Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 29, 16 July 1887 — LAUDILA. KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA KAKAI MAUNA A ME NA KAEI PALI O ITALIA. Ka Olali o ke Kahua Kaua. [ARTICLE]

LAUDILA.

KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA KAKAI MAUNA A ME NA KAEI PALI O ITALIA.

Ka Olali o ke Kahua Kaua.

K* Eara a*na i ka Of»,>hj n»'jn>il»m» 0 ka l-*; k* u» k«Uiel« i maLuiui» iwmm <j ru kuahiw» mr o» kualooo; ira nani ear.a i He-wnkU ka v r.a aiiiwahin* a paao Karopa » » *!ia ka "eha 3iasa c»i« a ke ak-ha.^^ Ii Kahii Pukiuii Wiliw o h Eiiiu.

Aok« Iwikul• k» EKK ahi ilihia, ka mea nana i paipai i nt kupua ino o ka honua nei, ua makaukau wau e haawi aku i kuu kino e hana oe e ke alii lanakila e like me kau i manao ai he pono, aole he mea nana e hoahewa ia m?u hana au e hana ai e ke alii; no ka mea, ua ike maopopo iho no wau, ua piha wau i ka hewa, he kumu ao nae hoi la no kekahi poe o ko makou kulana e nana mai nei; malia o weliweli lakou a haalele i keia mau hana ino; nolaila, e haliu mai kou mau pepeiao a e hoolohe mai; aia ma ko'u home he nui wale o na wahine kane ole a me na keiki makua ole, e hoouna akuoe i mau makua nana lakou e ao i ka hana p©no, a mai noho aoo lakou iioko o ka hana hewa e like me ka'u ao hewa ana ī ko lakou tnau makua. He nui ka waiwai mala ila, e lawe oe e ke alii e like me kou makemake a koe, no ka mea o ko lakou ola no ia; he 54 lua huna i piha i ni waiwai, aole i ike na mea a pau, owau wate no a me ka'u kaikamahine muli Ioa; o ka'u mau keiki, aole lakou i ike a me ko'u mau naita, a he 54 lua huna. E ke alii ahonui, e hilinai oe maluna o ka'u kaikamahiae muli loa no kein mau lua waiwai. ; Auhea kau kaikamahine, aole anei I iloko nei ? waht a ke keiki alii i ui j ae ai. Ia wa no i huli ae ai na maka 0 ua alii powa nei a nana pono aku la i | ka ahakanaka, aole nae he ike ia aku. I Pane aku la oia i ke alii opio, aole o'u ike; aka e oluolu mai kou kiekie e 1 kahea ae au ma kekahi kahea i maa iaI ia; ae, ua pono, wahi a ke alii opio. Ia | manawa no i noi aku ai ke alii powa i ' ke Alii opio e hiawi mai i kana ulili; ua I haawi mai U ke alii opio a kau ae la ke alii powa i ka ulili ma kona waha a ho omaka aku la oia c pnhi; ma ka hoolo he aku 0 na mea a nau, he keu aku a 0 ka nani a me ke akamai o ka mea nana e puhi ana. Elua manawa ana i ulele ai a hoomaha īho la I ke kuu ana iho no o ke kani ana o ka ulili, komo ana kekahi kaikamahme ui ī aahu iaia iho me ka lole kanikau, ua uhiia koni m«ka me ka uhi kanikau a paa loa. I ke kokoke ana mai ma kahi a ke anaina alii e noho ana me ke alii pona, ua kukuli mai la oia a kokolo hele mai la a kokoke kunou hoomaikai mai la oia imua o na ahi a me na alii a me na alii opio a pane mai !a: E kuu makua, ua makaukau kau wahi keiki muli loa e make pu me oe e kuu makua. Pane mai la kona makua iaia rae ka i ana mai. Aole e kuu keiki, eia kou haku o kou noho ana aku ma keia mua aku, nana e ao mai i na ha na pono a pau, ke hilinai nei au maluna ona, e malama maikai, mai alualu ae oe i ko'u meheu, no ka mea, owau no ka i hewa, a owau no ke make; o ka'u kauoha wale no ia oe, o na lua hnna a kaua • kuhikuhi oe i kou mau haku alii, aia ia laua ke aloha iho ia oe 1 ke kanaka. ina no ui lawe a pau, mai mmamina oe; o ka mea e loaa mai ana ia oe, o kiuauanei ia; o ke aloha auanei kou. Ua noi aku la ke alii powa e muki aloha laua me kana kaikamahine. Oia no ka manawa i pane ae ai ke alii opk> laia e aua mai i kana kaikamahine a pau ka ianei kamailio ana imua o ke anaina, alail» e ae ia aku ana no ko laua manao; a wahi ana i pane aku ai ia laua: "Aia no he manawa no olua e hui ai me ka haaoli * me ka oluolu ; a mau aku.'' Ku ae la ke alii opio iluna a wehe mai la i kekahi haiolelo inaua o ka !e--hukhu e noho roai ana: Imua o oukou e na makaainana, ka poe i akoakoa mai maanei, no ka makaikai ana i ka li ia ana 0 ka kakoo mau pio, he la nui a weliweli keia, i ko kakou ike ana aku i ko kakou mau hoa kanaka e kau mai ana maluna o kahi 1 hoomakaukauia no lakou; aka mai keia hora aku a mai keia wa a'u e kamat)k> ! »ei no laua, k« kuahaua aku nei au a i kt knkak aku mm au, o laua, ua kalai», I

a ua hookuuia hua roai ka make mai, a aoie hoi kekahi kiko elee'e e kau iho maluna oko laua mau lae mamuli o ka hewa a !aua i hana ai, a ke hookuu ioa aku nei au ia laua me ka maikai a e hoi laua no ko laua wahi me ka maluhia Ia oukou hoi ena pio, ma keia mua ak u, mai haliu kue hou mai olua ia'u a rne ke aupuni, o kau aku auanei ka make mainoino maluna o olua ma keia hope aku. Ia wa no i pane mai ai ke alii powa ike alii opio. Ma ka Inoa ona lani, ke hoohiki nei au imua ou a imua o ke akua mana loa, aole au a me ko'u poe e haliu kue aku īa oe e kuu hoaaioha a aole hoi i ka'u mau mamo mahope o'u a pau ae na Ia o ko makou ola ana maialo iho o ka la a hiki hoi i kou huna ana iho i ko'u mau iwi. Ae, ua pono wahi a ke alii opio; eia ka'u kauoha ia oe, e hoi oe e ike i kou ohana, apopo e hele ae oe maloko o ka nalealii, a malaila wau e haawi mai ai ia oe i kekahi mea nui a'u i manao ai nau e hana. Ae aku la keia me ka i ana aku, ae e kuu haku, o kau mau mea a pau e hooili mai ana maluna o'u o ka'u ia e hana ai me ke kunukunu ole aku. Ia wa no i hookuu ia ai o ke anaina, ua hoi aku la na mea a pau no ko lakou mau wahi iho, a oka lakou mau olelo nui ma ko lakou mau «*aha, oia no ko lakou pai ana ike alii opio no ka oluolu, ika hook«u ia ana o kela mau pio me ke komo ole iho o ke kauwahi manao ino iloko no na hana a ke alii powa a me kana keiki.

I na alu i hiki aku ai i ka hale alii, ua haule loa aku la no lakou no ka lumi hookipa, malaila lakou kahi i hoonanea ai no kekahi mau minute. a huliu iki, ua pane aku la Pomelia imua o kanahane; kupanaha maoli no ka hoi oe, kai no paha ua pepehi aku nei la hoi oe a make kela kanaka a me kan? keiki. Pane mai la o Laudila; o ko'u niakemake no ia, aole ou kuleana ma ia mea, aia no ia i ko'u manao aole ia la oe, ua ike no wau ikekumuo ko'u hana ana pela, e noho malie no oe; ina no e hana hou mai ana elike me keia ana i hana iho nei a me kana keiki, alaila oia auanei ka manawa a'u e hooko aku ai i kuu inaina maluna o laua i uku no ia hana ana. I I ka huli hoi ana aku o na aiii opio j no ko laua iumi no ka wehe ana ae i ko laua mau aahu, a pau ae la i ka hemo, a komo iho la na aahu kupono, a | puka !oa aku ia laua a hele aku la no ka lumi hookipa; malaila lakou kahi i nune nui ai no keia mau hana aloha a ke alii opio no kona mau enemi. I ka uhi ana mai o ka po, oia no ka manawa i hauie aku ai lakou no ka lumi moe. A i ke ao ana ae, a hiki ae la i ka hora 10, uaikeia aku !a kekahi ka--00 nui e komo mai ana no ka hale aiii, a i ka helu pono ia ana aku, ua hiki aku ko lakou nui i ka 250; mamua loa 0 ka huakai, o ke alii powa a me kana aliiwahine, a hoomaka mai la e pii no ka lanai, oia no ka manawa i puka aku ai ke keiki alii Laudila me kana aliiwahine a hookipa mai la'i ka laua maiihini me ka hanohano. I ka hiki ana ae iloko o ka lumi hookipa, ua ku like ae la na alii a ho#maikai mai la imuao ke alii opio a me kana mnu malihini, me na manao oiuoiu I ke kuu pono ana iho o ka nae, ua ku mai la ke alii powa a kamailio mai la; E kuu alii, kuu haku hoi, eia maua kau mau pio, a *o ka'u wahine ae no keia imua o kou hanohano, peia ka hool auna ana i na mea a pau; a pane hou mai la ua alii powa nei, o keia mau paiki a* lakou i lawe mai nei, he mau paiki la ua piha i na momi a me na pohaku makamae o na kumukuai kiekie, he wahi mikana ia na'u ia oe. E ke alii, apopo e pii ai kaua i ko'u home e kuhikuhi ai ia oe i ko'u mau lua huna, a oia mau iua huna a pau, nou wale no ia» Pane aku la ke alii opio, e hoihoi i kau makana me oe, ne ka mea, ua piha wau i ka waiwai ma ko'u aupuni; ia wa 1 kele mai ai ka olomana KeUudīla a hawanawana mai la ma na pepeiao o kaoa hanai alii, 4 *E ninau aku oe, aole paha he komo hooilina mai kona mau kupuna mai i kuniia me ke ti\ o ka manu aeko ma kona onohi, a ina e ae mai, e noi aku oe e haawi mai ia mea nou; a oia auanei ka mea e noho ma !uhit ai olua.' 1 I ka iohe ana o ke keiki alii Laudila i keia, ua ninau koke aku !a oia i k« alii powa, ua ae koke mai la oi», a hoo- '

una aku la oia i ksna keiki e kii; aole no hoi i iiuliu iho. ua bo«a mai la ua keiki nei. a haawi aku la oia t uakomo la i kona makuakane, a haa*fi loa inai li no oii ia ianei me kona hoopuka pu ana mii, O )teia komo mai ko u mau kupuna loa raai no ia, ua olelo nae ko'u mau kupuna īa'u e malama wau i keia komo, a be au no ko ka manawa ma keia mua aku e hoohana ia ai kona īkaika a me kona mana, ua noho iho nei au a hanau ka ? u keiki, aole loa au 1 ike i ke ano o ia mau wanana; a ua hoomaloka no hoi au i keia komo, a heaha auanei ka waiwai o ko*u malama ana iaia: nolaila, e lawe aku oe nau e malama, a hooili aku oe i kau.mamo a mau aku. Pane mai la ke alii opio; oia ka'u i makemake ai e lawe i keia komo, o ko'u lawe ana inai a pili me a'u, oia no ke kaula o ka maluhia mawaena ou a me a'u. Ia manawa no hoi ke keiki alii Laudila i unuhi ae ai i kekahi kea hoohanohano a omau aku la ma ka umauma o ke alii powa a pane aku la; Ke omau aku nei au i keia kea, ke kea hoohanohano o ka papa naita helu ekahi o kuu aupuni, e lei auanei oe i ka hanohano ona aupuni hui o Europa, o oe auanei kekahi alii nui o ko'u aupuni. Lalau hou iho la oia īloko o kona pakeke i kekahi kea heohanohano a omau aku la ma ka umauma o ke keiki ake alii powa, a pane aku Ia; Ke omau aku nei au i keia kea ma kou umauma, i keia kea hoohanohano, a i keia hora no, e lilo auanei oe i naita o ke kea ulaula, a e omau auanei oe i kau pahikaua ma keia hope aku ma ka inoa o ke kea ulaula, ka n»ea nana e hookaulana i kou inoa me kn. lanaki-

la nui. I ka pau ana o keia mau olelo ana a ke alii opio, ua pane hou aku la no oia imua o ke alii powa; I keia wa ke hookohu aku nei au ia oe i kuhina kaua nui no Mauna Aniani nei, ia oe ka mana hooko o na puali kaua i ko'u wa e haalele ai 1 keia aupuni, o kau keiki hoi i alihikaua nui no na puali kaua malalo aku ou; e malama no hoi olua i ka maluhia oka moi a me kana moiwahine. ame ke aupuni; nolaila, ma ka la apopo, e hooniaka aku ai oe i kau hana ma kou keena hana, a e hana hoi kau keiki ma kona kulana. 1 ke kuu ana iho o na olelo a ke alii opio, ua pane mai 1a ke alii powa; E ke alii ahonui me ka lokomaikai, o keia mau mea au i hooili mai nei i ka hanohano maluna iho o'u a me ka'u keiki no keia la, ke haawi aku nei au i ko'u m?ihalo a nui palena ole maluna ou a me ka moiwahine, ame ka ohana alii, o ka'u lawelawe ana i ka oihana au 1 haawi mai nei maluna o'u, e hana au i na mea a pau au i manao ai e hooili mai maluna o'u, o ka maluhia o kou aupuni a me ka lahui kanaka e niau ana no ia, aole no he mea nana e makala ae a hiki i ka hulihia ana o keia ao me ka maluhia. I ke kuu ana iho o na olelo a ke alii powa, ua kani koke mai la ka bele aina aku hke ae la na mea a pau iluna a naue aku la no ka papaaina, a hoomaka nui iho la e nuu i na mea ai. e ka-

mau ana hoi me na oiopu waina. I ka maona ana, ua huli hoi like aku la lakou no ka !umi hookipa; a ia iakou noe iuana ana, ke kamau lanonae na olopu waina, e hooninipo ana iua mea he maikai o ka malaka waina. Ia oukou ena hoa kuilima pu oka mooleloio oke keiki alii Laiidiia, e haalele aku ko kakou kamailio ana no ua poe !a, a e huii ae ko kakou kamailio ana no ke komo a me kana mau hana; manao au ke haohao nei paha oukou n© kona ano. Ae, e hai aku ka mea kakau. O keia komo, he gula kona kmo a o kona onohi he daim?.na, a aia ma!oko 0 ke poi, ua kuniia me ke kii o kekahi | manu aeko; a aia mawaho ae o ke apo | e hoopuni ana i ka manu aeko, he eiua 1 mau moo gu!a e moe like aoa; ke nana 'iho mawaho oke poi, me he mea !t, aia no ka manu aeko ke !e!e maoii !a !no iloko oka uluiaau; o na moo gu!a I hoi aia no iaua ma ka .ioao o ua manu aeko !a; me he mea li, o ua mau moo la, eia paha na kiai oua manu aeko !a, ae; ona no. O keia komo, be komo keia i loaa mai mai kekahi kupua mai, oia hoi o LahUana ke kupua kaulaoa loa nana i hookumu o Mauna Amaai, ka mea nanana i pepehi ke kupua mua o ke aupun» aniani oia hoi o Cenegi, ke kupua manao makona, nana i luku na kanaka o Mauna Aniani i ke au kahiko ioa. (AeUipāu.)