Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 27, 2 July 1887 — Page 2

Page PDF (1.98 MB)

This text was transcribed by:  Peter Danylchuk
This work is dedicated to:  Lynette

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Kuokoa

No Ka Makahiki……..$2.00

No Eono Mahina…….$1.00

 

Kuike Ka Rula

Poaono……………Iulai 2, 1887

 

Na Aha Kuhina Hou

 

            Mamuli o ka hoopau ia ana o ka aha kuhina o Kipikona. ua kahea ia o Mr. W. L. Green e ke Alii ka Moi e wae ia i aha kuhina hou ma kahi o na kulana i hakahaka, a eia ka aha kuhina hou o ke aupuni:. Mr. W. L. Green, kuhina mui a Kuhina Waiwai; Mr. Godfrey Brown. Kuhina o ko na Aina e; Hon. L. A. Thurston, Kuhina Kalaaina; Mr. C.W. Ashford, Loio Kuhina.

            O ka inoa mua he kanaka kamaaina oia ma keia oihana, o ka lua iho he kanaka i noho loihi ma ka oihana aupuni me ka loaa pu o na mahalo kiekie nona, o ke kolu, he kupa oia no Hawaii nei, he lo@o kamaaina, he lunamakaainana no Molokai i ke kau ahaolelo o 1886, a he keiki oia na Kakina o Kailua, a ua hilinai nui ia oia no ka naauao, a o ka inoa hope he loio naauao a kamaaina oia no keia kulanakauhale.

            Eia lakou i keia la maluna o na noho kuhina, a he akahi akahi hoi imua o ka lehulehu, nolaila o na hua holomua o ka hana ka kakou a pau e nana ai, a e mahalo pu ia hoi lakou no ka waeia ana he poe naauao a kamaaina iloko o ka aina nei. 

 

Pioloke

 

            He mau ia nune nui iho nei keia o kakou, a he mau hana ano nui koikoi no hoi ka i hoalaia e na noonoo o kekahi i oe no ka hooko piha ia. Ua oolea na leo i paneia, ua piha ke kulanakauhale i ka pioloke, a ua hoomalu@@aluia na kino o kekahi poe me na lako kakua. He kumuhana nui kai hoomaikeikeia imua o ka lehulehu no ka pono a me ke kuokoa ana o ka aina, he hana e loaa ai ke kuleana paa o ke kanaka nona iho, a he hana h@i e hoopololei ana i no lawelawe ana o ka noho ana aupuni malalo o kona mau kanawai. He wahi hana no nae iloko o ka chuchu o na paio ana; he hoopii i na aakoko o ke kino a e hoowela pu i ka inaina iloko ke ole e alakaiia malalo o ke ala kupono o ka maluhia. Ua ike ko ke kkulanakauhale nei i na helehelena o neia mau pioloke a pela pu auanei me na hoa heluhelu a pau o keia pepa ma na mokupuni.

            @llkahi mea a keia @eua e mahalo nui a@: l'o@@@@@@@@@@@@@@@a ano pioloke maoli no o ke kulanakauhale nei, aole loa i ala mai na kanaka ponoi o ka aina a hoala i kekahi mau hana hoohaunaele. Me he la ua nohoalii ia ko lakou mau puuwai e ka maemae a me ka maluhia. Aole lakou i lawelawe wale aku i na hana a kekahi poe i lawelawe iho nei, ua hookuu akku ia lakou e hana e like me ka lawa i na kaana manao ana no lakou, ua nana akku me ka malie a me ke akahele. A oia ka makou mahalo nui a kiekie au maluhia loa na koko ponoi o ka aina.

            Aole wale no lakou mahalo nui, aka no ka Ilamuku pu kekahi mamuli o kona kauoha ana i na hale hoohainu waiona e paa a e pani paa loa ia ke kuai ana i kekahi waiona i no kanaka. He noonoo naauao loa keia o ka Ilamuku e mahalo loa ia ai, aole na makau wale, aka, na ka lehulehu pu kekahi a pau. Ua lawelaweia iho nei kekahi mau hana me ka hahana, aka, ua noho na kupa o ka aina me ka maluhia a me ka malie.

 

IMUA I KE KAHUA!

Ke

KULA@AKAUHALE O HONOLULU.

 

Ka I Kulawai Makaainana Nui.

 

NA UWALO IMUA O KA MOI.

 

Okaoka I@iilii ka Aha Kuhina.

 

Kaneohe i ka oehuehu.

 

            He wahi kulana o ka pioloke iwaena o ke kulanakauhale nei ka i pahola ae i ke kakaeiaka Poalua nei: o na lawena olelo o ia kakahiaka poniponi olai nona hualu maka aohe i mohala pono ae. "Ua pau na kuhina," a ke "kiai paa ia nei ka pa alii e na koa a me na makai," a nui wale aku. I ka la no a pumehana pono ae, maalo ana ka nupepa haole Hawaiian Gazette, a ua ikeia iho la kekahi  manao i paiia maloko me na huaolelo Hawaii a me na inoa pu i kakauia malalo, a e ike ia iho ua manao la malalo iho me ka moakaka a me ka maopopo o ka manao i ka poe heluhelu mai Kaneohe mai keia, a nona auanei na hoomanao poina ole i ka lehulehy  iloko o na hookala leo ikaika o nei mau la ke hapai ae kakou i wahi makia nona a puana ae, o

 

KANEOHE KA MUA I KE EHUEHU

 

            Ua paneia e W. M. Kipikona na mea i hoikeike mua ia iho nei, e pili ana i ke aupuni e ku nei, o ka poe ma ke poo ke hilinai nei lakou ma o na haole la o ka aina, o na kamaaina hoi aole o lakou hilinai iki i ka Moi a me kona mau Kuhina, i ko lakou hooponopono ana i ke aupuni.  Ua ikeia ka hemahema o ko Kipikona mau alakai ana i ka manao o ka lehulehu, a e ike ia ka manao o na kamaaina o ka aina e like me na mea i kakauia malalo iho. Ua kakauia keia ma ka olelo Hawaii e like me ka mea i ike maka ia a i lohe ia mai ka poe no lakou na inoa malalo iho o keia, a i kakau inoa ia e lakou me ka hoomaopopo pono.

            Ua makemake makou i aupuni maemae, i aupuni e hooponopo noeau ia ana, a e malama ia ana na loaa a pau no kou home aloha, kou aina makuahine - "ua pau loa na alii oiaio ia Lunalilo i hala e aku nei." O. D. Kalakaua, aole oia he Alii io; aole makou i noi i na Lunamakaainaua e koho iaia; aole no hoi o makou makemake iaia, e like me na kahoaka i ike ia i kona la i koho ia ai.

            Ua heluhelu makou ma na nupepa i kekahi hana ino loa ana i hana ai - ka Moi - aole nae oia i ku a pale mai no ia mea; aole no hoi i ku-e aku i ka poe nana e hooili aku nei; nolaila he mea maopopo ua oiaio no mea a pau, ka mea i hana ole ia e na alii kahiko; o ke alii aole oia e hana hewa; nolaila, aole he alii o D. Kalakauka.

            Na na haole oia i koho i alii, a na na haole oia e kipaku ae, ke ku ka hewa maluna ona.

            Kiko, Poepoe, Pihenui, B. Malama, J. Kanoii, J. Kaui, Kaolulo, Kahele, C. Corney, M. Kalaikini, F.R. Kahao, J. W.  Papa, J. Meemano, Aena, Niau, Kona, Kekoa, J. H. Barenaba, P@lea, Pohano, Kelemano, Kauhane, J. Paeele, Kiko, J. N. Kaailua, E. Alapai, H. N. Luka, Kaaiai, Kimo, Kaia, J. Alama, Konakahao, Wahineokai, Kahaleulumoku, T. Naki, J. Keoki, A. D. Woodward, Peleleu, Nakinui, M. Rose Kauanehu, Anakalea, Pahau, Keoho, Hanapano, Leiwawau, Napahulu, Mahina, H. J. Kaiu, D. Pauhaalulu, Moikeha, Kahuila, William Watson, Waiwaiole, Kanuhalau, Kalakoa, Peter, S. K. Hanale, Jose Silva, Manoel Antonio, Ioane, Nahua, Kapuaa, George W. Rowan, Keonia@lama, Kimo, Kea, Iokia.

 

NA KIAI MA KA PA ALIL

 

            Ua hooi loa ia paha keia mau piolo ke a me na wawa olelo mamuli o ka lohe ia ana ma ia kakahiaka, ua hului ia aku na pualikoa pualu a me na ohua alii a iloko o ka pa alii ma ia po no ke kiai maluhia, a ua aneane paha e papakolu na kiai.  O na lono i lawea mai, aia no he wahi hopohopo maloko no keia mau nune e@@@@@@ @@@@ ia nei, a no ka ikeia ana paha o kela manao ae la maluna, (ke ole makou e koho hewa.)  Ua loaa pu mai no hoi he lono - ma ia po, au telepone ia aku kekahi mau makai o Koolau aku nei e pii mai me ka awiwi a e ku kiai ae maloko o ka pa alii.  A me he la o ka hora 12 paha ia o ka po. hoalaia ana ka hiamoe nanea o kekahi poe o na kauhale, eia, ka o ua poe la i kauohaia aku ai e pii mai.  Aohe i manao ia ka pouli a me ke anu o ia po i ka leo kauoha - moe a make ka lio, o Honolulu ne ka ihu - a noho ana me na helehelena ano hikilele.

 

KA HOOPAU IA O NA KUHINA.

 

            O ka lono mua loa i pa-e ae ma ia kakahiaka nui ma na ipuka hale, ua pau na kuhina; o keia no paha kekahi kumu nui o ka pioloke.  Ua ake ia ka oiaio o keia mau lono a hiki i ka auina la, a hoike hou ia mai la, aohe i pau; na na lono o ia auina la i hoike mai au hoihoi hou aku na kubina i ko lakou mau hookohu, a ua ka-ua iki mai ka Moi.  Ma na nupepa o ke kakahiaka Poakolu nei i hoomaopo loa mai, au kali ia ko lakou pau a maopopo ka ana kuhina hou.

 

HOOLAKO ME NA PU.

 

            Mai ke kakahiaka o ka Poakolu iho nei a hiki i ke ahiahi ana, au lehulehu loa na haole i ikeia e hoi ana i na kauhale me na pu raifela a me na hoomo poka.  Ma ia la aole i maopopo loa ke kumu o keia hoolako nui ana, he hookahi nae olelo nui, no ka la 4 o Iulai, (Pokiulai). He nune a he pioloke nui iwaena o na kanaka ma ia la, a hookahi manao nui iloko o kekahi poe, e kaua ana.  Ua loheia mai; mamuli o keia hoolako nui o na haole, ua liuliu ae la kekahi poe pake i  mau pu na lakou, a eia ko ke kulanakauhale nei ua piha pu.

 

KA HALAWAI MAKAAINANA NUI

 

            Mamuli o kekahi hoolaha halawai akea i hoopukaia ma ka auina la Poakolu nei, ua malamaia ua halawai la maloko o ka hale paikau o ka pualikoa Honolulu Raifela ma Manamana i ke auine la hora 2 Poaha.  Ua akoakoa ae he heluna nui o na lahui like ole ma kahi i olelois, a aole e emi iho malalo o na tausani elua ka poe i akoakoa ae. Ua kahea koke ia na hana o ka halawai e S. B. Dole ma ke koho ia ana o P. C. Jones i Lunahoomalu, a nana hoi i hai mai i na hana nui o ia halawai, oia ka hoohalahala ana i na hooponopono aupuui paewaewa ana e lawelaweia nei, a e hoike pu hoi i kekahi mau manao e hoomalamalama ai i ka manao o na kanaka a pau loa.  E loaa i ka lehulehu he aupuni maemae a e hana ia hoi kekahi olelo hooholo i lokahi ia e noi aku i ka Moi e haliu mai a e maliu mai i ka uwalo aku a kona mau kanaka a me na lahui no a pau e noho ana ma keia paemoku.

            Ua heluheluia mai e Hon. L. A. Kakina ma ka olelo haole he olelo hoo@olo i hoomakaukau mua ia, a na ka Mr. W. A. @ini i mahele mai ma ka olelo Hawaii, a e ike ia ke ano nui o ka oleleo hooholo malalo neo:

 

OLELO HOOHOLO

 

            O makou na makaainana, oa kupa a me na poe hookaa auha@ o Honolulu, e hooko ana e like me @o makou manaopaa me na kolua ana mai a iho ka pono no hoi o na makaainana, a oiai makou e akoakoa ana iloko o ka halwai makaainana o ke kulanakauhale o Honolulu, ma ka ia 30 o Iune 1887, ke hooholo nei makou penei.

            1  Mamuli o ka ino a me ka makaukau ole o ke aupuni Hawaii, ua hiki ole ke lawelawe ia na hana me ka hooko ana i ka maluhia no na pono pili kino me ka waiwai, ke kuleana e noho aupuni ai na aupuni a pau.

            2  Oiai he mea hiki ole ke hoopau koke ia ano keia mau hana ino a pau a makou e hoohalahala nei, aole hoi o ke pale ia aku o na hana hou ana ma ia ano; a he nui hoi o na mea e ae i hiki ole ke hoopololei koke ia.  Mamua ae o ka hiki ana e hoomaka i kekahi hana hoomaemae holopono a mau loa aku.

            3.  Mamuli o keia mau manao ke noi aku nei makou i ka Moi,

            Akahi -- E hoopau oia i kona aha kuhina e noho nei me ka hakalia ole, a ke noi akku nei makou e kahea oia i kekahi kanaka o keia poe, oia hoi o Wiliam L. Green, Mark P. Robison, Henry Waterhouse, Codfrey Brown, a i ole o S. B. Dole, a na ia kanaka e kokua iaia i ka wae ana i aha kuhina hou, a e haawi ia aha kuhina i ko lakou noonoo no ka pono o ka hoomakaukau ana i kumukanawai hou,

            Alua -- E hoopau koke ia o Walter M. Gibson mai na oihana aku a pau e paa nei ma kona lima malalo o ke aupuni.

            Akolu -- I mea e kaawale ai ke kikohukohu hilahila e kau nei maluna o ka nohoalii, ke noi aku nei makou i ka Moi, e hoihoi koke aku oia i na dala he kanahiku kumamakahi tausani (71000) i loaa mai iaia ma ke ano kue i ke kanawai, me ke kue i kona hoohiki ana ma ke Kumukanawai, mamuli o kona ae mua ana i ka mea nana i haawi mai ia waiwai e loaa aku ana iaia ka laikini kuai opiuma i hoakaka ia ma ke kanawai o ka M. H. 1886.

            Aha -- A no ka mea hoi, o kekahi mea o Junius Kaae, ua hihia pu oia ma ka lawe ana mai ia kanahiku kumamakahi tausani dala, aka nae, ua hoomau ia no ma kana oihana, a ke noho nei no i keia wa ma ka oihana Luna Kakau Kope o ke aupuni, ke noi nei makou i mea e maluhia ai na pono waiwai o ka aina, e hoopau koke ia o Kaae mai ia oihana aku, a e waiho ia na kope o ko makou mau kuleana aina ma ka lima o kekahi kanaka i hiki ke hilinai ia kona ano hoopono.

            Alima -- Ke noi aku nei makou i ka Moi e haawi mai oia i kona hoohiki maopopo no keia mua akku; 1 aole oia e lawelawe pili kino, a ma na ano e ae hoi, ma na hana paha a na lunamakaainana; 2  aole oia e hoao e hooponopono i na hana kau kanawai a i na lunamakaainana hoi; 3  aole oia e keakea akku i na han a kona aha kuhina malalo o ke Kumukanawai; 4  aole oia e lawe i ka mana o kan oihana i mea kokua no kana mau hana pili kino.

            HOOHOLIA:-- Ma keia ua kohoia he Komite umikumamakolu lala, oia o P. Isenberg, W. W. Hall, J. A. Kennedy, W. H. Rice, Capt King, E. B. Thomas, H. C. Reed, John Vivas, W. A. P. Brewer, W. B. Oleson, Cecil Brown, Capt. Ross a me J. B. Atherton e hoike aku i na olelo hooholo mamua ae nei, a me na noi i holholoia imua o ka Moi, a us kauohaia ia Komite ma keia e noi aku i ka Moi e haawi mai oia i kana pane iloko o na hora he iwa kaluakumamaha mai ka manawa e loaa aku ai o keia iaia; a e hoakaka pu aku i ka Moi, ma e pane ole mai oia iloko o ka manawa i oleloia, alaila e manao ia, o kana pane ole, he hoole ana ia i keia mau noi.

            HOOHOLO:-- Ina e hoole ka Moi i keia mau noi, a i ole in a e pane ole mai oia, alaila, he mana ko keia komite e kahea hou i halawai makaainana ma keia wahi ma ka la i makemakeia no ka noonoo hou ana aku i ke kulana o ka aina.

            Mahope iho o ka pu ana o keia olelo hooholo i ka heluheluia, ua ku mai ka Hon. C. R. Bihopa a heluhelu mai he palapala iaia mai ke alii ka Moi mai, a e ike ia no ke ano nui o au palapala la malalo iho nei:

 

HE LETA MAI KE ALII KA MOI

 

            Poaha June 30, 1887.

            Hon. C. R. Bihopa Alii o ka ahaolelo, h a o ka Akakukamalu etc

            Me ka mahalo: -- Ke waiho aku nei au mamuli o kou noonoo maikai a naauao ana me ka hoomaopopo pu iho i ke ake nuio na kanaka, ua konoia mai makou, e hai aku ia oe i ke kulana hooponopono hou o ko kakou aupuni, oia ko makou kahea ana ia W. L Green e ohi ka papa kuhina hou, a o ua poe ia ka makou e a pono aku ai e tike me ka iini a hilinai ana o ka lehalehu. a o na hoomalu maikai ana e like me ko kakou ake nui malalo o ke kumka-awai a me na kanawai o ko kakou aupuni ka makou e hooko ai ia mau hooponopono ana.

            Kou hoaloha.

            KALAKAUA.

 

HAIOLELO O W. A. KINI.

 

            Pane mua mai oia i kana haiolelo ma ka olelo Enelani a mahope ka olelo Hawaii.  Wahi ana, hekeiki hanau au no Hawaii nei, a una i oluolu ke Akua e ola ae malalo o ka hae Hawaii, a e make ma Hawaii nei: (kuhikuhi iho la oia i ka hae Hawaii i uhola ia ma ka awai.)  Aka, he iiai ko'u e maemae keia hae:ao'e no nie e maemae ana ina pela mau aku ke ole k kaawale ka aha kuhina o Kipikona.  Ua lawe mai au i keia hae m@@nei i kahua no ka'u hana. O ko'u ake nui, oia ka pono a me ke kuokoa mau loa o Hawaii. Eia ke puana nei ma na lehelehe i kumukanawai hou me ka polo'ei. He lokoino kiekie ka hookomo ana aku ia eha mau kanaka iloko o ke kahua hoopoino me ka hoolako pu ana aku ia lakou i na kulana e hoomau ia malaila.  I kumu kanawai hou ko kakou a e hooko koke ia. Aole loa lakou e ku malaila me keia an o na makahike eono i hala.  E maluhia kakou; a i kumukanawai maikai hoi e nualuhia ai - a e kahe ka maluhia me he muliwai la.  A e ano hou auanei ko kakou kulana, a e man loikoi auanei ke alii e like me ka Moiwahine o Beritania nui.  Ina ma kona pono iho konaake nui e hoohui aku i na pono o ke kanahiku kumamalima tausani kanaka aole e hiki.  O ka hulamahi o na manao, e panae pu ia me ka huliamahi o na lako kaua, e like me ka maa mau, ke hooko ole ia ko kakou mau koina kupono.  Ua ake nui oia no kona ola, kona pono pilikino a me kona ihiihi, a malalo o keia hae nana ia i hoomalumalu mai kona hanau ana. Ina i holopono ole keia hana i na kane, ua holopono i na wahine.  Nana i alako mai keia kulana a loaa ia mau haawina i keia la.

            Alole keia o ka wa e hiki ai i ke kanaka ke noho palaka no keia nee mua ana.  Ua kau na pea, ua makaukau ka moku ma kona kulana, a mai hoi hope kakou.  "Ho aku iaia imua iloko o ke kai akea."

            He nui na haiolelo mai kekahi poi makamaka lehulehu.  Oia o Dole ma, Bihopa, Kakina, W. H. Rice a pela aku.   No ka lawa ole o ke kowa o keia pepa i keia pule nolaila, ua hoike ano nui makou i no hana.

            Ma ka hora 4 a oi ke ahiahi, ua hookuu ia ka halawai iloke o na leo huro, a ua kai mai la ke komite nana e lawe ka olelo hooholo imua o ka Moi ma ka pa alii.  Ma ia po a ao a hiki i ka hora 4 a oi o ka auina la Poalima, ua kukala ia mai la ka nuhou hope loa, a oia keia malalo iho:

 

NA LONO E AE

 

            Ke manzo nei kekahi poe e hoalaia ana he wahi paio e na kanaka ma keia mua aku, oiai ka eia na haole ke hoohikilele mai nei.  Aohe o makou hooiaio loa i keia lono - Ua lohe hou ia mai, au hiki kino ae imua o ke alii he elua mau mea ma ke ahiahi Poaono paha i hala, a kono aku i kona oluolu ina e ae mai ana ia e hoopau koke i keia aha kuhina i malie mai nei mau nune ano nui, wahi a laua.  No ka oiaio aole i loaa ia makou. -- Ua kahea ia ae ka poe i waiho loihi i ka oihana koa no ka hoomakaukau ana paha e pale aku i na enemi, ina he enemi io; a ke ku kiai nei lakou ma ka pa alii, pela hou kekahi lono. He oiaio anei? -- Ke hoole hou ia mai nei aole he oiaio o kela manao a ko Kaneohe poe i pai ia ma ka Hawaiian Gazette, a e puka aku nei ma keia pepa mailoko mai o ia pepa.  Aka, ke haohao nui nei makou, eia iho no iloko o ke taona nei kekahi kanaka i paa kona inoa malalo o ua manao la i hooia ae i ka oiaio o ia manao imua o kekahi poe.  A pela wale a nui wale na lono.

            Mai ka napoo ana o ka la o ka Poaha a hiki i ke ao ana, au kiai paa ia ke alowai o Honoluluy nei e na koa raifela, na hale oihana aupuni a me kahi noho o Kipikona.

            I ke kakahiaka nui Poalima, au komo mai la ka mokuahi Mariposa ma ke awa mei mai na panalaau mai o ka hema.  Ma na hora o ia kakahiaka, ua ikeia akku la ke kai ana mai o na koa raifela ma kela a me keia aoao o kekahi kaa kikane i piha me na pahu ukana loloa mai ka mokuahi mai, a lawe loa ia ae la a hoahuia maloko o ke keena waiho ukana o ka Hui hooholo moku o kuke ma ma alanui Moiwahine.  I ko makou ninau ana i ke ano a me ka waiwai o loko o na pahu, ua hoikeia mai he mau pahu keia o na lako kaua pu a pela aku no kekahi poe.  Ua hoomaluia keia mau lako kaua ma ka hoonoho kiai ia ana o na koa a puni ka hale a ma na huina alanui. Moi, Nuuanu, Kalepa, Marine, Moiwahine me Kaahumanu, a ma ke alowai no hoi. Mahope iho o ka waiho ana o na pahu pu a me na kiai, hoea mai he kauna koa a oi me Kipikona a me Kikaha e akakai wawae ia ana a nalo aku la iloko o ke keena o ka Hui hooholo moku o Kuke ma.

            Liuliu loa mahope iho, hoea hou he mau koa raifela maluna o na lio me ke kakauolelo o ke Keena o na Aina e, a nalo hou no iloko o ke Keena i hoikeia maluna. Aole i maopopo lea na mea i hanaia maloko, a hiki i ka hora 3 auina la, akahi no a hoihoi ia o Kipikona ma i ka hale me na kou raifela e kiai ana ia laua.  Hora 4 a oi ahiahi, laweia mai la o Kipikona he pio na ke kanawai mamuli o kekahi hihia i hana ia, a o ua hihia la ka makou i lohe mahui mai ai i ke ahiahi loa an iho, a oia wahi mea iki ka makou e hoopuka aku nei.  Koe aku ka nui a laulaha loa aku.

            O an koa kiai a pau i ku kiai ae ma na wahi a pau o Kipikona ma e alakai ia ana, au lako wale no lakou me na pono kaua a pau - ka pu, poka, elau, pahi me na pu panapana.

            He mau hana nuhou loa keia ilok o keia mau la e ikeia nei, ua ano hikilele maoli no kekahi poe a hookaawale i ko lakou ohua ma kahi kaawale loa aku.  E maalo ana ka haole mai kakahiaka a po me na lako kaua, aka o ka hoala ole ia o kehahi mau haanaele, aole loa. O ka pioloke he oiaio ia, a o ka hookahe koko ole ua maluhia.  A i pono no i ka hoonioni ole ia aku.

            Ma nehinei hoi i loaa maopop mai ai ia makou he lono e hoike ana, au hanee a okaoka liilii ka aha kuhina o Kipikona, a ua lilo ae la ia mau wahi i keia mau inoa malalo iho nei:

            W. L. Green, Kuhina Waiwai; Godfrey Brown, Kuhina o ko na Aina E; L. A. Thurston, Kuhina Kalaiaina; C. W. Ashford, Loio Kuhina.  O keia ka papa Kuhina hou.

 

KA NUHOU ANO NUI HOPE LOA.

 

            O na manao a pau maloko o ka olelo hooholo maluna ae i heluheluia a i hoaponoia imua o kela halwai makaainana nui i malamaia ma ka Hale Paikau o na koa Honolulu Raifela, ua hooholo a ua apono mai ke aiii ka Moi maloko o kana palapala pane i na komite i hoounaia aku e ua halawai makaainana la, e hooko ana oia, a e ikeia kana pane i kakauna malalo iho:

 

I KA MEA HANOHANO PAUL ISENBERG ME NA KEONIMANA O KE KOMITE O KA HALAWAI KAKAAINANA.

 

            E na Keonimana: -I ka loaa ana mai o na olelo hooholo i hooholoia ma ka halawai makaainana ai i ka la inehinei, a i haawi ia mai e oukou, au oluolu makou e hoike aku ma o oukou la Ko'u mau makaainana a me na kamaaina o Honolulu nei i Ko'u manao aloha a me ka hauoli i ka lawe ana mai o Ko'u mau makaainana a hoikeike mai i ko lakou mau pilikia e like me ka mea i hoakakaia malalo o ke Kumukanawai.

            No ke noi iloko o ka olelo houholo mua, ke pane nei makou, ua hooko mua ia ia mea ma ka waiho ana mai o na Kuhina mua i ko lakou mau palapala hookolu i ka 28 o Iune a ua ae ia, a ua kahea makou ia Hon. W. L. Green e wae oia i papa kuhina hou ma ka la mahope iho o ka waiho ana mai o na Kuhina mua.

            No ke noi elua:  Ke pane nei makou ua pau loa ko Walter M. Gibson mau lawelawe ana ia no oihana aupuni a pau, a ua kaawale loa oia.

            No ke noi ekolu:  Aole makou e ae i ka oiaio o na mea i oleloia maloko o ia noi, aka nae, e waiho aku ana makou ia mea iloko o ka lima o ka Aha Kuhina hou, a e kokua makou e like me ko lakou ao ana mai, e hoihoi aku ka poe nana i hana ia mea.

            No ke noi eha:  Ke pane nei Makou ma ka Makou kauoha, ua hoihoi mai o Junius Kaae i kona hookohu Luna kakau kope o ke Aupuni ma ka la 28 o Iune a ua hookohu ia kona hope.

            No ke noi elima:  Ke pane nei Makou o na hoohiki a pau i noi ia mai, au ae ia aku ia mau noi a pau.

            A ma keia ke hai ia aku nei, ua hauli Makou i ka pane aku i na Komite a me ko Makou mau makaainana, ua makaukau mau Kakou i ke kuka ana a me ka hoolohe a hooko i an mea i makemakeia e ka Aha Kukamalu me na Kkuhina a me ka poe naauao a aloha aina e noho ana ma ko Makou Aupuni, e pili ana i ka hanohano, ka pomaikai a me ka holomua o ke Aupuni.

            Hanaia a kakauia ma ko Makou Halealii i keia la i o  Iulai, A. D. 1887, a i ka umikumamaha o na makahiki o ko Makou Nohoalii ana.

            KALAKAUA REX.

 

            Ua hoopaneeia ka holo akku o ka mokumahu Hokuao no na paemoku o Kilibati a keia Poalua ae.

 

            Ua hopuia o Kahikina Kelekona ma kakahiaka nei no ka hoopuka ana ae i kekahi mau olelo mawaho iho o ka Hale Leta ua haiolelo ka kekahi haole e oki i ke poo o ka Moi.

 

            E na hoa o na Ahahui Opiopio Imi Pono Karistiano o no Honoapiilani, eia mai ko makou masiona kaahele ke hee akku la e hui pume ou kou ma ke ano hai masiona a puni ia mau moku. E hookipa aku iaia me ke ohohia, a e oluolu pu hoi i na kukai olelo ana. I ka mokuahi "Likelike" o keia pule oia e kau aku ai; oia no o W. S. Lokai, me kona hoa hana iloko o ka Haku Iesu, e ake aku ana e ike i na mea i lohe wale ia "o Maui no ka oi"

 

KA EKALESIA O KA HAKU MA HAWAII NEI

 

HELU 5

 

            He mea pono ia kakou ke nana a hoomaopopo i na mea e keakea ia ana ia ka holomua o na hana a me ka ulu ana o ka Ekalesia.

            Ke manzo nei kekahi poe ua emi na hana pono ma Hawaii nei i keia wa mamuli o ka laha nui ana o ka hewa. No ka noa o ka waiona, a laha nui ka ona mawaena o na kanaka; no ka noa o ka opiuma, a loaa nui keia mea ino i ka lehulehu; no ka nawaliwali o na kanawai o ka aina e hoopai ana i na karima, a no ke alakai mua ana o kahi poe kiekie ma na han lapuwale, ke manao nei kekahi poe oia ke kumu i mawaliwali ai na hana pono iloko o na ekalesia o kakou. Aole anei keia he manao kuhihewa?  Ae pela no, he manao kuhihewa keia. E noonoo pono kakau.  Hohea mai ke ola, a me ka ikaika o ka Ekalesia? No ko ka honua nei anei? Aole loa pela; aka no Iesu Kristo mai. O ka Ekalesia, he lala ia no ke kkumu waina. Ina no ko ke ao nei mai ka Ekalesia, alaila eia i ka lima ko ke ao nei kona ola a me kona ola ole paha; kona pomaikai a poino paha.

            Aole keia manao e hoapono ana i ka laha nui o na karaima. O na waiona a me ka opiuma, o ka haumia o ka noho ana, he mau nea ino loa ia, a o na poe i kokua i ka hoolaha ana ia mau mea, ua hana lakou i ke karaima nui, e kue ana i ka pono o ko lakou mau hoa kanaka. Aka, ke olelo ei keia manao, aole o ia mau mea he kumu e poino ai ka Ekalesia, no ka mea o kona ea, a me konaulu ana, no luna mai ia, no ke kumu wai ola o ke aupuni o ka lani.  Ua olelo ia ma Roma mokuna elima, pauku 20, "Ma kahi i nui ai ka hewa, malaila no i nui loa ae ai ka lokomaikai ana mai." Aia ka olelo a ka Haku la. He olelo maopopo keia, aole pohihihi. Aohe i  oleloia ma kahi e nui ai ka hewa malaila e nawaliwali ai na hana pono o ka Ekalesia; aka, aia malaila i nui loa ae ai ka lokomaikai.  No ka hewa a i hele mai ai o Kristo i kena ao, e kokua i ka poe hewa, aole no ka hana hewa ana; aka i pakele ae lakou mai ka hewa ae, a i hoola ia hoi lakou ma Kona Inoa.

            Nolaila, o ka laha nui ana o na hana hewa, aole oia he kumu kupono e nawaliwali ai na hana pono.  Ma keia helu ae e nana ai kakou i na kumu oiaio e hoonawalliwali ai i ka poe pono o Hawaii.

            (Aole i pau)

 

            Ke hoomauia mai no ke kiai ia ana o na alanui o Honolulu nei, ma na na le oihana aupuni, ka home noho o Kipikona e na koa raifela; mai keia p iho la a ao wale no.

 

AHA HOOKOLOKOLO KAAPUNI

            Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono Waiwai. Ma ka hana o ka Waiwai o  POEPOE no Kula Maui i make kauoha ole. Ma ke Keena.

            Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana mai o ka Palapala Noi a M.  Mahi e hoike ana au make kauoha ole o POEPOE no kula Maui ma Kalawao Molokai, i ka la -----o-----1876, a e noi ana e hoopukaia ka Palapala Hoonoho i na Hooilina.

            Ua kauohaia o ka POAKAHI ka la i o AUGATE M. H. 1887 ma ka hora 10 kakahiaka, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i au noi la imua o ua Lunakanawai la ma kona keena, ma ka Hale Hookolokolo ma Wailuku, a ma ia manawa a ma ia wahi  no, i hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kkumu oiaio ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la.  A o keia kauoha e hoolaha ia ma ka olelo Hawaii i ekolu pule maloko o ke KUOKOA Nupepa ma Honolulu.

            Kakauia ma Wailuku, Ko Hawaii Pae Aina, Iune 22 M. H. 1887,

GEO. E. RICHARDSON.

Lunakanawai Kaapuni Apana Elua

H.P.A. 2135-31

 

GEORGE P. KAMAUOHA.

 

He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

            He Luna Hooiaio Palapala K@pa no ka Apana o Kohala Akau.

            He agena hooia palapala no ka mokupuni o Hawaii.

A HE MEA

ANA AINA

            E loaa no ma Kohal Akau, Hawaii.

            2091-1yr

 

KE KULA KAMEHAMEHA NO

NA KEIKIKANE

 

            E MAKAUKAU ANA KE KULA Kamehameha no na keikikane a no ka ano ana aku i na haumana ma ka

POALUA MUA O OKATOBA 1887.

            Ua kaupale ia i ho ka heluna o na haumana e komo ana i keia makahiki, a no ka poe a pau i ake e komo ae ma ia Kula no ia mua aku, e hoike ae ma ka la 1 o Sepatemaba 1887.

            E loaa no he keena no kela me keia haumana pakahi i lako i ka moe, pakaukau, a me ka noho; a o kekahi mau mea e ae e hoolako ia ana e na haumana pakahi, e hooana ia no ke ninau mua ae i ke kumu.

            E ae ia no na haumana e lawelawe i 12 hora o ka pule no na hana pilikino.  No na hana lima akamai, i elua hora o ka ia, a he elima ia o ka pule.  O ka paikau a me ka hooikaika kino kekahi hapa ia o na ha@wina ma ke kula i kela me keia la.

            E ao ia no ma ka Arimakika, Olelo Beritania, Akeakamai, Anahonua, Kakau me Kaha Kii, Moleanahonua, malama Buke Kalepa, tela humu lole, pai palapala, hamo puna a me na mea like, a me ke kui hao.

O KA AUHAU NNO KE AO ANA.

HE ($40) KANAHA DALA NO KA MAKAHIKI

            E uku mua ia he $20 i kela me keia hoomaka ana o ka hapaha.

            E loaa mua i na haumana na apono mai ke Kauka no ko lakow kulana ola maikai, a me na palapala hoomaikai mai kekahi mau kula a ae.

            E malama ia ana ka ninaninau no ka poe e komo ana ma ka POAKAHI, OKATOBA 3, 1887, ma ka halekula ma Palama, born 8:30 a.m.  E hoike ia lakou ma ka heluhelu, kakaulima, palapala aina, na rula kumu he eha o ka Arimakika, kakau olelo Beritania, me ke pela ana ia 100 huaolelo Beritania.

            No na mea i koe, e loaa no ke ninau ae i ke kumu nui.

REV. WM. B. OLESON.

2130 4m.

 

HOOLAHA HOU.

 

            AHA HOOKOLOKOLO KIEA.

            Hawaii @@@ Aina.  Ma ka @@ pono Waiwai.  Ma ka hana o ka o JOHN MOANULL@ Honolulu make kauoha ole.

            Ma ka waiho ia ana mai o ka Paia@ me ka Papa Hoike a @@@@  MANA@ MOHOLE MOANAU@@ ma Luna@@@@@ ks Waiwaio Joan Moanauii:  @@@@@@ ana e aponoia na hoo@@@@ $12.00 hoike ana o na mea i @@@@ mai @ $14,687.01, a e noi ana e @aa@  @ ia kela mau mea. @@ka@@@ ia @@@ ka waiwai e waiho ana make @@@@@@@ i kuleana malaila @@@@ @@@@ @@@ mau hope mai. @@@@ @@@ noho @@@ ano.

             Ua kauohaia o ka POAKO@@@ ia IULAI, 1887 ma ka @@@@@@@@@ ke Keena maka Hale H@@@@@@@@@ olani Ha'e.  Honolulu @@@  @@@@ @ manawa i kohoia no ka @@@@@@  @@@ @ a me ka Papa Hoike @@@@@@, @ @ 2 pau i pili malaila, e he @ @@ i e @@ kumu ian he kumu  @@@@@@@@@@ ai au noi la; a malaila e h@i@@@@@@ o na mea i kuleana ma@@@@  @@  @u@ loia.  A e hoolaha @@ @ena @@@@@  @@ Enelani a me Hawaii ma@@@  @@@@@  @@  Gazette a meke K@@@@@@@@@@ a hoolahaia ma Hon@@@@@@@@@ mua ae o ka manawai @@@@@@@@ ana.

            Kakauia ma Ho@@@@@@@@@@.@@

            Naka A@@

            HENRY @@@@@

            H@pe Ka@@@@

            2133 @

 

AHA HOOKOLOKO@@@@@@

            o Ko Hawaii Pae A@@. M@@ ponopono Waiwai.  Ma ka Wa@@ MAKAHAOHAO @@@  make !!! Imua o ka Lunakanawai K@@@@ keena.

            Ma ka heluhleu a m@ ka @@@@@@@@ ka Palapala Noi a K@@@@@@@@@ noi o ka mea make 3 @@@@@@@@ MAKAHAOHAO (K@n@ Ha@@@@@@@@ make kauoha ole na a @@@ @@@@ Aperila, l861, a e n@i An@@@@@@@@@@ pala Hookohu Luna Hoop@@@@@@@ ka mea noi.

            Ua kauohaia o ka POA@N@@@ LAI M. H. 1887 i ka h@@@@@ @@@@ i kohoia no ka hoolohe ama@@@@@@@@ o ua Lunakanawai ia ma @@ @@@@@@ kolo o keia Aha, ma K@@@@  a ma @ @ a maia wahi no e hele ma@@  @@@@@ pili e hoike mai i ke kum@  @@@@@@ ko lakou e ae ole ia ai @@  @@@@ keia olelo kauoina e @@@@@@@@@ Hawaii i ekolu pule ma@a @@@@@@ nupepa ma Honolulu.

            Kakauia ma Kolea @@  Haw@@@ June 9 M. H. 1887.

            JACOB HA@@

            Lanakanawai Kaapuni @@@@

            213@ - @

 

AUWANA A AIHUE IA PA@

            He lio wahine elele ma@@ w@@@@ i kuniia M. C. me@@ p@@@@ @@@@ ia ana E loaa no ka maka@@@  @@@@ i hoihoi ae ia.

            H. W. SCHIMM

            Halekua@@@ H@@@

            Honolulu

 

MAKE KEENAOKALUN@@ WAI Kaapuna Ap@@@@@@ Hawaii Pae Aina. Maka W@@@@@(k) no papaikou. Hilo. Hawaii @@@@

            Ua heluhellu ia a ma wa@@  @@@@  @@ noi a KAWAIHAE (k) e @@  @@@@@@ pono ia ka waiwai o NAKU @@@@@@@@ HIlo, Hawa i, i make aeh@@@@@@ hoi na hoo@lina a ka mea i ma@e. N@ ua kauoha ia na mea a pau i pu@@ @@@ LIMA, oia ka la 20 @IULAI @@ i ka hora umi kakahiaka, ma ka @@@@ kolokolo ma Hilo, Hawaii, @@@@@@@@@ manawa i koho ia no ka hoo@@@@  @@@@ la me na mea kue ke hoike ia.

            F. S. IAMAN

            Lunak@@@wai K@@@

            Hilo, Hawaii, june 2@ l887

 

HOIKE KULA AUPUNIMA NOLULU

 

            E HOIKE ana na Kula A@@@@@@ lo Hawaii, o ka apan @@@@@@@@ ka hoomaopopo ana mala@@@@@

            Poakahi, la 28 o Iulai l887 m@@@@@ o Kamoiliili; na kula o Waihope, M@@@ moiliili a me Waikiki kai.

            Poalua, la 19 o Iulai l887 ma k@@@ o Kaumakapili: na kula o M@@@@@k@uka, Pauoa, Kawaiahae, K@@@@ Roma (w).

            NA KULA MA KA @@@@@@@@@@

Poakolu la 20 o Iulai, make k@@@@

Poaha,     " 21 "   "         "    "   "   "   K@@@

Poalima, la 22 "   "         "    "   "   "  A@@@

           

            Ehoomaha ana na hoike @@@@@@@ kakahiaka o kela lakeia la @@@@@@@ a e hoomaha ana na kulu mai @@@@@@ hoike, a hiki i ka Poak@@@@@ @@@@@  1887, a ma ia la e hoom@@@@@ana

            Ma ke kauoha o ka Papa H@@@@

            W. Jas. KAMIKA K. P. H.

Oihana Hoonaauao  June 22, l887, @@@@

 

PACIFIC HARDWARE COMPANY

Na hope o Dilianaham@ Ma

Mau Me'a Kuai Lako II

Alanui Papu, Honolulu

 

HOIKE KULA ACPUNIMAEW

WAIANAE A ME KOOLAU

POKO OAHU

1887

NA KULA @@@@@

Ma Waiwaa, Ewa, i ka P@@@@@  21

"     Pokai, Waianae, "  P@@@@@ 22

"     Waiahole, Koolaup@@@ P@@@ 21

"     Kaneohe             "  P@@@@@ 22

 

NA KULA HAWII

Ma Hakipuu, Koolaupoke, P@@@@

"     Kailua,          "                @@@@@@

            E hoomaka ana na hoike i k@@@@@ kakahiaka o kela la keia la i olelo @@@@@@

            W. J@@ KAMAK@

            @@@@@

Oihana Hoonaauao  Iune 22, 1887  21@@

 

HOOLAHA

            E IKE mai na mea a paa @@  papa@@@ mei aole e kuai mai ia  GEORGE T@@@@@@ keia mau holoholona malalo @@@

            22 B pi i kuniai ia K. T.

             6 Lio   "     "      "   "  "

             1 Miula "   "      "   "  "

            Eia keia mau holoholona @@@@@  @@@@ la ma Wainiha, apana o Hanale@, K@@@@@ kuai lilo ia mai ia o ma ke ano K@@@  M@@@@ no Mrs. Caroline Titcomb.

W. C. PARKE

Honolulu, Iune, 24, l887   @@@@

 

HOOMAHA O NA KULAAUPUN

            E HOOMAHA ana na Kula Aupun mai a o o ka Pae Aina, mai ka P@@@@@ ia 22 Iulai 1887, a hiki i ka Poakahi ia 12 @@@@@ temaba, a ma ia la e hoomaka hou ai ke @@@ ana.

            Ma ke kauoha o ka Papa Hoo@@@@@ hana Hoonaauao.

            W. JAS. KAMIKA K. P. H.

            June 22, 1887.   21@@

 

OLELO HOOLAHA

            E IKE auanei na mea a pau owau @ W@

HOOKUANUI (k) no Waimea. Hawaii, K@ hoike aku nei au o kela.  Palapala kuai i han@

ia no ko'u mau waiwai lewa a paamaluna @ Miss. Lucy Hookuanui ka'u kaikamahine @ ole i hanaia ma ka la 25 Mei. A. D. 1885, @ kope ia hoi iloko o ka Buke Aupuni hel@ 94 aoao 218 ke hoopau loa ia aku nei aoi@ mana o ia Palapala i koe.

WM. HOOKUANUI

Waimea, Iune 15, A. D. 1887.  2134 - @