Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 37, 10 September 1887 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

            No ka Makahiki. ………………… $2.00

            No Eono Mahina. ……………….. 1.00

           

            KUIKE KA HULA.

            Poanono……Sepatemaba 10, 1887.

 

No na Ekalesia.

            "E hoopoina ana au i na mea i hela, a e kikoo aku ana ou i @e mea mamua"

            KA@MAHAO

            O ka poolelo o ka puie o ke awakea o keia luakini i ka la Sabati i hala, aia ma Kinohi mokuna io pauku 17. "E holo i pakele kou ola." I ka po iho ma Mareko mokuna 8. pauku 3@ ke poole lo, "Heaha la auanei ko ke kanaka po maikai ke loaa iaia ke ao nei a pau, a lilo aku kona uhane?" Ua hoohalike ia na mea o ka honua me ko ka lani. Ko keia ao nani, waiwai, ola a hanohano ma kekahi aoao. A o ko ka uhane ola, waiwai, pomaikai ma kekahi aoao. Ua oi ko ka uhane pono mamua o ko ke kino. Ina e lilo ko ka honua mau pono, he mea hiki ke @ni hou aku. Ina e lilo ka uhana i ka po, he poho mau loa ia. Ina he mea pono ko ka kou hooikaika nui ana no ko ka honua nei mau pono, he oi loa aku ka pono ke hooikaika kakou no na pomaikai pau ole o ko ka uhane a me ko ka lani.

            E lulu hou ana ko Kawai hao i ka la Sabati elua o Okatoba no na puka aniani i koe a me ke pena ana ia loko o ka luakini. E kokua oluolu kakou a pau i keia hana me ka manao lokomaikai.

KAUMAKA PH@.

            Ua holo aku nei keia kahu i Lahaina a hoi koke mai nei. Aia ka ohana i ka malu o na kumu ulu o Lahaina ka hi i noho ai, a oia ke kumu o keia hala ana aku o ka makua.

            Na Waiwaiole i malama ka pule o ka la Sabati nei ma Koomakapili. Ke poolelo, aia ma lo@a ke kumuhana o ka la, penei: "No ke ahi la e ola nei ka poe hewa?" Aole i lohe ia mai na haina o ka ninau.

KA@@@

            Ua lohe mai makou au paa ka le@ o na paahana o keia kihapai. A ke paipai aku nei makou i na hoahanau o ia wahi e hooikaika aku i na paahana i poha hou mai ka leo. I ioaa he leo aloha, leo oiaio me ke ahonui. I leo kokua mau loa ma ka pono me ka mae mae iwaena o na uhane o @a kihapai.

EWA.

            He mau mea hou ka i loaa mai no keia kihapai, e hoike ana @@ hapai na paahana i ka noonoo ana no na mea e maemae ai ka ekalesia. Penei na h@akaka ana:

            Ua waiho mai kekahi Luna Ekalesia he hihia no kekahi hoa Luna Ekalesia, a o ka hihia i waiho ia mai ai imua o ka Aha Luna Ekalesia, oia ka "haawi a hoohamu ana i na kanaka i ka waiona ma ke ano kipe a hooikaika holo halo@a. Ua lawe ka aha a noonoo, a i ka noonoo ana, eia ka mea i hooholoia:

            "No ka hiki ole ana mai o H.N.K. a no ka han@ a hui mua ole ana o ke kalu hoa o keia aha me ko kakou hoa @ua nolaila, e k@ho keia aha i komite @ele a e hui pu me ko kakou hoaloha. @ ae mai au hana hewa io, e kauoha @ ke komite e hele mai oia e milu @ o ke anaina p@le i keia Sabati ae. @ a ma e hoole mai, e kauoha @ ke komite e hele mai oia a me ko @ au h@ iek @@ua o ka Aha Luna ke @ ka la @ o @." Nela@la, @ ia @ John @ K@hoa i komite @ @ @ @ mea i hoo @ ka Aha Luna, ke ole e @ no man@ @ @ @ @ @ @ @

            @@@@@@@@@@@@@

            @ @ @ @ Aloha @ @ o Maui, @ a l@@aikaika, @. Vekane@le@ a me Kahale i hoo@@ nawanui ai no na makahiki loihi o na au i hala. Ao he kahu o na hipa i keia wa, a @a p@e hu na keiki hipa. Ua lohe mai makou ke hoomanawanui nei no kahi poe o ia wahi, aole i mauleule loa na hana pono. Ka makou paipai, i nui ke aho. Mai haalele i ka akoakoa ana. E noi a e imi i kahu no na hipa.

 

Ke Kula@a e ka Akakui Lipi@e Bel@ ma ke Kulamakau@alo @ Honolulu mei i keia wa.

            Aole he mau hoike e ae nana e hoo iaio mai keia mau olelo, o ka poe wale no a ka waiona ia hoohana aku ai, aole he mea @a ka aoao e kue mai ana, o na hana a ka ahahui lipine holu, he mau hana ia e alakai ana i ke kanaka i ka pono. Oiai ke pii nei na hana o ka malamalama o ka ahahui ma na wahi a pau.

            A o ka poe e hoomau nei i ka inu ana, o lakou kekahi e lilo ana i mau hoike no waiona o ka waiona, a e hiki mai auanei ka wa e lilo ai na mea a pau i haalele i ka inu ana i ka rama i poe ikaika loa ma ke alakai ana ia na mea a pau e komo i ka hui hoole waiona, no ka mea o lakou ka i @ike pono i na hana ino a ka waiona a ma o lakou i kulel@ ia ai he mau ahahui lehulehu a puni ke ao holookoa, a o ka poe i hookaum@ha ia e na hana ino a ka waiona o lakou ka i hoolilo iho ia lakou iho i keia wa i poe anela puhi pu, a ke lele nei lakou ma na wahi a pau o ke ao nei e imi ana i ka poe i hookauwa kuapaa ia e ka anela o ka make, a e hoihoi hou mai i ke kanaka ma ke kulana mua i loaa iaia, mamua o kona malama na i na olelo naanao, i loaa mua iaia mamua o kona hiki ana mai i keia ao.

            O ke kulanakauhale o Honolulu nei ka helu ekahi o na kulanakauhale a pau i kukulu ia ma keia aupuni, ma keia kulanakauhale kahi e noho nei ke aupuni.

            O na poo kiekie a pau i hoonohoia ma na oihana kiekie o ke aupuni ke noho nei lakou ma kahi e noho ai ke aupuni, mamua o ka wa e hiki mai ai na hana e pili ana i na hana o ka lehulehu, no na mea e pili ana i ke kulana o ke aupuni a me ke ola o ka lahui, oiai o ke ola o ka lahui kanaka oia ke kahua paa o kekalu aupuni kuokoa, he mea makehewa loa ka manao ana iho, @a lawa ka ikaika o kekahi aupuni ku mukanawai mamuli o ka houluulu ana mai o kekahi mau aupuni e ae, me ka olelo ana iho he kumu ia e ola ai ka makapehu lahui kanaka oiai o ke kulanakauhale o Honolulu nei he kulanakauhale keia i makahehi nui ia e na nao lahui kanaka a pau o ka honua nei, eia no @a keia kulanakauhale ka hae haulana o na hi aimoku e kau kehakeha ana maluna iho o ke kowela o Halealii, a@a no ma ke kulanakauhale nei na hae e na aupuni a pau o ko na aina e, e kiai ana ia ka pono pilipaa a ke kumukanawai i haawi ai i kela mea keia mea e noho ana malalo o ka hoemalu ana a ke kanawai o ka aina, eia no ma keia kulanakauhale na agena o na hui kalepa nui o ka honua nei, eia no maanei na banako hoahu dala ka puka waiwai nui nana e hookahekahe na pomaikai i ka lehulehu, mai nei aku e hookahekahe ai na loaa aupuni, a pu ni ke ao holookoa, eia ma ke kulanakauhale e noho nei na papa loio o na ano a pau, eia ma ke kulanakauhale nei ke kuia kahunapule, ka lamaku nana e hoomalamalama aku, ika poe e noho ana ma ke kae o ka pouli.

            A eia ma ke kulanakauhale nei i keia wa, kekahi hana oi ae e hoohana ia nei e ka poe aloha io i keia lahui oia no keia ahahui e kapaia nei he ahahui lipine bolu, ka ahahui a kekahi poe e olelo nei he hui ka na ka poe naaupo, ke olelo nei ka mea nana e kakau nei, he mau manao naaupo ia, e mnao ana e hoinoino wa'e i ka inoa maikai o ka poe nana e kukulu nei keia ahahui, ke olelo aku nei au i ka poe e olelo ana p@la, e noke wale no ka poe e makemake ana e kulai i ka oiaio aole e hiki ana, no ka mea ua kukulu ia maluna o ka pohaku, no ka mea ua kukulu ia keia hui malana o ke kahua oiaio, e hiki ole ai i ka poe manao ino ke kulai i keia pono nui i haawi wale no ka pono o ka poe i hoeha wale ia e na hana ho@waie a ka waiona, o ka poe ma ke kulana kiekie o ka aina e noho mai nei ke haawi nei lakou i ko lakou manawa a me ko lakou ikaika no ka pono o na kanaka Hawaii, me ka nana ole ae i ko lakou kulana a ke iho pu mai nei a hookahi @a @pai pu ana i mea e holopo@ ai keia hana e haawi ia nei no ka @ @ike no na mea a pau.

            A @ ke kumu hea e kanalua ai ko k@k@ manao e @lu mau hoa no keia h@ a kamahao@ loaa mai ai ia kakou, oi@ kukulu ia mai nei he mau lala ma ka @ o kea ahahui e ka poe opiopi @ na @@kupuni e ae, he hoike ani ma@a ke hele awiwi la ka hana @ @malama o ka hoole waiona ma na pea o ka aina, a he kumu ia e ala ae ai ka manao e hoohoihoi mai i ka manao ana o ka poe nana e kukulu nei keia ahahui, a ma keia hope aku, e he@ @ aua@ei na hana a ka hui i kumu e alakai aku ai i ka lahui ma na hana pono, e kulanalana ole ai na pono kino a ke kanaka i hooikaika ai me ka hou@ kona ae iho, a i ole e kaana ia na mea i loaa mai laia e ka poe e hele ho kai ana.

            O ka mea hanohano ka lunakanawai kiekie a me kekahi mau maka hanohano e ae he lehulehu wale o keia kulanakauhale o lakou kekahi mau lala o keia ahahui, ke iho mai nei lakou mai ko lakou mau kulana kiekie mai, a ke hoolilo mai nei ia lakou iho i mau hoa loha no ka poe haahaa, a i mau hoaloha no ka poe e hoolilo ana ia lakou iho i mau lala no keia ahahui, ke hoolili ae ke kanaka iaia iho ma na hana i ma kemake ia e keia ahahui me ka makemake ia e haalele i na hana ino a ka waiona, a e hoolilo ana iaia ino i mau koa kaana no ka poe maikai o keia kulanakauhale, a na ia poe e hoolauna hou aku me na keonimana e aku, ka poe e hele mai na mai na aina e mai, a e lilo auanei na kanaka Hawaii i mau hoaloha mau no na makamaka maikai e kipa mai ana i na home aloha o na Hawaii oiaio, ka poe i ao ia i na @ula o keia ahahui.

            A heaha la ke kuniu i loaa ai i na kanaka Hawii keia manao hauoli, eia ko lakou hoolilo ana ia lakou iho i keia wa i poe maikai, a e kapa mau ia auaneikolakou inoa ma na huaolelo ano nui Hawaii o Keawe, Maui o Kama, Oahu o Kakuhewa a me Kauai o Mano.

            Ua hiki ia kakou ke olelo pela no keia kumu, ua hana kakou i ka hana a oi aku mamua o na hana i hana ia i na makahiki i hala aku nei, a ke holopo no keia mau hoolala ana, alaila e loaa auanei he inoa hoohanohano ka ka poe nana i kukulu keia hana kamahao.

 

Hoike hui o na Kula Sabati o Hawaii Komohana.

            Ma ka la 26 o Augate, ua hui pu ia na Kula Sabati maloko o ka luakini o Kahikikolu, Napoopoo, S Kona Hawaii. Rev W M Kalaiwaa ka luna hoomalu, a o na komite nana i ke kulana o na kula, oia no o Rev A O Foibes, J Waiohinu a me Mr Kapaona.

            Weheia ka hoike o na Kula Sabati, me ka pule ana a ka luna hoomalu, a me ke mele ana i ka himeni hui aoao 162 o ka Hokuao Nani. Ma keia hoike ana, he 8 Kula Sabati i hui mai, eia iho ka inoa o na Kula Sabati a me ko lakou mau alakai. 1. Kula Sabati o Milolii, nona ke alakai o Mr Kaua ma na ninau Baibala, a o Solomona Oili ma na leo himeni, maikai a kohu hanehane ka leo o ke alakai himeni, 5 wa o ka ninau baibala ana a he 4 himeni ana ka nui o na haumana o ia Kula Sabati he 15.

            2. Kula Sabati o Kekaha, nona ke alakai o Sam B Kaalawamaka, ma na ninau Baibala a himeni, he 4 wa o ka ninau Baibala ana, a he 5 wa o ka himeni ana, ka nui o na haumana o ia Kula Sabati, he 9. Ikaika poha ka leo o Mrs S B Kaalawamaka.

            3. Kula Sabati o Kailua, nona ke alakai o D Alawa ma na ninau Baibala, a me himeni, ma keia Kula Sabati he elua mahele, ka mua o ko na pokii, a o ka laua o ko na makua. Hoomakaia ma na pokii he 5 wa o ka ninau Baibala ana a he 4 wa o ka himeni ana, ka nui o na pokii, he 9. Pau ia hoomaka ma na makua, me he la, ma keia kula, ua koho kou mea kakau, ua like ka leo o na wahine me he oo la no ka uka o Mahiki, he 6 wa o ka ninau baibala nana, a he 7 wa o ka himeni ana, ka nui o na makua he 23.

            4. Kula Sabati o Helani, nona ke alakai o J Kahaleole ma na ninau Baibala, a o kana madame ma na himeni, ma keia kula he 2 no mahele, oia na pokii a me na makua. Hoomaka ia ma na pokii he 2 wa o ka ninau baibala aua, a he 3 wa himeni. Pau ia hoomaka ma na makua, me he la ma keia kula, aole au e kuhihewa ke olelo ae, ua like ka nanahe me ka leo o ke (Guitar. Hookahi leo maikai loa i mele ia mai e keia kula, "Ku hele pela oe e Satana." He 6 wa o ka ninau Baibala ana, a he 6 wa o ka himeni ana, ka nui o na haumana ke hui pu a pau, he 18 Himeni Hui, aoao 208, H. A. N.

            5. Kula Sabati o Napoopoo, nona ke alakai o A W Kino ma na ninau Baibala, a o kekahi eueu o ua pali kaulana la ma na leo himeni, he 3 wa o ka ninau Baibala ana, a he 4 wa himeni, ka nui o na haumana he 27.

            6. Kuia Sabati o Kona waena, nona na alakai, oia o Mr Eli Higgin, a me Miss J D Paris, he 6 wa o ka ninau Baibala ana, a he 6 wa o ka himeni ana huina o na haumana, he 28. Aole holomua keia kula, e like me na kula mamua ae la.

            7. Kula Sabati o Honaunau, nona ke alakai oia o O M Kekuewa, he keiki i hoona@uao ia ma ke kula kiekie o Lahainaluna, he 7 wa ninau Baibala, a he 8 wa himeni, huma o na haumana he 22. Poha me ka moakaka ka hime ni ana, mahalo nui ia keia kula me n@ hooho ana.

            8. Kula Sabati o Pukaana, ma o Sam Kaawa, ke alakai, he 16 wa ninau Baibala, a he i o wa himeni, e mahaloia keia kula ua ikaika maoli na pokii Hawaii i ka hai ana i na haina, oiai, he olelo Beritania, kekahi himeni haole, ua kohu manu oo e inu ana i ka wai o ka lehua ke kani ae, kiki-ko'u, kiki-ko'u huma o na haumana a pau loa, he 58, hana mai e ke komite Rev A O Forbes o na kula i kau ma kela a me keia helu Kula Sabati o Honaunau ka helu i, Kula Sabati o Pukaana ka helu @ me Helani me Kailua me Milolii me Kekaha, Kealakekua helu 3, a o Kona waena helu 4.

            Pela no ka mea kakau i ike ai, a i hoomaopopo ai o keia ae la ke kulana o ko lakou holomua, a me ka emi ana ma kekahi o ko lakou mau haawina ho ike.

            S. K. NAKANELUA JR.

 

HE MOOLELO NO Lonoikamakahiki

KA Pua Alii Kiekie na K@l@ni.

Ke alii Nui o Hawaii.

[KAKAI IA NO KA NUPEPA KEOKOA.]

            KE kahea aku la ka leo o ke kau o ke alu i na hoe waa. E hoaui ae ka ihu o ka waa o kakou ma ke Koolau, no ka mea, o Koolau ke awa pae o ka waa o ke alii, a malaila olua e na hoe e hoopololei aku ai i ko kakou holo ana. E hookuu ko olua ikaika hoe, no ka mea hoi, ke malu mai nei na pali, aia ka pono o ka pae malamalama aku o ka waa o ke alii ia uka aina. E honi hewa auanei i ka papalina o ka makamaka, e manao auanei i ka papalina o ka ihu ia; o ke kumu o ka honi hewa o ka poeleele.

            Aole @o he keolohe mai o na hoe waa i na olelo a Loli a ke kahu o ke alii. Ke hoe la no na hoe waa o ke alii e like me ka ikaika i loaa ia laua.

            Ke hoonee awiwi ia la ka waa o ke alii ma ke Koolau, ke hoonee hikiwawe @a nei o Makapuu ma ko lakou aoao makai, ke halakika la hoi ko lakou nei waa iluna o ka ohuku ale, ke hooiho pono aku la no hoi ko lakou nei waa mawaho ae o Waimanalo, ke hele la no hoi ka la ma kona alanui hele, aole ona kali mai i ka huakai a ke alii, e like me ke kali ole o ke au a me ka manawa, pela no ka manawa e hele loa aku la i ke ahiahi. A me ia mama o ka la, pela no hoi e awiwi aku nei ko lakou nei waa e hoopae koke aku ia uka o ka aina.

            Ua pae aku nei ko lakou nei waa i Kalapawai, ma Kailua, Koolaupoko, Oahu. Ua ike koke ia mai la keia waa nui o ka holo ana mai la a pae i Kalapawai e ke alii Kakuihewa, oia no hoi ke alii o ka mokupuni Oahu nei. Aole hoi o ke alii wale kai ike, aka, o na makaainana no hoi kekahi i ike mai i keia waa nui.

            Ua kena koke ae la ke alii Kakuhewa i kekahi o kona mau ohua aialo e iho aku i kai o Kalapawai e ike i ke ano o keia waa a me na kanaka, a me ka aina kahi a lakou i holo mai ai, a i holo mai nei la i Oahu nei no ke aha?

            Ua makemake au e lohe pono i ke ano o na kanaka a me ka waa, he waa alii paha, he waa makaainana paha?

            Ua eleu koke aku la ka poe a ke alii i kona aku ai e iho i kai a hui pu me na kanaka o luna o ka waa. O ka makemake o ke alii e lohe mua mai i ke ano o ka waa. Ina he waa alii, alaila, ua hiki noi ia Kakuihewa ke hoomakaukau i na ai kupono no ka hookipa aloha ana mai i ke alii, aka hoi, ina he makaainana, e hoomakaukau no hoi ke alii i na mea ai i kupono i ka hookipa ana mai i ka makaainana e like me kona kulana.

            Ua hoea aku la na luna a ke alii i kena aku ai e iho koke i kai o Kalapawai, a ua hui io aku la lakou nei, na kamaaina a me na malihini ma kahi o lakou i pae mai ai, a haawi aku lana aloha o ko uka nei poe i ko kai poe, a pela no hoi i puunaue like ia mai ai ia haawina he aloha ma na aoao elua. A ua hoomaka aku nei na luna a ke alii i hoouna aku ai e hele e ninau i na ka naka o luna o kela waa, mai hea mai nei la lakou, a e holo ana la ihea ko lakou waa, a heaha la ka lakou hana o keia huakai o ka holo ana mai? Ua ninau aku la lakou, e like me na mea i hoakaka ia ae la maluna o ko kakou moolelo.

            A ua hoike ia mai ia lakou i na mea a pau a lakou i makemake ai?

            I ko lakou lohe ana o ke alii o Lonoikamakahiki kekahi maluna o keia waa, o ke alii hoi ia i kaulana no kona kaua ana me ke alii o Maui, oia hoi ka luku ia ana o Kamalalawalu a me kona Pukaua, a me kona mau makaainana, nolaila, ua hoi aku la na luna i hoouna ia mai ai e ke alii o Oahu nei me ko lakou ano pihoihoi i ko lakou ike maka ana i ke alii o Hawaii.

            Ia wa i ninau mai ai ke alii, Nowai ka waa?

            Ua hoike aku lakou, No ke alii no Lonoikamakahiki ka waa, no ke alii nana i luku nui mai nei i ke alii o Maui a me kona mau makaainana, a o ka mea hoi a kakou i lohe wale ai. A heaha la keia hana hou a ua alii la i holo mai nei. He holo mai no paha auanei e kiu mai ia kakou a maopopo ko kakou ano iaia, alaila, o ko ia la hoi no ia a Hawaii, o ka hoomakaukau mai no ia o ua alii nei e holo mai e kaua ia oe a me makou hoi me kou mau makaainana, no ka mea , he alii kela i ka i ka ai, malia o hana mai kela i ka mea pono ole, e like ae la me kela alii o olua o Maui.

            I mai la o Kakuihewa, Aia no hoi paha ia i kona manao, ina he manao kona i ke kaua, he mau keikikane like ana no maua a i elua, aka hoi, ina he huakai no hoi kana no ka pono, alaila, he maikai no hoi ka mea e hana ia aku ai iaia. O ka kakou hana maikai wale no paha o ka hookipa mai i ua 'lii la o Hawaii, malia o ike iho hoi ua alii la i ka kakou hana maikai aku iaia, a pela hoi oia e komo iho ai ka manao aloha iloko ona, alaila, e noho auanei maua me ke ano hoaloha.

            Ninau ma@ la o Kakuihewa i kana mau luna i heouna ai. Pehea la ke ano o ua alii la? Ua hoomaopopo aku la no anei oukou i na ouli o ua alii la a me kena mau helehelena? He ouli anei o ke kanaka koa, a he helehelena anei o ke kanaka ikaika?

            Laku la na luna i@iua o ke alii. E ke alii, e ola mau aku oe. Ae, he ouli maoli no o ke kanaka koa, a he helehelena maoli no o ke kanaka ikaika. Eia kekani ano o ua alii la i ka makou ike aku. He pua lehua maoli no i ka wekiu, he pua lehua e haiamu ai na manu o o hulu melemele o ka uka i Olaa, no ka mea hoi ua olelo ia e ke keiki lawaia hi aku, Pohai ka manu maluna he ia ko lalo. Eia ka ia la i ke koa. Oia kekahi ouli i noho hoomalu ia maluna o ke alii o Hawaii, he alii opiopio no oia, he helehelena kona o ka oluolu waipahe, a me he wauke ohiohi la ke kupu ana o kona pauku kino. Oia ae la paha na helehelena ouli i kahiko ia maluna o ke alii o Hawaii i pae mai nei i ko kakou aina i keia la, a makou i ike aku nei a i hoomaopopo aku nei i kona kulana, ma kahi ike i loaa ia makou. A oia ka makou e hoike aku nei i ka mea oiaio.

            Ina ha pela, e kii aku oukou i ua alii la o Hawaii a hookipa mai i ko kakou hale alii nei, a nana auanei ia e ninau mai i ka mea nana keia kauoha no ka hookipa ana mai iaia a me kona mau hoa, e hai aku oukou na'u na ke alii o Oahu nei i kauoha aku nei ia oukou e hii aku e hookipa mai ia lakou i o kakou nei. A pela auanei oukou e hoike aku ai ia lakou me ka pololei. Ina hoi he ae mai kona i ka oukou kii aku ia lakou, alaila, he mea maopopo ia kakou aohe manao kaua o ua alii la; aka hoi, ina e hoole mai i ka oukou kii aku i ua alii la no ka hookipa ana mai ia lakou, he mea maopopo loa no hoi ia ia kakou ke noonoo aku, he makemake kaua no kona, a oia no kana huakai o ka holo ana mai nei i Oahu nei. Nolaila, e kii koke aku oukou i ua alii @la o Hawaii a hookipa mai, a e hooma kaukau ae hoi au me na kanaka i ka hale nei i na mea e lako ai o ka papaaina no ua alii la ke hiki mai.

            Nolaila, ua kii aku la ua mau luna la i ke alii no ka hookipa mai, a ke noho la hoi o Kakuihewa ma i ka hale no ka hoomakaukau ana i na lako no ka hiki ana mai o na alii, a ua hiki io aku la na luna a hui me ke alii o Hawaii. I ka wa i hoea hou aku ai ua poe kanaka nei a hui pu hou me ke alii, ia manawa i ninau mai ai ke alii, eia hou mai nei no oukou.

            Ae aku la lakou. Ae. I kii mai nei hoi makou ia oe e ke alii a me kou mau kanaka, a ua kauoha mai nei ko makou alii e kii mai ia oukou, a e hoihoi aku ia oukou ma ka hale alii o ko makou alii.

            Ia manawa i olelo mai ai ke alii o Hawwaii i ua poe kanaka nei i kii mai ai i ua alii nei. Pela iho hoi ha oukou e kali ai a pau ae hoi ko makou auau ana i ke kai o ko makou mau ili.

            Ae aku la ua poe kanaka nei. Aei heaha la hoi ka hewa, e kali no hoi paha makou a pau ka auau wai ana o oukou, alaila hele hoi kakou i ka hale, i hoopiha ia hoi ka houpo lewalewa o ka au ana mai ne i o ke kai loa o Kaiwi, i haule aku hoi ia le'a ka hiamoe ana i ka luhi o ka holo ana mai o ka moana.

            I ka pau ana o ka auau ana o ke alii i ka wai, ua hoi aku la oia ma kula a aahu ae la oia i kona mau kapa a paa, a ua auau aku la mahope kona mau hoa holo moana i ka wai.

            I ka pau ma o ka lakou auau ana, ua aahu ae la lakou i ko lakou mau wahi kapa; a i ka wa i pau ai ko lakou mau wahi kapa i ka aahu, olelo aku la ke alii i kona mau kanaka, e hoomakaukau oukou i ko kakou mau wahi ukana, a hele ae kakou me lakou nei na kamaama.

            Ia manawa i olelo mai ai kona kahu, aole ia e kala i makaukau ai, i hakalia wale no ia oe e ke alii i ka olelo mai, a nou ka hoeu ae no ka hele o ko kakou hele iho la no ia.

            Ia manawa i olelo aku ai o Lonoikamakahiki i ua poe kanaka la i kii mai ai ia lakou nei, e u haele hoi ha kakou ua paa ae la hoi ko makou mau wahi kapa i ka aahu, ae mai la lakou a hoo maka aku la lakou e hele a hiki imua o ke alii o Oahu nei, a oia no hoi o Kakuihewa.

            Ma keia wahi o ko kakou moolelo maha paha o ninau mai kou mea heluhelu o ka wai hea la ka ke alii o Hawaii i auau iho la? E hai aku kou mea kakau, o Waiauwia ka inoa o ka wai i auau ai o ke alii o Hawaii, a me kona mau hoa.

            Ke hele la lakou me na kamaaina i ke kula o Alele a hiki aku i ka hale noho o Kakuihewa, oia hoi o Kamoa ke kaeua-hale, a oia no hoi ka inoa o ka hale alii o Kakuihewa ke alii o Oahu nei. Ia manawa i ike mai ai o Kakuihewa i ke alii o Hawaii. Ua pa mai la kahea a ke alii kamaaina i kana malihini maka hanohano, a ke hookokoke aku la lakou nei  ma ka paepae kapu o ka hale o ke alii. Ua kahea aku la na alii o Oahu nei me ka leo ohaoha o ka hookipa malihini ana, a halawai pu ae la na alii a i elua, ko Oahu nei a me ko Hawaii, a ua hookipa loa ia aku la na malihini iloko o ka hale alu.

            Malaila i hoolauna aku ai o Kakuihewa me ke alii o Hawaii, a me kona mau kanaka, a ua hoolauna aku @a o Kakuhiewa i na alii kane a me na alii wahine o Oahu nei imua o ke alii o Hawaii, a he mea maikai ia i ka hui puana o na alii nui. Mahope o ka launa aloha ana o na kamaaina a me na malihini, ua hoomakaukauia mai la na mea e pono ai o ka papaaina a ke alu malihini. Ia manawa no hoi i hooho ae ai na kanaka me ko lakou mau leo: "Eia hou ae no keia waa nui ka holo mai nei a pae hou mai ma ke awa pae ma Kalapawai, he waa alii no paha keia e holo mai nei a pae mai i o kakou nei?"

            Ia manawa no hoi i kahea hou aku ai o Kakuihewa i na kanaka e hele aku e ninau nohea mai nei la hoi kela waa; he waa alii hou no paha, a ua hele io aku la no na kanaka e like me ke kauoha a ke alii.

            I ka wa i hiki aku ai o na kanaka ma ke awa pae waa, ua kau io mai la no ua waa la; a i ka ike ana aku o na kanaka i ka poe o luna o ua waa la he kaikamahine opiopio wahine ui, oia kekahi ohua oluna o ka waa me kona mau hoe waa a me kona mau kanaka; a ua ninau koke aku la ua poe kamaka nei i ka poe oluna o ua waa nei.

            Nohea mai kena waa? A owai ka mea nona ka waa, a e holo ana ihea kona waa?

            Ua hai mai la na kanaka oluna o ka waa, no Kauai mai keia waa, o Kaohaiikawailiula ke aliiwahine nona keia waa, ke kaikamahine hoi a Manokalanipo, a he waa keia e holo ana i Hawaii i o Lonoikamakahiki la.

            Ia manawa i olelo aku ai na kanaka kamaaina, ei ae o Lonoikamakahiki i uka kahi i noho ai me Kakuihewa ke alii o Oahu nei, ua kau mai nei no hoi oia i keia auwina la, a nona no hoi keia waa nui e kau mai nei a oukou no hoi e ike pu ae la.

            Ia manawa i hooho mai ai na leo hauoli o na kanaka oluna o ka waa.

            (Aole i pau.)

 

FRANK GERTZ.

            MEA KALEPA A LAWELAWE HANA MA NA ANO KAMAA A PAU NO NA

            Qahine, Kaikamahine a me Kane.

            Na K@@aa Bali a me na Kami@liaaha@ ao na Keiki Kane a me @a kanaka i@@kua, o na ali@ pa@a@@@@ hou loa @@@@ @@@.

           

PACIFIC HARDWARE COMPANY

            Na hope o Dilinahama Ma.

            Mau mea Kuai Lako Hao

            Alanui Papa, Honolulu.

            HALE PAIKII ALANUINUUANU I WEHEIA NO EKOLU MAHINA.

            MAHOPE IHO O NA HOOPONO PONO hou ana i wahi e loaa @ he wa maikai no kela a me keia e hele mai ai e pai kii no lakou iho ma ka uku oluolu, ua hoopaa iho makou e hoolako aku i ka poe a pau e like me keia malalo iho:

            Kii pepa, ………. 6, no $1.00.

            Kii lako hale, lumi, hale a pela aku. 3,no $1.00.

            Kii nui 8x10 …… 1, no $1.00; a i ole $8 no ke kakini.

            Hoomaemae a hoolele hou ana i na kii ke hiko, ma ia uku hookahi no. Hookahi kii pena 8x10 a me ka laau, he $6.00.

            H. A. LUSCOMB.

            Helu – Alanui Nuuanu.           2110-11

 

PAPA! PAPA!

            AIA MA KAHI LEWERS & COOKE.

            (O LUI MA)

            i@a ke kahua kahiko ma alanui Pa@u a me Moi. E loaa ai PAPA NOUAIKI o @ela a me keia ano

            @ Paka, Na Puka Aniani, Na Olepelepe Na Pou, Na Oia, Na Papa Hele, Na Papu Ke, A me na Papa Mo@ nui loa

            Na Pili o na Hale o na Ano a Pau

            Na Pepa Hoonani, Na Pena o na Wai e pau Na Kui mai ke Nui a ka Makalii, Na Aini Puka, Na Ami Puka Aniani, Na Ami o na ano a pau, Na Aila Pena, o kela me keia ano Na Aila Hoo maloo, he lehulehu wale, Na Aila e ae o na ano a pau.

            NA WAI VANIKI A ME NA WAI HOOHINUHINU NANI! O NA ANO A PAU IOA.

            NA BALAKI ANO NUI WALE.

            A ke kai ia aku nei ka lono i na Makaniaka pau, ua makaukau keia mau Makamaka o oulou e hoolawa aku ma o@ mea a pau e pili ana ma ka laua oihana NO KA UKU HAAHAA LOA.

            @likeme hamea e nolo ana mawaena LAUA a me ka MEA KUAI. HELE MAI E WAE NO OUKOU

 

KAULA OPU

            Palau o na ano a pau, Oo, o kopala, pe, kipo kua, hao kope, a@ho a pe a aku, kua bipi, lei bipi, kaula hao bipi, uwea pa, uwea keleawe, hao p@@ piula, kaa palala, ipuhao ip@

            PA PALAI MAKAU ME KE AHO

            Ili wai, papa holoi, kopa ala, kaula auaina, hu'akai, ehi wawae, hulu pena, a pela aku.

            Pena wali, kini nui a me lulu o na ano a pau, me ka pepa kuhi kuhi, pena keokeo, aila pena, aila hoomalou, vaniki kaa, a me vaniki moe.

            PENA HOOMALOO – a me aniani hale.

            AHA MAHU, AHA MIKINI, AHA @ AU KAA, @NIKA @.

            PAUDA, KUKAEPELE, KIANA PAUDA, UIKI IPUKUKUION@ ANO HE NUI A LEHULEHU

            LOLE MAKEPONO

            – H @@ ne

            AHINAHINA, KAI AKOA KEO KEO, LEPONALO, HUIUMANI UWE WAHINE, KUI @UNUE MU, A ME KA LOPI

            Ke Kuik@ @ l@oe no @a ma @ul@

            Kakela & Kule

            NA MEA PIULA

            Mikini Humuhumu

            Makini a WHEELER a no WILSON

            MIKINI A WILCOX ME GIBBS

            NA MIKINI A – REMINGTON

            He nui loa na mea hao me na @ ae o na ano a pau, aole hiki ke @a@ ia aku, hewa i ka wai na ma@@ @

            Laau Lapaau Kaulana L@  A DR. JAYNE.

            LAAU HOOMAEMAE KONO LAAU HOOPAU NAIO, @ KUNU, PENIKILA, HUAA@ PAAKAI, LAAU HOOPAA H@

            Me oa laau Hamo a Pela 'ku

            Kakela me Kule