Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 34, 20 August 1887 — Na Halawai Hoole Waiona ma Hamakua Hikina. [ARTICLE]

Na Halawai Hoole Waiona ma Hamakua Hikina.

Oiai ma kekahi niiiiiwa o ka la 190 lune iSS;. i hiki kino ae ai o Mary E Circc.T. kekahi o iu Luna Nui o ka Hui Waiona a I.ihine Hohi hoi. Ma ka Luakini o Paauhau Hamakua Hikina: A ma ka hora 2:30 p. m. ma hoj>e o ka hookuu ana o ka halawai haipule nui: Oiai ke anuina e niau ana no, mc ke ake nui ana e lohe 1 kekahi mau mea mai keia wahine opio malihini mai. l'ahola ia mai la ka lohe ? malama ia ana he halawai hoole waiona, a o Mary r.retrn keia. Akahi no a ae la o Marv Clreen kela. ke koa wahine kauiana e {»aio nei i ka wuiona no ke ola o ka lahui. Na Rev l.uhiau i haawi mai ka pule, a na ka {Upa himeni i mele mai i kekahi mele, o ka wehe ana keia o ka halawai; ilalo numua }X)no iho o ka awai i ku mai ai 0«, a hoakaka mai la he mau olelo Haihala jxjkole i pili a kupono loa maluna o ka kahua kaua o kana hana e j\aio nel He mea hauoli nui loa ia ia e ke anaina ka lohe maopopo ana i kana mau olelo Hawaii a pau, he lohe wale no ia Mary Grten akahi no a ike pono, {wahi a ka inumuhu) he mi iom\ko io no kana olelo Hawaii he ko hu paakai, he paakai io no he pahao hao nae. Aohe huaolelo 1 hooinao{H> po oie ia r ue he huna naakai la iloko o ka mea i k»pi ia, aohe hoi 1 hoi aku ia- ! ia kana me ka nele i ka liu: Ua pono 1 io ka oielo a ka Haku i ka i ana maL : u O ko oukou hu i ka poiio, ka paakai !

e miko 02 ko ka honua." Oiai ke ana ina e haka pono aku ana maluna ona, a o na pepeiao hoi e hoolohe ana i ka oleio, ua hoike mai no na helehelem 1 ka uwOa o ka makemake a me ka iiei e hauoli ana no ka hooko aku no ka pono: A paa kana mau oielo ika waiho ia imua oke anaina no ka apo ia mai e hooko. heonaha iki iho ia oia no ke Kali ana. O keia no ka wa 1 hoike rrui ai ke anaina i ka mumuhu skea o ka h?uoil E kulou ana ke kane Ika wabine o ka wahine hoi i ke kane, peia no m makua i na keiki. na kupuna hoi 1 na moopuna. a o na [*>e. pakahi hoi e hoike mai ana ko lakou mau he'eheieoa me ka noonoo nui no ka pono a me ka.pono oie oka hoole ana aku i ka waiooa. He manawa loihi ka kekahi poe i noonoo ai no ka pono o keia hoo hiki hoole ana aku 1k? waiona. aka o ka hepena, ua awaiauiu !ike na mea a pau me ka puuwai hookahi. K hauoii ana wau ke oielo ae* ua iiio ka hanoha no o ka omau ia aoa o na iipme mua ioa o keia haiawai maiuna oka lahalaha o ko makou makuahine aloha oka pono Mrs R A Lyman. Alaila o ke anaina aku e haluku ana ma o a maanei o kahi pakaukau e ku ana. mai |holo oie na hana e ole wale no ka eieu |0 kapoe laweiawe malaila, o Marv K C.reen a me Mary L) Cook na n>ea hoo paa iipine. oW A Mio ka mea oki li pine, ao J N Haena ka mea hooj>onopono me na poe kakau hoohiki. Oiai e aneane aku ana 1 ka hopena o na hana i manao la, ua ike aku la kekahi ka--00 i ke komo ana mai, a he haole ma ke poo o na huakai o keia no na 'haumana o ka ekaiesia o Mauna I'ohaku. Ua hiki mai keia poe mamuii o ke kii kino ana aku o ko makou makua kanawai | P Miau Ks(j. Nolaila ka peni e hooheno ae nei: E mahiio-ia oe no ka luaole o kou eleu pela t e nee mua ai na hana a keia hui me kou noho j>oo ana. Ike kaoo i noho iho ai ma na noho, ku inu mai la o Mary E (ireen e hoakaka ika manao nui oka malama īa ana o keia halawai a me kona ano: Ama ka hope ioa o kana kamailio ana—puana mai la oia 1 keia mau huaolelo a'u e j)oina oie ai i ke ano haipule oiaio maoli o keia wahine opio. No ko'u aioha i na makamaka Hawaii, ke hana wahine nei au me ko u ikaikaui pau no ke ola o ko'u lahui a o ke Akua ke kokua. N'olaila, ena makamaka, he okoa kakou ma na hoomana, aka i hookahi puuwai ma ke pale ana aku ika waiona: I kona noho ana iho, ku mai la ko iakou alakai. a me ka oieio Hawaii moakaka lea, i kokua nui mai ai oia 1 ka pono o ka hoole waiona ma ke ano nui o kana mau oleio, me he mea ia e i mai ana. <4 he mea waiwai nui keia ke hoopalaleha o!e i ka hoole aku:" A i kona kuu ana iho, eu mai ia lakou a hoohiki, mahope o ka pau ana o na hana hoohiki o ka wa, ku mai la o Mary Green a hoakaka mai ia, ua loaa ke kahua a ua ku ka ahahui, a hoo kahi mea i koe, 0 ke koho ana i na lu na. Noiaila, ua waiho ia mai la ka i inoa o J P Miau i Peresidena, o ko' Mrs Kaniu Lumaheihei i hope Peresidena, R A Lyman i Puuku, I Nakipi Haena i Kakauolelo. Ninau ii a hooho!o lokahi ko ka hale o lakou na luna oka Aha Hui He han&' okoa kekahi 1 hui pu ia me keia, oia hoi ka paiapaia hoopii a na wahine oka honua nei, e makemake la na e piha ka miiiona inoa iloko o eiima makahiki. Ma ka hopena o na hana, mele mai la ka papa himeni i kekahi mele, na W A Mio i ha-

awi mai i ka pule a hookuu ia ka haiawai ika hora 4.45 p. 111. Mamuli paha o ka makemake nui o na kanaka i keia mea, ua loaa mai la na kono hou ia ana mai o Mary K l»reen. e malama i halawai ma Honokaanka ia ahiahi no. Nolaila ma ka hora ua mnla ma io ia ae la ka halawai.

Lehulehu no na maka.naka, i hclt; mai e ho<"»lohe i na hana, ua wehe ia ka halawai me ke mele a ka papa himeni a me ka pule a S. C. Luhiau. Ma ka pauku elima a ka mokuna ekolu o Ifalelu, i wehe mai ai o Mary E. (.ire*n i ka halawai. NN'ehewehe mai la oia, me ka hoakaka mai, he mea }>ono ke hoomanao kela a me keia i ke ano o keia olelo "Na ke Akua i hoomoe iho ma ka po me ka malu. Nana no i hoala mai i ke kakahiaka, me ka poino ole". O ka manao nui ma kana wehewehe ana mai, oia keia. E malama aku ke kanaka i ke Akua, pela auanei oia e lanakiia ai maluna o na ino o keia ao, a o kekahi o na* ino, ob no ka waiona. He lehulehu aku na manao waiwai nui, ao le e pau i ka wehewehe aku, a po e ka la a ao e ka po wahi ana. Nohila e hoololi kakou i ka hana ma kekahi ano hana hoomaemae e ae, a oia keia, Ka Hoole Waiona. N\ laila, o ka [K>e a| | pau 1 manao a e manao ana e hoole i !ka inu ana i ka waiona, e hele mai la- ' kou e hoohiki, i oiaio ai ka hoole ana, a e kau ia na lipine holu, 1 hoaiiona hoi no kona hoole Eu mai la ka hapanui o ka pee i hoohiki ole. a k< e kakaikahi wale aku la na Ta haawiia mai hoi he mau hiiolelo {x>kole ma ka aoao o ka t>oe hoohiki no ka pono o ka hoole ana, a maho{>e o na haiolelo, i puana hou mai ai oia i keia mau olelo Ua hauoli nui loa au, 1 ka launa pu ana aku me na makaniaka Hawaii he lehu)ehu, ma na «ahi a pau a'u i kipa aku

ai a ka ike arj? aiko hoi i ko lakou ohohu. ma ke kokua 2ru mai e hapai pu i keu hana me ka puu*rai iokahū a o k* 01 aku i keia u» aia Hji»akua, rwi t ua rninaauoj nui au. no ka poko'e ioa oko u marunra m« oukou no ka j mea, he nui ka hana roa ke 1)0 o naaua me kau kokoolua "Ka Haole Pope aj aole /io h*n i akaka pono, aka, o kuu! pule, oia mau me oukou Hoikeike mai ia ota h? tnau p<{:«a kii ona la!a o j ka |we inu tlii a inu nui ika rarai me ka f«oe puhi iulii a puhi nui i ka baka a me ka hoakaka pu niai 1 ko Ukou ano pakahi O keia ka hana hope 'oa, a ua hookuu ia ka halawai me ke mele a ka papa himen». a me ka pui«* a W A Mia Oiai, ua haia aku Ia o Marjr E Green rna kona aiahele, noiaila, ua malama ae la ka Fcrtsidena i kana hana i hookohu ia ai i a ma ka la umi o lulai, i hoolaha mai ai ka Peresidena o ka Hui, ota hoi ka Lunakanawai Apana 0 Hamakua nei, \ PMiau t e ma!ama ia ana ka halawai Hooie Waiona ma Paauii»>. ke hiki akti i ka la 170 ia raa hma, a ke kono ia aku nei na hoa me na makamaka a me na iuna, e hoopuipui ae kaVou ia iuiawai. Ika hikiana mai oka ia 1 kauoha ia ai, aia hoi, ua hoohauoli ia na mea a pau. i ka hiki kino ana ae <> ka Pcnsidena I P Miau a me Mr>, R A Lyman Mrs Mary DCook, rhomas Keaiakai me kana wahine ame ka lehuiehu i hiki ae Ua wehe ia ka haiawai ma ka manawa aneane i ka hor.i ekalii, nie ka himeni a me ka piiie a J Waiohinu. He kanakoiu ka nui o ke anaina i akoakoa ae 1 kinohi, a peia no i pii aku ai a piha ke kaiuonō a oi. Hoomaka ia na hana, me na hoakaka a ka Peresidena, a he nnu haioieio pokoie na na hoa, a o ka hana hope loa ka hoohiki ana. Mawaena o keia mau haiolelo pokopoko, ua mahaio nui ia ka S R Haina, kekahi o na boa i h«ohui ia mai, ma keii haiawai ana, ua loaa ke kahua a ua ku ka Ahahui nolaila, ua kohoia na komite hē 12 iala, 6 kane a $ wahine, o J Waiohinu ka Lunahoomalu o ke komite, a o keia ka panina hope 0 na hana, a hookuu ia ka halawai me ka maiuhia. Mahope ih», ua hou ae ka Peresidena K maiamaia ana he halawai hooie

waiona ma Kaala, kc hiki aku i ka !a 31 oia mahina no, ua haawi ia aku na kaloha e like me mamua, inaka hiki 10 ana mai i ua la la, he umikumamakolu 0 na hololio i motio aku no laila; iwaena o keia mau hololio o ka Peresidena ao kekahi, ke kakauo'.elo o ka uhahui, ka lunahoomalu o ka mahele mua o ka hui G. Waiohinu a me kekahi mau lala oke Komite. Ua piha mua ka hale i ka wa a makou i hoea aku ai, ua hoo maka ka hana miho>>e o ka himeni ame ka pule a Waiohinu, ua hoakaka aku ka Peresidena i na mēa e pili ana i keia halawai ma ke ano nui wale no me ka paipai pu aku no hoi ma na mea ku i ka pono. Alaila, na haiolelo pokopoko a na hoohuli aku a na komite a me ke kakauolelo. Na Bolabola mai ma ka aoao o ka poe hoohiki, o ke ano nui 0 kana haiolelo, he pono ka hoohiki a kupaa, aole o ka Lipine Bolu ka mea nui, aka o ka hoimanao i ka hoohiki ka mea oi. Nolaila ike kuu ana iho o kana mau olelo pili ia waho, hoakaka ; mai la oia nona iho; kona lumi ia ana e ka waioiu ma ka la Konohi o na pake 1 keia makahiki, ka hoolapuale ana o kona ona i kona ohana a pela aku; hoole oia i kinohou, aole i hana oela aka, oi aku ka hooia mn ua hana oia pela, nolaila komo ke kaunnha iloko ona me ka hilahila no ke'm hana ana jiela, nolaila hooholo oia e haalele loa i ka inu waiona ana, ma la hope mai a hiki i ka la o lulai, ka la i hookahua ai keia ahahui malaila. Oiai, wahi ana; ua ike au he mea ino ka ona a ua kamaaina hoi ma ia mea, nolaila ma keia la e hoohiki ana wau malalo o ka hui Lipine Bolu: Paneeaku la ke kakauolelo i na palapala hoohiki a maopopo ia lakou na manao o ka palapali. hoike mai ko lakou inau helehelena i ka ulumahiehie mamiili o ko lakou eu pakahi, a palua ana mai 1 ka manawa hoohiki. No ka oi o na poe kakau ma ka palapala hoohiki, a emi mai ka Llpine, nolaila ua wehe ia na Lipine o na hoa mua, a omau aku maluna o ke koena o lakou a pela iho la i lawa [x>no ai na hoa hou. Ike ku ana oka aha hui, ua koho koke ia na Komite he umikuniamakolu lala, ehiku kaneeono vrahine, e hoonoho ana ia Bolabola i lunahoomalu no ke Komite Mahope 0 na minute hooponopono i hookuu ia ai ka halawai me ka himeoi a me ka pu!e, aka Peresi<iena Hookipa aku lt na iala oi* aha hui i ni iala mua mai kahi !oiht mai no na mile {>aha he umi ka inamao mai kahi a iakou i hele mai ai maiuna o kekahi papaaina i hoomakaukau ia me na mea e oluoiu ai ke kmo, peia mikou e poina oie ai i ka hoomiikai aku ia lakou no ka lakou hana aloha ana mai. Nalaila o makou o na lala o na ahahui Lipine Bolu i kukulu mua ia, a he kaikuaana hoi no oukou ma ka hana. Ke haawi aku nei la oukou i ka mahalo nui no ko oukou iokahi hke ana e kokua ia makou ma rva mea e oluolu ai ke k\no, he hoailona hooiaio hoi no ko kakou awaiaulu hke ana me ka puuwai hookahi iioko o ka Aha Hui Lipine Bolu o Hamakua Hikma me ke aloha. Aioha nui ou kou. J. Nakipi Haena. | Kakauole'a !