Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 28, 9 July 1887 — Page 1

Page PDF (1.81 MB)

This text was transcribed by:  Nadine "alohatita" Samorano
This work is dedicated to:  John Eugene Paul

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKA XXVI, HELU 28.      HONOLULU, POAONO, IULAI 9, 1887.  NA HELU A PAU, 2136.

HOOLAHA KUMAU.

 

@@@@@@@@@@@ NE@ VAILLAN COURT

@@@@@@ ASHFORD.

 

ASHFORD & ASHFORD.

@@@@@@@@ HANAU AKINOKA.)

 

@@@@ Hoak@ha, Pale ma ke Kan@@@ @@@@@, Luna Hooponopono a me @@@@ @@@ @ no Palapala Hoo@@io.

 

@@@@@ NA AHA A PAU O KE AUPUNI

@@@@@ @@@ KANAWAI A PAU.

@@@@ 21, Alanui Kalepa, Hono@@@@ @@ Hale.       2082-16

 

@@@@         Pahu Leta Helu 415.

Chas. T. Gulick.

@@@@ a he Agena Hoolaio Palapala @@pa no na Paah@na. He Agena Laawi Laik@ni Mare

@@@@ @@@ HANA

@@@@@@@

            AGENA KOMISINA

No mea Hooponopono Waiwai Paa

@@@@ H@@ Pohaku o Kimo Kamibela, @@@@ @@@@ koke ana me ko ke Kani@@@ @@@ @@@ Kalepa, Honolulu, H. I. @@@@      2110-tt.

 

A@@@ (AKONI.)

@@ A HE KOKUA MA KE KANAWAI

H@ Hooiaio Palapala.

@@@ HANA: Ma ke Keena Loio, Kuhina

 tf.

 

CE@@. BROWN.

 

@@ A HE KOKUA MA KE KANAWAI?

@@ @@ena Hooiaio Palapala no ka @o kupuni o Oahu

@@@@ HANA: Ma alanui Kalepa.

tf.

 

WILLIAM C. ACHI

 

@@@ @e kokua ma ke kanawai imua o na @@@ o keia Aupuni.

            He @@ Ana Aina a he Boroka ma na @@@@@.

            @@@ Har@, Helu 15, Alanui Kaahumanu @@@ @@@ ke Keena mua iho nei o Kini @@@@@.            2114-y

 

JOHN MAHIAI KANEAKUA.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI. HE MEA UNUHIOLELO MA KA OLELO BERITANIA A ME KA OLELO HAWAII.

Keena Hana ma ke Keena o ka Loio Kuhina.

t r.

 

JAMES M. MONSARRAT.

(MAUNAKEA.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

He Luna Hooiaio Palapala.

            E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala @@@ @@@ma, a me na palapala pili kanawai e @@ me ka olelo Hawaii. Dala no ka hoaie ma @@ @@@ ma na waiwai paa.

            KEENA HANA: Alanui Kalepa.

 

KAMIKA, KAKINA a me KINI,

LOIO, LOIO, LOIO.

KEENA HANA:        Helu - Alanui Papu,

Honolulu,        tf.

 

S. B. D @@ E.

LOIO. LOIO. LOIO.

He Luna Hooiaie Palapala.

KEENA HANA: Helu 15 alanui Kaahuman

2079 1y

 

W R. KAKELA.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

He Luna Hooiaio Palapala.

tf

 

M. THOMPSON,

LOIO MA KE KANAWAI.

Keena Hana, aia iluna o ka Hale Pohaku o Ki@@ @ a@@ble, kihi o na alanui Papu me Kalepa, Honolulu.

HE LOIO IMUA O NA AHA.

            Ina i makemakeia, alaila e haawi no oia @@na ma @@ kanawai ma ke kakau ana ma ka @@@@, no ke ano o ka hihia e manaoia ana e @@@ @@@@iana o na olelo ike e waiho ia mai ana e ka mea nana ka hihie. 2121-ty.

 

WILDER & CO. (WAILA MA.)

Mea kuai papa a me na lako huhulu hale @@ ana a pau, a me na me no pono a pau @@ ka hale.

Kahi Alanui Mo@wahin me Papu.     tf.

 

E G HITCHCOCK.

            (AIKUE HIKIKOKI).

L@@@A KOKUA MA NA MEA A PAU E PILI ANA MA KE KANAWAI.

E ohi ia no na Bila Aie, me ka awiwi

            KOHALA HAWAII.

                        2114 1yr.

 

S. K MAHOE,

L@@@ A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

 

@@ Agena Hooiaio Palapala Kope no ka Mokupuni o Oahu.

 

No Luna hooiaio Palapala Kope Paahana me ka Apana o Waialua, Oahu.

            E loaa no ma Waialua, Oahu.  2128-IV.

 

WILLIAM McCANDLESS.

 

HALEKUAI BIPI O WILIAMA MA KALALENA ma Ulakoheo. Na ano @@pi a me na la a pau o ka makeke no na kumakuai oluolu.    Uala Kahiki a pela 'ku.

2002-1y.

 

LAUDILA.

 

KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA

KAKAI MAUNA ME NA KAEI PALI O ITALIA

 

Ka Olali oke Kahua Kona.

 

Ka Euen nana i hookuniki ka Onohi malamalama o ka @@@ ka Ui kelakela i malamaia mawaena o na kuahiwi me na kualono; ka nani nana i hoomaluie ka puuwai o na aliiwahine a pau o Europa a i eha ka @eha lima ole a ke aloha.

 

Ka Makani Puahiohio Wiliau o ka Hikina.

 

A o ke Ku@ueu Iwikani o ka Makakila

MANAO au, aole e hala elua hora, e lilo ana kakou i mau pio na kela mau naita. Pane aku la kona mau ukali, pela ko makou manao; no ka mea, ke ike nei makou ua opa pu ia ka welau hema o ko kakou mau naita. Me keia mau olelo a ua poe nei e kamailio nei, ua hulo mai la na naita o ke keiki alii me ka olioli nui, a wawalo hele ae la iloko o ka ulu laau a holo loa aku la ma na paia paa o ka lewa, e hookui ana hoi i ka honua.

            I ka wehena o kaiao, ua puehu liilii aku la na powa mai ko lakou mau kulana aku, a kau liilii aku la ma ia wahi aku ia wahi aku ia wahi aku, me ka luku nui ia; o ke alii powa hoi, ua ahai aku la oia no kona ola, aka, ua loaa pono aku la oia i ke alii opio me kona mau ukali, a hopu pio ia aku la ua alii la a me kona mau ukali a lawe loa ia aku @@ i kai o ke kulanakauhale.

            I ka ike ana o ke alii opio ua pau loa kona mau enemi i ka loku ia, ua kauoha koke ae la oia i kona mau naita e huli hoi aku no ke kulaualauhale, a koe iho la oia me kona mau ukali he 100, huli ae la oia a pane aku la imua o kona mau ukali: E ko'u mau ukali; e makemake ana au e pii kakou i kuahiwi e nana ai i ka punana o na powa; "Ae, e ko makou haku," a ia wa no i loheia aku ai ka halulu o ke kuahiwi, a aole no hoi i liuliu iho, ua meha pu ae la na mea a pau; oia no hoi ka anawa i hiki aku ai ke alii opio me kona mau ukali i ke kulinakauhale o na powa.

            I ke alii opio me kona mau ukali i hiki aku ai i ka punana o na powa, ua ike aku la oia i keia kulanakauhale nui a maikai, he kakaikahi loa na kane, a o na wahine, he nui loa. I ka ike ana mai o kekahi kanaka, ua hele mai la oia a ninau mai la, "heaha ka oukou e na malihini o ka hikina mai, o ke kulanakauhale i weli ia e na mea a pau?" Pane aku la ke alii opio: I pii mai la makou e hai aku i ka lohe, o ko oukou puali powa, ua pau loa lakou i ke pio; a o ko oukou haku hoi, aia oia he pio i keia wa; e hai aku oe i kalohe i na mea a pau o kona kulanakauhale nei, e makaukau oukou mau pono a e hoi no kai o ke kulanakauhale, mai kela la aku a hala na la he 20, e puhi ia ana e a'u keia kulanakauh@le i ke ahi, aole e ae ia kekahi e noho maanei, mahope o ko;u puhi ana i keia kulanakauhale i ke ahi o kuu inaina, o ka mea e hookuli ana i keia mau olelo, a o ke aloha no kou. Ia wa i huli hoi mai ai ke alii opio me kona mau ukali no ke kulanakauhale.

            I ka huli hoi ana aku o ke kanaka a hai aku la i ke pio o ko lakou mau naita, a me ka paa pio ana o ke alii o lakou, oia no ka manawa i ol@ ae ai ka @ihe makena, a wawalo hele ae la ko lakou mau leo kanikau ma na paia paa o ka lewa lani, e uwe ana hoi ka wahine i kahi kane, a o na keiki hoi i na makua, aole i kana mai.

            I ka pau ana ae o keia mau leo ku@akena, ua kauoha ae la ka wahine a ke alii powa e hele mai na mea a pau imua ona no ka mahele ana i ka waiwai a ko lakou mau kane i luhi ai i na wa loihi i hala ae nei, e kaana pono @a ia mau mea iwaena o lakou; ma kekahi la ae, ua hele mai la na mea a pau imua o ua aliiwahine la, a ua kaana ia ka waiwai me ka maikai. I ka pau io ana o ka waiwai i ka mahele ia, me he mea la, o ka hapalua ia o ka waiwai, a o kekahi hapalua o ka waiwai no ko lakou haku wahine ia, a hul@ hoi aku la lakou no ke kulanakauhale alii, me na tausani o na holoholona i kaumaha i ke dala a me ke gula, ka momi a me ke daimana, a me na waiwai he nui o kela a me keia ano.

            Iloko o keia mau la he 20, ua hoohikihiki na kauwa a ka wahine a ke alii powa i ka waiwai, no ka pau ole o ka waiwai, ua lawe mai la na kauwa a ho@hu ma kahi e, maloko nae o kekahi mau lua huna i kamaaina i ua aliiwahine la.

            E haalele ko kakou kamailio ana no na wahine a na powa, a e hoohuli ae ko kakou kamailio ana no ka mea nona keia mooolelo: I ke keiki alii Laudila i haalele iho ai i ka punana o na powa, ua huli hoi aku la no oia me kona mau ukali no ka hale alii.

            Ia lakou i hiki aku ai e noho mai ana na alii me na maka o ka hauoli, no ka paa pio ana o ka mea a lakou i kau ai ka weli; a komo loa aku la ke keiki alii Laudila ma kona lumi komo kapa, malaila oia i wehe ae ai i kona mau pono kino a komo mai la i ke kauwahi aahu lahilahi no ka hooluolu ana, a hele aku la oia me kona mau ukali no ka lumi paina, a o na alii pu kekahi i ukali pu aku no ka papaaina a ke alii opio a alaila lakou i nuu iho ai i na mea ai i ho@@ akaukau ia no lakou. I ka piha ana o ka lua o ka inaina, ua huli hoi aku la oia no kona lumi moe, a malaila oia i hooluolu a@ no kona luhi o ka hele ana i o a ianei.

            I kekahi la ae, ua kakau ae la oia i kekahi palapala, a o ke ano o ua palapala la, e kuahaua aku ana i na mea a pau, a e ike ia iho no ua palapala la malalo iho nei:

Palapala Kuahaua.

            E ike mai e na mea a pau mai na alii a na makaainana, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke keiki alii Laudila, ke kauoha aku nei au i na makaainana a pau a me na alii, ka poe hanohano o Mauna Aniani nei, he ho okahi mahina mai keia la aku e li@a auanei na pio maloko o ka papu helu ekahi o Mauna Aniani nei, nol@@la, ke kauoha ia aku nei na mea a pau e hele mai ma ia la.

            Ke kanoha pu ia aku nei no hoi na naita a pau, e aahu lakou i ko lakou mau aahu o ka oihana naita, a e aahu pu me na lako kaua, a e maki ae no lakou no kahi e li@ia ai o na pio, a me ka hoonohonoho pono ana o na alakai i ko lakou mau naita. Owau no me ka mahalo.      LAUDILA.

            Hooilna o ke kalaunu o Ikalia a me na aupuni hui o Mauna Aniani.

Aole i liuliu, ua laha koke aku la keia hoolaha a puni o Mauna Aniani a hala loa aku i na poe kuaaina, mamuli o ka lawe hele ana aku o na elele e kukala ana i ka le e li ia ai o ko lakou mau enemi.

            I ka hiki ana mai o ka la e li ia ai o na pio, ua ikeia aku la na kikela a me na hale o na poe hanohano e ulu wehiwehi mai ana i na nae o na ano waihooluu like ole, a pela no hoi me na pahu hae.

            Kiekie pono ae la ka la maluna o ka ululaau, a o ae la kona mau kukuna maluna o ka aina mai o a o, ua ikeia aku la na mahele naita e puka mai ana mai ko lakou mau papu mai, ua kahikoia lakou me na kapa kila ulaula, he mau kahiko piha hoi o ka oihana naita a me ko lakou mau alii no hoi i hele a luhiehu i na mea kaua.

            Ka hoonohonoho ana o na mahele naita hoohanohano o Mauna Aniani, o na naita e lawe ana i na koi kaua, na kopala, na kipikua, he 15,000 ko lakou nui, e alakai ia ana ia mau mahele e Paadila, ke keiki a ke kuhina kaua o Mauna Aniani; ka mahele elua e paa ana lakou me na ihe loloa, he 15,000 ko lakou nui, e alakai ia ana lakou e ka naita Amekolomeka, kekahi o na naita kaulana loa o Mauna Aniani, he kaiki opiopio wale no oia nona na makahiki he 18; ka mahele ekolu e paa ana me na @ewa, he 15,000 ko lakou nui, he mau kapa kila omaomao ko lakou, e alakai ia ana ia mahele e ka haku alii o na naita o Mauna Aniani, oia hoi o Polewi@; ka mahele eha, e paa ana lakou me na kakaka, a me na p@hikaua liilii, he 15,000 ko lakou nui, e alakai ia ana lakou e ka naita Lome@@@; ka mahele elima, he poe kaua lio lakou e paa aan lakou i na lako kaua o na ano a pau, he 15,000 ko lakou nui, e alakai ia ana lakou e ke kuhina kaua nui o Mauna Aniani.

            I ka nana aku i keia mau puali hookahakaha, he keu aku no hoi o ka nani a me ka eleu, aole no hoi he la hookahakaha e ae i ike ia mamua e like la me keia.

            Kani koele ae le ka hora eiwa, ua piha kui ae la @a pa kaua i na naita a me na makaikai. Hapaha i aui o ka hora eiwa, ua ikeia aku la kekahi mahele o na naite e puka mai ana lakou mai ka pa kaua helu ekahi mai, ua aahuia lakou me na pale kaua kala, o ko lakou mau papale, ua humuia me na lo@i gula, ke nana pono aku ka maka i ko lakou mau aahu, he keu aku a o ke olinolino. I ka pau pono ana mai o ua puali naita nei iwaho; ua hooho ae la na mea a pau, "Eia e ka nani-e! Eia ka nani-e!!" O ko lakou mau alakai ua hoaahu ia me na kapa @ila gula, ua humuia ko lakou mau papale me na maawe o ka lopi daimana.

            Kaa pono ae la ua puali naita la ma ka puka e komo aku ai, ua pina kui ae la ka lewa me na leo e hooho ana o ka hauoli, me ka paipai pu ana me ko lakou mau lima, me na huaolelo ma ko lakou mau waha e puana ana, "E o'a mau loa na naita o ke keiki alii i ke akua ka hoola panai o ke aupuni Aniani, e mau ka welo ana o kona inoa a hiki i na welelau o ka honua nei, a hala loa aku i na papa nku o ka moana, a e puni hoi ka lewa i ka we@i ia o kona inoa a kau aku i kana mamo."

            Ua kai aku la ua mahele naita la a hiki ma kahi a na alii e noho ana a ua hoopuni ae la ia wahi, a aia mawaena o ua puali nei e hoopuni la, he elua mau mea ua paa na wawae me na kupee hao, a oia no na pio.

            I ke kuene @ono ana iho, ua ikeia aku la ka hae kalaunu o ka hale alii e iho iho ana mai ka pahu hae h@, e hoike mai ana, eia ae ka huakai alii ke nee mai nei.

            Mamua ae nae o ka puka ana aku o ka huakai mai ka pa alii aku, ua hele mai la ka olomana Kelaudila a pane mai la i kana keiki: "E kuu keiki e, ke paa nei anei kou manao e @ ia na pio?" A@ aku la kana keiki; ae. Pane hou aku la kona makuakane: "E kuu keiki e, i mea e kaulana ai o kona inoa, e hookuu aku i na pio, aole no ou hopohopo ina lakou e halia kue hou mai ana ia oe, aka i ko'u manao, aole loa e hoala hou ia mai ana kekahi hana kue mai ia lakou mai, he mea akaka, e pili mau mai no ko lakou aloha maluna ou a hiki i ka waiho ana o ko laua mau iwi mahope ou." Ae, ua pono, e kuu makuakane; ia wa no i kau aku ai lakou maluna o ko lakou mau ka@, a penei ka hoonohonoho ana o ka huakai alii:

            Ke kaa o ka makua moi a me kana moiwahine a me ka olomana Kelaudila me ko lakou mau ukali he 250, e huki ia ana ia kaa e na paa lio eha, na kaa mai o ka haku puuku me na alii hanau o ka aina, me ko lakou mau ukali he 250, na kaa mai o na kuhina a me na kaukau alii, na alii opio mai me ko laua mau kahiko ano e, e kau ana laua maluna o na lio me ko laua mau ukali he 100. Ua kahikoia ke alii wahine me ka aahu jpiha o na alii nui o Ikalia, e kuuwelu ana na mea hoonani o kela a me keia aupuni o Europa; o ke alii opio hoi, ua kahiko oia i na kahiko o na alii nui o Ikalia.

            I ka huakai alii i hoea aku ai ma ka puka pa o ke kuea, oia no ka manawa i wawalo o na mea a pau, i panai pu ia mai e ka leo, o na mea kani. I ke kuu ana iho, oia no ka manawai i p@i aku ai na alii maluna o kahi i hoomakaukauia ai no lakou.

            I ka noho aua iho o na alii, ea kauoha aku la ke keiki alii Laudila i kona mau ukali e lawe aku i na pio imua o kona alo, he manawa ole no hoi ia, aia na pio imua ona. No kekahi mau minute ke ku ana o na pio imua ona, ua pane aku la ke ahi ipio: O oukou e na pio, ano, ke hai aku nei au imua o olua, i keia la, a i keia hora, e inu a oukou i ke kiaha o ka awahia no ka uku kupono no ka oukou mau hana @ manao ai e hana mai maluna o'u a me ko'u poe; aka, ua hooh@ka la ia mau manao palaual@lo a oukou i hoala a@@ mea no'u e poino ai a me ko'u poe, ina he poe makou i hiki ole ke oniu i na mea kaua, ina paha ua lilo mua makou i mau pio na ko oukou mau manao ina makona, ina ua pau makou i ka puhi ola ia e olua a me ko olua mau naita i ke ahi, aka he poe makou i hanauia mai me ke akamai lua ole i ka oniu ana i na mea kaua. Nolaila, ua hooholo iho ko'u mau naita, o ka hoopai e hook@u ia aku ana maluna o oukou, oia hoi e li ia oukou maluna o ka amana li kanaka, oia hoi kela mau laau e ku nei i keia @a.

            I ka lohe ana o ke alii powa i na olelo hoalohaloha a ke al@@ opio, ua pane mai la oia me ke kaumaha nui iloko o kona naau:

                        (Aole i pau.)

 

HE MOOLELO NO

Lonoikamakahiki

KA

Pua Alii Kiekie na Kalani.

Ke Alii Nui o Hawaii.

[KAKAU IA NO KA NUPEPA KUOKOA.]

 

UA ai iho la lakou a ua hoonuu hoi i na kohi kelekele o Kapuukola, i na mea i hoolako ia e ke alii, a ua inu hoi a lawa.

 

            Mahope o ko lakoiu hoopiha ana i ka lua o ka inaina, a piha hoi ka houpo lewalewa, ua hoi aku la lakou ma na hale i haawi ia mai e ke alii no Hinayu ma e no o ai, ua noho iho la lakou me ka oluolu a me ka maikai, oiai, ua hoolawaia e ke alii i ka ai a me ka i-a, a me na mea e pono ai o ka noho'na aka o ko lakou aloha i ko lakou one hjanau oia o Hawaii, kahi hoi i noho ai me na kupuna, na makua, oiai hoi ko lakou mau la kamalii, a hiki i ke kanaka makua ana, he aina hoi i noho ia a kulaiwi, a ua aloha no hoi i ka noho'na o ka aina, a me na alii kanu o ka aina, eia ka auanei e kanu ana na iwi o Hanau ma ia Maui, malalo o ka Hinau hana aloha i ke alii o Maui.

            Ua noho iho la o Hinau ma me ke alii o Maui, a hiki i ko lakou mau la hope ma keia ao.

            Ma keia wahi o ko kakou moolelo, e waiho loa aku ana kakou ia Hinau ma, aole hoi e hoomanao hou ia he Hinau ma keia mua aku o ko kaou moolelo nei. E k@mail o ana kakou no ka hoi ana i Hawaii, o ka poe i ana i lawe mai ia Hinau ma, oia no hoi ka poe i hoouna ia o ai ai e ke alii no ka lawe ana mai ia Hinau ma no Maui.

            He mau la ko lakou noho ana i Maui, a hiki i ko lakou wa i hoi ai no Hawaii, ua malama pono no ke alii ia lakou, i na mea e pono ai o ko lakou mau ola kino, ua malama ia no lakou me ka maikai a hiki i ko lakou hoi ana no Hawaii.

            I ko lakou la i haalele ai ia Maui a huli hoi aku no Hawaii, ua hoolako mai la ke alii, ka i-a ka ai puaa a me kekahi mau mea e ae e pono ai ko lakiou holo moana ana.

            Ua huli hoi aku la lakou no Hawaii a ua haawi mai la ko lakou aloha hope no ke alii o Maui, a me kona mau makaainana, a pela pu hoi lakou nei i haawi aku ai i ke aloha ia Hinau a me kona ohana.

            A hoomaka mai nei lakou nei e holo ma kela la, he maikai ka moana he aneahe malie ka makani, ua haulani aku la ka ihu o ko lakou nei mau waa, a pae maalahi aku la lakou nei i ke kai hawanawana o Kawaihae, a hui pu aku la me na kamaaina o Kawaihae, ua hapai aku la lakou i na waa iloko o na halau waa o ke alii.

            Ua auau iho la lakou i ko lakou kai o ka holo maona ana mai la i kawaihae a komo iho la i ko lakou mau wahi kapa Pa-upa-u. A ai iho la lakou nei i ka lakou nei ai i haawi ia mai ai e ke alii o Maui, a me ka i-a puaa me na kamaaina o Kawaihae.

            A hoaumoe iho la lakou ia po ma Kawaihae, a ma ia la ana ae i ka pau ana o ko lakou paina kakahiaka, ua hoomaka aku nei ko lakou pi@ ana iuka o ka aina mauna, oia no hoi o Waimea e hui pu me ke alii o Hawaii me Lono@kauakahiki.

            I ko lakou nei wa i hiki aku ai a hui pu me ke ahi o Hawaii, ua haawi ia mai la na aloha ia lakou nei mai ke al@i mai, a pela p@ n@ hoi lakou nei i haawi aku ai i ke aloha i na alii.

            Mahope koke o ia manawa ua ninau koke mai ia na alii ia lakou nei, pehea ka oukou huakai o ka holu ana aku nei i Maui.

            He nani a me ka maikai, e pono kekahi o oukou e hoike mai i ka oukou moolelo mai ka mua a ka hope, a hiki i ko oukou huli hoi ana mai nei no Hawaii nei, @@ ko'u makemake e lohe pono aku i ka oukou huakai.

            Ia manawa, ua hoomaka koke kekahi e hoike i ka moolelo o ko lakou holo ana a me ko lakou hoi ana mai: Ua holo aku makou mai Kawaihae aku, he maikai ka makani o ka moana, aole he mau poino i loaa ia makou ma !a Kolona; i ko makou waiwaena kona o kamoana, ua huli mai ke alo o Hinau a me kona ohana e nana ia uka nei o Hawaii, me ka hiolo makawalu ana o ko lakou mau waimaka i ke aloha ia oe e ke alii o Hawaii, a me na makamaka, a me ke one hanau no ko lakou ike hou ole ana ia oe, a me ke one oiwi ma keia mua aku. Ia holo ana o makou a ua pae maalahi aku la i ke awa pae waa o Hana i Maui.

            A ua akoakoa mai la na kamaaina i ke awa, a ua haawi mai la no hoi lakou i ke aloha ia makou, a pela no hoi makou i haawi aku ai i ke aloha, a ua ninau mai na kamaaina ia makou, "Heaha ka huakai o na alii o hawaii o ka holo ana mai nei? Ua hoike aku makou ia lakou, he huakai i hoohoi mai nei makou iaia nei, oia hoi o (Hinau) a me kona ohana e noho me ke alii o Maui nei. Ua kipaku mai nei ke alii o Hawaii ia lakou nei no ko ia nei hoomahuka ana mai nei i ke alii o Maui nei a pakele ai ke ola o ke alii i Maui nei, a oia ke kumu o ka makou huakai i hele mai nei a hui pu iho la kakou i kei la.

            Ia wa i olelo mai ai lakou ia makou ua pono i ke alii o Maui nmei e malama pono i kona mea nana i hoopakele mai i kona ola, he lohe wale no k@ makou i ka inoa o ke kanaka nana i hoopakele kona ola, e like me keia ana e hana nei o Hinau hale Hinau waa a pela aku.

            Ua ninau ia ka manao o ke alii no ke kumu o keia kapa ana i keia inoa kanaka, ua hoike mai o keia ke kanaka nana i ho pakele mai i ko'u ola, a h@i pu kakou ke koena o na makaainana o ko'u makuakane aloha i keia la; nolaila ua pono loa ko ia nei hooana mai nei me ko ia nei ohana, a noho pu me ke alii o Maui nei.

            Ia wa i olelo o ai ai na kamaaina, e waho aku na waa o oukou, a e hele koke kakou i keia wa@  @@ a o ke alii e huipu ai me ia, a ua ae aku la makou ia manao. A hoomaka aku la nmaou e hele a hoi pu me ke ahi, a ua hoopiha loa ia ke alii i ke aloha i kona ii@e ana mai ia Hinau a me kona ohana e ku aku ana imua ona.

            Ua haawi mai la ke alii i ke aloha nui loa no Hinau a me kona ohana me ka hiolo makawalu ana mai o na kulu waimaka o ke alii imua o makou, a pela no hoi makou i loaa like ai ia haawina hookahi o na waimaka e hiolo ana a me ka hoohanini pu ana ma ko makou mau papalina i na kulu waimaka.

 

            A oia ka kou mea kakau e kanaenae ae nei:

            Hoohanini Mana i ka wai opua,

            Hoaleale i ke kaha o Kaunalewa.

 

            A mahope iho o ka uwe haalipo ana o makou me ke alii, ua kena koke ke alii i kana mau kauwa e kalua koke ka puaa, i mea ai na Hinau a me kona ohana, a ua ninau mai la ke alii o Mawaii ia Hinau, pehea kou noho ana me ke alii o Hawaii, i ka maikai a me ka ole?

            I aku la o Hinau, he maikai ko'u noho ana me ke alii mamua, a mahope iho o kona lohe ana i kuu hoomahuka ana mai ia oe a huli hoi mai nei oe i Maui nei me ka pakele ana o kou ola; a hana ae nei oe i kekahi hana aloha ole e pili ana ia'u, o ka mea no hoi a'u i papa mai ai ia oe aole e hewa wale ae ka waha ma ko'u inoa, ke hoi la oe i Maui e ao i ka noho malie, he mea ai ia hoi kalo mo'a. Ua ae ae hoi oe ia mea huna a kaua, eia hoi, aole oe i hooko, ua kaulai ia ae nei hoi e oe na iwi i ka la. Ua nlohe ae nei ke alii o Hawaii i ko kapa inoa ana ma kou inoa, e like me keia ke ano:

            O Hinau hale, Hinau waa a pela wale aku. Heaha no la hoi ka pilikia na no hoi oe e kapa ana ma ke n@a o kekahi kanaka ok@@ aku, a @e hoi ma ko'u inoa ponoi? Nolaila ua hoino ke ala ia'u no ko'u hoopakele ana ma@ n@ ia oe, a no ia mea, ua kipaku n@@ @@ @e al@ ia'u e hoi mai a i a me ko'u @@@ na e noho pu me @e, a @@@@@@@@@ i kou manao e pono anei au a @@ ko'u ohana ia oe e ke alii, a i ole e pono ole ana paha?

            I mai la ke alii, i ke aha ana hoi ka mea i pono ole ai, owau ka hoi kou mea i poino ai ane kou ohana, oia wale no paha ka'u m@a e hopohopo nei ia kakou, o ke kii mai, o paha o ke ahi o Hawaii e kaua ia kakou. Aole o'u, no ka mea he koena mai no au na ka make, a ua lilo mua no keia aina i ke alii o Hawaii e like me ke pio ana o ko makou nei aoao i ke alii o Hawaii.

            Ma kela wa, ua olelo aku la o Hinau i ke alii o Maui, aole o'u manao e holo mai ana ke alii o Hawaii e kana ia kakou, ina he alii hana ino la ina ua hoponopo io kakou, aole pela, he alii lokomaikai oia. Ina paha he alii ino oia ina ua make mua mai nei au a me ko'u ohana i ua alii la. No ke alii aloha, hookoe ia mai nei no ko makou mau ola. Aole no he pau o kuu aloha i kuu alii a hiki i keia la a kaua e kamailio pu nei, aole hoi e hihi ua hewa au ka noho hale, ua hana aku i kekahi mea pono ole imua o kona alo.

            I kela manawa ua hoopau ae la laua i ke kamailio pu ana, a ua hoolale ae la oia i na a@puupuu e hoomakaukau koke ia ka ai a me ka i-a na na malihini e ai iho ai a hoopiha ia ka houpo lewalewa.

            I ka makaukau ana o na mea i hoolakoia, ua hoomaka iho la makou e ai i na mea ai i ipahola ia mai imua o ko makou mau alo. A mahope o ka pau ana o ko makou ai ana, ua luana iho la makou me ke alii, a me kona mau ai alo, ma na kakele olelo ana no ia koena la a makou i pae aku ai, ma ke ahiahi ua haawi mai la ke a@ii i mau hale no Hinau a me kona ohana e noho ai me ka maikai, a ua hoi aku la makou iloko o ia mau hale i hoomakaukau ia no ia po e moe iho ai.

            Ma ke ao ana ae, ua malama ia ma kou me ka maikai i na mea e oluolu ai ke ola kino, a i a noho mai nei hoi makou i Maui i keia o@au la mai nei me ka oluolu maikai no. A ma ka la a makou i hoi mai nei i Hawaii nei ua hoolako ia mai nei makou ke alii i na mea e pono ai ka holo moana ana, he ai he ia he puaa a ua haawi mai nei na alii la i ke aloha ia oe e Kalani, a ua haawi pu mai nei no hoi o@@ i kekauha i ke koa kaulana ia Puapuake@, ka mea hoi nana i kai i ae ka lanakila kamahao nui.

                        (Aole i pau.)

 

BUKE MOOLELO HOU.

 

            Mamuli o ke noi pinepine ana mai o na makamaka i ka moolelo o ka H@ku Nelekona, ua lawe hou mai au oia ke kahua o ka hana no ke pai Buke. Ua pakui, hoololi, a hooponopono hou ia na wahi hemahema, i lilo ai keia i moolelo helu ekahi mamua o kekahi mau moolelo e ae a kakou i heluhelu mau ai. Ua pakui pu ia aku keia mau moolelo malalo nei iloko o ka Buke:

           

            1 Ka Hoopaapaa Aupuni Kipu a ka Hon. Henare Ka@le, Kuhina Kaua Nui o Amerika, me Hon. John Runedape, he hoa no ka Ahaolelo Senate.

           

            2 Ka haiolelo paio a Hon. Daniela Webster me ka Hon. Robata Haina ka pukuniahi o na mokuaina o ka Hema, he mau hoa no ka Ahaolelo Senate o Amerika i kapaia-ka Hooili Kaua a na Loea Kilo Aupuni o ka Honua.

           

            3 Ke Ao Oihana Koa a me na papa kuhikuhi e pili ana i ke Kaua a Kenela Wolseley o Enelani, he kanaka i kaulana iloko o keia au hou e hele nei no kona wiwo ole.

 

            4 Ka Hooikaika Kino, a o na Rula o ke Kuikui a Geo. Benedict o Kikako, he moho i kaulana ma ka lawena o ke kui a me ka pale.

 

            5 Moolelo o Papu Aupuni Samana, a i ole ia, o ka Poka mua loa o ke Kukala Kaua, no ka wehe ana i ke kaua Huliamahi o ka Akau me ka Hema; ke Kanaka Lawe Kauoha o ke awa kumoku o Charleston.

 

            6 Ke Ki o ka Make, a i o'e ia, o ke kanaka iloko o ka hoohai no kekahi Ipo a me kona poo i o@iia.

 

            7 Ka Wehewehe Moe@hane a Petenagila me na kuhikuhi e pili ana.

 

            O na kauoha mai na mokupuni mai, e ho@@na pu mai me ke dala. Aole e ho@una a i an@ ia aku na le@ ninau wale mai no. He $2 no ka B@@@@@@ kahi, i he 300 a nui. E pu@a ana i ka ma@ina o Iola@

                        THOS. P. SPENCER

 

            AHAHUI OPIOPIO - @e loihi na la i @a@hope ae nei, aole he. A. O. I@@@ pono Kristiano ma Kawahae nei; aka, i keia wa, ke hoomaka nei e @@@ hilii ae a h@k@ aku paha i ke oi @@a o ka lanakila ana, a i wale no ia i ke Akua.

 

            OOLEA NA HANA - I'oko o keia mau la a mau p@le noi e @ui ae nei, ua ikeia ka makaala, me ka malama ana i ka maluhia o ka Luna M. kai Jos. Bright, ma ka hoouha mau ana i na kaiko o kona apaaana e n@on i ka @@@ ona a me ka poe moe mau, ua pau i ka hopuia kekahi poe. E mahalo ia ka I., Makai J. Bright Esqr. no kona makaala i lanakila ka pono iwaena o keia apana.

                        T. S. K. NAKANELUA

 

Top Column 6 = 2.0 hrs.