Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 36, 3 September 1887 — HE MOOLELO NO Lonoikamakahiki KA Pua Alii Kiekie na Kalani. Ke Alii Nui o Hawaii. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO Lonoikamakahiki KA Pua Alii Kiekie na Kalani.

Ke Alii Nui o Hawaii.

l.\ KA >T?EPA kLOKOA.]

I» !iuu*a i kihra aku ai o Loli i na hoe Wi3. 5 I t hoio ka au a kau ru; '*c āt» w>ah;nc 2 ho'.o V.a waa. ii wa uā ku nari iho l.i "a hc€ waa, o keaha u ka o ke io paha a kau Uiai ke aiii wahine. a » ct» o ka ho--10 no paha. I ka vra i :k- 3Ī u '<e alii kane, he wahi helehelena io o ke kali o ka waa; a kau io mai paha o ua alii wahine nei T 11 vr3 i pane h > j aku a; o ke alii kaue i r.a h>e wa« e holo ka waa aole wa e kali ai. ia man.»wra r.o hoi i huli ae ai o ke kahu o ua ahi kaie nei, oia no hoi o Loli. a pane aku la i ua ahi nei ana penei. j E kaUni, e L'.no. pehea, ka hoi ke! aiii wanme e kau p*J niai hoi paha kako:? Ia ::tsnau-i no }-oi i pane aku ai O Lonoīkainakahiki ia Loli, aole ka hoi oe Soht Kaioui hoi kanawai o ke alii. La iohe wau. he kliokii kan.iwai o ke «iū. he kamwni pau koke no nae ia o ka r-,.h.. o ke ai;i, no ka meo, ua olelu ia iie m.tkole auanei ka huhu he mea |mau io.i, n aoie ka nuhu ona alii ;he like rne ka ni.iko! .\ e pano kakou e ikali a kau ii'wi ke a'.;i wahine, alaila, holo kak'>u no ka huakai makaikai a oiua e na a : ii. la manawa i huii aku ai o ke alo o Loli iuka o ka aina. a kahei aku la i ke ahi wahine, e au mai a loaa lakou i ka waa. Ke uwe paiauma mai la o Kaikilani iuka o ka aina, aole hoi he wahi mea a hoolohe ia aku oii leo uwe kaukau a hooilohaloha a Kaikilani. I hou aku la o Loli ia Lonuikama- | kahiki, kai no hoi ua noa ae la hoi ke kuakoko o ko kanawai, oia hoi, Kaiokia kanawai ou e ke alii. Aole i noa ke kanawai, e ike oe e kuu kahu, kaiokia ke kanawai, ke ano o kuu kanawai, o ke kai auanei ka mea nana e oki ia'u a me ke alii wahine, i noho hoi ia i ka aina i kahi paa, i au aku hoi kakou no ke kai, a oia auanei ko maua kaawale ana, no ka mea, o ke kai ka mea kaupale ii ni.iua, oia hoi kaiokia kanawai o ke alii, o ke kai ka mea nana e hookaawale ia maua. Nolaih, ke ike pu ae la no kaua e ko'u mea heluhelu i ka manao paakiki o ke aiu kane, nena keia moolelo, <k He auwai la hoi ka manaoo nalii, aia i kahi t- kahe ai, ina kahe no ka maikai a ua maikai aku la, a ina no ke kahe no ka ina a ua ino aku la." Ke hoomanao nei no anei kou mea heluhelu i ka mapuna leo a ke kahuna o Kahahana, oia hoi o Kaopulupuiu, i ka wa i pepehi ia ai o kana keiki i ke one i Waianae i Oahu. "I nui ke aho a pa ko i!i i ke kai no ke kai ka hoi ua aina." l'a pepehi io ia aku la o Kahulupue a pa kona ili i ke kai, o kona wa no hoi ia i make ai, oia no ka haawi ana o Kaopulupulu i ka aina o Oahu nei e

īilo ia Kaheki'i ke alii o Maui, aole e iike n»e ka lakou nei e olelo nei, ua haawi o Kaopulupulu i ka aina a lilo i na haole o Kah'ki. 0 ka manao o kou mea kakau he iike no ka manao o ke k\ihuna, oia no hoi o Kaopulupulu. Ma keia wahi o ko kakou mooolelo,. ua ike īho la o Loli, aole e hiki ke hoohuli ae i ka naau o ke alii kane, ua paakiki loa ia nia kona manao, oii ka raanawa i kulu nukawalu iho ai o na kulu Iwaimaka, ma; kona mau maka iho, hu mu la koni aloha a nui no ke alii wa|hine no ka hoa alo nuke o ka moana, |aole hoi e liihi ua ku kahalelo na hale. "l"a ku i ke a na luUf o Kiupo, i 'hoohalike i ka hale paa pohaku, i ka hale a ka iauwili e ha lauwili " 1 ka nana aku i ke alii wahine, ke uwe kumakena mai la oia, me ka pea ana o kona mau lima i ke kua, e uwe ! hoohonehone mai ana i kana al)ha o | kana aiii kane, aole nue he maliu ia laku oia h *-*ni;» > ana mai a ke alii wa]h\\w. me )is nv:a'ia ke alii wahine e !p;ur.amui ana i kana wahi kineane | hope loa i kana ahi kane, e like paha i me keia ke ano. "Ku>! kane i ka ua kipuupuu o j H'aimea Mai ke an i a ka u.\ Mi'.ana K lala ai i ke ahi ka maeele Ke kapa ia o ke kini o Waimea 1 hoomaemae ae nei i ka moe Kai no o kma iho I huli a? nei »>au eia ki j i i, Kuu pi!i kuu pili ahha e V\ haalele mai ia'u.'* Mi keia wahi o ka k*kou moooic!o y e hi3ie!e ar.a ke a:ii nona keia moo!e!o ia M >lokai nei a hiki i keia ia, e hoo nee aku ani ka niiu o ka ihii o kona wai no na a'e k iehu o.ke kalo Kaiwi. ; Kena aku la no ua 4hi nei ī na h>e wia e holo koke i keia manawa, mai kali hou aku i manawa. la manawa i kahea aku ai na hoe.: wai i ke afii, e noho pono oe e ke aiii a paa pono, ia oe e Hakuuia, e hoo makaukau oe i kau hana o ke ka liu o 1 ka waa, ia oe hoi e Loli, e paa pono'i

■ \.;-£ l C»<3 n J O , ; Lawj!awa:h t K.ihei n-- ke pxi. e iki wia. eu ia ht" i »a okv>a !aku u uka o kt aiai, e h papahna ; lauanei i ki makienaki ke pae po<leelej aku. ImuU na h«>e waa, e aoho a r«aa e ke ahi, e noho la okea aku an.i oe ia uka o ka aina i keu 'a, o ka manawa paha a ī haalele ai ia NLolokai, o ka bora 2 P. M., o:a ka manao koho o kou mea kaku, ii mmiwa ua hookuene pono na hoe waa. a hooinaka iho la liua e koai no Ika I iua mau hoe me ka hoof O'olei pono ar.a ae i ka ihu o ka wsa ro Oahu nei ka panu honu. I ka ma n awa i )oio!ei ai oka ihu 0 ka waa, o ka iho la no ia o na hoe waa i heokuu ai i ko laua ikaika pa-ena ole, 4ke heie 'la a ku kaehu o na wahi »aa liiiii,"' ui hke no ka mimilo o ke kai o hot>e o ka waa o lakou nei. e like no paha nie hope o ke kai o na moku ahi oiai iakou e haalele iho ana i ka uwapo o Honolulu nei. me he mea pela no j 0 hope oka waa oke alii i keU wa, | hookahi a laua nei mapuna hoe ine ka | i<aika loa, ua hala mai ia ka waa o la- ! kou nei me ka ho!o loa i ike oie ia e ke alii mamua. Ia mapuna hoe nookahi no, kaalo ana ka waa o ke ahi i ka lae kaulana o "Kailio' make komohana akau o ka mokupuni o Molokai. Nanaaku la ke alii ike keokeo mai oke one i uka o ka aina, ninau aku la oia ia Loli kona kahu. Owai hoi ka inoa o keli one ai ai e keokeo mai la ? Pane aku la o Lo'i me ka oluolu i ka i ana ak"u: Kai 110 hoi oke one lele kaulana ia 0 Moohehia. Ninau hou mai la no ke alii. Owai aku hoi kela kuahiwi e kau mai la ? Pane aku o Loli. o M.iunaloa ia, .1 aia ilaila ka lehui u!a o Knkalia, a me na I.'hua puakea o Kaaiu, a o keli wahi ae e waih ) palahalaha mai la, o ke kuh no hoi ia o Kaiolohia. Pane hou mrr. la ke alii: Lia io no ka 1 Molokai nei keia mau wahi pana kaulana a'u i lohe ai. Pane aku la kona kahu: Ae no nei wal.» no ia mau pana :t'u i hai aku I». Pela 10 ka hoi, akahi no h n paha au a ike pono ae la i na wahi kaulana 0 Molokai nui a Hini. PuLi e hooheno ae nei ka mea k:ikau i keia nnu wahi lalani mele. Hulili ka la welawela 1 ka piko o Maunaloa mai la na pua lehua ula i Kjana E kaana pu ae ana i ke anu a ke Kio-wao Haloi i l:a wai mapu a'ā a ke Akua Aia i uka o Luahineh «ele Ka Alele ka pa a inakani mai laU Ke popo 'ia i ka uka o Kawaeku Kuehuehu ae ana U mauka o Ka-lae-loa Ke lele 'la ke rne le'e i Moohelaia Inomo wale no ka hoi Kaioiohia i ka makani O na hoe-w.ia o ke alii i ke!a manawa, ke kamau malie 'ia no ma ka laua apana hana me ka ikaika, a i ka elua no ona m:spuna hoe, haule hope loa aku li ka lae o KiUnu. a i ka eko'u o na mapuna hoe, ua na-ha na moku. (O ke ano o n, ua ale ke kai maluna o ka aina, ua mamao i ka moana mai ka aina mai.) Ikaeha 0 na mapuna hoe, haulani ana ka ihn o na waa o ke alii mawaho o ka lae o Makapuu, kahi hoi 0 ka "uhu ka'i" e olelo ia nei. E wai'no mai ana o Kawaihoa malalo 0 lakou, a e ku kehakeha mai ana o Ihihilauakea ma ka aoao hema o na waa, me he'ia e ninau mai ana: Auhea ka hoi ke alii wahine ? Ka mea hoi nona keia nnu lalani mele: Noho no i Puna ka nani a me ka

nuikai He hale kipa ia na ke ala me ke onaona Onaona waie ka maile ka ka ha'a o Keaau Me he raea 'la, o ka halialia a me ke anoano aioha no ke aiii wahine, ua ili īho ia mal jna o iakou a pau (Ao V / Pau.)