Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 30, 23 July 1887 — EDISEPA FERIDO KA HIENA KUALANA O BAGALIA KA OLALI O NA MEA HUNA POHIHIHI Ka Aina Lewa Pahaohao o Mauna Bevia. [ARTICLE]

EDISEPA FERIDO

KA HIENA KUALANA O BAGALIA

KA OLALI O NA MEA HUNA POHIHIHI

Ka Aina Lewa Pahaohao o Mauna Bevia.

Ke Kuhikuhi Pauene Poupou Kamahao, a o' ka Liona Hanu Meheu Pololei. I He Meele'o Knilam i unuhi ia no ki ME keia mau huaoUlo ua liona la i pane ae ai a uwo ae la oia me ka leo nui launa ole, a wawaio ae ia kona ieo kaiakaia ma o a maanei oka lewa, a iloko o ka imo ana a ka maka i oiii mai ai kekahi mau iiona 5 a pane mai la: Eia makou kau mau kauwa hoolohe heaha ka huaoielo ?

Pane aku Ia ua Hame Buro la, ua makemake au i ka aina Alohilohi i [o haku kupua keokeo e like me ka pohaku ooiea o Ariana, a i elua lumi oia hoi i hookahi no kuu hanai, a i hookahi no'u, a i na wa a pau a kuu huelo e hookani ai, e hoi hou ka aina Alohilohi e like me kona ano mau, no ka mea e īho aku ana maua ilalo i na aupuni 5 o Guni Lewa. 1 kela wa, pane mai la na liona 5 i ka olelo ana niai: Ua hooko ia ka makemake ou e ko makou alii, nalo aku la ua poe liona la a oili mai la kekahi pohaku keokeo lani loa ua like ke aiai o ua pohaku la me ke aiai o ka hau nona hoi ka inoa Serieba, a o na mea a pau a ka liona Hame Buro i olelo ai, ua hooko ia me ka pololei. Oiai ua pohaku la e waiho ana imua o ua mau kamahele nei, pane aku la ka liona,, eia ke alanui o kaua e hiki aku ai i kahi a kaua e manao nei e hele, a e hoao kaua ma keia alanui ina e loaa ana ka mea a ko naau i aloha ai, alaila, ua pomaikai kaua, aka, ina e loaa ole, ua nele iho Ia no kaua, a e hai aku au la oe, aole au e hele 'neu ana e huli i ka mea a kou naau i aloha ai mahoi>e aku o ia manawa, a o ka hope loa keia o ka'u hoolohe ana i kau olelo.

Pane aku la ua Bakinelota la, heaha la auanei ka hewa, a o ka hope loa no hoi keia o ka'u hooluhi ana la oe, ke nele nae hoi kaua i ka mea nana e kuhikuhi mai i ka mea e loaa ai o kuu aloha, a i ©le i ka mea paha e hoike mai ana i kahi o kuu mea aloha e noho nei. Pane aku la o Hame Buro, ae, o ka hope loa io no keia e like me kuu olelo, a no kau mau olelo hoi, ke ae aku nei au, nolaila aohe wa e aku, o keia wale no, e komo ae kaua i ko kaua aina hou a iualai!a kaua e luakaha aku ai i keia mau la. I kela wa i komo like aku ai ua mau kamahele kaahele honua la a komo like aku la laua iloko o ua pohaku kupua la a nalo like aku la laua ma ko laua mau lumi like ole.

I ka wa i na'o aku ai o Hame Buro me kana hanai, ia wa koke no i nalo aku ai ua pohaku keokeo kupua la no na aupuni elima o Guni Lewa. £ hoomanao kaua e ka mea heluhe lu, o keia aina oia no ka aina Alohilohi, a ua piha keiaaina i ka niana a me ka ikaika nona iho, aohe mana nana e hoonaueue i kona mana kupua, koe wale no ka mana o kona haku ka liona Hame Bura He wa loihi keia nalo ana aku oua pohaku keokeo la, hoea aku la oia i ke aupuni o Makeoeu ke koiu o na aupuni o Guni Lewa, mai laila aku nana aku la ua pohaku kupua la i ke ahi e lalapa ana e a ana hoi me ka lalapa nui e hiki ole ai i ka ikaika o kekahi kupua ke hoonahoa aku.

Ia wa ninia ae la ua pohako la i kahi hookahi e l»ke me ka niniu ana o ka hu, a iloko o ka hope l«a o kana nioiu ana, noha ae la ua pohaku la iloko o na apana eiua, a huai taai U ka wai me he moana U, a ua iike hoi kona holo mama ana e like me ka pa ana o ka makani ikaika. i keia wa kahe aku laka wai me ka halulu nui me he hekili la, a popoi aku la ke ahi maluna o ka wai e kahe ana, aka, aole e hiki oiai, aia ka wai kupua a ka liona Hame Buro ke pii mahuahua ae la i na wa a pau maiuna o ke ahi, a iloko o na hora pokoie wa)e no k pio ihola ke ahi a ke kaīkamahine Makeneli a halana ia ae la ka aina a puni e ka wai a koe ka aiua o Guni Lewi e noho ana, oia boi ke aupuni Waoakua. I keia wa a ke ahi i plo ai, nana mai la ka nohea Makeneti a ik« mai U

' oia oa pio fce ahi, huli ac la oia a pane aku la i kana kane, [Heneii], ea, e kuu aloha, he ane paha o ko aikane ae keia e kii mai nei ia oe, no ka mea, akahi no hana ana 1 pjo ai kuu ahi iupua. Pane aku la o Henen, pela paha, auhea kaua i ike la, he hoomanao waleae Ia no ko'u, me he mea io la oia no pai ha, aka, heaha auanei kona kuleana 00nei e hiki mai ai, oiai ua piu ko'u aio ha nona, aia ko'u aloha mahope ou. Aole i pau pono keia mau oielo a ua Heneri la, aia hoi heoho mai ia na kiai a [3au. i ka 1 ana: A ! Ka aina nani e! ! Ka aina nani kamahao maluna • ka wal I keia wa huli ino ae la ua Makenea la a hea aku ia i kana mau kiai, e o'u mau kiai, heaha keia ? Puana like mai la na kiai a pau, anwe ! aia ka aina nani, ka aina kamahao iioko o ko kakou aina nei he aina hele e like me na hoku, a ke neenee malie

mai nei i o kakou nei. I ka lohe ana o Makeneti i keia mau huaolelo, leieie ae la kona oili a puaipuai mai la ka uia helohelo ma kona mau papalina me he mea la e hai mai ana, ua makau au, ua kau kuu lia ke maeele nei kuu puuwai. He mau minute pokoie mahope iho o keia, aia hoi, hookokoke mai ua aina kamahao la i ka aina \' r aoakua, a ike maopopo ia aku la hoi na mea a pau o ka aina.

Ia wa i huli ae ai o Makeneti a pane aku la i kana kane, e kuu aloha ke ike nei au i kekahi aina nani he liona kanaka o luna, a hookahi kaikamahine e kau ana iluna o kekahi mau liona keokeo elua, ake ninau aku nei au ia oe, ua ike no anei oe he aina ko kou aikane i like me keia.

Pane aku la 0 Heneri, aole au i ike i ua aikane la a'u he aina kona, aohe no ana mau liona, a oki loa aku hoi ka wahine, me he mea la, he mea okoa aku la no kena He mau sekona pokole mahope iho o keia, aia hoi, pili mai la ka aina kamahao mawaho o ka papu o Makeneti, a puana like ae Ia lakou, auwe ! pilipu ka aina kamahao me ko kakou aupuni e Makeneti. A lohe 0 Makeneti i keia mau huaolelo a kona poe Uai, puili ae la oia i kona mau lima me ka huaolelo "auwe' oia i puana ae ai, a kuhea aku la oia i kona mau kiai e hamau, hoolohe i ka mea e hana ia mai ana maluna 0 oukou. He mau sekona pokole mahope iho 0 keia, pa mai la kekahi wahi makani aheahe mai ke kai mai a lawe pu mai la i ke ala oka wai aala o ke aupuni Alohilohi a maule iho la na holoholona kiai a pau oke aupuni o Makeneti, a me Makeneti pu kekahi, Heneri % me Guni Lewa a me kona mau kiai, he oiaio, ua maule keia poe a pau no ko lakou honi ana i ka wai aala o ke aupuni 1 Alohilohi,

I keia poe e waiho a maule ana, ia wa hoolele mai la o Bakinelosa i kona mau hoa lionn, me ke kauoha pu mai o Hame Buro ia lakou, i ko oukou wa e hehi ai i ka aina Wioakua, e hoohanee oukou i na papu o Makeneu i ike ia aku ai na kanaka o loko o la aina, ae aku la na liona a lele mai la lakou iluna oka aina o Makeneti a hoohanee iho la i na papu, iioko o ka imo ana a ka maka pau loa iho la ua poe papu )a i ka hanee ilalo a ahuwale aku la na wahi a pau o ua aina la o MakeneU, a ike la ua Bakinelosa la i na kiaī e ahu mokaki mai ana ua pau loa lakou i ka «naule. I ka ike ana o ka liona Hame Buro ua hooko W kona makemake e kona mao hoa liona, pane ae la oia ia Bakinelosa, £ kuu haku wahine, eia ka aina iloko o ko kaua poho lima, o ke aupuni keia o Gum Lewa, kahi hoi a kaoa i hele mai neū a o ka pahu hopo hoi o ko kaua hele ana ako e huli i ka mea a ko naau i aloha ai, īna nae hoi aole oia ianei, aka hoi, ina eia ianei, alaila, aohe a'u olelo ana.

A lohe o £akine)osa i keīa mau huaolelo, ku koke ae h oia a hele ako la me na kaina wawae mam* me he mem U, e olek) ia mai toa oia, o ke alanai iio kena e loaa ai o ko kaiie, aohe alanui e ako. Auau ako Ia keia aku ana i ka puka komo o ka hale oka oohea Mageneti i nana aku ko ia nei hana e waiho a make mai ana kekahi kaikamahuie aiame kekahi keiki m oo hol

Ku iho ia ua Bakineoisa lanu b aoao o ua mau kamaaina 'Ia a pane iho ia oia i keia mau huaoieio penei he mea oiaio o keia wahine e waiho nei, he wahine oia na keia keiki, a o keia keiki ke ole au e kuhihewa 0 kuu ipo keia i manao ai na'u oia a nana hoi au 1 na la i haia ae nona hoi ka inoa o Heneii Puana hou ae la ua Bakinelosa 'la e hoala au ia oiua ma loko 0 kuu mana no ka mea he huaka» imi aioha ka'u i hele mai nel Hoopa iho ia ua Bakinelosa l ia ma na papalina o Mageneti ma a puoho ae ia laua me na maka i heie a piha eehia no keia wahine ui a ka launa oie, a panelikeae ia iaua owai oe? pane iho ia keia, owau no o Bakineiōsa mai hea mai oe a owai kou ma- i kamaka o ka hiki ana mai ? pane īho ia o Bakinelosa, mai mauna Bevia mai au, a he aloha kane ko'u kumu a makamaka oka hiki ana nai pane as la o Mageneti, imi i ke kane owai ka inoa o kau kane ? o Edisepa kuu kane kuu ipo kuu iei kuu mea aioha a o kuu mea hoi nana i hoohihi īloko o na makahiki loihi, ua ike anei oe iaia ? oane mai la o Mageneti kahaha o keia kanaka ino puuwai eieele ka la o kau mea iho la ia oke aloha ana kupanaha no kou aloha ana iaia, ua īke au ua kamaaina no hoi a heaha kou mea mauna i kou kino ui mahope o kela lapuwale nui.

Pane aku ia o Bakinelosa pehea hoi e hiki ai oiai ua haunaele o Ewa i ka moae, ua ohi wale ia ka ia hamau leo oka aina nolaila kohi loko i ka makemake o kuu ike aku iaia, pau ae neia uluhua. Pane mai la o Mageneti, aloha ino oe, nani kou mau helehelena a kupono ole hoi ke kaunu ana me kela lapuwale nui eia ka o ke aloha ka mea nana e hookauv/a 1 kou mau Uapuai wawae palupalu, a e hoolilo ai oe 1 kou nui kmo, i mea luaiele wale na ke aloha, he pono no hoi ia ina e like me ka'u kane nei la f Heneri]. Pane aku la o Bakinelosa, pela no ka hoi paha aka, mahope hoi au ona [EdisepaJ a mainoino keia mau iwi, a i loaa no hoi paha a he pupuka, alaila na'u no ia no ka mea, he pupuka no i aloha ia, ae nui no ke aloha ke puka a maka 'la no na olelo e nele no la hoi ke aloha ua inu ika wai koo lihilihL Iloko o keia mau kukai oleloana 0 Bakinelosa me Mageneti, aia o Heneri ke hoolohe nei a i kona lohe ana i na mea a pau, pii ino ae la kona ukiuki no Edisepa a namunamu iho la oia i keia mau huaolelo, e īke ana oe e kena kanaka ino fEdisepaJ i kou make ia'u eia no ka o ka'u wahine o kau īho la no ia e manao mai ai e Kii a lilo nau. E hoomanao kaua e ka mea heluhelu he manao lili keia o Heneri ia Edisepa kana aikane no ka lilo ana o Bakinelosa ia Edisepa, he oiaio no hoi, ina e nana aku kaua eka mea heluhelu ma na helu i hala, alaila e ike no kaua i kahi e hui ai o Heneri me Baki nelosa, a me ko Heneri hoopakeleia ana e Bakine!osa a me ko Bakinelosa oki ana i kona owili lauoho a haawi ia Henen, me ke kauoha pu aku o Baki nelosa u Heneri aole e lilo i ka mea e, e imi pololei hoi i Mauna Beria, aka, aole i hooko o Henen, a haule e īho la oia i ka hewa me Makeneli, alaila, e hoomanao kaua e ka mea heluhelu aole i hewa o £disepa aole no hoi i hewa pu me Bakinelosa, aka, no Henen no ka hewa, he haalele wale a he hooko ole tke kauoha, aka, na keia mua e 1 hoike aku la kaua i na hana pono ole a Heneii i hana aku ai maluna o Edise|pa kana aikane ka mei nana i hoopakele i ua Heneri aloha ole la.

Mahope iho o na kukai olelo ana o Bakin«losa me Makeneli ka nohea, maopopo loa ako la la Henen a me MakeneU o Edisepa io no ka ipo aloha a keia kaikamahine maka onaona e imi nei, a oia kana i pane aku ai ia Baki- j nolosaU penei: E ke kaikamahine ke noi aku nei aa i koo oliiolu e noho kaoa maanei ma ko'u aina nei, a e IUo kaaa i mau aikane aloha a na ke au o ka mahava e bo opao i ka pihoihoi o koa manao nokan mea i aloha al | Ko keia noi a Makeneti ae aku la o j Bakindosa me ke noi pa aka, ao!e pa< ha oe e pono ke noho aa me oe, oiai, he nai ka*a maa holoholona he poe holoholona hihia wale no laken a pau, a o ka r a e h*pohopo nei o hanaino wa-

le aku iakou i na mea nani o kou auia DCL Pane mai U o Makeneti aooe a u manao no ia mea, hookahi waie no a'u mea nui o k«u ae mai i ko*u manao, alaila, e oluolu no au i ko kaua noho kuikahi ana. No ka pakeia koi loa o Makeneti ia Bakineiosa e noho pu laui, ae aku ia o Bakineiosa me ka manao he pono ke hana la ana, eia ka, he wehe ika piko o ka hoaioha a hoa make hoi.

Noho iho ia o Bakineiosa me Make neti me ka noho pu me kana mau iiona, a ua oluolu ko Makeneū manao no Bakinelosa, aka o Henen 3ole i pono iki kona manao, He elima ia ko Bakinelosa noho ana iho me Makeneū me ka ©luolu maikai, a o kana mau hoomanao ana nae no Eoisepa kana mea i aioha ai. Aole ioa oia i poina, aole no hoi i komo kekahi manao ano konakona iloko ona, iloko o na olelo ino a Makene ti no kana ipo. Iloko nae o keia mau la elima a laua e noho nei, e hele mau ana o Heneri i kona lio Berudiana e ninau mau ai me ka olelo aku: Pehea la e loaa ai kuu enemi ia'u a e make ai hoi oia ia'u ? A oia ka kona lio 1 pane mai penei: Aole e make ko aikane ia oe, aole hoi 1 kekahi mea okoa e ae, koe waie no ke kukala ana aku ma ka lewa a puni a me ka honua holookoa, e kokua mai ia oe ma ka hopu pio ana ia Edisepa ka mea au e maka welawela nei.

E hoomanao e ka mea heluhelu, o keia lio, aole ia no Heneri pon«i, aka, no kana wahiee Makeneti no, he lio hoi i piha me ka mana a me kona ike kilokilo. O keia mau huaolelo i puana ia aku e ka lio kamahao oki mana, ua lilo ia i kui houhou e oeoe niau ana 1 ko Henen iwi aoao e hoohia-a mau ana hoi i kona hiamoe i na wa a pau, a oia kana e puana m;iu aku ai i kana nohea Makeneti i na do a pau, oiai laua maluna o ko laua wahi moe i ka po penei. E kuu Makeneti aloha, ua ehaeha. ia kuu naau no kekahi mea a'u i enemiai. A oia ka Mageneti i ]>ane mai ai ehaeha hoi ike aha a owai hoi neia enemi ino ou ? Pane aku la ua He* neri 'la ui enemi au i kuu aikane ake hai aku nei au ia oe aole au e hiamoe a hiki i kuu ike ana i kona mau maka ame ka inu ana oka maka o ka'u pahikaua oi lua inaina ma kona kino. O keia ae la na olelo mau a Heneri imua o kana wahine i na po a pau, a me na la a'pau a hala na mahina 6 i keia. wa no hoi, ke noho nei nei no o Bakinelosa me Mageneti a me kina mau liona, no ke kali ana no i kahi e loaa ai o kana aloha a

aia no kona iini a me kona manao a pau maluna oua mea aloha 'la ana he kane i ike maka ole ia. No keia kuawili mau o Heneri i kona mau manao puuwai eleele !ca imua o kana wahine a no ke kuaulu-1 hua maoli o ki ui Mageneti, pane aku la oia ia Heneri kana kane penei heaha la hoi ao!e a'u mea aloha e ae maluna o keia ao a pau o oe hookahi wale iho no ake nana aku nei au i kou mau heleheiena, ua haikea ono ole mai hoi kau ai a moe ole hoi ka po ake emi a wiwi mai nei hoi kou kino, e aho au e hooko 1 kou makemake ina he mea hiki, a ina hoi e hooko ia ana aka aohe a'u mea eae e maka'u ai maluna o ke ao holookoa a koe wale no o Setiwa ame kona lio Uwepa Eleele ina i paa pio kekahi 0 laua ia'u, hai aku au ia oe iloko o ka imo ana a kuu mau maka, e lilo no oia i mea ole imua o kuu mana a 1 keia wa ke nana nei ao, ua pohihihi na hana a ke kanaka makalii, a ua pohihihi pu me ke alanui kahi e hiki ai ia kaua kē hana aku aka, e noho mai oe pela a e hoao ae au iiaia nei la (keokoo kupua Ba-lo) Laiau aka la ka lima akaa o ua ui Mageneti 'la i kana kookoo kupua he!u ekahi a ani ae la i ka lewa a anape aku la ka uwila a poha aku la na lto paapaaina oka hekili a pane mai la kekahi leo kanaka penei u owau keia 0 Ba4« ke kookoo kupoa e naueue ai ka Honua e aleale ai na moanawa--1 e haalulu ai hoi na u*ulaau, o ka huaoklo i pohihihi ho&e koke mai ia*u ana 1 kela wa pane aku la o Mageneti e kaahele mku oe ma!una o kuu lio Ben!diana roa!una o ke aō holookoa e kala aiu hoi t na kupua a pau mai b lam ka lewa aka hoooa ina e ike lakou ia Edisepa e hopu iho iaia a paa a lawe mai i o*o nei no ka mea heUwehalaou na'u. i /nr.)