Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 32, 6 August 1887 — MA KE KAUOHA. NA RULA ME NA HOOPONOPONO ANA [ARTICLE]

MA KE KAUOHA.

NA RULA ME NA HOOPONOPONO ANA

Nu K.\ W \ i; \l NA \A NA A« I'I'NI. NA Kri»A A \II. NA I'OK K Noin» A N A MA KKIA Ai I'INI I KA OI.KU» iloulilKl c. KnKI'A MaM« i.I <» KIKI'MI KANAW AI. A MK NA KaNAWAI,* IIooMAOl'W» ANA No I\ K KAKAI ANA J NA In<»A o KA l*or. I Kl I'HNU I KK K« »īl<», A Mi: KA MaI.AMA ANA I KK Koiio ANA I NA 'LlI A MK NA L' NAMA K AINANA. No K A MKA, ina ka Pauku su <, ke Kuiuukanuwai «» keia Au})iini ua liaawi ia ka niana i ko ka Moi Aha Kuhiua o haua a huolaha aku i na rula a inc na hooj»ouopono aua 110 ka lioohiki ana (» na Luna Aupuni, na Kupa a ine ka poe e nolio ana ma keiii Aupuni i na olHo hooliiki e kokua maiuuli o ko Kumukanawai a me na Kanawai: NnKAILA, ano, inanuili o ia mana, ko huna nei, a lioonnlo, a hoolaha aku nei ka Aiia Kuhina i olelo ia, i keia inau nilaa lioojK»iiop<mo ana inahope iho nei no ka liana i olelo ia; oia hoi keia: KA lIuoHIKI ANA AKl* I NA <>KKIA> HOOHIKK I. K loaa ka mana i ko Kuhina Kalaiaina e hookohu ahaawi aku i na palapala hooliohu i ka poo no lakoii ka nui ina kela a iiig ki'ia Apana Kolio «» ke Aupuni a ua Kuhina la (• manao ai ho kupono uo ka hoohiki ana aku i ua mau oleh» hoohiki nei i f>lrlo ia : Kia nae, aole e emi ka nui o kn poe i hookolui ia pela nialalo o elua no kela a me keia Apana a Mahele Koho paha o kela a nie keia Apana. A c» ike ia ka poo i hookolni ia pola he inau FiUna Nana Koho I»aIota no ua Apana <'i mahelo koho jniha a lakou i ho<»k<»hu ia aku ai, a e loaa ia lakou ka uku i hooholo ia o ko Ku)»ina i olelo ia. Ina ua hiki 010, a holo 010 ae, a hoole j»ahakckahi moa i koho ia pola o haua ma keano Luna Nana, o koho no ke Kuhiua Kalaiaiua i kokahi moa o hoopiha ia hakahaka. Kia nao, iua ho moa hiki ole ko hoike aku no ia moa i ko Kuhina Kalaiaina iloko o ka mauawii kuj>ono o hiki ai iaia o koho hou mamua ao o ke koho aua, o koho no ka lala a mau lala paha i k<»o ma ia Papa i kokahi moa o hoopiha i ka hakahaka. Ho mana ko ko Kuhina Knlaiaina i kola a mo koia wa o hoopau i kekahi o ia poo Luna Kana, a o k«Jio aku i kela a mo koia mauawa i liiina Nana okoa o hoopiha i ka hakahaka. L'. Mahopo koko iho o ka loaa ana aku o koua palapala liookohu o noho kola a mo koia liUna nana koho ]>alota 1110 ka makaukim a ma kahi o loaa ai oia iloko o na lioim kuj)ono a j»au o hoohiki aku i ka oloio hoohiki i 01010 ia, mo ka uku 010, i keia a nio koia kano llawaii. Amorikaa Kuropapaha maka hanauana, i hiki koua niau unkahiki i ka iwakalua a ho kanaka noho ma ka aj»ana a iuaholo apana paha kahi i hoonoho ia ai ia Luna Nana Koho Lulota. () ko ano o ua mau 01010 hoohiki uoi :na ko ano nui, ponoi no ia, «»i« hoi: Owau o ko hoohiki noi au inuia o ko Akua .Maua Loa o kokua no au mamnli o ko Kumukanawai o ko Aupuni llawaii i hoolaha a i kukala ia ma ka la < o lulai, ISS7, a 1110 n«i Kanawai»» ko Aupnni i olelo ia. !. O kola a 1110 koia moa o lioohiki ana i ua inau olelo hoohiki uoi, o kakau oia i na hoohiki ana la mc kona inoa a kaha j>aha, a okAkau ka Luna .Varra Koho Halota nana i hoohiki i kona Inoa i hoiko no ia kaV"iu ana, a nana 110 ma ia wa o lioopiha iho a liaawi aku i ka moa i hoohiki ia i i»ali\palu o hoiko ana ua howhiki oia i ua oielo noohiki n®i i 01010 ia. Ma ka woho aua aku i palapala hoiko, o malama ka liima Nana Kolio Halola i ka oloio hoohiki ma ko ano hokumu iloko o ka buke i woho ia akuai ka palapala hoiko. O na huko a j»au aia iloko o laila na olelo hoohiki, o haawi ia aku 110 e kola a nio koia Luna Nana Koho Halota i ka Luna Hoomalu o kola a mo koia l'apa o ka j)oo Luna Nana Koho Halota, a nana c malama ia mau huko malalo o na kauoha a ko Kuhina Kalaiaina. I nioa o hiki j)ono ai ka hoohiki ana i ua olelo hoohiki noi i ka poo e noho ana ma ka Ajiana o Ilonolulu, a mo ka lawoliwo ana i ko koho balota malaila, ko maholo ia noi ua kulauakauhalo a mo ua aj>ana noi i oiwa mau apana, mo ko lakou mau palona pakahi o liko 1110 koia nialiopo iho noi. oia hoi koia ; Apane Ihlu L—o kola wahi a j>au o ua kulanakauhalo a apana i 01010 ia inauka o ke Alanui Kula a mo ka laina i hoomoo pololoi ia mai ko Alauui Kauka aku (niai ko kihi aku o ko kihi o ua Alanui Liliha a me Alanui Kauka» a maluna o ka Puu ,» Puunui : ma ko komohana o Alanui iMowaina, mai ko kihi o Alanui Kulaa hiki i kekahawai o Hauoa, a mo kahi a pau mauka aku o ka uwai>o maluna o ua kahawai noi i 01010 ia. i kaj»a ia ko awawa (» Pauoa ; a i kaupaloim ia nia ko komohan;- ko Alauui Liliha, makai o ko Alanui Kauka, a mauka o ko Alanui Kauka a mo kokahi laina i hoomoo ia maluua o ka laj»a oia uo ka juilena komohana o ko awawa o Nuuanu a hiki i ka j»au ana o ua upana noi i 01010 ia.. Aikhih Ili'ln —O kola wahi o ua kulanakauhale a apaua noi i oloio ia i kau j>alona ia a o waiho aua mawaoua o na Alanui Kula, Liliha, Moi a me Nuuanu. Ap">m Jltfn O kola wahi o ua kulauakauhalo a aj»ana noi i 01010 ia o wniho ana ma ko komohana o ko awa ku moku, a mo na paleua komohauu o Aj>ana liolu 1 u me AfHinu 1 frftt -l.—O kola wahi o ua kulanakauhalo a aj»ana nei i oh»U» ia e waiho anu nuikai o ko Alanui Moi, a o hoh» ana niai ka oukii o ka muliwai o Nuuanu ma ko koiuohuna a hiki i Alanui Soulii, a mo ka laina i hcK)inoe pololei ia mai ia alanui aku a hiki i ko kai ma ka hikina aku o kahi hoolulu oemoku. A/xtm Jltltt :».—O kela wahi o ua kulanakauhalo a aj»ana uoi i (>loU» ia i kau j»alena ia a e waiho ana niawaenao na Alanui Moi, Nuuanu, Kula a me Puowaina, AiHtmt Jhhi O.—O kela wahi o ua kulanakauhale a ajKina nei i 01010 i.i e waiho una nuiuka o ko Alanui Moi, i kau (i:ilena ia nia ka hikina e ke Alanui Vikolia, a me ka laina i h(X»moe j>ololei ia īnai ia alanui a hiki i ka j>alena o Aj»ana Holu I; a i kau j>alena ia ma ke komohana e ke Alanui lHiow-aina a mo Apana llelu 1. llfht 7. —O kela wahi o ua kulanakauhale a ajMiaa uoi i 01010 ia o hoouiaka aua ma ke kahakui ina ka palona hikina o Ajxuuv Ilolu 4 ; alaila, inahnla aku iua ia palena i olelo ia a hiki i Aianui Moi; alaila, ma kahikina mawaenakoiui o ke Alanui Moi a hiki i Ahuiui MeCully; alaiia, m.uika muwaeua koiui o ke Alanui Moi'ully a hiki i Alanui IJeritania ; alaila, ma ka hikina inawaena konu o ke Alanui Heritania a hiki i kekahi wahi i ku pv»!oloi ma ka laina hookahi me na Kahua Aua Aiua Aupuni ma Kaimuki a me nuiluna o Leahi; alaila, ma ia laiua a hiki i ka piko o Leahi a iho i kal^ikai; aiaila, nia ko kouiohana ma kaliakai a hiki i kahi i hoomaka ai. Jft f u s.—O kela wahi o ua kulanakauhale a aj<i\iui noi i olelo a i k >u Alauni Moi, kauimloua ia

ninuka e ka ]mlena t» uu ai>an:i m-i i olel<» i;». kau [Klleiin ia nia kii hikina e na Alanui McCully, Arte>i:m n»e Metcalf a me kekuhi iiiiim i lioomoe i*' niai Alnnui Metctilf a liiki i ku jxilena hikin«\ o ke Awnwu o Mano;», alailn ina ka \nūei\i\. hikina o ke Awuwa m >ranoa a hiki i ka paleua <> ka aj.«atia i olelo ia ; a i kau palena ia ma ke komohana e Ai«ina lielu ♦). A}Kuia Ilelu O.—O kela wahi o ua Kulanakiiuhalea Apana nei i <,lelo iii e waiho ana ma ka akau a me ka hikina o na Apana Helu 7 a me -S. «». [ inea e loa;i ai na makaukau ano like r.o ka lieohiki ana i ua olelo hoohiki i.ei n me ka lawelawe ana i ke koho balota ana ma na apana mawaho aku o Ilonolulu, ina keia ke hoonoho ia na mahele aj)ana kolio inahope iho nei, oia hoi keia: MOKUPI'NI O lIAWAII. AI'ANA <> lIILO''ME IH XA. Eknhi. —O kela wahioka Apana o Ililo mai ka paleiui o ka Apana o Hamakua a hiki i ka aina o Maulun. Mahele Ajxr,ifi Elua. —O kela wahi o ka Apana o Hilo i olelo ia, mai a e hookomo ana ia Maulua a hiki aku a e hookomo aua ia Honomu. Maīuh' Apum.t Ekolu. —O kela wahi o ka Apana o liilo i olelo ia mai Honomu aku a hiki a e hookomo ana i ka aina o Paukaa. Mahde Apana Eha.—O kela wahi o ka Apana o Ililo i oleloia mai ka aina aku o Paukaa a hiki i ka palena hema o ka apana i oleloia. Mah<!>> Ajntsa EHma.—Ka Apana o Piina. AI'ANA O KAt". t A/ahai' A/J(tua Eka/iL— O kela wiihi o ka apana i oleloia mai ka pnlena o ka A]>ana o Puna a hiki aku a e hookomo ana i ka aina 0 \inole. Ma/uU Apuna E/ua.—O kela wahi o ka npnnu i oleloia e waiiio ana mawaeua o ka Mahele Apana Ekahi a me ka Apana o Kona Ilema. o ka Apana o Kona llema e like me kona num palena i hoomao}u)po ia mamua aku nei oia no kekahi mahele apana kolio. (.) ka Apana o Kona Akau e lik<* me kona mau palena i hoouiaopopo ia mamua aku nei oia 110 kekahi mnhele Apana Koho. APANA O KOIIALA. Mah'n: A)>aitu Eka/u'.—o kela wnhi o ka Apana i olelo ia i Kunn) ka Apana Hookolokolo o Kohala Akail. M<thd< Apeuw Eluo.—O kela wahi o ka Apaua i olelo ia i Komo ka A)».ma Hookolokolo o Koliala Ilenia. AI'ANA <> IIAMAKI;A. Ma/uh A[.«i«t Ekahi.—O kela wahi o ka Apana i olelo ia mai ka palena o Kohala a hiki aku iwaena konu o ke Awawa o Kuaikaliia. Ma/nh' A/xtuu Elm.—O kela wahi o ka Apana i olelo ia mai waena konu o ke Awawa o Kuaikahia a hiki akū a e. hookomo ana i ka aina o Paauhau. Mahah'. Aj>an<t Ekohi.—o kela wahi o ka Apana i olelo ia mai ka aina aku o Paauhau a hiki i ka Apana o Hilo. MOKUPI'NI O MAUĪ. AI'ANA O LAHAINA MK KAANAPALI. Ma/wh' Aj)utut EkahL— Ka Apana o Lahaina. Muheie Ajxtna Elua. —Ka Apana o Kaanapali. APANA o WAILI Kl'. Mu/u'le Aj:ana Ekahi.—O kela wahi o ka Apana i olelo ia i komo na aina o Waihee a me Waiehu. Mahele Apana VJua.—O kela wahi o ka Apana i olelo ia i koino kela mau wahi o na aina o Wailuku a me Waikapu, e waiho ana ma ka hema o Waiehu a me ke komohana o kekahi laina i hoomoe ia mai ka nuku o ka muliwai o Wailuku a liiki ī kahi kokoko i na Puuone e waiho aua ma ka hikina o ka muliwai i olelo ia, alailu, ma ka lapa komohanaoua mau Puuone nei e holo ana i Kamaalaea, a mai ka pau ana o na Puuone i olelo ia a hiki i Kamaaiaea ma ka aoao komohana o ka loko o Kealia. Maiule Apana Ekoīu.—O kahi i koe o ka Apana i olelo ia, koe n;u> o Honuaula. Mulu h' Ajjanu Eha.—O kela wahi o ka Apana i olelo ia i ike ia o Houuauhi. % AI'ANA O MAKAWAO. Mak'ii' Ajm(hu Ekahi.—O kela wahi a pau o ka Apana i olelo ia i ike.ia o Kula, a nie kela wahi o ka aina o Hamakuapoko e waiho ana n»a ka hema me ke komohana o ke Awawa o Maliko a mauka o ka laina i hooinoe ia mawaena o ke alanui e holo ana mai Kaluanui a hiki i ka halepaahao o Makawao a me ka laina i houmoo pololei ia mailaila aku a hiki i ka palena <» ka aina o Haniakuapoko i olelo ia. Muheh' Apanu E/ua. —Ō kahi a pau i koe o Ilamaknapoko a me Hamakualoa holookoa. APANA O lIANA. Mu/u le Apunu Ekahi.—O kela wahi o ka Apana i olelo ia i komo o Kahikinui, Kaupo a me Kipahulu. Muhv/e Apaua E/ua.—O kela wahi o ka Apana i olelo ia i komo « Hana a me Koolau. NA MOKUPUNI O MOLOKAI MK I.ANAI. Mahilr Apana Ekahi. —O kela wahi oka iMokupuni o Molokai 1 komo o Kalawao me Kalaupapa. .1 tah< /e Ajhuui E/ua.—O na wahi a pau i koe o ka Mokupuni 0 Molokai. Mahi/1 AiKimi Eko/u. —K;v Mokupuni o l,an:ii. MOKUPUM O OAHU. Ka Apana o Koolaupoko e like me kona mnu palena mamua 1 hookahi inahele apana kolio balota. AI'ANA O KOOLAULOA ME WAIALI'A. Ma/u/e Ajnum EkahL —Ka Apana o Koolauloa. Muhe/e A[hiuu E/uu. —Ka Apana o \\'aialmi. AI'ANA O' EWA ME WAIANAK. Mah<lc Aj>wia Ekahi.—Ka Apana o Ewa a me kela wahi o ka Aimna o Waianae e waiho ana ma ka hikina o ke kuahiwi o Waianae. Muhtk Apaua Elua.—O kela wahi o ka Apana o Waimea e waiho ana ma ke komohana a ke kuahiwa o Waianae. NA MOKUPUNI O KAUAI MK MIHAU. APANA O HANAI>KI. Mah<l*i Ajxtu« Ekahi. —O kela \rahi o ka Apana i olelo ia e waihu ana inawHena o ka Apana o Waimea a me ka muliwai o Kalihiwai. Maht/r Ajxtna Elw. —O kela wahi o ka A|Kvna i olelo ia e wniiho ana mawaena o ka muliwai o Kalihiwai a hiki aku a e hookoiuo aua i ka nioa e» Papaia.

Mthtk Ajxuin EbMi.—Q kohi wahi a \<iu o ka Ap?um i olelo ia e waiho ana nu\waen:i o ku aina o Puiua a hiki aku a e hookomō ana i ka aina o Wailua. ArANA O LllU K MK KOLOA. Mahih Aikmu Kkahi.—Ka Afxma llookolokolo o Lihuo. Mahek Ajxuui Mua.—Ka Apana o Koloa iuai kona hui ana rae ka Apuna o Liliuo a hiki aku a e hookomo ana i ka aiua o Lawai. M'Ouh- A)*mi Ekolu. —O keia wahi o ka Apana i olelo ia, mai Kalahet> a hiki aku a e hookomo ana i ka aiua o Kleele. AI'ANA o wa^mea Jfabh: AfHu;a Ekahi,—O kela wahi oka Apana i olelo ia mai a e hookomo ana ia Ilanapepe a hili'i kekahi laina i liooinoo ia mai ke kai a hiki i ke kuahiwi ma kekahi wahi he elua haneri iwilei ma ke komohana o ka hale wili ko o Waimea, a e hookomo ana i ke awawa o ke kualiiwi o Waimea a me kona mau mana. Mahrtt Anaua Elwi.—O kela wahi o ka Apana i olelo ia nmi ka Muhole Apuiui Kkahi a hiki aku a e heokomo ana ia Nualolo. J[alwle A}xina Ekvti(.—O ka Mokupuiu o Niihau. KAKAI ANA I XA INOA O KA POK KOHO NO NA LI'NAMAKAAINANA. 7. Xa ka poe Luna Naua Koho Ilalwia o kela a me keia Apana a Mahele Apana Koho paha iloko o na Iu aole e emi malalo 0 iwakaluu niamuu iho o ka la e malama iaai kekahi koho Uilota ana no na 'Lii a me na Lunamakaainana, koe nae na mea i hoakaka ia mahope iho nei, e hana a kauoha aku e kau ia ma kahi o kela a me keia Apanu a Mahele Apana Koho palui e malama ia ana ke koho una, a ma na walii akea e ae aole e emi malalo o elua maloko o ia Apana a Mahele .Vpana Koho paha i Paj>ii Inoa pololei i huna ia mui ku A aku o na inoa o ka poe a pau maloko o ia Apana a Mahele Apanu Koho palia i kupono i ke koho i im Lunamakaaiuunu. K hooniakaukau ia na Papa Inoa nei e na Luua Nuna Koho Hulota mai na kumu huke (stubs) a me im moolelo i maluma ia e lukou i ka manawa a lakou i hoohiki aku ai e kokua mamuli o ke Kumukanawai a me na Kanawai, a me na mea hoiko hou ae i lawa i ku muuuo o na liuna Xana Koho lMota. K mulama na Luna Nana Koho Bulota o kela a me keia Apuna a Mahele Apanu Kolio puha i mau halawai aole e emi.malaio o elua ka nui no ka manawa i loihi kupono ma kekahi wahi kupono maloko o ka Apana a Mahele Apana Koho paha, iloko o na la aole e emi malulo oka umi,ao!e lioi e oi aku mamuaoiwakalim la mumua iho o ka la e malama ia ai ke koho ana 110 na Lunamakaainana, no ku hoololie ana i na hoike no ke kupono, a me ke kakau ana i na inoa o ka poe i paa mua ole ko lakou nuui inoa i nu Luua Nuna Koho J>alota a e leoi mai ana he kuleana ko lakou e kolio; ano ka hoopololei ana, ina ua kupono, i na I'apa Inoa i olelo ia. 9. K hooluha iaaku kamanawaa me kahi emalama ia ai ia mau halawai e nu Lunu Xana Koho Balota ma na Papa iuoa o ka poe koho i hana ia mui ka A aku i kau ia e like ine ka mea i hoakuka ia maloko noi: a ma ia mau hulawai ana e hoolohe knpono ia 110 kela a me keia mea e hoike mai ana i kekahi mea hoike e kue una i ke kuleana o kekahi inea e kolio i ike ia kona inoa maloko o ka Pupu Inoa i hana ia mai ka A aku i olelo iu; a ina e lawa i ka manuo Luna Xana Koho lialotu, ma ia hoolohe ana, aole i kupono la hookomo ia atm oka inoa o iu mea iloko o ka Papa Inoa, <|poloi koke 110 lakou i ua inoa la mui ka papa inoa aku. 10. Ma ke kakau inua ana ina inoao ka poe kui>ono ike koho a me ke koho mua ana malalo o keia i na \Lii a me na Lunamakauinanu, aole no e koi ia aku ka hoike ana i na palapala hot>kaa aukau i hoike no ke kaa ana o na auhau. 11. (> kekahi mea emukemakeanu e luwea hoohiki I kaolelo hoohiki i kauoha iu, e hanu no oia pela imuao kekahi Luna Xana Koho Hulota o ka Apana u Mahele Apana koho paha anu i noho ai. Ile kuleana kona e kukau ia kona inoa ma ka Papa luoa a e koho i na Lunamakaainana ma ka Apana a Mahele Apanu koho paha wale no ana i noho ai, aole ma kahi e ae. 12. K pili no na mea i hoakaka ia maluna ue i kapoee koho ana i na 'Lii, koe nae ke kakauauao ua inoa ma ka Papa Inoa, e hana ia ia mea imuu o ka Papa Luna Xana Koho Halota o ka Apana koho i hoaknka ia no ia hana. 13. K pau ke kakau ana ina inoa ina na Papa Inoa oka poe koho no na Lunamakuainunu a me na 'Lii no umi la mamua o ka ta koko a aole e kuu iu he mau inoa hou ma kekahi o keia mau Papa lnoa mahope iho o ia la. KAKAI ANA I XA INOA OKA I'OK KUIKI I NA '[,11. 14. Xa kekahi Papa LunuXana Koho Balota ma kela ame keia Apana Koho, a na ke Kuhina Kalaiaina e hoakaka ia Papa, e haua 1 papa Inoa pololei mui ka A aku o ka poe a pau ma ia Aiwuia Koho holookoa i loaa ia lakou ke kuleana e koho i na 'Lii a i noi aku i ua Papa la no ia mea, a i ike ia paha e ua Papa la inamuli o na hoike kupono ua kui>ono lakou e koho i na 'Lii. 16. Xa ka Luna hoouialu oia Apana i hoakaAa ia, iloko o na la aole e emi malaloo iwakalua mamua iho o kti malama ia a na o kekahi koho ana 110 na 'Lii a me na Lunamakaainana, koe nae na mea i hoakaka ia mahope iho nei, e hana mai loko mai oia Papa īnoa i Papa I'noa pololei i hana ia mai ka A aku o ka poe a pau i kupono e koho i na 'Lii e noho ana ma ka apana a mahele apana i hookoiiu ia ai oia, a e kau aku ina kope «» ia Papa Inoa ma kahi o ia Apana a Mahele Apana paha e malama ia ai ke koho ana, ama na wahi akea e ae aole i emi malalo o elua maloko oia Apana a Mahele Apana i>aha. A pela no hoi oia e hana ai mai ia mau Papa Inoa mai i Papa Inoa o ka poe a pau e noho ana ma na Apanaa Mahele Apana e ae maloko o ia Apana Kolio Palota, ae hoouna aku i kela a me keia o na Lunahoomalu o kela a me keia Pupa Luna Xana Koho Balota o ia Apana i Kope o ka Papa Ino«i o ka poe i kupono e koho i ua 'Ui e noho ana ma ia Apana a Mahele Apiina paha. 16. Xa ka Lunaho(jffuilu o kela ame keia Pa|>a Luna Xana Koho lialota i ka inanawa e loaa inai ai iaia o ka Papalnoa o ka poe 1 kuix>no e koho i na 'Lii e noho ana ma kona Apana a Mahele Apana koho paha e kau aku i ekolu Ko[>e o ia mea maloko oiu Apana a Mahele Aptina i«iha e like me ka mea i hoakaka ia maluua e pili ana i ke kau ana i na Papa Inoa o ka poe kupono e koho i na Luiuunakaainana--17. E malama no ka Papa Luna Xana Koho itolota i hotikaka ia ua lakou e hana i na Papa Inoii o ka poe kupono e koho i na 'Lii i mau halawai no ka hoopololei a me ka pakui ana i na inoa hou i na Pa|>a Inoa o ka j>oe kuix>no e koho i na 'Lii,a a hoolaha aku no ia halawai e like me ka mea i hoakakn ia no na Luua Xana Koho Bal«ta no na Lunamakaainana. KE ANO O KA MALAMA ANA f KE KOHO BALOTA. 18. K nuilama ia ke koho ana ma kela ame keia Apaua a Mahele Apiina pahii, imua o na Luna Xana a ina ua kaawale lakou ma kahi e, imua,ona hoi>e i koho ia elikeme ka mea I hoakakaia niamua iloko okeia. 19. Xa kela me keia Pajia Luna Xana Koho Balotaekoho i KakauoleUn a o kana hana, nmlaio o ka hoohiki ia ana oka

Liinahoomnlu, e kakau jk»l<>lcm i na inoa o ka poe a pau e kohoaua i ka wa koho. E mnlama ia Kakauolelo i elua mau moolelo kaawale; hookalii m> na inoa o ka jioe a j»au e k(»ho ana i na 'Lii, a i hoohiki 110 ka jhm* a j>au «* koho Aiia i na Lunamakaainana. E loaa iaia ka uku h<- eliiiia elala <• uku ia e ke Aupuni. •J<». M i!iopt* iho o k«'la koho ana keia kohoana e malama ka Lunah(K>malu o ka Paj»a o kela a ine keia Apana a Mahele Aj»ana paha i na lmlota a j»au i loaa niai, a me na papa iiioa a jmu a me na moolelo a jmu o ke koho ana o ka Apana a Mahele Aj«ina j>aha ana 1 noho Lunahoonialu ai. Malalo o ke kauoha a ke Kuhina Kalaiaina. 21. K wehe ia ke koho awa e na LunaNana Koho Baiota a e kukala ia j>ela ma ka hora ewalu o ke kakahiaka o ka la koho, a e haniania »0 a hiki i ka hora elima o ko ahiahi o ia la 110, a aole mamua aku o ia manawa. hoomakaukau ia i elua j>ahu balota ma kela a me keia wahi kahi koho balota, hookahi 110 na balota no na Lunamakaainana, a i hookahi no na balota no na 'Lii. E koho ka jx>e kuj)ono i ke koho ma ka balota, a na kela a me keia mea kupono i ke koho e makemake ana e koho e haawi aku i kona balota i kekahi o na Luna Nana Koho Balota a nana no ina ua kupono ka mea uana i haawi aku i ke koho, e kauoha aku i ke Kakauoleloe kakau i ka inoa o ka mea nana i haawi niai, a nana no me ke nana ole i ka inoa o ka mea e koho ia ana e nana i ka balota ma ke ano e nana wale no e inaoj>ojK> ai ina j>aha ua oi aku mainua o hookahi balota, ina aole i oi e hookomo aku nooia ilnkoo ka j>ahu balota i manao ia ai nolaila ia balotii, aka, ina ua oi aku mamua o hookahi balota, e hoike ae oia jK'la a hwle aku ia balota : Aole no e unuhi hou ia ae ka balota mahope o ka hookomo ia ana iloko oka pahu ljiilota a hiki i ka manawa e wehe ia ae ai no ka helu ana e na Luna Nana. 22. E lawe no na Luna Nana Koho Balota ma ka Ia koho balotanona Lunamakaainana a me na 'Lii i na balota o na mea a j>au i konio na inoa ma ke ano ku i ke Kanawai iloko o na Papa Inoa o ka poe kuj>ono i ke koho i na 'Lii a me na Lunamakaainana, koe na mea i hoakaka ia mahope iho nei iloko o keia. 23. () kela a me keiu mea i hoahewa ia no kekahi karaima, a no ia mea malalo o ke Kumukanawai ua hiki ole iaia ke koho, a ua kala ia naeoia e ka Moi, a mamuli o na olelo o konakala ia ana ua hoihoi hou ia kona mau j>ono ma ke ano he kupa a he mea kupono i ke koho l>ulota, nana 110 inamua ae o kona lilo ana he niea kujK>no i ko koho e hoikd ae imua o na Luna Nana Koho Bulota i palupulu hoike no ia kala ia ana, a i kope paha i hooiaio ia o ia olelo kala. 21. I na wa a j>au e ulu ae ai he like ole o ka manaomawaena o na Luna Nana Koho 15uIota, e pili ana i kekahi mea i pili i ku lakou mau hana ma ke auo he poo Luna Nana Koho Balota, 0 ka niea i hooholo ia e ka haj>a o lakou oia ka mea e manao ia he mana a he j>aa. 2r». Na na Luna Nana Koho Balota, mamua ae 0 ka wehe ana i kekolio ana, e hookaawale i wahi akea kuj>ono a puni kalii e koho ai i mea o palo aku ai i ka hele ana mai o ka poe i loaa ole kn mana e hana pela e keakea i ka lawelawe ana o ke kolio ana, a ua hiki ia lakou ina e manao ia he pono e koho aku i poe luna ku 1 ka wa e malama i ka maluhia. E liana ia j>oe luna ku i ka wa me ka uku ole. 2<>. O ka l>alota, he aj>aua j>epa keokeo n« ia i kau ole ia kekahi liuaolelo, kii a hoailona a mea e ao palia mawaho ae o ka inoa o ka oihana, a me ka inoa a mau inoa o ka mea a mau mea holo balota i koho iu. Oia balota e kakau i'. a e pai ia j>aha, a i ole ia e kakau hapa ia a j>ai hapa ia ka eleele wale no. Aole e lawo ia a helu ia kekahi balota maloAo ka wāhi. 27. Mahope iho o ke jxmi ia ana o kolio ana, e liooinaka koke aku na Luna Nana Koho Balota me ka hoohakalia ole e ho«maoj>opo mua inai ka moolelo inai o ke Kakauolelo i ka huina nui o ka j>oe a j>au i koho, alailu e hookaawale a lielu iho i ka huina nui o na l>alota a pau i huawi ia 110 ka poe holo balota. Ina ua oi aku ka nui o na haloia munuia o na iuoa ma ka moolelo 0 ke Kakauolelo a he mea ia e ano e ai ke koho ana, alaila o ka huua u nu Lunu Nunu Koho Balota oia 110 ka hoilioi hou ana i na f«ilota a j»uu iloko o ku j>uhtt bulota, a j>ani a j>aa, a ki iho, a lulu i ku j>ului i nieu e huikuu ui nu hulota maloko; alailae wehe hou ia ka puhii bu!otu u e uhi iu niulunu iho nie ku lole, a na ka Lunahoouialu »> ka j>oe Luua Nunu me kona kau nuiaana i kona peahiliuia niululo o ku lole i kuu iu niulunu o ku j>uhu a unuhi ae me ka nana ole, i hookahi balota i kamanawa hookahi, a pela oiae unuhi j>ukuhi ui u hiki i ku wu e like ui ka nui o na balota maloko o ka j>uhu nie ku nui o nu inoa inu ku j>uj>u inou o ke Kakauolelo; e kakuu iho ke Kukauolelo 110 kela a me keia balota i ka wae unuhi iu ae ui, a hoolawe ia mea inai ka huina o na balota o ka mea a muii inea holo tKilota nona ia biilot* i unuhi ia, ao ka heluna iloaa tuu iu hanu ana oia ka mea e apono ia e na Luna Nana. Oka j>oe a j>au e makemake ana e hele aku nialaila i ka inauuwu e helu iu ai na Uilota ua hiki 110 ia lukou ke liana pela. 2S. I na manuwa a j>au e ike ia ai ua opiopi ia a owili ia paha he elua a oi ae mau balota ma ke ano i maoj>oj>o i na Luna Nana ua hana ia ma ke ano kolohe, e hoole ia 110 īa. 20. Ina e ike ia kekahi balota ua oi aku ka nui o na inoa 110 kaOihaua Lunamakaninanu mamua o ka nui ona Lunamakaainana 1 ae ia no ia Aj>ansj, a mau Alii j>aha i oi mamua o ka mea i ae ia 110 ia Mahele a Mokuj>uni j>aha, e manao ia he balotu kolohe ia, a e hoole ia ; aka, aole e inanao ia he l>alota kolohe, a hoole ia kekahi UUota no ka enii ana mai o ua inoa malalo o ka nui i ae ia e hookomo. 3«>. E kue aku 110 kela a me keia Luna Nana Koho Balota i kekahi mea e hele mai aua e kohoana i ike ai, a i hhohuoi ai paha aole i ku|M>no e koho. 31. Ina ua kue ia kekahi inea i hele mai e koho ma ke ano uole i kupono e kekahi Luna Nana, a o kekahi mea e iuj j>iiha, e heluluHu aku ka l*ajxi Luna Nana i ua mea la i kue ia, i na oleloe j>ili ana i ka jmh> kujH>no i ke koho U\lota e like me ia i ike ia maloko o ke Kumukanawai, a e waiho aku imua ona i keia mau olelo luH>hiki: Ke hoohiki nei ī>e e j>ane plha a oiaio i naninau a j>iiu e ninau iu akn ana ia oe, e pili ana i kou wahi noho, a me kou kuj>ono e koho ma keia koho ana. Aluila, e ninau aku na l.una Nana KoHb Balota, a o kekahi j»aha o lakou, i na ninau i ka mea i kue ia, i kupono no ka hoomaojH>po aua i kona kupono e lilo i mea koho ma ia koho ana. Ina e h<H>le ka inAi i kue ia i kn j«\ne piha ana i na ninau i ninau ia aku iaia e like me ka mea i olelo mua ia, e hoole 110 na Luna Nana i kona koho ana. Ina aole i hooj>au ia ke kue ia ana mahoj>e o ka j»ane ana o ka mea i kue ia e makemake ana e koho, i na ninau i ia aku iaia, e like nie ka mea i olelo mua ia, na kekahi o na Luna Nana e walho aku imua ona i keia mau olelo hoohiki mahope iho nei, ina o kona kupono e lilo i mea koho i na Lunamakaainana ka mea i kue ia ai: Ke hoohiki nei in» he Hawali, a Auierika a Europa (e like me ka mea i ike ia) oe nia ka hanau ana, a he iwakuiua kou mau makahiki; ua hoohiki oe i na olelo hoohiki e kokua mamuli o ke Kumukanawui u me na kanawai imua o kekahi mea i loaa iaia ka maiia e h<H>hlki ia mea; ua hookomo oe i kou inoa iloko o ka j>aj)a inoa o ka poe kupono e koho i na Lunamakaainana ma keia apana; aole oe i koho ma keia koho bu!ota ana, a aole oe i hoahewa iki ia no kekahi 0 na kaniiinu i hoakaka iu uui ka Puuku 73 o ke Kumu-

kanawai, iloko o keia Aupuni, i kala piha ole ia. Ina ua kue ia ka mea e inakomake ana e koho ma na mea e pili ana 1 kona Kupoiio e !ilo i mea koho i na 'Lii, i>enei ke ano o na olelo hoohiki: Ke hoohlki nei oe he Ilawaii, a Amenka a Europa (e like ine ka mea i ike ia) oe ma ka hanau ana, a he iwakalua kou mau makahiki; ua hookomo oe i kou inna iloko o ka [»apa inoa o ka ixx» kupono e koho i na 'Lii ma keia apana; ua noho oe maloko o keia upana aole i emi malalo o ekolu mahina mamua koke ihoo keiakoho ana; a he ona oe a ke paa nei ma kou kuleana ponoi iho he waiwai i ku i ka auhau ia iloko o keia Aupuni nona ka waiwai i emi ole malalo o ekolu tausani elala mawaho ae o na hihia a pau, a (e like me ka mea i ike ia) i ole ia, ua loaa maoli mai ia oe he loaa i emi ole malalooeono haneri elala ilokooka makahiki hookahi mamua iho o ke kakau ia ana o kou inoa ma ka papa inoa no keia koho ana; uahoohiki oe i na olelo hoohiki e kokua mamuli o ke Kumuknnawai a me na kanawai, imua o kekahi mea i loaa iaia ka mana e hoohiki ia mea; aole oe i koho ma keia koho balota ana a aole oe i hoahewa iki ia 110 kekahi o na karaima i hoakaka ia ma ka Pauku 73 o ke Kumukanawai, iloko o keia Aupuni, i kala piha ole ia. 32. Ina e hoole kekahi mea i ka hoohiki i na olelo hoohiki i waiho ia imua ona, e like me ka mea i hoakaka ia ma ka pauku hope maluna ae, e hoole ia kona koho ana. 33. Xa ka poe Luna Nana Koho Baiota, a 0 kekahi paha 0 lakou, mainua koke iho o ke kukala ia ana no ka weheana o ke koho balota, e wehe i ka pahu balota imua o ka j>oe i akoakoa malaila, a hoohuli i ka waha ilalo, i mea e pau ai na a pau iwaho alaila e ki iho a paa; a aole no e wehe hou 'ia a hiki i ka pau ana o ke koho ana, a ia wa e wehe ia ai 110 ka helu ana i na balota maloko. 34. I ka manawa e maopopo ai i na Luna Xana Koho Balota ka nui o na balota i ia no kela a me keia mea e holo balota ana, e kukala akea lakou i ka huina nui o na balota i koho ia, na inoa o ka poe i hookomo ia na balota a me ka nui 0 na balota i liookomo ia 110 kela a me keia ina lie Alii a he Lunamakaainana paha, a na ke Kakauolelo e hana i kope maikai o ia mea, a e kakau inoa ia e na Luna Nana Koho Balota, a e ka hapa nui paha o lakou a hoouna aku i ke Kuhina Kalaiaina. 35. Ma na wahi i oi aku mannia 0 hookahi Apana a Mahele Apana paha ma ka Apana Koho hookahi, na na Luna Nana Koho Balota o kela a me keia Apana a Mahele Apana paha e hoouna koke aku mahope iho 0 ka maopopo ana 0 ke koho ana ma ko lakou Apana a Mahele Apana paha i ka I.unahoomalu o ka l'apa Luna Nana Koho BalotH i hoakaka ia na lakou e kakau i ka poe ma ia Apana i kuponoe koho i na 'Lii, i Papa lnoa o ka poe i liolo balota i mau Alii a i mau Lunamakaainana, a me ka nui o na balota no kela a me keia mea. A na ka Papa Luna Nana Koho Balota i hoakakaka ia na lakou e liana ka Papa īnoa 0 ka poe Kupono e koho i na 'Lii o ka Apana e haawi aku i palapala hookohu i kela a me keia o na mea i holo balota i Lunamakaainana i loaa iaia ka heluna nui loa 0 na balota a pau i koh© ia ma ka Apana liolookoa, ma ke ano e like me keia, penei: I'ALAPALA HOIKK NO KE KOIIO IA ANA. () makou 0 namea nona na inoa i kakau ia malalo iho nei, na Luna Nana Koho Balota no ka Apana o 3lokupui o ke hoike aku nei ma keia ua koho pono ia o i Lunamakaainana no ka Apana i olelo ia ma kala o. A.D. 18 Haawi ia malalo o ko niakou mau lima i keia la o 18 36. Mahope iho o ke ko'no ana ma ka Mokupuni o Hawaii na kela a me keia Papa Luna Nana Koho Balota i loaa ka mana e kakau i na Papa Inoa o ka poe koho i na 'Lii e hoouna aku i ka l*apa i hoakaka ia na lakou e kakau i na inoa o ka poe koho i na 'Lii ma ka Apana o Hilo me Puna i Papa Inoa o ka poe a pau i koho ia ai i mau Alii ma ko lakou mau Apana, a me ka nui o na balota no kela a me keia mea. A na ia Papa i hoakaka ia i olelo ia 110 ka Apana o Hilo a me Puna e hoomaka koke aku mahope iho 0 ka loaa ana mai 0 na hoike a pau e hoomaopopo i na inoa o na poe heeono i loaa ia lakou na balota i oi aku ka nui i mau Alii, a e haawi aku i kela a me keia 0 ia poe i palapala hookohu ma ke ano e like me keia, penei: * PALAPALA IIOIKE XO KK KOIIO 1A ANA. (> makou o na mea nona na inoa i kakau ia malalo na Luna Nana Koho Balota 110 ka Apana o Hilo iue Puna, Mokupuni o Hawaii, ma keia ke hoike aku nei ua koho pono ia o (ka inoa o ka mea i kaho ia) i Alii no ka Makupuni o Ilawaii, ma ka Ia o A. I). 18 Haawi ia malnlo o ko makou mau lima i keia la o A. D. 18 37. koke iho o ke Koho ana ma ka Mahele 0 na Mokupuni a Maui, Molokai a me Lanai na na Papa Luna Nana Koho Balota i loaa ka mana 110 ke kakau ana i ka poe koho i na 'Lii ma kela a me'keia Apana, o keia Mahele e hoouna aku i ka Papa i hoakaka ia na lakou e kakau i na inoa o ka poe koho i na 'Lii ma ka Ajwua o Wailuku, i papa inoa o ka poe a pau i koho ia ai i mau Alii ma ko lakou mau Apana a me ka nui 0 na balota no kela a me keia mea, a na ia Papa i hoakaka ia i olelo ia 110 ka Apana o Wailuku, e hoomaka koke aku inahope iho o ka loaa ana mai o na hoike a pau e hooma#pop i na inoa o na poe eono i loaa ia lakou na balota i oi aku ka nui i iuau Alii, a e haawi aku i kela a me keia o ia poe i palapala hookohu no kona koho ia ana ma ke ano he VLii 110 ia mau Mokupuni e like me ka mea i hoakaka ia maluna no na 'Lii i koho ia no ka-Mokupuni o Hawaii. 38. Mahope koke iho ō ke koho ana ma ka Mokupuni o Oahu na na Papa Luna Nana Koho Balota i lotm ka mana e kakau i ka poe koho i na 'Lii ma kela a mekeia Ajiana o ka Mokupuni e hoouna aku i ka Pa|>;\ i ia na lakou r kakau i na inoa o ka poe koho i na 'Lii ma ka Apana o Houolulu i inoa o ka poe a pau i koho ia ai i mau Alii ma ko lakou niau A)Kina a me ka nui o na Uilota no kela a me keia mea. A na ia Papa no ka Apana o Honolulu e hoomaka koke aku mahope iho o ka hiki ana mai o na hoike a pau e hoomaopopo i na inoa o na poe eiwa i loaa ia lakau na balota i oi aku ka nui i mau Alii, a e haawi aku i kela a me keia o ia poe i palapala hookohu no koua koho ia aua ma ke ano N he 'Lii no ka Mokupuni o Oahu, e like me ka mea i hoakaka ia maluna no na 'Lii i kolio ia 110 ka Mokupuui o Hawaii. 39. Mahope koke iho o ke koho ana ma ka Mahele o o na Mokupuni o Kauai me Niihau ua na l*apa Luna Nana Koho Balota i kxia ka mana e kakau i ka poe koho i na 'Lii ma kela a me keia Apana o ka Mahele e heouna aku i ka Papa i hoa. kaka ia ma ka Apana o Lihue a me Koloa na lakou e kakau i nu

inoa o ka poe koho i na' Lii, i l*apa luoa o ka poo a pau i koho ia ai i mau Alii ma ko lakou mau Apana, a me kamii o tm l>alota no kela ame keia mea. Ana ia Papano oka Apana o Lihuo ame Koloa c h<ximaka koke aku mahope iho o ka hiki aua mai o na hoike a pau, e hooniaopoiK) i na inoa ekolu i loaa ialakou na biilota i oi aku ka nui i mau Alii, a e haawi aku i kela a m§ keia o ia })oe i palapala hookohu no kona kolio ia ana ma ke ano he \Lii 110 na Mokupuni i olelo ia, e like me ka mea i hoakaka ia maluna no na 'Lii i koho ia no ka Mokupuni o llawaii. 40. O na Pauku $03, 800, S<>7, SOS, 809, $11, $12 amo Sl;> o ke Kanawai Kiviia e pili ana i ka ke hoko halota ke hoomau ia nei no ko lakou mana a ua pili no i na koho ana i malama ia malalo o uanila ame na luK>ix)noiK)no ana i hoakaka ia malunaae. WIM.IAM L. (iKKKN', Kuhinn Hanm/. GOI»FREY lUiOWN, Kuhina o ko na Aina K. Lokkin* Tj. Tuukstox, Ku/iiua Kulaiaina. Clarkni'k W. Ashkoiu>, Loio Ku/iina. Aliiolaki Hale, HoxoLVi.r, lulai 2"», ISST.