Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 25, 18 June 1887 — LAUDILA. KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA KAKAI MAUNA ME NA KAEI PALI O ITALIA Ka Olali oke Kahua Kaua. [ARTICLE]

LAUDILA.

KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA KAKAI MAUNA ME NA KAEI PALI O ITALIA

Ka Olali oke Kahua Kaua.

Ka £ueu niM i Kookunihi o k* L»; ks Ui keUkeU i Hwkuoaia a»ir#ena o oa kii*. hiwi tae ra kuAkieo; ka nawu i hoooahile ka puiiwai o aa aiiiwahine a pau o £arof» a i ehi kji "eha linia cl« ake AiohA," h k'ihai PuMio Wilai o h libu. Aoko Knpnen Iwikani 0 ka MalikiH PANE aku la o Kelaudila, aele oe 1 moe hewa aole no hoi oe i naaupo, aka uahelemai no oe inekoumanaomaikai, aole me ka manao pupule, nolaila e a'u keiki e hele 1 ka lumi hoomaemae a huli hoi aku no ka lumi paina

Ika lohe ana ona ! lii" opio ua kani iki iho la ka laua aka, o ka olomana Kelaudila hoi ua huli hoi aku la oia no ka lumi hookipa o na alii opio hoi ua hele aku la laua no ka lumi auau, a u>a* laila laua kahi i hoomaemae ai, i ka pau ana ua huli hoi aku la laua i ka lumi a na alii e noho mai la.

I ka hiki ana aku o ua mau Iwa kiani nei o Paliuli, ua ku like niai la na < 'lii iluna me ka hoomaikai ana mai, a mahope iho ua haule aku la lakou no ka lumi aina, malaila lakou i kamau ai i ka wai hoomalule a ka inaina, ua huli hoi mai la na 'lii a pau no ka lumi hookipa, pela pu no hoi me na kaikamahi» ne aUi, 0 ka papa ekahi a me na kaikamahine oka pana elua, i ka akoakoa ana mai o na mea a pau ua ku mai la ka olomana Kelaudila a pane mai la imua 0 ke anaina. E na aln a me na kaukau alii, ka Moi hoi o Mauna Aniani neia a me ka Moiwahine e noi aku ana au : a oukou e hookuu mai ia'u, a me na nalta oke alii ooio. Ike kuu ana iho 0 īa mau leo noi, ua pane koke mai la ka Moi, e kuu hoa'loha, ka i no paha e noho kaua a pau ka la nui 0 na keiki a kaua, alaila huli hoi aku oe, a ina no e hoi pu aku me ni keiki a kaua alaila ua hiki no, no ka mea, aia no ia iko laua manao ina laua e makemake ana e hoi me oe, aohe a'u au'a- ana aku, nolaila e noho no kaua a pau ka la nui.

I ka lohe ana o ka elemakule Kelaudila, ua ae aku la oia me ka oluolu, ia manawa i hooholo ai hua i ka la e mare ai, oia hoi, he hookahi mahina i koe mai ka la a laua i hooholo ai, kauoha ia aku la na kupakako e hele mai imua o ua mau olomana nei, i ka hiki ana mai ua hai ia aku la ka mauawa e mare ai, he manawa ole ua puka aku la na kauoha alii a penei ke ano:

0 maua o na moi o ke aniani nei, ke kuahaua aku nei maua a ke kukala aku nei, mai keia U aku a hiki 1 ka piha ana o ka mahina, oia auanei ka la e tnare ia ai na alii opio o Mauna Aniani nei, e hele mai na aiii a me rta kaukau alii, a me na maka hanohano na makaainana a me na mahele naita o aupuni Aniani nei, ke kauoha pu ia aku nei no hoi e lawe pu mai i ka oukou mau makana ma ia la, me ka mahālo o maua na moi o Mauna Aniani nti, kakau inoaia ma ko makou haUalii nei, a i kuniia i ko makou sila i keia U, Onamanito a me Kelaudila. 1 ka puka ana aku o keia hoolaha ma na pipa aUnui o ke kulanakauhale a hala loa aku i na pe-a kuaaina, ua eleu like mai la na mea a pau me ka makauknu i na makana ma ko Ukou mau linu, no ka makana ana aku ina alii opio no ka la e mare ia ai ko lakou haku aliiwahine me kana kane. I ke kokoke ana mai o ua U nei, ua akoakoa mai la na mea a pau, a ua pi!hapu ke kulanakauhale, aole no hoi i ike ia kekahi U kanaka e like me keia, no ka mea, ua pau loa mai la na kanaka o na apana kuaaina. mai ka poe ui a hiki i ka poe palupalu.

I ka puka ana mai o ka U i ke kakahiaka nui, ua hoike mai U ka U i kona nani kiUKIa, e hoolei pau ana hoi i ko*a mau kukuna maluna o Mauna Aniani, o ka ponaha Uni hoi e hoike mai ana oU i kona nani kiUkiia, no ka mea aole kekahi ao eleele e pani ae ana i kona nani o na kuahiwi hoi nei o Mauna Aniani ua hoikemai Ukou i ko Ukou nani, no ka mea aole kekahi ohu pohina e uhi ae ana maluna o Ukou, 0 na ululaau hoi keU ua hoike mai U< kou i ko Ukou uliuli maikai ko Ukou nanaina auhe no hoi he mea a ka maka e hoohaUhaU ai»ko Ukou nani 1 l ke kaa pono ana ae i ka hapahia o

ka ehiku, ua ikeu aku La ka pii like ana ae o na kahakahana o ml tno hae Hke o!e o Mauna Aniani roa na pahuhae a roe na puo-a o na hasc toim, i ka nana aku a na emohi maka he keu ka hanohano a me ka maikai o ka hale alii nae oka uluwehiwehi i na hae, a me na lau nahele a roe na ano pua o kela ano a me keia ana

I ke kaa pono ana ae i ka hapah» o ka hora eiwa ua ike ia aku U ka poka ana nui o na mahele naita me ko lakou niau aahu piha, o ko lakou mau alakai hoi ua hele lakou a kaumaha i ke gula, a nae na pohaku makamae o ka lakou mau pahikaua e kaiewa ana ma ko lakou mau aoao.

I rta naita e kai mai nei lue ka hanohano nui, e hooki>cah*kaha ana hoi ma na huina alanui. oia no ka manawa i puka mai ai na naita kiai kino ponoi o ke alii opio me ke to.*ou mau kahiko ano e; ke nana aku hoi i ua mau hiena nei o na kuahiwi anu o Italia, ine he la ua like ko lakou mau aahu me kekahi imu ahi enaena i pakaukani ia kona enaena, 0 na mea hoonani o ko lakou aahu. ua like me ka pipipi o na hoku o ka lani. Aole no he mau puali naita ma ke aupuni aniani e alualu aku i ke kulana o uj mau naita nei o na mauna o Ita!ia, ia lakou i puka aku ai iwaho, ua kai aku la lakou no na pipa alanni a huli hoi mai la lakou a ku iho la ma ke alanui kahi hoi a na 'lii opio e hele aku ai i ka halepule kamahao a Kelaudila i kukulu ai me kona mana.

I ke kani ana o ka hora umi, ua puka mai la na 'lii opio me ko laua mau kahiko nani lua ole, ma ka aoao o ke kaikamahine alii he 100 kaikamahine alii no ka papa ekahi. ma ka aoao hoi o ke keikialii Laudila he 100 keikialii no Italia, 0 keia mau keikialii aole no ia he mea e aka, o kona mau alihikaua no la he 52, a me ko kona makuakane he 4s, ke hui pu ia ua like no ia me 100, eha o lakou ua hoihoi ia na lakou e alakai kona mau puali naita.

I na 'lii opio e kuoe hele nei 1 ke alanui me ka hiehie nui, hooho ia mai ana, e iae he puali naita nui ke holo mai nei mai ka ululaau mat me ka lako pono i na mea kaua, i ka hoomaopopo la ana aku n.e he mea la ua hiki aku ko lakou nui i ke kanakolu kunumalima tausani, holo mai la ua mau hololio la a ku mai la nawaho o ke anaina me ka haka pono ana o ko lakou mau maka maluna o ke kino nani ona 'lii opio.

I ke komo ana aku o ua mau alii opio nei iloko o ka helepule, ua komo like aku la hoi ka huakai iloko, o na kaikamahine hoi a me na keikikane, ua kio* la aku U lakou i ka lakou mau hinai pua maluna o ka lakou mau alii, oia no hoi ka wa i owe mai ai ka leo o na mea kani me ke ano anoano eehia, i panai pu ia me na kileo kani kapalili o na puukani o Mauna Aniani.

Ike kuu ana iho, ua ku mai Uka olomana KeUudila a wehe mai U i oa hana o ka la, i ka pau ana, ua hoohui ia iho la ua mau opio nei iloko oka hipuu laahia o ka makelemonia, a hoo* kuuia ka hana o ka U. Ua huli hoi aku la ke anaina no ka nanai ahaaina malaila na mea a pau i haupa iho ai i ka nani o ka papaaina mai na alii a hiki i na makaainana, ma ka po ana iho, ua haomalamalama ia ke kulanakauhale o Mauna Aniani me na lamalama kukui, a ua haawi ia ma ka halealii he mau hulahula lealea, mai na 'lii ame na r&akaainana, a iloko o Ueia anaina lealea, o ke keiki kekahi a ke alii powa o na uluUau a me na kualapa, oia hoi o Makatoria, o kona makuakane o Ka denia. ka mea i kapaia ka hiapaiole o ia mau ululaau, o keia ka puali naita a ke anaiiui i hi oho ai. oiai na 'lii opio e hele ana no ka hal pu'e.

0 keia keiki ua kii mua no e noi i ka ui Pomeiia i wahine nana. a ina paha aole ka welī ia o ka inoa o ke akua Poowalu, ina no ua kaili mua U ka ui Pomelia e ua keiki nei, aka, i keia manawa ke upu nei oia e kaili i ka ui Po meiia, me kona manao e ko ana kona enau manao kuko paUuaielo» oia ko* na mea 1 iho ai me keia pualikaua eui, ota hoi he 15,000 o keU mau naita he 15,000 ata Ukou i ka ptli laau kahi 1 hoomoamoa ai me ke kali oka loaa aku oke kauoha mai ko Ukoo haku aku, a he 500 hanen wale no i hoike ia aku 1 ke kuUnakauhak. 1 na lii e noke nei 1 ka Uuwili, ke iho pono tbo U ka noenoe o ka waina iiuna o na mea a pau, ou no ka wa i hoea mai ai ka olomana KeUudiU, hele aiai U ota a ma kahi e noho ana o

kana keiki, e niākemAke aea iu e h%'f|| kaoa m&waho o ka lanai e holoholo at, - oo kekahi mea a'u i makemake ai e kamaiho aku ia oe, ae ku ae ia ke altt opio a kuikui pu aku la me kona maeu pu ae la ka u» Pomelia e alualu aku mahope o kana kane» ua huli mai la kona makuakaoe a pane mai la, e noho aku oe e hoohanohano i ke anaina hula, aole maua e liuliu hoi mai la wa ua noho hou iho la ke aliiwahine ia laua i puka ai iwaho ua pane aku U oii, e kuu keiki eia iloko nei o ke ana» ina lealea» ua makemake kekahi mea e kaili i kau wahine, nolaila, e makaukau oe e aahu i kou aahu kaua, o kou iio ua makaukau mua, a me kou mau naf* ta, eia iakou ke ku nei me ka nu« kaukau, e kali wale ana no o ka pau loa o na mea a pau ika ona oia no ka manawa e haawi ai ka hoailona mai ua keiki la ake alii powa, i ka hora 11 o keia po e puka mai ai kona puali kaua mawaho nei o ka pa alii, malaila lakou e kali ai oka loaa aku o kjf lioailona, eia kekahi poe he 500 ilok6 nei o ka pa alii, 0 lakou ke komo mai ana e !uku i ka ohana alii, a mahope mai kela poe, oia na kuhikuhi i loaa ia'u mai ke akua mai, nolaila e kuu keiki e makaukau 1 kou aahu kaua a e kaei 1 kau pahikaua ma kou puhaka, e kauoha i kou mau ukali e ku makaala lakou no ka ana, no ka malama ana i ka trttiuh? ka ohana alii, i ka *tObc ūna 0 ke \ opio ua pane aku la oia, aole o'u maki ke manao lakou e kaili i kuu wahine, ... pane mai I9 koha makuakane, 0 lokc\ nei oka pa alii, ua puni i kou mau nu- " ita maluna e na lio, me ka lako pono i

na mea kaua. Paneaku la ke alii opio, owai ka inoa • ua alii powa la, a me ka iiioa o ke keiki e upu nei e kaili i kuu wahine ae e hai aku au ia oka inpa oka makuakane o Kadenia t o ka inoa hoi o ke keiki o hiki kinoaku ana au i kona wahi i kcta po, ina e hana io ana kana keiki i kekahi hewa i keia po, alaila, o ko iaua aupuni powa auanei ka enemi a kuu pu\jft wai e noho aku ai, a oia auanei ka hoo- ■, ilina aka maina, a maluna oua aupuni . powa la au e kakele hou ai i ka maka 0 kuu pahikaua a hooki pu iho la i kana mau kamailio ana, a komo aku la oia iloko o kona lumi, komo iho ia oia 1 kona aahu kaua a kaei ae !a oia i kana pahikaua ma kona puhaka a uhi iho la kekahi koloka mawaho o kona paukukin», komo h«u aku la oia no ka lumi hulahula, a he mea haohao la i . na mea a pau i ko lakou ilke ana mai ua kahiko ia ke alii opio me ka aahu o ke alii opio me ka aahu oka poe hc(e kuahiwi. £ kaiewa ana kana pahikaua maloko o kona koloka, hele aku U oia a hui me kona mau ukah, i nana aku ka hana o ua alii opio nei, ua makau* kau mua kona mau ukali i ka lakou mau mea kaua, kauoha aku la oia, makaala i na pnka komo © ae mai la kona mau ukali» Puka hou aku la ke 'lii opio a haaw aku la i ke kauoha e pa 300 naita 1 ka puka hookahi e malama ai i ka maluhia o ka halealii, i 100 naita e hoopuni mawaho 0 ka halealii, 0 ka nui ae*o na naita e kuiakou me ka makaukau. ma na puka komo 0 ka pa alii he ia, e hi> onoho ia ma ka puka hookahi e 2,000 tausani naita a oke kauoha mai keia wa aku, aole e ae ia kekahi mea e puka mai loko aku nei o ka pa alii, aole h©i e ae ia kekahi mea e komo mai iloko nei o ka pa a!ii, a hiki i kuu wa e kauoha aku ia oukou e hookuu i ke anaina 0 ka lohe ko oukou e o ka mea 6 oukou e kue i keia mau olelo kauoha he make kona uku I oopst. 1 Ika lohe ana o kona «tau liea 1 kela mau olelo ua kunou !ike 1 1 &U< kou, he hapaha hora keia i ikau* kau ana, ua pau !oa iho !%i ' ?a a pau i ka iawa pono, no o ka hiki mai o ka manawlW' 1 ke alii opto i pufcaaijwaho, ua (e koke aku !a ke keiki a k**lii powa a mamua oka ui Pomr' ; m noi aku la oia me oa olelo ne o ka nani ka mea' " mau ai i na wa a lj||PlSi o keia mau po, t "' mai t kou mau pu ana me oe Mauna Aniam r Pane aku la k* oe, ke hai aku nei ia mau Uma eha leaiea po ana meoe mua ia Uma i ka tit' niona iuni, oiaw e hook&wa i nei Hu manamana lima, <iole% 'mo. >