maluna o Mauna Aniani.

            I keia wa, hookuu ia iho la k@ kino o ke akua Poowalu ilalo a waih@a i ka honua. Ku ae la ke koa opio ma ka aoao o kana enemi, a pahu aku la i kona kookoo aniani maluna o kona enemi, me ke kauoha pu ana aku e hoolilo i ke kino o kona enemi i puulehu, a ua hookoia kana kauoha iloko o ka imo ana o ka maka.

            I ka pau ana o na mea a pau i ka hookoia maluna o na pio, ua hoomakaukau iho la ka huakai no ka huli hoi ana aku i kai o ke kulanakauhale alii. I ka makaukau ana, ua kau like ae la na mea a pau maluna o na lio a huli hoi aku la no ke kulanakauhale, a e ukali ia ana hoi e na naita o ke alii opio me ka hanohano nui.

            I ka huakai e hele nei, aia no na alii opio iwaenako@u o ka huakai kahi i luakaha ai; e kani ana ka laua aka, me ka @ino @ka ana o na papalina. Pela lakou i iho hoomanawanui ai a hiki wale i ka wanaao a o ka hora eha paha ia, ua hiki aku ia ka huakai iloko o ka pa a@i, a ua hookipa ia aku la na alii opio me ka hanohano nui e ka pouku o ka moi a me ka moiwahine.

            I na alii i komo aku ai iloko o ka halealii, ua hoi aku la na naita no na hale i hoomakaukauia no lakou; a o na alii opio hoi, hele loa aku la laua no ka rumi hoomaemae. I ka maemae ana, ua huli aku la no ka rumi komo kapa. I ka paa ana o ko laua mau aahu, ua huli hoi aku la laua no ka rumi hookipa, a malaila laua kahi i hooluana ai.

            He mau minute wale no, kani mai la ka bele aina, a pau nui aku la na alii opio a me ka ohana alii e hoopiha i ka ina o ka inaina, a i ka maona ana ua huli hoi aku la na mea a pau ma na rumi moe no ka hooluolu ana. Ia wa kono aku la ke aliiwahine i kana kane e hoi laua e hooluolu, aka, pane aku la ka olomana Kelaudila: E a’u mau keiki, alia olua e wikiwiki i ka moe pu, o ko’u manao e moe kaawale no olua e pono ai, no ka mea, oia ka rula paa o ke aupuni o ko kane, aia a hoohui ia olua iloko o ka berita o ka mare, ilaila olua moe pu.

            I ka lohe ana o ka Ui Pomelia i keia mau huaolelo a kona makuahonowai, ua pane aku la oia: Aole anei maua e pono ke moe pu me ka’u kane? Aole, e kuu kaikamahine. Kaumaha maoli au, kai no hoi ua lilo oia na’u, a owau hoi nana, eia ka aole; nolaila, e ko maua makuakane, e ae mai oe e mare koke ia no maua i keia manawa, i hoi aku ai maua ma ko maua wahi i hoomakaukauia ai.

            E kuu kaikamahine, e hoomanawanui, aia a apopo e noonoo ia ai ka la o olua e mare ia ai, no ka mea aole olua he mau keiki na ka lapuwale e hana ia ai pela, aka, he mau keiki olua na na alii nui; nolaila, aia a makaukau na mea a pau, alaila olua mare, o ka lohe ko olua, eia au ke huli hoi nei no ko’u wahi moe.

             I ka hala ana aku o ka olomana Kelaudila, ku iho la ua mau ui nei me ka puili ana o kekahi i kekahi; a huliu, ua pane aku la ke aliikane: E kuu aloha, e pono oe e hoi ma kou wahi moe, a e hoi no hoi au ma ko’u wahi moe: a me keia mau kukai olelo ana huli hoi aku ai laua ma na rumi i hoo@awaleia no laua.

            Haule aku la no ke alii opio hiamoe, a o ke aliiwahine hoi, aia oia ke hoi la me ke kaumaha o ka naau no ka hooko ole ia o kona makemake, a no ia mea, puapuai mai la kona mau waimaka, a hoopulu iho la i kona mau papalina lahilahi.

            I ka pau ana o kona mau aahu i ka wehewehe, ua haule aku la oia hiamoe; aohe nae he oe io, o ia oni wale iho no i o a ia nei no ka manawa loihi; a no ka hiki ole ke moe, ala ae la oia a hele aku la ma ka rumi o kana aloha e hiolani la.

            Iaia i hiki aku ai, hoala aku la oia i kana kane: E i nei, e i nei, e i nei e moe nei, e ala ae hoi oe. Ia wa i ala ae ai ke alii opio, a pane ae la: Owai keia e hoala nei? Owau no o kau aloha, wahi a ka Ui Pomelia.  Auwe! wahi a ke alii opio, heaha mai nei kau@?

            Aohe hoi he hiki ia’u ke moe ma ko’u rumi, no ka mea aole oe, nolaila, hoi mai nei e moe pu ai kaua. Pane aku la ke alii opio: E pono oe e hoi ma kou rumi, ina kaua e moe maanei nei, alaila, e huhu ia ana kaua, no ka mea, o na mea a pau a kaua e hana ai ma kahi malu, aole ia e nalowale i na maka o kuu makuakane, nolaila, e pono oe e hoi ma kou rumi.

            Aole au e hoi, maanei no au e moe ai a ao ae keia po, pau ka pilikia; mamuli lilo au i ka moe ma ko’u rumi, o ke komo hewa mai no ia o kekahi palaualelo aeahaukae ma kou rumi nei, a noa e hoi ka mea a’u i hoomalu ai, aole hoi ia’u i ka mea nana ia waiwai. E nana iho oe, o na kaikamahine alii o kuu aupuni nei, ua nui ko lakou makemake e hooko i na iini ana a ko lakou mau puuwai maluna ou; ina aole au maanei, e komo powa ia mai ana kou rumi nei e kela poe a kani iki hoi ka lakou la aka.

            Aole pela e kuu aloha, aole loa pela. Aole keia puuwai i piha i ka hana lealea o ko keia ao, aka, aia wale no ko’u manao nui maluna ou a hiki i ka huli ana o keia honua.

            E kuu kane aloha, wahi a ke aliiwahine, he hewa auanei kekahi o ko’u malama aku ia oe, mai hookuke hou mai oe ia’u, e moe no au maanei nei aole au e neeu ho@ aku i hookahi kapuai hou aku mai keia wahi aku a hiki i ka puka ana mai o ka la o ka la apopo aole no au mea e makau ai a hiki i ka haule ana o ko’u kino i luahi na ka make.

            I ka lohe ana o ke alii opio i na olelo a kana aloha, ua haule aku la oia moe, a o ke aliiwahine hoi, aia no oia ma ka aoao o kana kane kahi i hoolaili ai, me ke ake no o ka manao o ka huki koke no o ka ulua, eia nae aole e hiki ua kau mua kanawai a ka olomana Kelaudila.

            I ka puka ana mai o @ i ke kakahiaka nui, oia paha ka @ 3, ua ala ae la na alii a pau, a me@ mana Kelaudila, ua hele aku la @ ka lumi o kana hanai a@i, iaia @ aku ai, ua hoopuiwaia oia i kona hoea ana aku, e lolii mai ana laua la iluna o ka moe hookahi, i kona ike ana aku, ua hele aku la oia a hoala aku la; e laua nei e ala ae olua no ka mea ua ao, a e hele kakou no ka paina ana, puoho ino ae la laua a pane mai la ke aliiwahine ua moe hewa ia ka hoi au a eia ka hoi au ma keia lumi me ka maopopo ole.

            (Aole i pau.)