Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 28, 9 July 1887 — LAUDILA. KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA KAKAI MAUNA ME NA KAEI PALI O ITALIA Ka Olali oke Kahua Kaua. [ARTICLE]

LAUDILA.

KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA KAKAI MAUNA ME NA KAEI PALI O ITALIA

Ka Olali oke Kahua Kaua.

Ka F.ueti i >W«tinihi ka Oe-.hi inaLunalaaui o k* ka 11 k«Uk«!.a i mabraiij n.;*«n» ona kuah»»» rr«e nm ku.«tono; k* n*n; nana i K>raalat« ka pu.jwa, q a puu o F.aropa a 1 e.'Mi 14 "eha iitru oi« a iee h Kahai Puiiioliu WQus o h Hīlūm. A o k« Kuumu Iwikani o ka MANAO au, aole e hala elua hora, e iilo ana kakou i mau pio na kela mau naita. Pane aku la kona | mau ukah, peh ko makou manaoj noj ka mea, ke ike nei makou ua opa pu ia ka welau hema o ko kakou mau naita. | Me keia mau o'elo a ua poe nei e ka- j mailio nei, ua hulo n»ai la na naita oj ke keiki alii me ka olioli nui, a wawalo hele ae la iloko o ka ulu laau a holo loa aku la ma na paia paa o ka lewa, e hookui ana hoi i ka honua. I ka wehena o kaiao, ua puehu liilii aku la na powa mai ko lakou mau kulana aku, a kau liil i aku la ma ia wahi aku ii wahi aku ia wahi aku, me ka luku nui ia; oke alii powa ho ; , ua ahai aku 1a oia no kona o!a, aka, ua loaa pono aku la oia ike alii opio me kona mau ukali, a hopii pio ia aku )a ua alii la ame kona mau ukali a iawe ioa ia hku h i kai o ke kulannkauhale. | Ika ike ana oke alii opio ua pnu ioa kon<» mau enemi ika luku ia, ua kauoha koke ae la oia i kona mau naita e huli hoi aku no ke kulaual auhale, a koe iho h oia me kona mau ukali he | ioo, huli ae la oia a pane aku la imua jo kona mau ukali: E ko'u inau uka!i', e makemake ana au e pii kakou i kuahiwi e nana ai i ka punana ona powa; "Ae, e ko makou haku," a ia wa no i !<>heia aku ai ka hululu o ke kuahiwi, a aole no hui i liui u iho, ua meha pu ae la na mea a pan; oia no hoi ka manawa i hiki aku ai ke ahi op ome kona mau ukali i ke kil .nakauhale ona powa.

I ke alii opio me kona mau ukali i hiki aku ai £ka punana ona powa, ua ike aku la oia i keia kulanakauhale nui a maikai, he kakaikahi loa na kane, a ona wah'ne, he nui loa. Ika ike gna mai o kekahi kanaka, ua hele mai la oia a ninau mai la, "heaha ka oukou e na malihini oka hikina mai, oke kulanakauhale i weli ia e n\ mea a pau ?" Pane aku la ke alii opio: I pii mai la makou e hai aku i ka lohe, o ko oukou puali powa, ua pau loa lakou ike pio; a 0 ko oukou haku hoi, aia oia he pio i keia wa; e hai aku oe Ika lohe Ina mea a pau o kona kulanakauhale nei. e makaukau oukou mau pono a e hoi no kai o ke kulanakauhale, mai kela la aku a hala na la he 20, e puhi īa ana e a'u keia i ke ahi, aole e ae ia kekahi e noho maanei, mahope o ko'u puhi ana i keia kulanakauhale i ke ahi o kuu inaina, o ka mea e hookuli ana i keia mau olelo, e koli ola la oia no ia hana, a oia ka olelo, a 0 ke aloha no kou. Ia wa i huh hoi mai ai ke alii opio me kona mau ukali no ke kulanakauhale.

I ka huli hoi ana aku o ke kanaka a hai aku U i ke pio o ko lakou mau naiu, a me ka paa pio ana o ke ahi o Ukou, oia no ka manawa 1 oI >ae ai ka makena, a wawalo hele ae Uko lakou mau leo kanikau ma na paia paa 0 ka lewa Uni, e uwe ana hoi ka wahme 1 kahi kane, ao na keiki hoi ina makua, aole i kana mai.

I ka pau ana ae o keia mau l*o kumakena, ua kauoha ae U ka wahine a ke alti powa e hele mai na mea a pau imua ona no ka mahele ana 1 ka watwai a ko Ukou mau kane i luhi ai i na wa loihi i hala ae nei» e kaana pono »a ia mau mea īwaena o Ukou; ma kekahi la ae, ua helk mai U na mea a pau imua o ua aliiwahine U, a ua kaana ia ka waiwai me ka maikai I ka pau io ana o ka waiwai i ka maheie ia, me he mea U. o ka hapalua ia o ka waiwai, a | o kekahi hapalua o ka waiwai m> ko U- ! kou haku wahme ia, a huli hoi aku U Ukou no ke kulanakauhale alii, me| na tausani o na holoholona i kaumaha i ke <UU a mt ke gu'a, ka momi a me te daimana, a me na waiwai he nui o kela a me keia ana Iloko o kek mau U he ao» ua boohikihiki na kauwa a ka wahine a ke alii powa t ka waiwat, no ka pau ole o ka waiwai, ua Uwe mai la na kauwa a hoahumakahie, maloko naeokeeahi

mau Ijj huna i kamaaina iua aiiiwahine b. £ haalele ko kakou kamailio ana no na wahine ana powa, a e hoohuli ae ko kakou karr.ailio ana no ka mea nona ktia mooolelo: Ike keiki alii Laud.la i haaiele iho ai i ka punana ona powa, ua buli hoi aku la no oia me kona mau ukali no ka haie alii. laUk >uihiki aku ai, e neho mai ana na alii me na maka oka hauou, no ka paa pi j ana o ka mea a lakou i kau ai ka weli; a komo loa aku la ke keiki alii Laudila ma kona lumi komo kapa, malaila oia i wehe ;ae ai 1 kona mau pono kino a komo mai la i ke kauwahi aahu lahilahi no ka hooluolu ana, a hele aku la oia me kona mau ukali no ka lumi pama, a o na alii pu kekahi i ukali pu aku no ka papaaina ake alii opio, a malaila hkou i nuu iho ai i na mea ai i heon akaukau ia no lakou.

I ka piha ana oka lua o ka inaina, ua huli hoi aku la oia no kona lumi moe, a malaila oia i hooluolu ai no kona luhi o ka'hele ana i o a ianei. I kekahi la ae, ua kakau ae la oia i Uek«hi palapala, a o ke ano o ua palapala la, e kuahaua aku ana 1 na mea a pau, a e ike ia iho no ua Dalapala 1j malalo iho nei: Pal ipala Kuahaua. E ike inai ena mea a pau mai na alii ana makaainana, owau oka mea nona ka inoa malalo nei, ke keiki alū Laudilj, ke kauoha aku nei au i ra

makaainana a pau a me na ali», ka pee hanohano o Mauna Aniani nei, he ho okahi maM:ia mai keia la aku eli a auanei na pio m:i!o'<o o ka papu hf !u ekahi o Mauna A*>iani nei, noh la. ke kauoha ia aku nei na mea a pau e hele mai ma ia la. Ke kauoha pu ia aku nei no hoi na naita a pau, e aahu lakou iko lakou mau aahu o ka oihana na ti, a e aahu j)U me na lako kaua, a e maki ae no iakou no kahi e li ia ai o na pio, a me ka hoonohon» ho pono ana o na alakai i ko 1»kou mau naiu. Owau 110 me ka maiialo. Laudila. | Hooilna oke kalaunu o Ikalia ame na aupuni hui o Mauna Aniani.

Aole 1 liuliu, ua laha koke aku la keia hoolaha a puni o Mauna Aniani a hnla loa aku i na p®eki aaina, mamuh o ka lawe hele ana aku ona elele e kukala ana ikalae li ia ai oko lakou mau enemi. I ka hiki ana mai o ka la e li la ai o na nio, ua ikeia aku la na k.kela a me na hale o na poe hanohano e ulu wehiwehi mai ana i na hae ona ano waihooluu like ole, a pela no ho: me na pahu hae. Kiekie pono »e la ka la maluna o ka uluiaau, a o ae la kona mau kukuna maluna o ka aina mai o a 9, ua ikeia aku la na mahele naita e Duka mai ana mai ko lakou mau papu mai, ua kahikoia lakou me na kapa kila ulaula, he mau kahiko piha hoi o ka oihana naita a me ko lakou mau alii no hoi i hele a luhiehu 1 na mea kaua.

Ka hoonohonoho ana o na mahele naita hoehanohano o Mauna Aniani, o na naita e lawe ana ina koi kaua, na kopala, na kipikua, he 15,000 ko lakou nui, e alakai ia ana ia mau mahele e Paadila, ke keiki ake kuhina kaua o Mauna Aniani; ka mahele elua e pat analakou me na ihe loloa, he 15.000 ko lakou nui, e alakai ia ana lakou e ka naita Amekolomeka, kekahi ona naita kaulana loa o Mauna Aniani, he keiki opiopio wale no oia nona na makahikī he 18; ka mahtle ekolu e paa ana me na newa, he 15,000 ko Ukou nui, he mau kapa kila om-»omao ko Ukou, e alakai ia ana īa u ahele e ka haku alii o na nana o Mauna Aniani, oia hoi o Polewi»; ka mahele eha, e paa ana Ukou me na kakaka, a me na pah:kaua i iīhi, he 15.000 ko Ukou nui, e «hkai u ana Ukou e ka naita LookIu; ka mahele elima, h< poe kaua lio Ukou e paa aan Ukou i na Uko kaua ona ano a |*au* he 15.000 ko Ukou nui, e aUkai ia ana lakou eke kuhina kaua nui o Aniani

1 ka nana aku i kt ia mau puali hookahaka hi, he keu aku no hoi o ka na» i a me ka eleu, aole no hoi he U hooka> hakaha e ae i ike i* mamua e Uke U me keia. Kani koele ae U ka hora eiwa, ua piha kui ae la ta pa kaua 1 na naita a me na makaikai Hapaha * aui o ka hora eiwa, ua ikeia a\u U kekahi mahele o I na naiu e puka mai ana Ukou mai ka pa kau.a hela ekahi mai, ua aahuia U- ! kou na pale kaua kala, o ko Ukou

mau papaie, ua humuia nie na loui gu- ! la, ke nana pono aku ka maka iko Ukou mau aahu, he keu a*u ao ke olinoiino. Ika[ au rono ana mai oua puali naila nei iwaho; ua hooho ae la na mea a pau, "Eia eka nini—e >Eia ka nani—e !!" Oko lakou mau alakai ua hoaahu la me na kapa kila gula, ua humuia ko Ukou mau pjpale me na maawe o ka lopi daimana. Kaa pono ae la ua ouali naita la ma ka puka e komo aku ai, ua pina kui ae la ka lewa me na leo e hooho ana o ka hauoli, me ka paipai pu ana me ko lakou mau lima, me na huaolelo ma ko lakeu mau waha e puana'ana, U E o'a mau loa na naita o ke keiki alii i ke akua ka hoola panai oke aupuni Aniani, e mau ka welo ana o kona inoa a hiki t na welelau o ka honua rei, a hala loa aku i na paua ku o ka moana, a e puni ho» ka lewa i ka we i u o kuna inoa a kau aku i kana mamo."

Ua kai aku la ua mahele naita la a hiki ma kahi a na alii e noho ana a ua hoopuni ae la ia wa'ni, a aia 0 ua puali nei e hoopuni la, he el 1 a mau mea ua pia na wawae me na kupee hao, a oia no na pio. Ike kuene oono ana iho, ua ikeia aku la ka hae kalaunu o ka h; le alii e 1110 iho ana mai ka pahu hre h >, e h< - ike mai ana, tii ae ka huaxai alii ke nee mai nei. Mamua ae nae o ka puka ana aku o ka huakai mai ka pa alii aku, ua hele mai la ka olomana Kelaudila a } ane mu la i kana keiki: "E kuu keiki e, ke paa nei anei keu manao eliia na pio ?" A- aku la kana keik»; ae. Pane hou aku la kona makuakane: ,4 E kun keiki e, i mea e kaulana ai o kona inoa, e hookuu aku ina pio, aole no ou hopt»hoj o ina lakou e haliu kue hou mai ana ia oe, aka i ko'u manao, aole loa e hoala hou la mai ana kekahi hana kue mai īa lakou mai, he mea akaka, e pili mau mai no ko lakou aloha maluna ou a hiki 1 ka waiho ana o ko laua mau iwi mahope ou." Ae, ua Ipono, e kuu makuakane; ia wa no i k»u laku ai lakou maluna oko lakou mau kai, a penei ka hoonohonoho ana o ka huakai alii:

Ke kaa o ka makua moi a me kana moiwahine a me ka olomana Kelaudila me ko lakou mau u'-ali he 250, e huki ia ana ia kaa ena paa lio eha, na kaa mai o ka haku puuku me na alii hanau oka aina, me ko lakou mau ukali he 250, na kaa mai o na kuhina a me na kaukau alii, na ahi opio mai me ko !aua mau kahiko ano e, e kau ana laua maluna ona lio me ko laua mau ukali he 100. Ua kahikoia ke alii wahine me ka aahu piha o na alii nui o Ikalia. e kuuwelu ana na mea hoonani 0 kela a me keia aupuni o Europa; o ke alii opio hoK ua kahiko oia i na kahiko 0 na alii nui o Ikalia. I ka huakai alii i hoea aku ai itia ka pnka pa oke kuea, oia no ka nianawa 1 wawalo o na mea a pau, i panai pu ia mai eka leo, ona mea kani. Ike k»m ana iho, oia no ka manawa i pii aku ai na alii maluna o kahi i hoomakaukauia ai no lakou. I ka noho aua iho o na alii, ea kauoha sku la ke keiki alii Laudila i kona

m»u ukali e Uwe aku i na pio imua o kona alo, he manawa ole no hoi i.», aia na pio imua ona No k< kahi mau minute ke ku ana o na pio imua ona, ua pane aku Uke ahi <>pio: O ouk >i> e na pio, an», ke hai aeu nei au imua 0 olua, 1 keia U, a i keia h ra, e inu a ouk'.u i ke kiaha o ka no ka u<u kupoao no ka oukou n,a j hana * manao ai e hana mai malon* o'u a me ko'u p>e; aka, ua hooh >ka īa u mau manao palaoaLlo a oukon i h«»aU ai 1 mea n«'u e f>oino ai a mt ko'u poe ? ina he joe makou i hiki ole ke oniu ina 1 mea kaua, ma paha ua lilo mua makou i mau oio na ko oukou mau manao a makona, ina ua pau makou ike puhi oh ia e olua a me ko olua trau naita i ke ahi, aka he poe makou t hanauia mai me ke aka nai lua ole t ka ontu ana ina mea kaua. NoU»U, ua hooholo iho ko'u mau naita, o ka hoopai e hooksu ia aku ana maluna o oukou, oia hoi e li ia oukou maluna 6 ka amana U kanaka» eia hoi keU mau laau e ku nei i keia va. I ka lohe an* e ke al» powa t na ole> lo hoalohalohā ake al«i opio» ua pane roai la 0» me ke kaumaha nui iioko o kona naaa: