Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 38, 17 September 1887 — Page 1

Page PDF (1.76 MB)

This text was transcribed by:  Kakulu Alameida
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XXVI, HELO 38. HONOLULU, POAONO, SETATEMABA 17, 1887. NA HELU A PAU, 2146.

 

HOOLAHA KUMAU.

GEORGE P. KAMAUOHA.

 

E loio a he Kokua ma ke Kanawai.

-A HE MEA-

ANA AINA.

@ Kohala Akau, Hawaii.

2091-@y

@43 Pahu Leta Helu 415.

Chas. T. Gulick.

 

Notari, a he Agenda Hoolalo Palapala Kepa no na Puahana, He Agena @ haawi Laikini Mare

 

@ OIHANA

@ -A ME-

AGENA KOMISINA He mea Hooponopono Waiwai Paa.

A@Hale pohaku o Kimo Kamabela, @ e pili koke ana me ko ke Kanikea A @ alanui Kalepa, Honolulu, H. I. 2110-@.

 

A ROSA. (AKONI.)

Loio    A He Kokua ma ke Kanawai.

He Luna hoolalo Palapala,

Keena Hana: Ma ke Keena Loio Kuhina.

Tf.

 

CECIL BROWN

Loio A He Kokua Ma Ke Kanawai?

He Agena Hoolalo Palapala no ka mokupuni o Oahu

Keena Hana: Ma alanui Kalepa.

Tf

 

WILLIAM C. ACHI.

Loaa a he kokua ma ke kanwai imua o na Aha a pau o keia Aupuni.

He Mea Ana Aina a he Boroka ma na waiwai paa.

            Keena Hana, Helu 15, Alanui Kaahumanu Honolulu, oia ke Keena mua iho nei o Kini me Peterson. 2114=y

 

JOHN MAHIAI KANEAKUA

 

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI HE MEA UNUHIOLELO MA KA OLELO BERETANIA A ME KA OLELO HAWAII. Keena H@, maluna ae  ka Benako o Bihopa @

 

JAMES M. MONSARRAT.

                 (Maunakea)

Loio A HE KOKUA MA KE KANAWAI He luna Holalo Palapala.

E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, a me na palapala pili kanawai e he ma na olaleo Hawaii. Dala no ka hoaie ma ka @ ma na waiwai paa. K@ Na Hana: Alani Kapela.

 

KAMIKA KAKINA a me KINI,

LOIO. LOIO. LOIO. @ Alanui Papu @.

 

@ DOLE. @ LOIO @ Palapala @ Alanui Kaahumanu @

 

@ NA KA KANAWAI @ Palapala.

 

@MPSON, @ KANAWAI, @ Hale Pohaku o # Alanui Papu me @ Imi @ NA AHA @ haawi no ia @ kakau ana ma ka @ manaoia ana e @ waiho ia mai @ 2121-ty

 

@ Co. (WAILA MA) @ me na lako kukulu hala @ na me na pono a pau @ Moiwahine me Papu @

 

@HITCHCOCK @ HIKIKOK@ KOKUA MA NA MEA A PAU E @ MA KE KANAWAI @ NO NA Bila A@ me ka awiwi @ HAWAII 2114-1 yr

 

@MAHOE. A he Kokua ma ke Kanawai. @ Hoola@ Palapala Kope no ka Mokupuni o Oahu. Luna Hoolaha Palapala K@p@ Paahana no ka Apana o Waialua, Oahu. @ no ma Waialua, Oahu 2128-1y

 

WILLIAM McCANDLESS.

 

HALEKUAI BIPI O WILIAMA MA KALALENA ma Ulakoheo. Na ano @ me a la a pau o ka makeke no na ku@ Uala Kahiki a pala’ku @

 

EDISEPA FERIDO

 

KA HIENA KAULANA O BABALIA

 

KA OLALI O NA MEA HUNA POHIHIHI

 

Ka Aina L@ Pahaohao o Ka@ Bevi@

 

Ke Kuhikuhi Poupou Kamahao, a o ka Liona Hanu Meheu Pololei.

 

He Moolelo Emelani i unuhi ia me ke Kuokoa.

 

E HELE ana kau huakai ihea e kuu keiki.

            Pane aku la ua Edisepa pa, e hele ana au e imi i ka mea a kuu naau i aloha ai.

            Pane aku la ua Edisepa la, ina ua aa kou naau no ka hele pu ana mai me a’u, alaila e hele no, no ka mea, aohe a’u wae ana no ka mea e hele mai ana me a’u.

            Pane aku la o Setiwa, ina i ike au ikou makaukau ma keia hana, ina ua hookuu wa’e aku au ia oe e hele, aka, ua nana au ia oe a ua ike au i kou mau hemahema, oiai, iloko oe o na poino he nui a me na popilikia, e kuhi ana paha au e nalo ana la oe main a maka mai o na kupua, eia ka, e waiho wa’e ana oe in a maka o na kupua, nolaila au e olelo aku nei ia oe, ina owau pu kekahi me oe, alaila e ike no auanei oe e kuu keiki i ka hana pohihihi a kou make a nei, ka me ii olelo ia, e komo maloko o ka puka kui kele.

            Mahope o keia mau olelo a ua wahi kanaka maikai i nei, ae aku la ua Edisepa la a lele ae la ua Setiwa la a kau mahope o ka lio o Edisepa, a @ ai ae la oia mahope o kona l o me ka pane ana ae, e ‘kuu lio punahele, e hoi no ka aina o kaua, a hai aku oe in a kiai a pau mai nanamaka i ko kakou aina, aka e kiai me ka makaala.

            Ae mai la ua lio la a huli ae la oia a hoi aku la, e hoomanao oe e ka mea heluhelu, o keia lio o Setiwa e kauoha nei, oia no kona lio i kau mai ai.

            I ua lio la i hala aku ai, huli ae la ua Edisepa la a hi ii ho la i kona lio, a ia wa no i nalo aku ai ua lio la iloko o na ao o ka lewa.

            He mau hora loihi keia lele ana aku a ua Edisepa la me kona makuakane makali, a i ko laua kokoke ana aku mawaho o kekahi mau aouli, aia hoi pane aku la o Setiwa i kana keiki.

            E kuukeiki, o ke alahe’e a kaua e hele aku nei, ua kokoke mai ia i o kaua nei, nolaila, ano kou wa e huli mai ai a huki aku i o’u mau wahi umiumi, alaila, e ike no oe ia’u aole au no ka heluna o na kanaka nunui, aka, no ka heluna au o na kanaka makalii loa oia hoi na naonao.

            Ae mai la o Edisepa a huli mai la o a a huki se la i ka umiumi o ua wahi makuakane nei ona, a he kani ana no ke u o ua wahi Setiwa nei, lilo iho la oia i wahi naonao, he kino kanaka no nae kona, aka, o kona wahi pauku kino, he oi aku o ka makalii lua ole, aohe lua o ka makalii e like me ia.

            I ka ike ana o Edisepa i ua wahi makuakane nei ona ua makalii loa, akaaka ae la oia me ka pane ana ae, komo io no ka oe maloko o ka puka o ke kui kele.

            I kela wa i lilo ai o Setiwa: kanaka liilii loa, a no ko Edisepa ike maopopo ole iho i ua wahi makuakane hookalakupua la ona, kahei iho la oia, e papa Setiwa, auhea oe.

            I ka lohe ana o ua wahi Setiwa ne ii ka leo hea o kana keiki, puiwa ae la oia me ka pane ana ae me ka leo nui moakaka e like me ko ke kanaka nui; eia no au.

            I keia wa no hoi, e komo iho ana ua wahi kanaka la iloko o ka hulu o ka lio e pee ai, e like me kea no mau o na uku, a kaua paha e olelo iho ai e ka mea heluhelu, he ukulele ka o Setiwa.

            I ka holopono ana o keia mau mea, e like me ka mawehe ana ae o ua ao o ka lewa, pela iho la i ike aku ai o Edisepa i kekahi malamalama kupanaha a he manawa pokole mahope iho o keia lele ana aku a laua, kau aku la laua iluna o kekahi aina nani loa o’e, he nani na hiohiona o ka aina ke nana aku, waiho molale imua o ka maka, aohe wahi a ka naau e hoohalahala ai, a e oema ai hoi no na kee.

            Ke nana aku in a laau ulu o ka aina he uliuli maikai ka lau mai o a e, a o na huaai ono hoi e pa’e memele ana ina na wahi a puni ka aina.

            Ke nana aku hoi in a pa aala loa i like ole ko lakou mau waihooluu e popohe ana i ke awakea, pa mai lo aka makani aheahe malie lawe pu mai la i ka aala o na poua like ole, a ke hoki aku ka ihu i k lakou mau aala, ua like me he ipo la nau i aloha loa, e hoala ana ia oe: ke ku’u aumoe, ka hooheno i ka pukaihu ke hanu iho.

            O keia mau haawaina a pau oia ka Edisepa i ike aku ai, a oia hana i pane ae ai, kahaha, e kuhi ana au o na aupuni o Bevia ka i haawi piha ia in a nani a pau, eia ka hoi eia ae no ua nan ii oi ae mamua o na nani a pau.

            Oiai ua Edisepa l e nalu ana me keia mau noonoo, pane ae la kona wahi makuakane makalii mai loko ae o ka hulu lio, e kuu keiki e lele iho oe ilalo a e nakiikii i kou lio a e kii mai oe ia’u a hoopili ae mahope o kou kua, a o ka’u mau mea auanei a pau e olelo aku ai ia oe, oia kau e hana ai, oiai o kahi o ka mea huna a kaua e le’e nei, eia ianei, a o ka mea nana e malama nei, he wahine ai kanaka, he pilikia maopopo oia, nona na maiao e like me ko ka bea huluhulu o ka mauna, he kupua mana kela, he piha i ka ikaika, a o ka makuahine ponoi no hoi ia o ko wahine Bakinelesa.

            Ae aku la ua Edisepa la a lele iho la oia ilalo o makiikii iho la oia i kona lio a o kona wahi makuakane hoi pili mai la oia mahope o ke kua o Edisepa a hoomaka aku la laua e komo iloko o ka uluwehiwehi o na pua.

            Ia laua iwaenakonu o na ululaau lo he ae la o Edisepa i ka halulu o kekahi mea me he hekili la, o oia kama i ninau iho ai i kona wahi inakuakane penei: “Heaha keia mea e halulu mai nei?”

            Pane aku la o Setiwa, o keia mea au e lohe ne ii ka halulu, o ka luahine Hapa Bea kena, ka mea non aka inoa o Unerala, o kana hana e hana mai la, e hololio ana oia iloko o Muliwai Omaomao, a no ka halulu o na kapuai wawae o kona lio keokeo Liona Eleele, nolaila kela halulu au e lohe la.

            Auwe! Wahi a Edisepa, aia la ihea ia wahi ana e holo mai la?

            Pane aku la kona wahi makuahane, aia malalo aku nei o keia wahi a kaua e hele aku nei, he aina nei laula, he muliwai nui hoi, a o kona ioa o Muliwai Omaomao, aia iloko o keia muliwai he elima mau mokupuni, a maluna o ua mau mokupuni la e ku ana elima mau halepaahao. A o na kanka a pau e pio ana i ua luahine la, e hoopaa ia lakou a pau iloko o ua mau halepphao ia, alaila, e kii no ua luahine la i kana kane oia o Diabolo ke akua alelo 4, oia hoi he 4 ona alelo, hookah no poo, he poo nai noo ko keia Diabolo, he kanaka nui hoi oia, aohe lua e like me ia ma kea o holookoa, o kekahi mau hoike no ka nui launa ole o keia kanaka o Diabolo, oia no ka holo ana o kana wahine Umerala maluna o ke kua o ua diabolo nei me ka lio, e holo ana oia mai ka ai mai a hiki i ke kikala, a kaapuni ma kona iwi aoao, ma keia holo ana e naenae e ana ua lio la, aole e u iho ua Diabolo la, nani ke kanaka a ka nui launa ole, ke holo ia la ka loa a me ka laula o ke kua me ka eha ole iho.

            I ka pau ana o keia mau olelo a ua Setiwa la, pane aku la oia [Edisepa] ina pela ma ka apua ana paha ko kaua ola.

            Pane aku la o Setiwa, mai makau oe no a mau mea a pau, a nana mai oe ia’u e kuu keiki, a e paulele mai oe maluna o ka’u mau olelo, alaila e lanakila no auanei kaua maluna o na kupua a pau.

            Ae aku la ua Edisepa la a haele aku la laua, no kekahi manawa loihi keia hele ana aku a laua, hoea aku la laua iluna o kekahi kiekie na a kiei aku la malalo o kekahi aoao, a ike aku la ua Edisepa la ikekahi hale pohaku nani lua ole, i kono iaohi ia me na mea nani o kela a me keia ano, a o a ka Edisepa i nainau ae ai i kona wahi makuakane, no wai kela hale e ku maila?

            No Umerala ka luahine kupua, wahi a ua wahi Setiwa la, o ka hale ia a kaua e hele aku nei, e auau kaua no ka mea, ua makaukau na mea ai a ua luahine pilikua nei.

            Ae aku la o Edisepa a hele aku la oia me na kaina wawae awiwi, a emoole no hoi ku ana @uanei i kahi o ua luahine la.

            Ia laau mai o ku ana ma ka puka, ike aku la o Edisepa in a kaikamahine ipio ui eono ko lakou nui e lawe ana in a mea ai iluna o ke pakaukau a oia ka kahi Setiwa i pane aku ai i kana keiki e awiwi aku kaua, no ka me, ua hoomakaukau ia na mea ai ma ke pakaukau.

            Pane aku la o Edisepa, kahaha, he olelo make paha kau ia’u, oiai, ua ike no hoi oe aohe a kaua ai o keia wahi.

            Pane aku la ua Setiwa la, mai ma kau oe, na kaua ia mau mea ai, oiai ua hiki pololei mai la kaua i ka wa e ai ai, nolaila e komo aku kaua o i pumehana na mea ai.

            Ae aku la ua edisepa la a komo aku laua nei, a ia Edisepa i hiki aku ai ma ka lumi aina, ike mai la ua poe kaikamahine la a pane mai la iaia nei, e keia kanaka malihini e hele ana oe ihea?

            Pane aku la o Edisepa, i hele mai nei no au ianei.

            Owai kou makamaka o ka Helena mai? Wahi a na kaikamahine kamaaina i ninau hou mai ai.

            Ia wa pane mai la o Edisepa, aohe o’u makamaka, aka, he kanaka i koi mai nei ia’u e hele mai e ai, oia ka pololi.

            Kahaha, aole e loaa ka ai ia oe a me na mea a pau oiai, o keia ai a me keia ia a makou e hoomakaukau nein a ko makou aliiwahine.

            Pane aku la ua Edisepa la, he mea oe ia mau mea a pau au e olelo mai nei, no ka mea, aole au i ike aku ia mea, no ka mea, o na mea a pau e waiho mai nei. Ua noa ia’u ia, aohe n aka mea okoa.

            Aole, aole pela, e le’e oe iwaho ano, he kanaka komo hewa oe.

            Pane aku la ua Editepa la, e noho ana au e ai, a ina he manao ko oukou no ko’u ai ana i keia mau mea ai, alaila e kali oukou a maona au.

            Me keia mau huaolelo oia i pane aku ai a noho iho la oia maluna o ka noho a pane ae la oia ia Setiwa.

            E Setiwa! Eo!! Wahi a Setiwa i ua mai ai ma kekahi aoao o ke pakaukau, no ka mea, aia oia malaila kahi i hoonuu ai in a mea ai.

            Ia Edisepa e kamailio ana me na kaikamahine, aia ua wahi Setiwa la iloko o ke pa i piha i na mea ai kahi in oho ai, a e nuu ana oia.

            I kela wa ana i uwa mai, puia ae la na kaikamahine kuke a pane ae kekahi i kekahi, aia la mahea kela wahi kanaka i pane ae la?

            Pane aku la kekahi, aia hoi mahea, he kanaka uhane paha, pane hou aku la kekahi, e kali kakou malia o hea hou ae ua kanaka la.

            Pane aku la kekahi kaikamahine, mahaoi maoli keia kanaka e ai ne ii ka kakou mau mea ai i hoomakaukau ai na ko kakou haku, me ka ike iho no aohe nana ia mea ai, o ka hele mai nei no ia a @i.

            Pane mai la kekahi, ua ok ii hoi mai ka luahine haku o kakou la, a loaa pono mai pau ma ii ka ai ia.

            Oiai ua poe kaikamahine la e nana ana me ka naau minamina i ka lakou mau mea ai e noke ia nei e Edisepa, a i ka hapalua like o ko Edisepa maona, ninau kou aku la oia i kona wahi makuakane makalii penei:

            E Setiwa! Ea!! Wahin a Setiwa me ka leo nui launa ole.

            Heaha kau mea ai e hoonuu mai nei? wahi a Edisepa.

            O ke kao palupalu o na kuahiwi o Miniana, a me ka manu Eruba opioopio o na ulalaau o Haroda, ka pelehu io momona o Tetuma a me ka palaoa lawale oma o ka malu Serudia.

            Pane aku la o Edisepa, kahaha, weliweli no na mea ai au e hoonuu mai nei.

            Ae, no ke Akamai o keia poe kaikamahine i ke kuke ana, wahi hou a ua wahi Setiwa la.

            I keia wa a kahi Setiwa e kamailio nei, ke hoaa nein a kaikamahine kuke i kahi o keia leo e maopopo, nei, oiai, ma ko lakou hoomaopopo ana eia koke no ka leoiluna o ke pakaukau, a o ke kanaka nae aole oia malaila, no ka mea, o ke kumu o ka ike ole a ua poe kaikamahine la, no ka makalii loa o ua wahi Setiwa la.

            Ia Edisepa no e nanea ana i ka ai ku ana kekahi mau ilio ulaula olua, o keia mau ilio o na kiai makamua loa ia o ka luahine kupua Umerala.

            I ko laua wa i kuu iho ai, ia wa koke no i pane mai ai o Setiwa penei: E Edisepa, e au ka ai ana, aia ka pono o ka piha o ka opu, ina aku ka luahine Emerala a hoea mai.

(Aole i pau.     

 

LAUDILA

 

KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA

 

@ MAUKA KE NA KAEI PALI O ITALIA

 

Ka Olali oke Kahua Kaua.

 

Na Eueu nana i hookunihi ka Onohi malamalama o ka La; ka @a kelakela @ malamala mawaena o na kua @. @ ma na kualono; ka nani nana i hoomaluia ka puuwai o na a@@ wahine a pau o Europe a i e a ka “eha @ ole a ke aloha,”

 

Ka Makani Puahiohio Wiliau o ka Hikina.

 

A o ke Kupueu Iwikani o ka Makakila.

            I KA huli hoi ana aku o na ‘lii o Europa, ua noho iho la ke aupuni o Italia me ka malluhia.

            E na hoa kaunu o ka moolelo o ke keiki Laudila e hoopau ae ko kakou kamailio hookua nui ana no na alii o Europea a e huli ae ko kakou kamailio ana no ka mea nona keia nanea.

            I ka hala ana aku o na lii o Europe, ua noho iho la ke alii opio me kana mau iwa kiani me ka maikai, a i ka piha ana o na mahina elua, ua ike ia aku la kekahi mea hou i ke alii wahine, oia hoi ua hoike mai la kiona mau helehelena i ka hapai keiki.

            I ka ike ana o ke alii kane ua hapai kana aliiwahine, ua nui loa ia kona oliolio a olioli pu hoi me ka lahui holookoa a pau o Italia, ua kui aku la ka hapai o ka ui Pomelia a hiki in a aupuni nui o Europa.

            I ke kokoke ana mai o na mahina o ka hanau, ua hiki nui la na elele main a aupuni mai o Europe me na makana mai ko lakou mau aupuni mai no ka la hanau o ke keikialii o ke aupuni o Italia.

            He elua mahina i koe aliala hiki ma ii ka la e hanau ai, ia wa i hoomaka a ai ai ka aina e uhi paa ia e ka ohu a me ka noe, a o ka ua liilii hoi e hoopulu ana i ka lau o na laau o ka nahele. I kekahi manawa hoi, e uhi paa mai an aka ua koko maluna o ka aina, a i kekahi manawa hoi e pouli pu mai an aka aina a puni o Italia; he hookah mahina ka paa mau ana o keia mau haawina maluna o ke aupuni.

            Ma kekahi po, ua hui kono aku la o Kelaudila me ke kino aka o kona po kii manu, oia no hoi kela manu nana i hanai ia Laudila. A ma keia halawai ana ua pane mai la ua manu la: E kuu haku kelaudila, e noi aku ana au i kou oluolu a e ae mai hoi oe, oia hoi, na’u e hanai i ka hanai a kaua a nui, na’u no hoi e imi i aupuni e noho ai o ka’u hanai, no ka mea, o oe o kaua ua pono oe i kau hanai a e nalo ana hoi kou mau iwi; owau ka hoi okou wahi pokii ka mea aloha, aole hoi he mea nana e huna ko’u mau iwi. He nani hoi ia ua loaa ae la ka hua mai ka puhaka ae o ka kaua luhi mua, nolaila, e noi aku ana au na’u e hanai ka hanai a kaua, no ka mea, aole e hanau kino kanaka mai an aka moopuna a kaua, aka, e hanau mai ana oia ma kea no he kino opuu maia, e hoopuni ia ana me na lapa uwila he kanalimakumamalua, a o kona mau pale ae mawaho oia no kana mau mea kaua, a o kona mau hoa hoomanawanui ma keia mua aku. Ia wa i haawi mai ai ka manu i kona aloha a nalo aku la.

            Puoho ae la o Kelaudila, a eia ka he moe, Noonoo iho la oia in a mea a pau a pane ae la, E kuu pokii manu, a Aetoahi e, ka lua ole o ka mana a me ka ikaika a puni ka lwea; ua piha ka lewa i kou mana, piha pu me ka honua nei, a ua oi pakela wale aku kou mana; e kuu pokii, o kau uoi i noi mai nei ia’u ma ke akaku i keia wa iho la, ua ae au i kau noi, a ke hoohiki aku nei au imua o ke Akua mana loa, aole au e hoihoi hou ma ii ka’u olelo, no ka mea, o ka hanai wale no ka kaua a noi, no kona mau makua no ka pomaikai, a no kakou pu hoi ia pomaikai; aloha oe e kuu pokii. Ia wa i hooki iho ai o kelaudila ikana kamailio, a kukulu iho la kona mau waimaka.

            I ka olomana Kelaudila e noke ne ii ke kaukau, ke lohe mai la no kona pokii manu, a kani iho la ka aka a ua manu nei.

            I ka lua o ka mahina ua loki ae la na hoailona, aole hoi e like me mamua, aka, i keia manawa ua nee mai la ka ua lanipii, nee mai la ka ohu me ka ikaika, a o ka pouli hoi e aaki paa ana maluna o ka aina, a i ka hala ana o ka hapalua o ka mahina, oia no ka wa a ka ua i hoolei pau ai i kona ikaika a pau. O na makaainana ua ku a pilihua no keia ino nui, pii mai la ka wai o na muliwai a uhi iho la maluna o kekahi hapa o ka aina, a ua nui ka pilikia maluna o ka aina.

            I ke kokoke ana ma ii na la e hanau ai o ke aliiwahine, ua pii mai la na ao hakumakuma o ka lewa mai ke kukulu hikin mai, pa mai la kekahi makani, a luku iho la in a ululaau o italia a me na kauha’e, olapa mai la ka uwila, kui mai la ka leo o ka hekili, a na keia mau ouli kamahao i hooi loa aku i ka pilikia o na ‘lii a me na makaainana; a he pule me ka hap aka paa mau ana o keia ino. I ke kokoke ana mai o na la o ka nahunahu, ua oi palua ae la ka ikaika o ka uwila, ka hekili a me ka ua la wa i hoomaka iho aike aliiwahine i ka nahunahu, oia no ka wa i oi pa lima ae ai ka ikaika o ka wuila a me ka hekili no elua po a me hookah la. I ka manawa i hooi pa-umi ae ai ka pilikia o na ‘lii a me na makaainana, no ka mea, iloko o ia mau hora, ua iho mai la ka hau o na kuahiwi a uhi maluna o na laau; o ke kai hoi ua pii mai la a uhi pu maluna o kekahi hapa o ka aina; o ka wai o na muliwai, ua pii ae la a hu iluna o ka aina.

            He mau hora keia mau haawina, oia no ka wa i hoomaka ai o ke kuakoko mua o ke aliiwahine. I ka lua o ke kuakoko ua haalele pau iho la ka leo o ka hekili maluna o ka aina a pilipu ka hanu o na kanaka, a oia no ka wa i puka mai ka puhaka mai o ka ui Pomelia.

            I ka hemo ana mai ua lalau iho la ka olomana Kelaudila ike keiki a paa i kona lime. I ka nana ana iho he opuu maia kea no o ke keiki, aole hoi nekeiki e like me ka kakou e hanau nei.

            I ka ike ana mai o ke alii opio i keia haawina, ua kaumaha iho la oia a ku oa iho la kona poo ilalo, oia no ka wa @ pane aku ai ka olomana Kelaudila, E kuu keiki, e aha ana oe e ano e mai nei kou mau helehelena? Mai kaumaha kou naau, no ka mea, o kau keiki auanei ka mea nana e hookau aku i ka hoopai maluna o na kupua ino o ka lewa, aole hoi he mea nana e paa ia kona mana.

            Ia wa i kauoha ia aku ai ka ui o na hilana o Sekotia, oia hoi o Luisa, e kii in a mea a pau e pono ai o ke keiki. He manawa ole, ua hiki mai la na mea a pau, a i ka hoomaopopo ana iho o ka olomana Kelaudila i kea no o ua opuu maia nei, ua ike iho la oia ua like loa no ke kino o ka puukoko me ka opuu maia. Ike pu iho la oia i kekahi apana koko loihi e pili ana me ua opuu maia nei, o ka loa ma kana hoomaopopo iho me he la he 6 iniha; ma kekahi aoao o ua opuu maia la e waiho ana kekahi mea e like me ka maka upena, a mai loko mai o ua maka upena la e puka mai ana na alelo manamana o ka wuila. I ka ike ana o ka olomana Kelaudila i kea no o keia mau mea, ua pane aku la oia i kana mau keiki, O keia hookah ke kanaka kupua o kea o nei.

            I ka pau pono ana o na hoomaemae ana i ke kino opuu maia o ke keiki, oia no ka wai i kokolo mai ai kekahi ohu pohina iloko o ka rum ii wahio ai ka puolo, a lohe pu ia aku la ke kani kiki ko’u o na manu maluna pono o ka halealii, a o na kanaka hoi a pau e hooho ana. Auwe ka pohai manu nui e! Palua a pakolu ka hooko ana o na makaainana, ua lohe hou ia aku la kekahi mau hauwawa, e olelo ana kekahi poe, he hookah manu nui iloko o kela pohai manu, o ka nui o keia manu ua like no oia me kekahi kuahiwi, a o na manu a pau e pohai ana mawaho aku o ua manu nui la.

            Aole i liolio ua hookokoke iho la ua pohai manu la maluna o kaupoku o ka halealii, a oia no ka manawa i uhi iho ai o kekahi pouli nui maluna o ka aina, a no elua hora keia pouli ana. Iloko o kei manawa ua lohe ia aku la ka leo o na manu i ke kani kikoukou mai, a i ka wehe ana ae o ka poouli aole ka pohai manu a me ka puolo keiki, ua hao aku la ka ina wai maloo ka lau laau, ahu iho la ka hoka i ke keiki alii a me kana mau aliiwahine.

            Mahope iho o ka hoomaemae ana i ke kino o ke aliiwahine, ua pane aku la ke kama’liiwahine. E kuu aloha, he mea kupanaha maoli ka kaua keiki, eia ka he kohu like me ka opuu o ka maia. Pane aku la kana kane: Ua hiki no, e malama no kaua iaia, a ina he aloha mai ko na lani, alaila, e loaa ana no ia kaua he keiki i oi aku mamaa o kaua.

            E hele hoi ha kaua e nana.

            Ae, aia a pau ko’u mau aahu i ke komo, alaila, hele aku kaua e nana.

            I ka makaukau ana, ua hele aku la laua e nana. Ia laea i hiki aku ai ma ka rum ii waiho ai o ke keike, e hoaa mai an aka ui Luisa me ka hauhau ana o kona waha, me na waimaka e hiolo ana ma kona mau papalina. I ka ike ana mai o ka ui Luisa i kana aikane me ka laua kane e hele aku ana, ua holo mai la oia a mamua pono, ua kukuli iho la oia ilalo a pane mai la, E o’u mau hau e, ua aauhulihia kakou, a ua peiao no hoi au; o ka puolo, oia hoi ka kakou keiki, aole ia ma ka rumi, ua aihue ia paha oia, a ua lilo paha i ka poe hoomakakiu. Ia manawa i ku-o ae ai lakou a ekolu me ka leo kumakena.

            I ka lohe ana o ka oloman kelaudila i keia mau leo kumakena, ua hoomanao ae la oia e uwe ana kana mau keiki i ka laua keiki. No ia mea, hele mai la ua olomana nei a hiki imua o kana mau keiki, a pane mai la oia me ka leo kuoo: E a’u mau keki, mai hoopau wale i ko oukou waimaka ma ka uwe kumakena ana, e hoopau i ko oukou hana ana pela, no ka mea, i ka wa iloko o ka opu ua luhi oukou i ka hanai ana, a i keia manawa, aole o oukou luhi, no ka mea, aia ma ko’u aoao ia mea e a’u keiki. E hoi no ko oukou wahi; aole oukou e ike iaia a piha na makahiki elima, noka mea, ua lawe ia aku oia e ko’u pokii, ka mea i maka’u nui ia e na kupua a puni kea o nei. Nolaila, mai kaumaha ka naau, no ka mea, ua loaa aku la kona mea nana e malama iaia me ka maluhia. Aole no hoi au i ike i ke aupuni ana i lawe ai i ka moopuna a maua. Nolaila, e a’u keiki, e hoomama i ko oukou mau noonoo, a e noho hoi me ka maikai a me ka maluhia. E kuu keiki, e noho kaua a hala ka makahiki, a@i a , lele kaua e huli i ke aupuni i noho ai o kau keiki.

            E kuu makua, pela no kuu makemake, aia hiki mai ia mau la, no ka mea, o ka mea poluhiluhi o ke alanui e hiki aku ai i ka aina. Aka mamua o kokaua hele ana e kahea mua no au iaia, i ike ai kaua i ko keiki. Manao au, ina kaua e hele aku ana ma ko kaua makemake, aole no e loaa ana ia kaua.

            I ka pau ana o keia mau olelo ua huli hoi nui aku la lakou i ko lakou rumi me ka lana o ka manao.

            E na hoa hahaiaholo o ka moolelo o Laudila, e haalele ko kakou kamailio ana no ka halealii a me ke aupuni, a e huli ae ko kakou kamailio ana no ka pohai manu a me ka puolo a lakou e lawe la.

            I ka pohai manu i huli hoi aku ai i ko lakou aupuni, me ka lakou ukana makamae, elu po elua ao ua hiki aku a lakou i ke aupuni o lalio a ua lawe aku la lakou i ua puo’o nei a iloko o kekahi hale aniani, a waiho aku la i loko o ka rum ii hoomakaukau ia e lakou no ka lakou hanai alii.

            Ia manawa i ku mai ai ka manu alii oia hoi o Aetoahi a kukala mai la imua o kona mau makaainana, e makemake ana oia e hoike ma ii kona manao imu o kona mau makaainana manu, o ke kakahiaka o ka la apopo oia ko oukou wa e hele mai ai imua o;u no ka haawi ana aku i ko oukou mau kulana, i mea maluhia ai ka oukou hanai alii.

            Ua ae like mai la na manu a pau nui aku la i ka hoi noka lakou mau wahi iho. I ka puka ana mai o ka la i ke kakahiakanui, ua akoakoa mai la na manu a pau imua o Aetoahi me ka hauoli nui. I ke kaa pono ana ae i ka hora 9 ua ike ia aku la ka puka ana mai o Aetoahi a ku ana imua o kona mau hoa manu. Ninau mai la oia, Ua pau pono mai nei oukou?

            Ae, wahi a ka nui manu.

            Pane mai la oia. E o’u mau makaainana a mau hoa luhi hoi o ka hana ana i ko kakou aupuni, a mai ka uuku mai o ko kakou hokahua ana a hiki i ka nui ana a laula a lilo i aina, no ko kakou ana a laula a lilo i aina, na ko kakou mau nuku no i kukulu iho in a laau a me na pua aala o kokakou aina nei, i ke a manawa o ko kakou aina ka oi  o ka nana a me ka maikai. Ua manao no hoi au aole no he aupuni i like aku me keia ka nani a me ka aala o kona mau puu, ka nani kaoahao hoi o na ululaau, a o kea la o ko kakou mau pua, aole i loaa ma ka honua a ma ka lewa aupuni, ao’e no ma na papaku hohonu o ka moana; o ko kakou aupuni no ka oi, a ma keia mau mea a pua hookah no pua oi, oia no ka pua a kakou i kii aku nei a loaa i ke aupuni o italia, oia ka pua nana e hookaulan i ko kakou inoa a puni kea o nei.

(Aole i pau.)