Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 26, 25 June 1887 — HE MOOLELO NO Lonoikamakahihi KA Alii Kiekie na Kalani. e Alii Nui o Hawaii. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO Lonoikamakahihi KA Alii Kiekie na Kalani.

e Alii Nui o Hawaii.

wai « l\ NO K \ M I'KPA KI'OKO.V n oii * e kc. " . f . a * ua °na hoo P ai » c kl P aku,a 0 «*?oi e noho mc ke alii o Maui, oia pc hc kar; ma maj ,>hana a P au t03 ' a leaawale loa ana mai ke aiii ia ka' maL h * :e * a hoo P a * aua a ka'nawai ,^ lin,u - , , ku ka !r ,na D Hinau 1 oia 11 oniuma ma^una ona ' ua P' ha ' oa ' a Uikini a ' oha wa^oh ' a no koikoi x ma * a UIC k° na ohana roa ' o f,onoikamakahiki ke a'ii KA E>nu! ana i noho ai mai ffM*mau la opiopio mai, a ma» kona * mau kupuna a makua mai hoi, a e like me ka noho ana mai o ko Lonoikama kahiki mau kupuna mai, a pela no hoi o Hinau i noho inai ai. Ao!e oia i ma nao mua e kaawale ana kona noho ana a me kona ohana mai ke alo mai o ke aiii o Hawaii, a eia ka hoi ka maaawa kaawale ai o kana hana aioha ana i ke alii o Maui, nolaila ua kulu iho la kono mau waimaka. Nohea oie no hoi ke aloha i kana aiii, oiai he mea ehaeha loa ia i kona naau, o kona hookaawale ia oku mai ke aiii aku o Hawaii, h Aiai hoi, ua hele a kau ke oho hina ma 'i^uan^ . ue wa a make iho imua o ke a!o o ke alii, a nana no la hoi e huna iho keia mau iwi, aoie hoi e hihi e kaawale ana ka hoi au a me ko'u ohana ! Aloha wale!!

Ke hoomanao ae nei kou mea kakau i keia mau wahi lalani mele no Hinau p:nci; Owau ka ke aloha e luaiele nei Ua kuewa wale i ke ala me ka waimaka Aole hoi he wa a uku i na Hale E hoonana ae ana i ke aloha o maua [me kuu Haku Aole e nalo ua hoikeia mai e na wai[maka aloha. Nolaila, aohe mea a Hinau a hoowa hawaha ika hoopai kupono a ke alii i hoike mai ai imua ona. Ua lokahi like ka manao o na alii, na kilo, na kahuna a me na kuhikuhipuuone no ka make o Hinau e hke me na mea i hoike mua ia ae nei inamua, aka, mamuli o ka manao aloha o ke ahi la Hinau a me kona ohana, nolaila ke alii i hoike aku ai imua o kona mau hoa kuka, a oia keia: E aho e kipaku aku kakou ia Kinau a me kona ohana e lioi oia a noho pu aku me ke alii ana \ hoopakele ai i kona ola, a oia kona hoopai kupono a kakou e kau aku ai. la manawa ua hooholo iho lo lakou e na manao lokahi, a ua paa ia hooaole nae nie ki ka manao o ke alii

o Hinau t mc kona ohana, e ka manao o kona mau hoa ku* | 'Ha «10 keola o Hinau. Ua olelo aku no hoi ke ahi i kona tnau hoa, aole au | i manao c kau aku i ka hoopai he ma*! >e maluna o Hinau a me kona ohana: O ko'u manao no e hoopai kakou iaia, ma kekahi ano hoopai okoa ae» | oia keia hoopai a kakou e ike ae la, 0 kona kipaku ia e hoi e noho tne ke alii o Maui. Ma keia wahi ua pau ko kakou noonoo hou ana i ka hoopai o Hinau. Eiawale no ka ka kou mea i koe, oko kakou kaii ana i kooa wa e kaava!e aku ai me kona ohana mai Hawaii aku nei, pehea aku la auanei o Hinau ma e holo ai i Maui, e haawi aku ana paha ke alii i waa no lakeu e holo ai i aole pahau Ua manao mua na ohua lokenno o ke alii ia Hinau ma e a-u no lako»* mai ka moana aku o Hawaii a pae aku lakou t Maui. la wa ua olelo aku ke alii ia lakou, i na ptfa kooukou manao oa like no ia me ka pepehi ia Hinau ,na a make, e la wa!e no ka mea kupooo, e haawi akw i mau waa no lakou e Vilo»ia hiki i M;ui. Kolaila» ua hai hsk\x ka lohe ia Hinau ma, o kooa ame kona ohana, ao'e e haawi : .

ia be uoa ia lfmau 1 roc kana iuau | mamo ma keia mua aku. A eia ka iua o Wna «ku hoopai, e liookaawale la o Hioau a me kona ohana mai ke alo aku oke aiii o Hawaii, a e hoi aku oia e ooho maUlo o ke alii o Maul He uku makai keia ī hooholoia e ke alii o Hawaii e pili ana īa Hīnau ma, no ka mea hoi ua koe mai ko Hioao ola a me kona ohaea. Ia mau ia ua hoomakaukau ia īho !a na waa no Hinaa a me kona ehana no ka holo ana 1 Maui, oia hoī no kooa hoi ana, a me kona ohana a noho loa me na alii o Maui, a oalaila lakoo e noho ai a hiki iko lakoa mau la hope | ma keia ao. 1 Ika makankau ana o lakou e holo |aku ai a noho me ke alii o Maui, ua I hele atu la lakou e ike aloha hope ioa 1 ke alti Lonoikao>akahiki; a i ko lakou hui ana me ke aiii, ua apo aloha 11 mai la lakou e ka lokomaikai paleaa ole o ke alii, ua hui, ua ike, a ua aloha; a ua hoike pu mai no ke alii i na manao aloha a me ka hoolana pu mai i na manao e pili ana no ke kaawale ana o Hinau a me kona ohana mai kona alo mai, a noho aku hoi me ke alii o Maui, a penei ka olelo a Lonoikamakahiki ia Hinau:

Ke hoi la oe a me kou ohana a noho me ke alii o Maui, o ko'u hui ana paha keia me oe a tne kou ohana i keia la, a 0 ka haiawai hope ana paha keia o ka kou a hiki i ko kakou make ana, no'aila ke haawi aku nei au i ko'u alooa nui loa ia oe e Hinau, a pela hoi me itou ohana; a peia pu no hoi o Hinau 1 panai aku ai i kona aloha a me kona ohana 1 ke aiii Lonoikamakahiki; Aka nae, o Hinau i kela manawa, ua hoopiha loa ia oia i ke aloha nui me ka walohia o kona naau no ke alii Lonoikamakah ki no keia kaawaie ana mai ona a me kona ohana mai ka noho ohua ana no ke alii Lonoika.nakahiki, a ma keia wahi i pau ai ko lakou hui aloha ana me ke alii. Ia wa i kau«;ha ae ai ke hi i na hookele waa, e holo pu aku oukou me Hinau ma, a lakou 1 Maui a noho aku hoi likou me ke alii o Maui, alaila hoihoi mai no hoi oukou i na waa o ka- ! kou, oia ke kauoha la 1 lohe oukeu; no ia mea, ua hookoia aku la ka leo alii. Ma keia wahi o ko kak3u moolelo, e j hoomaka aku ana kakou e kamailio no ko Hinau ma hulu ana i Maui.

Ma kekahi ia ae, ua iho aku ia o Hinau ma i kai o Kawaihae, o lakou a me na l.ookele waa. Iko lakou hiki ana i kai, ua hoaumoe lakou n*s ia po aao ae, hoomakaukau na waa ike Uakahiaka nui; a i ka pau ana o na hemahema ona waa, ua kauoha mai la na hookeie ia Hinau ma, e kau mai lakou O na waa a heio aku oiai ka wa

e auanei ka makani Kainiiuxu,Tuc!c u'linilii aku kakou i ka moann, eia ka wa kakahiaka ia he ma-u. Ua hoomaka aku lakou e kau maluna ona waa a holo aku ma ka lakou huakai, me ka pahee pakika lakou e holo nei maluna o na ale, oia hoi na ale hulilua o Alenuihaha. A oia ka kou mea kakau i hoomanao ae ai i na hookaau ona manawa i hala e aku, oia hoi kein: "Holo makou a loaa i ka makani. E mahiki na lao i ke kat o Alenuihaha."

Ua holo aku laEou nei me ka maikai 0 Jca holo ana ma ka moana; a i ka wa a lakou e holo la, ua hoopihaia ko Hi« nau maka a me ko ka ohana i na waimaka he nui no ka hu mai o ke aloha 1 ke alii a lakou, oia no hoi o Lonoikamakahiki, ke alii nana lakou i malama i na mea a pau o ke ola kmo; ka ai, ka ia, ke kapa, a me na mea he nui e lako ai o ka noho ana o keia ao. Huli aku la ke alo o Hinau ma a na na aku la ia uka o Hawaii, oiai ke kai e uhi aku ana ia uka o ka aina, a puana ae 1a lakou i keia mau huaole'.o o kc aloha walawalania: "Aloha no hoi oe e ka haku kanu o neia mau iwi, aloha no hoi ka ai leo o!e, ka ia leo ole, eia makou «e hele nei a noho hoopilimeaai aku maUlo o ke alii o Maui, ao!e i ike ia aku kana pono; e pono ana paha, aole paha. Ia wa a lakou e haanipo ana i ke aloha, hoopuka mai la kauwahi kanaka hoe waa i ka huvo!elo o ka aka, e mamae ai o na iwi aoao i ka aka o ka poe e holo net maluna o na vaa: u He oi aku o ke ali> lokemaikai nui wale a o ke alii o Maui, pela ka olelo a kauwahi kanaka o kakou i hoi ae nei mai Maui mai," Owai ka inoa o la wahi kanaka o kakou au e mea mai nei ? '•O Kahoaa 110 hoi w Heaha ka hana lokomaikai a ua hi la au i lohe ai ? Eta ka hana lokomaikai a ua lii la: O ka iala ka ai mai i ka ai a me ka ia, a he ola *ale ana aku nokoka ohua o ke ahi; a pela auaoei oukou e hoohalike ia mai ai elike me me na ohua mua o ua lii la o Maui, a i o ka aioa maa mau ka a ua Ui la e hoonoho ai i kona mao ohua, oia no o Kaopo; oia ka aina lako i ka ia he loh, ka ia maka ole, o ka ia ka ia e ai ai na ohuaahala hemai anahufu, aole e pau koke ia ano ia i ka ai ia. Heaha U ka mea i pau ole ai i ka ai la ia ia ? "Ko ka uaua. hookahi no au poke e noke ai i ka uu, o ka haae no kau e moni, o ka maona no iafa kaai

mai ka wai, ota ka la pololi ai ok o ka noho ana o Maui; oia la i lohe eukou e ka poe e noh? aka *ani msblo o ke alii o Maui Ia manawa no i paae mai ai kekahi ohana o toa ha peh. aole makou e pono ana, n j ka mea, he hoopailoa wau ika loli I keia no ihu ae ai ka aka o ua «rxhi hookalohe U, a hookahi ka aka like ana a na ehua o na waa, i nei oiea maikai o ka hoopunipjnī o kela wihi kaaka. Ma ia hope iho T ua »6bo malie iho la na ohaa oluna ona waa, mamuli o ka huhu ana mai o ka hokele waa. Mahope iho o ka aina awakea, ke I hookokoke aku !a lakou ia uki o Hana i Maui, a pae aku la lakou ma ke awa pae o Hana, ma kahi no hoi ana auwaa o ke aiii Kamalalawalu 1 haalele ai ia Maui no ka holo ana i Hawaii e kaua ai me ko laila alii I ko lakou nei pae ana aku, ua akoakoa mai !a ni kanaka o Maui e nana i keia marf waa i pae aku aL Ua boea mai !a m kamaama ma ko iakou nei wahi ip ie aku ai, a haawi aku la na kamaaina i ka huaolelo aloha i na tanaka oluna o na waaj na maiihini hoi o Hawaii mai; 'Vfioha oukou ena malihini o Hawaii mai; n ua haawi mai la no hoi na mahhini i ko lakou aloha i na kamaaina, "Aloha oukou." Ia wa no 1 ninau aku ai na kamaaina o Maui: Heaha ka'huakai o keia mau waa 0 ke alii o Hawaii o ka holo ana mai nei 0 Maui nei ? "He mau waa 1 hoihoi mai nei ia Hinau a me kona ohaha e noho malv lo 0 Kauhiaimokuakama, no ka mea, oia ko ianei hoopai i hoopai 11 mai e ke alii o makou a me kona mau kahuna a pela aku; no kn ianei hoopakele ana ike ahi o oukou, a holo mai ai 1 Maui nei, a loaa ai he ola no ke alii o Maui nei, mamnii o ka ianei hana maikai ana. (Aele i f^u.)