Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 39, 24 September 1887 — Page 1
This text was transcribed by: | Vicki Duffett |
This work is dedicated to: | Halau Na Le Hulu I Kawekiu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
BUKE XXVI, HELU 39. HONOLULU, POAONO, SEPATEMABA 24, 1887. NA HELU A PAU, 2147.
HOOLAHA KAMAU.
GEORGE P. KAMAUOHA.
He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
—A HE MEA—
ANA AINA.
E loaa no ma Kohala Akau, Hawaii.
2091-ty
Telepone Heia 348. Panu Leia Helu 415.
Chas. T. Gulick.
Notari, a he Agena Hooiaio Palapala
hepa no na Paahana. He Agena haawi Laikini Mare
MEA LAWELAWE OIHANA
—A HE—
AGENA KOMISINA
Hea mea Hooponopono Waiwai Paa.
Aia ma ka Hale Pohaku o Kimo Kamihela,
@lia e pili koke ana me ko ke Kanikela Amerika, ainanui Kalepa, Honolulu, H. I.
2110-11.
A ROSA. (AKONI.)
LOHIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.
He Luna Hooialo Palapala,
KEENA HANA : MA KE KEENA LOIO KUHINA.
tf.
CECIL BROWN.
LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI?
he Agena Hooiaio Palapala no ka Mokupuni o Oahu
KEENA HANA : Ma alanui Kalepa
tf.
WILLIAM C. ACHI.
Loio a he kokua ma ke kanawai imua o na
Aha a pau o keia Aupuni.
He Mea Ana Aina a he Boroka ma na
naiwai paa.
Keena Hana. Helu 15, Alanui Kaahumanu
Honolulu, oia ke Keena mua iho nei o Kini
me Peterson. 2114-y
JOHN MAHIAI KANEAKUA.
LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.
HE MEA UNUHIOLELO MA KA OLELO
BERITANIA A ME KA OLELO HAWAII.
Keena Hana, Maluna ae o ka Banako o
Bihopa ma.
@yr.
JAMES M. MONSARRAT.
(MAUNAKEA.)
LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI
He Luna Hooiaio Palapala.
E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala
Hoolimilima, a me na palapala pili kana@@ @
@@ ma ka olelo Hawaii. @ala no ka h@@@@ ma
ka mo@aki ma na waiwai paa.
KEENA HANA. @
KAMAKA
@
WILLIAM McCANDLESS.
HALEKUAI BIPI O WILIAMA MA
KALALENA ma Ulakoheo. Na ano
Bipi a me na Ia a pau o ka makeke no na kumukuai oluolu. Uala Kahiki a pelaku.
@@@@l-@y.
EDISEPA FERIDO
KA HIENA KAULANA O BAGALIA
KA OLALI O NA MEA HUNA POHIHIHI
Ka Aina Lewa Pahaohao o Mauna Bevia.
Ke Kuhikuhi Puuone Poupou Kamahao, a o
ka Liona Hanu Meheu Pololei.
He Moolelo Enelani i unuhi ia no ke Kuokoa.
Ua aeaku la o Edisepa a iho iho la kona maulima elua, o kela o keia piha ka opu, aia laua nei no a maona, halulu ana na wawae o ka lio o ua luahine Umerala la mawaho, a pane koke mai la no ua luahine la penei:
Kahuhu, hauhauna kanaka mai nei hoi ko kakou wahi.
I kela wa i puana like aku ai na kaikamahine eono me ka pane ana aku, e ko makou haku, ua pau loa iho nei kau mau mea ai i keia kanaka mahaoi.
Pane mai la ua luahine la, heaha la hoi, ua hiki no hoi paha kana mau hana ana pela, aole hoi ia i ike i kau hana e hana aku ai iaia, ina e nui kona ikaika pakele oia, aku uuku kona ikaika maka oia iau aole e pakele.
Me keia mau huaolelo oia i pane ae ai a lele iho la oia ilalo mai luna iho o kona lio, a komo aku la oia iloko a hui aku la me Edisepa, a ninau aku la oia, owai kou inoa ?
O Edisepa kou inoa, wahi a ka pane.
Ahaha, o oe e Edisepa ka mea imi pohihihi, ka mea i olelo, ua noa ia oe na wahi a pau o ka lewa nei, ina he oiaio kau mea i olelo ai, alaila e akahele oe ia oe iho ano.
Pane aku la o Edisepa, ina ua aa kou naau e hoopoino mai iau, alaila, e hana oe e like me kou makemake, aohe mea nana e hookuemi hope i kou mau manao a pau, koe wale iho no ka lawa ole i ka ikaika e paio mai ai me au.
Pane mai la ua luahine ai kanaka la, he oiaio kau e pane mai la, aole no n@e i hopohopo kuu naau nou, aka, i n ea e ike ia ai o kou mana a me kou ikaika, @ia kau e ninau aku nei ia oe, hea@ a kau huakai o ka hiki ana mai nei i @ a aupuni nei ?
@ aku l@ o Edisepa, he elele au i @ a mai nei e imi i ke koena o @ hihihi, ina aia ia oe kahi i @ a oia kau e noi aku nei ia @ aia ia oe kahi i paa ai, e haawi @ ano i hoi aku ai au i kuu @
@ la ua luahine la, ae, ua @ la kau mea i hele mai nei @ e noho oe me au iloko @ a e nana au i kau hana, @ ia oe ke imi i na mea pohi@ e hana ai, ina e hiki io @ o oe ka helu ekahi o na lo@ imi i na mea pohihihi a puni @ holookoa, a ua hiki loa iau @ na ae, aohe kupua, ahoe kilokilo @ akua e like me oe e ke kanaka o @ nua.
@ ne aku la o Edisepa o na mea a @ au i manao ai e hana mai, e hana @ ua hiki i kuu ike ke hele pu me oe @ wahi a pau au e hele ai, a hoi mai @, hoike aku no au i kau mau mea a pau i hana ai me ka haule ole o keka hi mea au i hana ai.
I keia wa, pili iho la ua luahine la me Edisepa a o ka uku o keia pili ana o laua, oia no ka lilo wale o keia mea a Edisepa i imi aku ai.
I kela wa, pane aku la ua luahine la ia Edisepa, e komo ae oe maloko o ke ia lumi, a e ki aku au ia oe a paa loa. a hoonoho aku au i kuu mau kiai mawaho a hoomaka au e hele a hoi mai, alai la, hoike mai oe iau ina mea a pau au i hana ai.
Ae aku la o Edisepa, a komo aku la oia iloko o ua lumi la, a ki aku la ua luahine la a paa, a hoonoho aku la i kona mau kiai he 5 ko lakou nui ma waho aku hoi o ka lumi e kiai ai hoi i ua Edisepa la.
Ia Edisepa i paa aku ai ku ae la ua luahine la a holo aku la maluna o kona lio
I kela wa a ka luahine aikanaka e lele la, ua pili aku la kahi Setiwa mahope o ke kua o kona lio me kona ike ole iho e eia ka imo pohihihi ke hele pu la me ia.
A o ka noonoo o ua luahine ai kanaka la ma keia wa ana e lele nei, oia keia a aole au e loaa ia oe e kena mea imi pohihihi a o kou make aku ka hopena.
Maanei e waiho kaua e ka mea heluhelu i ke kamailio ana no ka luahine ai kanaka, no ka mea, aole e nele ana kona loaa a me kana mau hana, oiai, eia o Setiwa ka makalii loa ke hanu hele nei ma kona meheu, a e nana ae hoi kaua i ka mea kamahao o loko o ko Edisepa lumi e moe nei.
Oiai o Edisepa e moe hookahi ana iloko o kona lumi, ia wa, lohe ae la oia i ke pahupahu o kekahi mea maluna iho, me he kanaka la e hohoholo ana i kana hoolohe ae
No kekahi mau sekona loihi ko ianei hoolohe ana i keia mea pahupahu, akahi no keia a hoomaopopo ae, he kanaka ka, me he mea la nae he mau kapuai no ka wahine, oiai o ka nehe wale no o na kapuai ka ianei e lohe ana, aohe kamumu no ia mea, noonoo iho la oia i kana mau mea e hana ai, a hooholo iho la oia e hoao oia e kahea.
Nolaila, hookahea ae la oia malalo, owai keia mea a holoholo ae nei maluna ?
I kela wa, lohe mahui ae la ua Edisepa la i kekahi leo i ka pae ana iho maluna iho, owau no, o ka pua Oliana.
Kahihi ! he wahine io no ka oe, pehea la wau e ike ai ia oe.
Ninau hou ae la ua Edisepa la, heaha kau hana o kou lumi e noho mai la ?
He hana no o kuu nana i ka uwi o kuu mau kamaa, ka nanea i ka pahee o kuu lole, ke kilohi i ka nani o kuu mau helehelena, iau a kiei aku ma ka puka aniani o kuu lumi nei, mae na laau o ke kihapai.
Kahuhu, nani aku la oe, makemake ino no ka hoi ke kilohi aku ma kena puka aniani, i ike lihi aku hoi i ka nani a na pua e mae wale la, a i hookahi hoi ka mae like ana.
Iloko o keia mau olelo a Edisepa he ne mai la ka akaaka a ua kaikamahine la, a ninau iho la, owai hoi kou inoa?
O Edisepa au, wahi a ka pane, i ke aha la ?
Pane iho la ua kaikamahine la heaha hoi kau hana.
E imi pohihihi ana au, wahi a Edisepa.
Pohihihi o ke aha ? wahi hou a ka nohea.
O ke pohihihi a na mea a pau, ina na pohihihi oe ma kekahi mea, ua hiki no iau ke hoike aku.
Ia wa, pane mai la ua kaikamahine la. he wahi pohihihi no hoi kou e noho nei.
Pane aku la o Episepa, ina ua hoakaka aku au i na mea a pau imua ou.
I kela wa, pane mai la ua kaikamahine la, aia, e kali iki iho oe, e wehe ae au i ka puka, he uina ana, e like me ka halulu ana o ka hekili, aia hoi hamama ae la o lalo o ka papahele a ike iho la ua kaikamahine la ia Edisepa e noho ana me ka nohoa o kona mau helehelena.
I kela wa, haule iho la ke alapii a ua kaikamahine la a pii ae la hoi o Edisepa a hui pu iho la laua.
I kela wa a ka imi pohihi i hui ai me ka nohea. pane mai la ua kaikamahine ia peha oe i hiki mai ai i keia wahi?
Pane aku la o Edisepa, alia oe e olelo mai pela, oiai, he pokole ko kaua mau hora e hui ai, e hai mai oe i ka mea i pohihihi ai o kou naau a nau no ia e hoike aku.
Pane mai la ua kaikamahine la, ae akahi au a hoike aku ia oe i ka mea pohihihi a kou naau i lia mau ai i na po a pau a oia keia, ina po a pau alu au e moe ai, a iau i pauhia loa ai i ka hiamoe, hele aku la au i ka holoholo i ka lealea i na hana ano e o ke au au i ike ole ai, o ka mea apiki nae, iau i puoho ae ai mai kou hiamoe ana, aia hoi. aole au i hele, aole no au i hana lealea iki, a o ia mea kupanaha i loaa ai iau i kou wa e moe ana heaha la ia mea ?
la wa. akaaka aku la o Edisepa a pane aku la, o ia mea, he moeuhane wale no ia, he mea maa mau loa no ia i ka wa e pauhia loa ia ai e ka hiamoe, o a wale ae la no ?
Ae, wahi a ua nohea la, aole nae he maikai iki o kou noonooo no keia mau mea a pau, a e ninau aku ana au ia oe, heaha iho la kou hoike ana mai nei ou i keia mea?
Aole au i manao no ka uku ia mai, a e like me ka nani o kou mau hele helena pela ka nani o kou mau manao o loko, alaila ua ike no oe i ka uku, he mea na kaua e kaana like iho ai, a mai hai nui ae oe o lohe ia auanei.
I kela wa i hohola ae ai ka mino aka ma na papalina o ua kaikamahine la a pane mai la oia, ina oia ke koii o kou puuwai o ka inu wahi wai kau o Keanae, alaila ua lawa like ia ia kaua, a mai manao mai no hoi oe he naau makee keia i na mea i ono ia, aole, aole, aole loa au pela, he puuwai keia no ka nanahe, no ka pahee hoi me ka wawali no ka pakika hoi me ka mamau.
Iloko o keia mau olelo a ua kaika mahine la, aole e hiki ia Edisepa ke uumi iho i kona iini nui, a ia wa koke no i huikau ae ai na makau a ka lawaia i Wailua, a nalo aku la laua iloko o na hoinainau ana a ko laua manao, a kaua e puana ae ai:
Haukawewe ke kolopa me ka hao pine,
Ke uu nei ka melo la i Waahila.
He mau minute loihi keia a ua mau ui la i nalo aku ai, a i ea mai ka hana ua hele ua ui wahine la a nawali ke kino i kau a mea o ka hana luhi a ka ma kemake, me he mea la i pepe i ka wai o Niulii, "ua hiki no."
I ka mao ana ae o keia mau kuakoko a ke aloha, pane aku la o Edisepa, pehea, pau ae la paha kou pohihihi no ke eha koni.
Ae, wahi a ua ui la, pau ae la hoi paha ke pohihihi, ua ike ka hoi i na ai hoopau a ke aloha, nani io no.
He mau minute mahope iho o keia mau kukai olelo loihi ana a laua mawehe ae la laua i keia pili ana, a hoi aku o Edisepa a noho iho la hoi ua kai mahine hana mea ono la.
He mea oiaio, aole hookahi kiai i ike i keia mau hana a Edisepa me kona hoa, ua maluhia na mea a pau a ua hamau pu hoi.
Maanei hoi e ka mea heluhelu, e waiho iki iho kaua ia Edisepa e noho ana ma kona lumi, aohe mea i ike iaia, a o kana @i hoi, aia no ma kona @@@i @@ kona maluhia no hoi. he mea oiaio no hoi, aia ka manao pakahi iloko o keia mau ui no laua pakahi, a he hana nu ia no ko laua naau e nu ai.
E nana ae hoi kaua e ka mea heluhelu i ka huakai a ka luahine ai kana ka e hele nei a me Setiwa hoi e hele pu nei mahope.
Oiai laua e lele ana a hala he mau hora, hoea aku la laua i kekahi pani puka hao e iho ana ilalo o ka honua.
Oiai ua luahine la e ku ana mawaho o ua pani puka hao la, huli ae la oia i hope a nana aku la ina paha he mea kekahi e hele mai ana mahope o kona meheu.
(Aole i pau.)
He Hehi Sabati.
Ma ka la 11 o Sept. ma Halepala, Honuaula, Maui. Ua ike ia na hana pono ole a Mr. Ben. David, a eia mai kahi moolelo no keia kanaka.
Ma ka la 11 o keia malama, oia no ke Sabati, ua iho aku o Mr. B. David me kekahi pake mai uka aku o Makahiku, a hiki i kai o Halepala, a i ko laua wa i hiki ai i kai o Halepala, ua hele aku la o B. David a me keia pake e hahai i ipu na ka pake o ka nui o na ipu i hahai ia e laua, he haneri a oi aku nolaila, o keia hana ana a keia mau mea hehi Sabati, mawaena no ia o ka hora elua a me ekolu pela i ke koho aku, nolaila, o ka ipu i uhai ia maluna, he ipu haole, no ka mea, o ka mea nana keia mala ipu o Mr. Paakaula, a ua waiho ia ka malama ana ia K. Noa, a me Mrs. Napuku, aku, iloko o keia la, ua lilo ka olelo kauoha a Mr. Paakaula ia K. Noa a me Hauuku w, i mea ole imua o keia hapahaole, no ka mea o B. David, he kane manuahi no ia na ke kaikamahine hanai a Mr. Paakaula, oia ka mea i kii ai keia hapahaole i ka ipu, aka, ua olelo o Paakaula iau aole ona makemake i keia hapahaole, no ka hoo kano a no ke puhi i ka opiuma. Nolaila, ke ninau nei au imua o ke ao ho lookoa, a na oukou e hai mai i ka haina o ka ninau Aole anei he makai o Honuaula nei ? Aole anei ne luna ma kai o Honuaula nei? Aole anei he lunakanawai o Honuaula nei ? Aia la i hea ka mana hooko kanawai, eia no paha iloko o ka hale ahaolelo kahi i noho ai
E nana mai kakou i keia mau haua, he pono paha aole paha o ka poe i ike i keia hahai ana o B. David i ka ipu a Mr. Noa, Mrs. Hapuku, Mr. Kauakahi Mrs. Halehio, Mrs. Loe, o lakou ka poe ike maka i keia mau hana me ko lakou olelo mai iau, ina lakou he ike i ka hoolaha, alaila hoolaha lakou i keia mea hou ma ka nupepa, aka, ina e ekemu mai na waha o oukou, alaila he hiki iau ke pane hou aku.
JOSEPH KAAIKAULA.
HE MOOLELO NO
Lonoikamakahiki
KA
Pua Alii Keikie na Kalani.
Ke Alii Nui o Hawaii.
[KAKAU IA NO KA NUPEPA KUOKOA.]
EIA ka auanei e hui ana laua i Oahu nei, oia hoi ke aliikane o Hawaii a me ke aliiwahine mai o Kauai. O ka aina no la keia i holo i ka olelo, "Hui aku na maka i Kou." Hui ae nei nae hoi laua nei ma na pali hauliuli o Koolau.
I ka wa no nae a ua aliiwahine nei e moe pakii mai ana o ke alo ilalo, e nana mai ana kona mau maka mohaha mauka o ka aina, ma kahi a keia ala e hooheno aku nei, ua ike mai la oia i keia mau mea e pouliuli aku nei mamua o ka ihu o ko lakou nei mau waa, a ia oia i ninau mai ai :
"Owai hoi keia mau mea poeleele o ka hele ana mai o ke aumoe ?
Pane mai la ke alii o Hawaii, o maua no.
Poeleele hoi ka olua hele ana mai.
Ae no hoi, he poeleele mai hoi kau a koe mai. A o ka mea hoi keia e oleloia nei la i ka honi hewa i ka papalina o ka makama, i ka ua mea o ka poeleele.
Ae, he mea oiaio ia, aka nae hoi, he wahi hemahema liilii wale no ia. E oluolu olua e hale mai maanei, eia mai kahi o kanaka e walaau aku la ia olua.
Ae, he oleo maikai ia au e olelo mai la; a ua hookokoke io aku la laua nei ma ko iala wahi e moe mai la.
Ninau hou aku la ke aliiwahine : Mahea ka olua holoholo o ke kulu aumoe ?
Pane aku la laua nei: Maanei no a hoi aku no hoi maua i ko maua hale kamaaina e hooluolu ai no ka haimoe ana i keia po.
Kai no hoi he kamaaina olua no keia aina o Oahu nei ?
Aole maua he kamaaina, aka he malihini no.
Ehia anahulu o ko olua noho aina i Oahu nei.
Aole i anahulu, he hapa wale no ko maua hiki ana mai, a oia keia a kakou e hui pu nei me oe i keia po.
A mai hea mai hoi olua o ka hiki malihini ana mai ia Oahu nei?
Mai Molokal mai nei no maua a pae mai nei no hoi i keia aina i keia la.
He mau kamaaina paha olua no Molokai?
Aole maua he mau kamaaina no ia aina.
A ohea ka hoi ko olua aina? O Hawaiii ko maua aina hanau.
E oluolu mai ana anei oi i ka maua ninau aku ia oe i keia wa?
Ae, he oluolu no wau i ka olua ninau i na wa a pau.
A oiai ua hai ia aku nei ka haina o kau mau ninau e ke hoa haihai olelo, a ke ninau aku nei hoi maua ia oe: A ohea hoi kou one hanau?
O ka mokupuni o Kauai kou one hanau.
I aku la ke alii o Hawaii : Ke haawi aku nei maua i ko maua mahalo nui nou, no kou hoike pololei i kou one hanau e like no hoi me maua i hoike pololei aku nei ia oe mamua.
Ma keia wahi o ka kakou moolelo, e hai aku ka mea kakau: Ua haupu mua ke aliiwahine o Kauai i ke ala o ke kapa o ka O-u holowai o Olaa, o ke alii no o Hawaii keia kamahele alo kehau o Milolii, aohe no he mea okoa; o ka mea no nana ka heakai holo moana o ka au ana mai i ke kai loa.
Ninau hou aku la ke aliiwahine : O oe no anei ia e ke alii e Lonoikamakahiki, ka pua a Kalani ?
Ae, owau okoa no keia mai luna a lalo.
I kela wa ua hoolele paumi ia ka hauoli o ka puuwai o ke aliiwahine i kela manawa.
Ua ninau aku la no hoi ke aliikane : O oe no anei ia e ke aliiwahine e ka Ohaikawiliula?
Ae, owau no nei o kou kaikuahine aloha.
Ia manawa no hoi i kahea aku ai ke aliiwahine o Kauai. E oluolu oe e Lono e hele mai oe a e hoi pu kaua maanei; no ka mea nou kau huakai o ka holo ana mai noi.
Ae aku la o Lonoikamahiki i na olelo wa pahe a ke aliiwahine; nolaila, olelo aku la o Lono i kana keiki ia Hokuula.
E kuu keiki, e noho iho oe maanei, a e hele ae hoi au e halawai pu me ke aliiwahine o Kauai; ua ae aku la no hoi o Hokuula i na olelo a kona makua alii.
Hele aku la o Lonoikamakahiki a hui pu me ke aliiwahine, ma kahi a ua aliiwahine la e moe ana, malalo o ka pola o ko lakou waa.
Ke hoolohe nei na kanaka o ua aliiwahine nei, i na olelo a ua mau alii nei a i elua.
I ka wa o laua i hui ai i kahi hookahi, ua haawi ae la laua i ka makamaka wahi, o ka muki papalina, a mahope iho o ia manawa, ua hoomaka iho la laua e kamailio no na mea e pili ana i ko laua mau makua, a me ko laua noho ana i ke aupuni, a ia manawa i ninau aku aku ai ke aliikane i ke aliiwahine :
Mahea ka palena o kau huakai hele e ke aliiwahine a huli hoi aku oe no kou one hanau ?
I mai la ke aliiwahine : O Hawaii ka palena hope o kau huakai hele; eia ka auanei e hoopokole ia ana ka luhi o kau huakai hele. No ka mea, nou no kau huakai hele, a halawai iho la no kaua i Oahu nei; a ua hoopokole ia kou alanui hele.
Heaha kau huakai hele e pili ana nou ?
Eia ka'u huakai e pili ana ia oe. O ka olelo hoohiki a kou mau makua nou, e malama laua iau mai kou mau la opio wale, a hiki i ka nui ana ae nei; a o ka laua olelo hoohiki, oia no hoi kau e hooko ai, a oia hoi; ina e nui kou kino a mahuahua a kupono i ke kane, o ka mea nana e wehe mua loa i ka maluhia o keia kino o oe no e ke alii nui o Hawaii, aohe a ii e ae nana e wehe ka maluhia o keia kino, o oe hookahi wale no. Aia hoi a noa ae ka waha hewa ia oe, alaila, aohe hoi he nana ana aku a ka poe hope. O ka maka kehau mua ae no kai la @@ @@, @@ la i lohe mai oe e ke al i.
Heaha la auanei hoi ka hewa, aohe ia he mea pil kia, no ka mea, he man@u palupalu he ono, he hana hiki i ka mea hookahi ke hana.
He mea oiaio, ua hui kino io ae la no ua mau alii nei i kela po, a ola k nooko ana o ke aliiwahine op o i ka makemake o kona mau makua alii.
Mahope iho i ia manawa i hoopau ia ia o ia apana hana a ua mau alii nei, ua luana hoonanea iho la laua ma na hoohele kamailio ana, e like me ka mea maa mau i na alii o ia au kahiko, a pela no paha a hiki i keia wa.
Ia wa a laua nei e ala kamailio nei, ke ala like mai la no na hoa holo moana o ke aliiwahine, a pela pu no hoi me ke keiki a ke aliikane, ke ala mai la no hoi ia, e kali mai ana no o ka hoi aku o kona makuakane alii. Aka aole no nae i hoi koke mai kona makuakane, no ka mea hoi, ua hoonanea loa ia kona papa i ka loaa o kona hoa hoohena oia mau hora o ke kulu aumoe.
Ia manawa no a ua mau alii nei o haihai olelo ana, ua hoopuka aku la ke aliikane i kana olelo i ke aliiwahine:
Ua loaa wahi hua mele no oe e ke aliiwahine o Kauai ?
Ae, ua loaa no he mau wahi hua mele, he uuku no nae, aohe hoi i ka nui aku.
A pehea ia mau wahi hua mele e ke ali wahine ? He makamake kou e lohe aku i kau mau hua mele, malia paha hoi e loaa ae kau mau wahi hua mele, a hoohui ae hoi na wahi hua mele a kaua, o ka lawa no ka hoi ia o ke mele.
Ina pela ua pono, e hoolohe mai no nae hoi oe i ka pono o kau a me ka pono ole.
Oi ana, wahi a ke aliikane, i hoolohe aku hoi au i kau mau hua mele.
Ia manawa ke aliiwahine i hoomaka aku ai e heluhelu i kana mau hua mele, a oia hoi keia malalo iho:
"Aia la ke alialia ua o Mana,
Ke uhai ala ka wai,
Me he wai la ka wai,
Me he kai la ke kai,
O ke kai o ka aina-ko,
Kiola a haalele wale,
Noho au a muli,
Hoohewahewa mai oia i ke kula o
(Liauhaeleele,
Hele kaeaea pokoakoa o Kealia,
Hele Kealia o Aliopea,
Hele na nui a ola i kai o ke kupua
[la e—a, kupua,
Ala, ala, holo kou inoa e Lono."
He mau hua mele maikai hoi ha kau e ke aliiwahine o Kauai i kau hoolohe ana aku la, ku i ka nani a me ka maikai maoli.
I aku la ke aliiwahine, ua lohe no au i kou mau makuahine, ua haku ia no keia me e nou e ke alii
Ia wa ua hoomaka aku la ke aliiwahine e heluhelu aku i ke me e o ua inoa nei o ke alii Lonoikamahiki, e
like me ka mea i paa iaia, a pela oia i heluhelu ai imua o ke aliikane i kela po; aka, aole no i paa pono loa i ke aliiwahine mai ka mua a ka hope, na wahi i-i ana o ka mokupuni o Oahu nei, a ma ia mau hua mele i hoopaapaa ai o Lonoikamakahiki me ke alii o Oahu nei, me Kakuihewa, no keia inoa. Manao o Kakuihewa nona ka inoa, a manao no hoi ke alii o Hawaii nona ka inoa, a o ka oiaio maoli no ia, aole no ke alii inoa ole o Oahu nei.
Aia aku a mahope o keia moolelo e lohe aku auanei kaua e ka mea heluhelu, i ka hoopaapaa o ua mau alii nei no keia inoa, a e ike aku ana no nae kaua e ka mea heluhelu i ka lalau o ke alii o Oahu nei.
Ua hoopaanaau iho la no ke aliikane i na hua mele a ke aliiwahine a paa pono. A mamuli no o ke akamai o ke aliikane, ua haku aku la oia i ua mele nei o keia inoa a loihi loa. A ua manao mua no hoi o Lonoikamakahe-i, e lilo ana no keia mele i mele hoopapaa nui ia, mawaena ona a me ke alii Kakuihewa.
No ka manao no o ke alii o Hawaii, ua hui kino ae la laua me ke aliiwahine i kela po; a malia paha hoi i ka po elua aku e hui kino aku ai o ua aliiwahine nei o Kauai me ke aliikane o Oahu nei, no ka mea, ke manao nei no ke alii o Hawaii, mamuli o ko laua hui kino ana, ua ao mai nei ke a i wahine i ua mele inoa nei o ke alii o Hawaii ia Lonoikamakahiki, oiai oia no ua alii nei o Hawaii nona keia mee.
A i ka hui hou ana aku paha o ua aliiwahine nei, @ @ @ @ @ @ o Oahu nei, alaila e ao hou aku no paha a@a@e@ ua aliiwahine nei i ua mele inoa nei ona ia Kakuihewa i @ e alii o Oahu nei, eia e ko @o ana no ka hoopaaaa mawaena o ua mau alii kane nei no keia moa mele.
Ua loihi ka manawa i ala ia e ua mau alii la i kela po, ua wehe mai la ka pawa o ke ao i kau a mea o ke ala ana o ua mau alii nei.
Ia manawa, olelo aku la ke alii kane: E hoi paha maua ke puka mai nei ka Hokuloa, o ka malamalama loa ae no ia.
Ae, e hoi olua ua ike ae la no hoi kaua, ina no hoi oe e hoi aku e aloha aku oe i na makua o kaua, a me na 'lii hanau no hoi o kou aina, ae mai la ke aliiwahine, ae nau hoi paha ia e aloha aku i na makua o kaua.
Ia manawa ua haawi ae la na aloha mawaena o na lii a ielua, a ua haawi pu ae la no hoi na kahu o ke aliiwahine i ko lakou aloha nui i ke alii kane a pela no hoi ke alii kane i panai aku ia haawina he aloha maluna o na kahu o ke aliiwahine o Kauai.
A ia manawa i huli aku ai o Lonoikamakahiki a me kana ke ki i ka home noho o Kakuihewa, a ua hoea aku la laua i ka home o ke alii o Oahu nei, oiai no hoi ke alii o Kakuihewa e hoonipo ana i ka ona o ka awa o Puna.
Ua hiki aku la laua nei me ka ike ole ia mai e na kanaka o ke alii o Oahu nei, a haole aku la laua nei hiamoe me ko laua nei mau hoo e hiolani mai nei, "hana aku la ka uluna o Welehu ka malama."
I ke ao ana ae, ua ala mai la o Kakuihewa mai kona hiamoe ana, a ninau ae la oia i kona poe kanaka, auhea la ke alii o Hawaii a me kona mau kanaka?
Ei ae no i ko lakou hae kahi i hiamoe ai, ua lohi paha lakou la i ka holo ana mai o ka moana, wahi a kona mau kanaka.
I mai la o Kakuihewa, he keu paha hoi kou ona i ka awa, he noho wale ae nei hoi a o ka make koe, akahi no a ike i ka ona o ka awa, ke hele la ka hoi a pau ka ike, a pau no hoi kou ike ana i ke alii o Hawaii, ina no e pepehi ia iho au e ke alii o Hawaii o kou make no ia, aka, aole no pela ka manao o ia alii, a pehea la ko oukou ike ana i ke alii o Hawaii, ua ona no anei ia i ka awa e i ke me kou ona, i ka ike ole ae i ke kanaka a me ka hoa inu awa.
Mahope iho o ia manawa, ua kauoha ae la oia i kona poe kanaka, e hoomakaukau i na mea ai na ke alii o Hawaii ua makemake oia e malama mailani aku i ke alii Lonoikamakahiki, no kona makemake nui i ke kahili o ua alii la, oia hoi o Eele loualani.
(Aole i pau)