Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 28, 9 July 1887 — HE MOOLELO NO Lonoikamakahiki KA Pua Alii Kiekie na Kalani. Ke Alii Nui o Hawaii. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO Lonoikamakahiki KA Pua Alii Kiekie na Kalani.

Ke Alii Nui o Hawaii.

fKAK.AU IA NO KA NUPEI'A KUOKOA.]

UA ai iho la lakou a ua hoonuu hoi i na kohi keiekele o Kapuuko--Ij, 1 na mea i hoolako ia e ke alii, a ua inu hoi a lawa. Mahope o ko lakou hoopiha ana i ka lua o ka inaina, a piha hoi ka houpo lewalewa, ua hoi aku la lakou ma na hale i haa»?i ia mai eke alli no Hinau ma e no v o ai, ua noho iho.la lakou me ka oluola a me ka maikai, uiai, ua hoolawaia eke aUi i ka ai a me ka i-a, a me na mea e p ai oka nono'nn, aka o ko lakou al .ha i ko lakou one hanau oia o Hawaii, kahi hoil n >ho ai me na na makua, oiai hoi ko iakou mau la kamalii, a hiki i ke kanaka makua ana, he aina h -i i noho ia a kulaiwi, aua a o'ia no hoi i ka noho'na o ka aina, a me na ahi kanu o ka aina, eia ka auanei e kann ana na iwi o Hinau ma ia Maui, milalo o ka Hinau hana :tl«)h» i ke a ii o M >ui.

U» no'io no la o Hinau ma me ke a'ii o M«ui t a hm i ko lakou m.iu la hope ma keia ao. Ma keia wahi oko kak<m mo «Ul*-, e waiho loa aku ana k..k"U ia H<nau ma, aole hoi e h< o nanao hou ia he Hinau ma keia mua aku o ko kakou mo olelo nei. E kmiailoana no Ua hoi i Hawaii, v !:u ;>oe 1 ana 1 lawe mai ia H»nau ma, oia hoi ka p< e i hoouna ia u ai ai e ke alii no ka lawe ana mai ia Hinau ma no Maui.

He mau la ko lakou noho ana i Ma ui, a hiki i ko lakou wa i hoi ai no Hawaii, u 1 malama j>ono no ke alii īa lakou, i na mea e pono ai o ko lakou mau ola kino, ua m«Uma ia no iakou me ka maikai ahiki i ko lakou hoi ana no Hi.waii. I ko lakou la i haalele ai ia Maui a huli hoi aku no Hawaii, ua hoolako mai la ke a'll, ka i-a ka ai puaa a me kekahi mau mea eae e pono ai ko lakou hulo moana ana.

Ua huli hoi aku la lakou no Hawaii a ua haawi mai la kō lakou aloha hopt no ke ahi o Maui, a me kona mau makaainana, a pela pu hoi lakou nei i haawi aku ai 1 ke aloha ia Hinau a me kona ohana. A hoomaka mai nei lakou nei e holo ma kela la, he maikai ka moana he aneahe malie ka makani, ua haulani aku la ka ihu o ko lakou nei mau waa, a pae maalahi aku la lakou nei i ke kai hawanawana o Kawaihae, a hui pu aku la me na kamaama o Kawaihae, ua hapai aku la lakou « na waa iioko 0 na halau waa o ke alii.

Ua auau iho la lakou i ko lakou kai o ka holo meana ana mai la i kahi wai o Kawaihae a komo iho la i ko lakou mau wahi kapa Pa-upa-u. Aai iho la iakou nei i ka lakou nei ai i haawi ia mai ai e kealii o Maui, a me ka i-a, puaa me na kamaaina o Kawaihae. A hoaumoe iho la lakou h po ma Kawaihae, a ma ia la ana ae i ka pau ina o ko lakou paina kakahiaka, ua hoon aka aku nei ko lakou pii ana iuki* 0 ka aina mauna, * ia no h- i o Wam ea e hui j>u me ke alii o Hawaii me Lonoikan«kahiki. I ko 1 k »ii nei wa i hiki aku ai a hui me le ahi •> Hawao, ua haawi ia 1 m i la na aL!ia la lakou nei mai ke al apr-a pun-» ito: 1 k»u nei i ! i aawi akt at i ke aloha i m

Mahope koke 1* ia m nawa ua nirv ti Vohe « ai ta ni alii la nei, $«-hea ka oukiui huakai o Ka holo ara --kunei i Mau>. He nani ame ka mai ? .ti, e por.« kekAhi o oukou e h wke mai * ka moolelo mai ka mua a ka h f*e, a hiki iko oukou huii hui ana >-ai nei no Hawaii ne», 1 u ko'u u akemake e iohe pono aku i ka oukt>u hua^al

la maoawa, ua hoo naka koke kek». hi e hoike i ka mooldo o ko Ukou holoana ame ko Ukou hot ana mai: Ua holo aku makou mai Kawaihae aku, he maīkai ka makani o ka moana, aole he mau poino i ioaa ia makou ma m holo ana; i ko mikou wa iwaena konu o ka moana, ua huli mai ke alo o Hinau a me kona ohana e nana īa uka nei o

Hawui, me ka hidb makawala ana o ko lakoo mau waiouka i ke aloha a

oe cke ahi o H.iwaii ame na makamaka, a iwe ke one hanau no ko lakuu ike hou ole ana ia oe, a me ke one 01wi ma keia mua aku. li holo ana o makou a ua pae maalahi aku U i ke awa pae waa o Hana i Maui. A ua akoakoa mai la na kamaama i ke awa, a ua haam mai la no hoi laJsou i ke aloha ia makou, a peia no hoi makou i haawi aku ai i ke alohi, a ua ninau mai na kamaaina ia makou, 'Heaha ka huakai o na alii o Hawaii o ka holo ana mai nei ? Ua hoike aku raa« kou ia lakou, he huakai i ho-hoi mai nei makou iaia nei, oia hoi o (Hinau) a me kona ohana e noho me ke *lit o Maui nei. Ua kipaku mai nei ke alii 0 ia lakou nei, no ko ia nei hoomahuka ana mai nei i ke alii o Maui nei a pakele ai ke ola oke aUi i Maui nei, a oia ke kumu o ka makou huakai 1 hele mai nei a hui pu iho la kakou i keia la.

Ia wa i olelo mai ai lakou ia makou ua pono i ke ahi o M*»ui nei e malama pono i kona mea nana i hoopakele mai i kona ola, he lohe wale no k makou i ka inoa o ke kanaka nana ī hoop 'kele kona ob, e like me keia una e hana nti u Hinau hale Hinau waa a pela aku.

Ua ninau īa ka nunao oke alii no ke kumu o keia kapa ana i keia īnoa kanaka, ua huike mai o keia ke kan.ika nana i ho jxike e moi i k«»'u ola, a h ii pa kakou ke koena o na makaainana o ko'u mukuakane aloha 1 ke ; a la; noU'la ua pon'» U»a k.. ia ne» hoi ana n»ai t»ei ine k*j la nei ohana, a n ho pu me ke aiii o Mjui nei. Ia wa i oklo uai ai nu kauiiiaina, e v.« h > akti na waa o o k"U, a e hele kok «kou i kfia wa in» 4 ao ke uhi e huipu ai rne ia, a ua ae aku li mak«»u la . A hoomaka aku ia mak u e hele a hui j»u me ke al'i, a u.» ha lo« ia ke alii i Ke aloha i ko f a i e ana mai ia Hinau a me kona ohani e ku aku ana imua ona. Ua haawi mai l \ ke alii i ke aloha nui loa no Hinau a me kona uhana me ka hiolo makawalu ana -mai o na kulu waimaka o ke alii imua o makou, a pela no hoi makou i loaa like ai ia haawina hookahi o na wainuka e hiolo ana a me ka hoohanini pu ana ma ko makou mau papalina i na kulu waimaka. A oia ka kou mea kakau e kmaenae ae nei:

Hoohanini Mana i ka wai opua, Hoaleale i ke Kaha o Kaunalewa. A mahope iho o ka uwe haalipo ana o makou me ke alii, ua kena koke ke alii i kana mau kauwa e kalua koke ka puaa, i mea ai na Hinau a me kona ohana, a ua ninau mai la ke alii o Ma waii ia Hinau, pehea kou noho ana me ke alii o Hawaii, 1 ka maikai a me ka ole ?

I I aku la o Hinau, he maikai ko'u noho ana me ke alii mamua, a mahope iho o kena lohe ana i kuu hoomahuka ana mai ia oe a huli hoi mai nei oe i Maui nei me ka pakele ana o kou ola; a hana ae nei oe i kekahi hana aloha ole e pili ana ia'u, 0 ka mea no hoi a'u

i papa mai ai ia oe aole e hewa wale ae ka waha ma ko'u inoa, ke hoi U oe i Maui e ao i ka noho malie, he mea ai ia hoi kalo mo'a. Ua ae ae hoi oe ia mea huna a kaua, eia hoi, aole oe i hooko. ua kaulai la ae nei hoi e oe na iwi ika la. Ua lohe ae nei ke alii o Ha waii i ko kapa inoa ana ma ki ; u e liKe me keia ke ano :

0 Hiri »u hale, Hinau wia a wa le *ku. Heaha no U hoi ka piīikia na no hu oe e kapa ana m t o»o ke*aH*t oko» aku, a hut ma k 'u i»»oa j.onoi ? N<4>ita ua kr at 1 ia'u n«i ko'u h <>;*akt Je ana ma» nr it oe, a n > ta roea, ua kipaku m >i t»c • e ahi :a\» e ho: nj-. : a * a me y na e n no pu me < a U *-> i k<m mamo * p »n<» ane* e fco\; m ta oe e I e ali', a i o)e e pc»»o t ana pjha ? 1 m&i U ke i ke a'.a &na h-»la meaip» no>.k ai, r«wuu ka hoi kot> i»fa i poi t«* ai * n e k >» oh -na, e au e malana i » • «- a ko-» ohan4 t *. ii.t waW no t*aha k*'u ♦; fom>»f-op, nei ia kakou, o ke kii niai»o p&ha okea! t 0 Hawan * kaua ia kakou. Aok' o'u, no ka mea he koena m<i no au na ka make, a ua »i!o maa no keia aina i ke alii o Hawaii e like me ke pio ana o ko makou nei aoao 1 ke al i o Hawaii Ma keU wa, ua olelo aku la oHm>i 1 ke alii o aole o'u man*o e holo mai ana ke «!ii o Hawaii e ka«ta ta ka kou, ina he alii hana ino U ma ua ho k> kakou, aole p«U, he aiu lo-

jk"tnatkai oia. Ina |>aha hc alii ineoia "ma ua make mua mai noi au a n e ko u vlvina i ua aH» No ke alii aloha. hoi;kce ia mai no ko makou mau ob. Ao!c no he pau o kuu aloha i kuu alii a hiki i keia la a k*ua e kamailio pu nei, aole hoi e hihi ua hc«ra au ka noho hale, ua hana sku i kekahi roea [>ono ole imua o kona ala l kel.i manawa ua hoopau ae U !aua ik« kamailio pu ana, a ua hoolale ae la oia i na a-ipuupuu e hoomakaukau koUe ia ka ai a rae ka ha na na mahhint e ai iho ai a hoopiha ii ka houpo !e--wklewa.

I ka makaukau ana o na mea i hoo lakoia, ua hoomaka iho la makou e ai i n.n mea ai i pahola ia mai imua o ko makou mau alo. A mahooe oka pau &na o ko makou ai ana, ua luana iho ia makou mc ke alii, a me kona mau ni aio, ma na kakele oleto *na no ia koena la a mnkou i pa- aku ai, ma ke ahiahi ua haawi mai la ke ahii i mau hale no Hinau a me kona ohana entho ai me ka maiwai, » ua hoi aku la m >kou iloko o ta mau hale i hoomakaukau i>. no ia po e moe iho ai. Ma ke ao ana ae, ua matan«i ia ma kou me ka maikai i na mea e olu lu ;ii ke ola kin«s a i a noho mai nei h« i mukou i M ui i k< i « oau la mai nui me ka oluolu maikai na A ma ka h a 'ii.ikou i h« i mai nei i Haj|v.«i m i u? h ol »ko i» m»i nti makou e ke a ii i na e pono ai ka holo moana ana, he a» he ia he puaa a ua haawi mai »n i ua a'ii la t ke aluha ia Oc e Kalani, a ua ha iwi pu mai n*i no hoi »u. i k • a» ha iko ko.« kaulana ia Pu.-ini-ke», k » mea hoi nan » . Kai iaeka lanakila kam i»tao nui. ( Aq}c i ptu.)