Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 42, 15 October 1887 — Page 1

Page PDF (1.80 MB)

This text was transcribed by:  Kerri
This work is dedicated to:  no na kupuna

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XXVI, HELU 42.      HONOLULU, POAONO, OKATOBA 15, 1887.    NA HELU A PAU, 215O.

 

HOOLAHA KUMAU.

 

@MY VAILLANCOURT ASHFORD.

AKEPOKA.

H@ L@, H@kaka, Pule ma ke Kanawai,

Kakauolelo, Lunahooponopono a me

ka hana ana @ na Palapala @olelo.

@LAWE ILOKO O NA AHA A

PAU O KE AUPUNI.

@ @ ia no na Palapala pili Kanawai a

@  Keena Hana Helu 21, Alanui Kalepa,

@ @ Hale                   (2150 1y)

 

GEORGE P. KAMAUOHA.

Ho Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

---A HE MEA---

ANA AINA.

 

E loaa no ma Kuhala Akau, Hawaii.

2091-1y

 

A ROSA  (AKONI.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

He Luna Hoolalo Palapala.

KEENA HANA: Ma ke Keena Loio Kuhina.

tf.

 

CECIL BROWN.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI?

he A@na Hoolalo Palapala no ha Mokupuni o Oahu

KEENA HANA:  Ma alanui Kalepa.

tf.

 

WILLIAM C. ACHI.

Loio a he kokua ma ke kanawai imua o na @ a pau o keia Aupuni.

            He Mea Ana Aina a he Boroka ma na @ wai paa.

            Keena Hana, Helu 15, Alanui Kaahumanu Honolulu, oia ke Keena mua iho nei o Kini me Pete@son.                   2114-y

 

JOHN MAHIAI KANEAKUA.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

HE MEA UNUHIOLELO MA KA OLELO

BERITANIA A ME KA OLELO HAWAII.

Keena Hana, maluna ae o ha Banako o Bihopa ma.

tyr.

 

JAMES M. MONSARRAT.

            (MAUNAKEA.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

He Luna Hoolaio Palapala.

            E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala @ @aiima, a me na palapala pili kanawai e @ @ ka olelo Hawaii.  Dala no ka hoaie ma @ maki ma na waiwai paa

            KEENA HANA:  Alanui Kalepa.

 

KAMIKA, KAKINA a me KINI,

LOIO, LOIO, LOIO.

KEENA HANA:  Helu -- Alanui Papu,

Honolulu.                    tf.

 

S. B. DOLE.

LOIO.  LOIO.  LOIO.

He Luna Hoolaio Palapala

KEENA HANA:  Helu 15 alanui Kaahuman

2079 ty

 

W. R. KAKELA.

@ A HE KOKUA MA KE KANAWAI

he Luna Hoolaio Palapala

tf

 

M. THOMPSON,

LOIO MA KE KANAWAI.

Keena Hana, aia iluna o ka Hale Pohaku o @ @ Campble, kihi o na alanui Papu me K@.  Honolulu.

HE LOIO IMUA O NA AHA.

            @ i makemakeia, alaila e haawi no oia @ na manao kanawai ma ke kakau ana ma ka pepa, no ke ano o ka hihia e manaoia ana e @ @ maluna o na olelo ike e waiho ia mai @  e ka mea nana ka hihia.                     2121-1y.

 

WILDER & CO. (WAILA MA.)

@ @ papa a me na lake kukulu hale @ ana a pau, a me na me n@ pono a pau @ ka hale.

            Kihi Alanui Moiwahin  me Papu.      tf.

 

E. G. HITCHCOCK.

            (AIKUE HIKIKOKI).

LOIO, A KOKUA MA NA MEA A PAU E PILI ANA MA KE KANAWAI.

E ohi la no na Bila Aie, me ka awiwi

            KOHALA  HAWAII

                                                2114-1yr.

 

S. K. MAHOE,

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

 

He Agena Hoolaia Palapala Kope na ke Mokupuni o Oahu.

 

He Luna Hoolaio Palapala Kepa Paahano no ke Apana o Waialua, Oahu.

            E loaa no ma Waialua, Oahu.              2128-1y.

 

WILLIAM McCANDLESS.

 

HALEKUAI BIPI O WILIAMA MA KALALENA ma Ulakoheo.  Na ano Bipi a me na La a pau o ka makeke no na kumukuai oluolu.  Uala Kahiki a pela'ku.

290@-ty.

 

EDISEPA FERIDO

 

KA HIENA KAULANA O BAGALIA

 

KA OLALI O NA MEA HUNA POHIHIHI

 

Ka Aina Lawa Pahaohao o Mauna Beria

 

Ke Kuhikuhi Puuone Poupou Kamahao, a o ka Liona Hanu Meheu Pololei.

 

He Moolele Enciani i unuhi ia no ke Kuokoa

 

A ia wa pane aku la o Edisepa me ke ano hoomaoe, pela io anei?

            Pela no ka hoi paha, wahi a ua luahine la.

            Ia wa ala ae la ua Edisepa la a pane aku la, ae e hahai aku au ia oe i na mea a pau e like me ke hiki ia'u ke hoike, a o ke koena aku oia ko'u make, aka, i pau loa alaila, oia kou make aku ia'u.

            Penei kau huakai ma ko'u ike ana ma ka moeuhane.

            Holo aku la oe maluna o kou lio a hiki i na pani puka hao e komo aku ai oe iloko o kekahi aina nani luaole.

            Ia oe i hiki aku ai i muliwai Omao mao, huli mai la oe i hope nei a nana mai la oe ia'u, me kou manao paha e hele aku ana au mahope ou, a no kou ike ole mai paha ia'u, pane ae la oe penai:

            A, o oe e ka mea imi pohihihi, he oiaio he akamai no oe i ka imi mea pohihihi ma ka aina honua, aka, maluna nei o ka lewa, aole loa e hiki ia oe ke imi i kekahi mea pohihihi a'u e hana aku ai ia oe.

            Pau ia, kahea oe i ua mau puka nei penei:

            "Umera Assarado Sesiona Udo Pusigorano.

            I keia wa i lele e mai ai na olelo a ka luahine Umerala penei.

            Auwe! pehea oe i ike ai ua olelo au me kela, manao au ua hele malu ae nei no oe mahope o kuu meheu?

            Pane aku la o Edisepa kahaha, pehoi oe i manao ai ua hele aku nei au ilaila, oiai ianei iho la no hoi au i noho ai a hoi mai la no hoi oe e moe ana au, kupanaha no ka hoi oe.

            Pehea la ka oe i maopopo ai i kela mau huaolelo a'u i olelo wahi a ka luahine kupua.

            Pane aku la o Edisepa, kahaha aole paha au i ike he pono hahai wale aku no paha ka'u ia oe, a nau wale no ka ae mai, oiai, o ka'u hana ia o ka imi i na mea pohihihi.

            I ka lohe ana o ua luahine nei i keia mau olelo, hoole hou aku la oia me ka pane aku penei, kahaha lalau loa kau mau mea e hahai mai nei, aohe wahi mea pololei iki, ua akaka no ia'u ka'u mea i hana ai nolaila, mai hahai hou mai oe no ka mea he lalau loa kau mau olelo.

            Pane aku la o Edisepa, ahe! he lalau iho la au ea, he lalau ko hele ana a ku malalo o ka mauna o Sedio, he lalau ko kahea ana i ka manu Rubi e we he mai i na pani puka o Mauna Aniani ea, kahaha he lalau ka ko komo ana aku iloko o ka hale daimana o Diabolo ea.

            I keia wa hoopuoho hou aku la ka leo o ka luahine Umerala penei:

            Kahuhu, ilohe ia wai ua hana au pela, hoopunipuni maoli no oe.

            Pane aku la o Edisepa, kahaha he hoopunipuni nae ko olelo ana me Debolo, he hoopunipuni no ko haawi ana i ke komo kaimana ia Debolo a ho o ia ai iloko o na alu eono o kona maka nui, oia no oe o ke akua pehu o ke kuahiwi la.

            Kahaha, nani ka nalowale ole o kau mau hana iloko o ka'u moeuhane, o na mea no a pau au i hana ai oia no na mea i loaa ia'u ma ka moeuhane,

            Pane aku la ua luahine kupua la me ke ano hoka penei:

            Kahaha, manao au aole paha pela, manao au ua kuhihewa paha oe.

            Pane aku la o Edisepa kahaha aole au i kuhihewa, in a ua kuhihewa au pehea i loaa mai ai ia'u keia komo, ko ko mo hoi au i haawi ai ia Debolo.

            I ka ike ana aku o ka luahine Umerala i kona komo, kulou iho la oia ilalo no kekahi mau minute, me ka helelei ana o kona mau waimaka a no kekahi mau sekona pokole aea ae la kona poo iluna a pane aku la oia, e ka mea imi pohihihi kupanaha, he oiaio ua loaa ka'u mea pohihihi i hana hookahi iho nei, a oia ka'u e olelo aku nei, i hookahi a'u mea pohihihi i koe e hana aku ai, a i loaa hou no ia oe, alaila o kau mau mea a pau e makemake ai, e hana no oe e like me kou makemake aka i loaa hou ole ia oe keia mea huna hou a'u malalo o kau hana o ka imi mea pohihihi alaila e make koke no oe ia'u.

            Pane aku la o Edisepa, ke ae nei au ia oe no keia mau manao ou a pau loa i hookahi wale no nae hana ana i koe, a i loaa alaila, aole oe e hana hou aku o ka hooko wale aku no i ka kaua mea e hana ai.

            Pane aku la ua luahine la ae ke hoohiki nei au, aole au e hana hou aku i mea pohihihi mahope aku o keia i mea e hoohana hou aku ai ia oe, a i keia, pau ka'u hooluhi ana ia oe, a o ka maikai wale no ka kaua e hana ai.

            Pane aku la o Edisepa ae ke ae aku nei au i kau, o ka'u ia i makemake ai, nolaila e hana oe ano, mai kali hou aku no kekahi manawa okoa aku.

            I keia wa pane mai la ua luahine Umerala la, ke makemake nei au e lawe aku ia oe mai keia lumi aku a i kekahi lumi okoa aku, a malaila oe e noho ai, me he mea la, i ike paha oe i ko noho hookahi a loaa he wa nou e hiamoe ai, a loaa kuu uhane ia oe ma ka moeuhane a me ka'u mau hana.

            Pane aku la o Edisepa ua hiki ia'u ke hooko i kau mea a pau e manao ai, aohe a'u kanalua ana ma ia mau mea.

            I koia wa lawe ae la ua Umerala la ia Edisepa maloko o kekahi lumi nani loa o na mea nani a pau o ka honua, he mau mea pale wawae wale no ia ma laila.

            Ma keia lumi i wehe aku ai ua luahine la a komo aku la maloko o kekahi mau lumi ekolu, a i keia poe puka i he mo mai ai oili mai la kekahi mau kaikamahine ekolu, a iwaena o keia poe kaikamahine ekolu o ka ipo kekahi a Edisepa i walea ai ma na hora mamua aku nei, e like me ka hoike ma na helu i hala.

            I ua põe kaikamahine nohea nei ekolu i oili mai ai, huli ae la ka luahine kupua a pane ae la ia Edisepa penei:

            E ka imi mea pohihihi maanei oe e noho ai eia kou poe hoa olelo, o na mea a pau o keia lumi ua noa ia ia oe, a e hoomanao nae oe, mai hoopa a ane he e lima nui i keia poe ekolu o haule kou ike pohihihi a poho kou luhi o kou hele ana mai i kuu aina nei.

            Pane aku la o Edisepa aole me oe ia mea a'u wale no ia in a au e hana i kuu makemake a lawa, no'u no ia pomaikai aohe nou, nolaiia o ka'u wale no ia oe, o kou hele hou aku ma kou alahui a na'u no hoi ia e noho a hoi hou mai oe.

            I keia a Edisepa e kukai olelo nei me Umerala, pii ae la kahi Setiwa a ma ka puka pepeiao o Edisepa, a hawa nawana iho la oia penei:

            E kuu keiki mai hoopa oe i kekahi o keia poe kaikamahine o loaa auanei ka ua, e hoomanao hoi oe he hana nui ka'u e hana nei, he hana hoi aia iloko o ka pilikia, in a oe e hookuli ana e ma make ana kaua, a poho ko kaua luhi o ka hoomanawanui oia ko kaua mea e lanakila ai, e hoomanao no hoi oe he oi ae ka nani o kau ipo Bakinelosa mamua o keia mau wahine ekoluy o ka lohe kou a malama oia ko kaua mea e pomaikai ai, aka i malama ole no hoi oe i keia mau kauoha a'u alaila e pilikia ana kaua.

            Kunou ae la o Edisepa me ka pane ana ae e malama no au i kau mau kauoha e kuu makuakane makalii.

            Mahope iho o keia huli ae la ka luahine Umerala a pane aku la i kana mau hanai ekolu penei:

            E a'u mau punahele e malama oukou i keia kanaka mai haawi oukou i manawa nona e hiamoe ai, mai ae iaia e puka mawaho a in a oukou e makaala iaia a hiki i ko'u wa e hoi hou mai ai, alaila o ka waiwai e loaa mai ana ma ka'u huakai, no kakou ia a pau 4, aka hoi i malama ole oukou e like me ka'u e kauoha nei, e lilo ana kakou a pau i ole imua o keia keiki imi pohihihi.

            Puana like mai la ua poe kaikamahine la, ae e hoolohe no makou i kau mau olelo a pau e ko makou makua, a aole makou e hookuli.

            I keia wa huli ae la ua luahine nei a puka aku la la iwaho, a ia wa pu no i lele aku ai kahi Setiwa a pili aku la ma hope o kaluahine kupua, a hoomaka aku la laua e hele no ka laua huakai hele.

                                    (Aole i pau.)

 

LAUDILA.

 

KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA

KAKAI MAUKA ME NA KAEI PALI O ITALIA

 

Ka Olali oke Kahua Kaua.

 

Ka Eueu nana i hookunihi ka Onchi malamalama o ka

La; ka Ui kelakela i malamaia mawaena o na kua-

hiwi me na kualono; ka nani nana i hoomalule

ka puuwai o na aliiwahine a pau o Europa

a i eha ka "eha lima ole a ke aloha,"

Ka Makani Puahiohio Wiliau o ka Hikina.

 

A o ke Kupueu Iwikani o ka Makakila

I KA ike ana o ka nui o na powa i ka haule a make ana o ko lakou alakai ua lele like mai la lakou maluna o na naita o ke alii opio, a halaoa ae la ka lakou mau pahikaua i ka lewa, na koi kaua e kani oeoe ana, a o na laau ihe hoi e olohio ana.  A no ka hapalua hora keia kaua ana me ka puai leo ole, pau loa iho la na powa i ka make me ka ahailono ole, a e ku ana hoi ke alii opio a me kona mau naita wiwo ole me ka hiehie nui.

            Huli mai la ke alakai o ke alii opio a pane mai la:  E kuu haku, ke ma nao nei au, e iho kaua a komo kino aku iloko o ke kulanakauhale o na powa, no ka mea o ka wa kupono keia e poi po aku ai i pau mai kekahi mau kanaka o ua mau alii powa la i ka make ia kaua.

            E kuu hoa'loha, wahi a ke alii opio, ua ae au i kou manao, no ka mea, oia ke kumu e hoopioo mau ia ai ko lakou manao a lilo i mea e kupilikii mau ai ko lakou mau noonoo ana.

            Ia manawa i iho aku ai lakou no ke komo ana aku i ke alanui kui o ka pakaua o na powa.  A oiai lakou i kaa pono aku ai ma ke poo o ke alanui pakui, ua pane mai la ko lakou alakai: E ku oukou maanei, a e hele mua ae au, a ua makemake pu hoi au i umi poe e hele pu ai me a'u, i lilo mua ka piko o na kaulahao ia'u, a pau kela poe kiai i ka make, alaila kahea mai au ia oukou, a o ka pau no ia o ka pilikia.

            Hele aku la ua alakai la a me kona mau hoa he umi; a ia lakou i hiki aku ai, ua lele aku la lakou maluna o na kiai a pepehi aku la a pau loa iho la i ka make.  Me ka hookaulua ole iho o ua alakai nei, ua kahea mai la oia i ke alii opio a me ka puali naita, e pii aku, a ia wa i pii aku ai lakou.  Hoopaa iho la oia i ke ki, a huna aku la ma kahi e.

            Ia manawa no i hoomaka aku ai lakou e iho i ke kulanakauhale o na powa, a ke ike mai la no hoi na powa i ke komo aku o keia poe, manao ole ae e o ka make keia e hoea aku nei imua o lakou.

            Ia lakou e holo nei iloko o ke kulanakauhale, a e motio ana hoi ka ihu o ko lakou mau lio no ka hale alii o ka powa Ileka, manao io loa mai la no na powa o ko lakou poe ponoi no la keia o ia puulu hookahi, a e lawe ana la lakou i na nu hou o ke kulanakauhale alii a hai aku i ko lakou haku alii powa, eia ka aole.

            Ia lakou no e nune ana, aia hoi, pau loa mai la na kiai a me lama kukui i ka haule i ka honua, a ia wa puoho mai la ka leo o na kiai:  He kipi! he kipi!! a ke pane ae la hoi kekahi:  E make ke kipi! e make ke kipi e pono ai, a e hoi uhane aku lakou mai ko lakou wahi i hele mai ai.

            Puhi ae la na kiai aku i koe i ka lakou mau o-le, e kahea ana no ke kaua; a iloko o ka manawa pokole, ua oili mai la na tausani powa mai loko mai o ko lakou mau lua huna, a hui ae la na aoao a elua me na leo hooho o na po wa e ikuwa ana ma no wahi a pau o ua mau lua una la:  E hopu pio aku i keia poe komohewa i ko kakou mau lua huna nei, a e kau aku i ka hoopai weliweli i uku no ko lakou manao haakei, a e make lakou me ka mainoino!

            A oiai na tausani o na powa i hui ae ai me na ukali o ke alii opio, ia wa no i halakau ae ai ka lakou mau mea kaua, e hili ana, e pale ana, e pahu ana, a e alo ana, a iloko o ka manawa i manao e hoea mai ana he mau kokua hou, ua pau loa iho la keia poe powa i ka make he 30,000 a oi.

            I ka ike ana o ke alii opio i keia lanakila i loaa ma kona aoao, ua kani iho la kana aka; a me ia piha hauoli, puhi aku la oia i kana o-le, a lohe aku la kona mau naita, huli hoi mai la lakou a akoakoa ae imua ona me na nanaina o ka hauoli, a huli hoi nui aku la no ko lakou wahi hoomoana.

            O ke alii powa Ileka hoi, oiai ka leo o na o-le a kona mau naita i pau iho la i ka make, e wawalo hele ana ma na kaiaulu pali o ko lakou mau lua huna, ia wa oia i puoho ae ai mai kona hiamoe ana a hoolono iho, a maopopo iho la iaia he mau leo hooho keia no ke kaua, ala ae la oia a puhi aku la i kana o-le, e kahea ana i kona mau hoa powa e akoakoa mai imua ona no ka hele ana aku e luku i ka enemi e holapu nei i ko lakou mau lua huna.

            I ka makaukau ana o kona pualikaua hui hewahewa, ua hoomaka aku la kona nee ana no ke kahua hookahe koko me ka puahi nui, me ka manao e loaa aku ana iaia ka hiapaiole o na kakai mauna o Italia, aka, ua heo mua kela, a e hamohamo auanei oia i ke kumu o kana laau newa o hoolehelehekii. 

            I kona hiki ana aku i ke kahua kaua ike iho la oia i kona mau naita e waiho mokaki ana i ka honua aohe hanu, a e nunulu ana no hoi kekahi poe iloko o ka muliwai koko, a ua nui kona kaumaha no kona mau naita e waiho a make ana, ka poe ana i kaena mau ai, na iwikani o ka makakila.

            Pii ae la ka inaina o kona puuwai a puni kona kino, a puana ae la i na huaolelo hailiili no ka mea nana i luku kona mau naita.  Huli ae oia me na maka hulili a ninau ae la:  Auhea iho nei ka hoi ka poe nana i luku iho nei ko'u poe naita me ka manaonao, ina e loaa mai nei ia'u, ina ua pa tausani aku au i ka hoopai maluna o lakou; a o ka poe e lilo mai ana he mau pio na'u, e koli ola aku no au ia lakou a puhi aku i ke ahi.

            Pane aku la hoi ka poe i ike pono: Ua manao makou, ina oukou e halawai he alo a he alo, alaila aole i akaka na ai a oukou, no ka mea, o keia mau naita a pau ou, ua like lakou me ka ole i hana ia mai nei, a huli hoi nui aku nei.  O ko makou manao koho, aole oe a me kou mau naita i heluia imua o lakou; a ma ko makou manao no hoi, me he mea la o ke keiki alii no paha keia o Italia, a o ka mea hoi i olelo ai, ina o ka mea i aihue ai i kana mau wahine a he keiki alii, a i ole, he powa paha, kona mau enemi ino loa ia; a malia oia paha keia.

            Pane aku la ke alii powa:  Aole ia, me he mea la o na naita pale umauma kila no o ka moi o Peresia nei, ka poe nana i luku iho nei i ko'u poe naita, nolaila, e kukuala kaua aku i ko kakou mau pualikaua, a e hai pu aku no hoi i ka lohe i kuu aikane, e kukala aku o ka hora 6 o ke kakahiaka e kai aku ai ka pualikaua no ke kulanakauhale alii o Peresia nei, no ke kau ana aku i ka hoopai maluna o ko'u enemi, oia hoi ka moi a me kona kulanakauhale.

            I ka lohe ana o kona mau ukali, ua kani pohapoha aku la ka leo o ka lakou mau o-le, a wawalo hele aku la ko lakou mau leo ma na welelau pali, a iloko o ka hapalua hora, ua puni ae la ua alii powa nei i kona mau tausani naita a me na alihikaua, a ia wa oia i haawi aku ai i ke kauoha, e like me na mea i hoike ia maluna.

            I ka pau ana o na kauoha a ua alii powa Ileka nei i ka haawi, ua huli hoi aku la kela a me keia no ko lakou mau wahi iho.  A i ke owehewehe ana mai o kaiao, ia wa i liuliu ae ai ua poe powa nei i ka lakou huakai pakaha i kai o kulanakauhale alii, a e holoke ana na naita maluna o na lio, e wawalo ana ka leo o na o-le i ka lewa, e aa ana na lamalama kukui ma na ipuka o ko lakou mau lua huna, a e kauluwela ana ke kulanakauhale holookoa.

            A oiai ua poe powa nei e hi-o ana, a e mau ana no hoi ke kani o na o-le, ia wa i oili mai ai ke alii powa Ileka me kona kahiko piha, a ia wa i ikuwa mai ai ka leo o na naita, e hoonani ana no ko lakou alii powa; a i ke kuu ana iho, ia wa ka pualikaua pakaha o ua poe powa nei i makaukau ae ai, a iwaena o na leo hooho hauoli a me na haawi aloha ana no ko lakou mau home lua, i hoomaka aku ai ka nee ana o ka huakai a ua poe powa nei.

            A, e o'u mau hoa hooipo o keia nananea, e waiho ko kakou kamailio ana no na powa, aia lakou ke nee la no ke kulanakauhale o Peresia, a e huli ae ko kakou kamailio ana no ka mea nona keia moolelo.

            Ia lakou i huli hoi aku ai mai ka luku ana i na enemi a hiki i kahi hoomoana o kona mau pualikaua a me kana mau wahine, ua hai aku la lako'i i na mea hou o ka lakou huakai, a ua nui ka hauoli o kona mau naita no ka lohe ana i keia mau mea hou.  Haawi aku la oia i ke kauoha i kona mau naita, e hoomakaukau ia lakou iho a me ka pualikaua holooko mamua o ke kani ana o ka hora 5, a ma ia hora no lakou e iho ai no ke kulanakauhale.

            I ka hiki ana mai o ka manawa i kauoha ia, ua hoomaka aku la ka nee ana o ka pualikaua o ke alii opio no ke kulanakauhale.  A i ko lakou hoea ana aku mawaho o ka hu'a o na laau, ia wa i kauoha ae ai ke alii opio i kona pualikaua, e noho lakou ma ia wahi, a e hakilo hoi i ka hana a na powa maluna o ke kulanakauhale; a me ia manao iloko ona i pane aku ai oia imua o lakou:

            E o'u mau naita wiwo ole, eia oukou ke noho nei, a owau hoi, ke iho nei au a me ka'u mau wahine no ke kulanakauhale alii, a eia ka'u kauoha ia oukou, e noho oukou me ka makaala no oukou iho, aole o ka noho me ka palaleha.  A o ke aloha no ko oukou.

            Lawe ae la oia he 20 o kona mau ukali, i mau ukali no lakou e iho ai i kai o ke kulanakauhale  Kau ae la hoi ua opio nei a me kana mau wahine maluna o ko lakou mau lio a hoomaka aku la ka nee ana o ka lakou huakai no ka hale alii.

            Ia lakou i hiki aku ai mawah o ka pa alii, kikeke aku la lakou nei i ka puka, a i ka hemo ana ae, ua komo aku la lakou nei, a ia wa no hoi i oili mai ai ka haku puuku o ka moi, a i kona ike ana mai i ke alii opio, kukuli iho la oia i ka honua ma kona mau kuli, a hiki i ka wa a ke alii opio i lalau iho ai a hookukulu ae la iluna.

            Poha ae la kona leo me ka haalulu a me ka ilihia nui:  E kuu alii ahonui a ilihia hoi, aole au a me ko'u mai i manao o kou mau la keia e hiki mai ai, eia ka e hiki e mai ana oe mamua o ka la e haule pio ai ke aupuni o Peresia nei ma ka lima o ka poe powa pakaha wale.

            Ia wa i pane aku ai ke alii opio:  E kuu hoa'loha, e oluolu e alakai aku ia makou imua o kou moi aloha; a ia wa no i komo aku ai lakou iloko o ka hale alii.

            I ka hiki ana aku o na alii opio a me ka puuku i ka rumi a ka ohana alii e noho ana me ke kaniuhu no ke kau mai o ka poino maluna o ka moi a me ka ohana alii, ua puiwa ae la lakou no ko lakou ike ana mai i na maka o ke alii opio, a me kana mau wahine a me kona mau ukali.  Ku like ae la lakou iluna a haawi mai la i na hoomaikai i na alii opio, a aia hoi ka moi ke naka haalulu la me ke akaka ole o kana mea e hana ai.

            I ka maha ana ae, ua kauoha aku la ka moi i kona puuku e hoomakaukau koke ia kekahi papaaina no ka hookipa ana aku me ka hanohano i ke alii opio a me kana mau wahine; a he manawa ole, ua makaukau na mea a pau, a ia wa lakou i haule aku ai no ka hoopiha ana i ko lakou mau opu me na mea i hoomakaukauia ma ka papaaina.

            Ia lakou ma ka papaaina, ia wa i komo mai ai ke aliikoa kiai puka a pane mai la:  E kuu moi, eia mawaho o ka pa alii he 25 naita, a iwaena o lakou, o ke alii powa kekahi, a ua makemake hoi lakou e ike ia oe, ina oe e ae ana e komo mai kela poe iloko nei, e hooko no kau kauwa e like me kou makemake e kuu haku.

            I ka lohe ana o ka moi i keia mea, ua haikea koke ae la kona mau helehelena me ka piha makau, a ae aku la i kana kauwa e hookomo o mai i ke alii powa, a me kona poe a pau me ia e komo mai.

            Ia wa holo aku la kahi koa a wehe hamama ae la i ka puka, me ka olelo ana aku, ua ae ia ka lakou noi, a ia wa no i komo mai ai ua poe nei.

            Komo loa aku la ua alii powa Ileka nei a me kana aikane a me 23 o ko laua mau ukali a hiki ana i ka rumi aina, a ia wa i panee ia mai ai na noho no ko lakou hanohano, a noho nui iho la me ke ano li-o o ko lakou mau helehelena, me ke a-u ana o na maka ma na wahi a puni ka rumi aina, a me ia ano no ke alii powa Ileka i pane aku ai i ka moi:

            E ka moi o Peresia nei, ke kauoha aku nei au ia oe, o oe a me kou ohana a pau, e ku koke oukou a hele aku, no ka mea, ua lawe ae nei maua i ka noho alii o Peresia nei a paa ma ko maua lima, no kou hana ana a me kou mau koa umauma kila i kekahi hana ku ole i ke aloha, oia kou komo kino ana iloko o ko makou wahi a luku oe i ko maua mau naita he aneane e 50,000 i pau i ka make; a nolaila, i uku kupono no ia hapa au a me kou mau naita, oia kou noho alii a me ke aupuni a maua i manao ai e lawe mai ia oe mai; nolaila, i keia la ua lawe maua i ka noho alii a me ke aupuni, a e ku oukou a hele aku me ka lawe ole i kekahi waiwai mai ka hale alii aku.

                                    (Aole i pau.

 

ROMURA.

 

KE KEIKI ALII O KA PUUWAI I IONA.

Ka mea i kapaia ka 'Opuu Rose' o na

kihapai, me ka Puuwai o kona la-

hui; a o ka Manu Aeto hoi o na

kualono me na Ululaau ano-

ano polikua o Alegelia.

 

@E IWIKANI EUEU O IA AU I HA@A

---A O KA---

Hookalakupua o Ka Makakila.

 

HELU 32.

HE kaikamahine keia i hanau ia mai mai ka puhaka mai o ka Moiwahine Ane Manu, me kana moi kane nona ka inoa o Lauwetera, a i lawe aihue ia mai e ua kupua la oiai oia i kona mau la opio, a oiai oia e auau ana ma kapa o ka muliwai Halona iluna o ka aina o aina omaomao, ua loaa iho la oia i ke kupua Boroneo a lawe ia aku la, a pela oia i noho ai he hanai na ua kupua ino la, me kona manao aohe eu nana e hoala kona hiamoe ua nanea.

            He 18 makahiki o ua kaikamahine la i keia wa a kaua e ka mea heluhelu e nanea nei i ka ono, a i ka ewalu o kona mau makahiki i lawe ia mai ai oia a noho malalo o ka malu o ke kupua Boroneo, a nona ka inoa a kona mau makua i kapa iho ai, ke kaikamahine alii Ane Heina Rama, o ka muliwai halana lana o Halona, a o ka opuu rose nohea o ka halealii Uhiwaiakanoe.

            I ka manawa i hoea aku aika lono i na moi no ka nalowale o Ane Heina Rama, ua paiakuli ae la na paia o ua halealii la i na leo kuwo o ua mau moi la a hiki i na kauwa lawelawe o ka hale alii e malama ana i ka maluhia a hiki ola aku i na makaainana a pau o ka aina.

A he mea oiaio, aia ua mau makua moi la iloko o ka wiliau ehaeha a mokumoahua o ke aloha pilipaa o ka laua kama iki opio ka mea a  ko laua mau puhaka alii oiaio i hanau mau iho ai a o ka ui hoi e kulai ai i ka naau kupaa o ka mea e kilohi aku ana maluna o kona oiwe kino, a ke haalipo la o Ane i ka po a me ke ao, me ke kahiko o ke kanikau eleele.

            No ia mea i hoala ae ai ka moi Lau setera i na pualikaua, me ka hoouna pu ana i na elele e kaapuni i ka aina laula o Gerinalena, aina omaomao, no la lehulehu i hala ae.

            I keia wa, aia ua moi naau ehaeha la iluna o na piko mauna e kau ana maluna o na hee holua, i kauwo ia e na lio eono iluna o ka hau, a iloko hoi o ka ua a hala na mile he nui loa, a pela i hoauanahele ia ai ka moi no na la he nui, a hiki i kona hoea hou ana iloko o ke kulanakauhale alii kahi a kana moiwahine e kali mai la me ka naau ehaeha o ke aloha keiki.

            He mea oiaio, aia ka aina a pau o Gerinalena ke noho la iloko o ka ehaeha a me ka kahiko o ke kanikau no Ane Heina Rama, a e na hoa kuwili o keia nanea au a e ka mea heluhelu e nanea iho la i ke ala kupaoa o ke Tubarose, nani ka ono au e ka mea hoohialaai e nuu iho ai, a e kakele hou ae kaua i hope i ka ka kaua koa puuwai liona, e nanea iho la me ka olu o ke kehau o ua aina la, a e makaikai aku i na ipuka kapu o ua halealii kamahao l@ o Laudera.

            I ka manawa i ai iho ai ua koa la a kaua i ka hua ohia, ua kahuli koke ae la oia he hua ohia pala weweo e kau ana iluna o ua kumu ohia la a kaua e makaikai aku ai i kana mau hana pahaohao kupaianaha nui wale imua o ke kupua Boroneo, a kaua e ka mea heluhelu e nanea iho ai i na hana aiwaiwa a ua kupua la.

            He mea oiaio, i ka hora mahope iho o ka ai ana o ua koa opio la i ua hua ohia la a kahuli ae ai a nalowale, ua pa iauma ae la ua poe kaikamahine la i ke aloha no ko lakou haku, a me ko lakou aliiwahine opio Sulamite ka ui e haaheo ai ka aina o Coresina.

            A o na leo kuwo o ua poe kaikamahine la na ia mea i hoonioni aku i ka hiamoe o ua kupua Boroneo la a puhi ae la oia i kana o-le lau laau fitu a iloko o ka wa pokole i hea mai ai ka mahele o na kaikamahine kiai o ka papa ekahi me na kahiko o ke kanikau e uhi iho ana iluna o lakou, a oiai lakou e ku ana imua o ke kupua, ua ninau mai la ua kupua la i ke kumu oka uwe ana a me na kahiko e kau iho la.

                                    (Aole i pau.)