Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 42, 15 October 1887 — LAUDILA. KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA KAKAI MAUNA ME NA KAEI PALI O ITALIA Ka Olali oke Kahua Kaua. [ARTICLE]

LAUDILA.

KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA KAKAI MAUNA ME NA KAEI PALI O ITALIA

Ka Olali oke Kahua Kaua.

ka Euru n&na i Sookunihi ka Onehi euiUen&Luna o k» La; k» L*i kelakeīa i malamaia mawaeai o na kuah;wi m«na ko.iJcno; ka naninaru i hoomalule ka puuwai o na aliiwahine a pau o Europ» a i eha ka "eha iinu ole ake aloha," h Hakaai Puahiohio Wiliu o ki Hilau. A o ke Kupaea Iwikani o ka Makakila IKA ike ana o ka nui o na powa i ka haule a make ana o ko iakou alakai ua leie like mai ia lakou maluna o na naita oke alii opio, a halaoa ae la ka lakou mau pahikaua i ka lewa, na koi kaua e kani oeoe ana, a o na laau ihe hoi e olohio ana. A no ka hapalua hora keia kaua ana me ka puai leo ole, pau loa iho la na powa i ka make me ka ahailono ole, ae ku ana hoi ke alii opio a me kona mau naita wiwo ole me ka hiehie nui. Huli mai la ke alakai o ke alii opio a pane mai la : E kuu haku, ke ma nao nei au, e iho kaua a komo kmo aku iloko o ke kulanakauhale o na powa, no ka mea o ka wa kupono keia e | poi po aku ai i pau mai kekahi mau ikanaka o ua mau alii powa h i ka ma- | ke ia kaua. E kuu hoa'loha, wahi a ke alii opio, |ua ae au i kou manao, no ka mea, oia ke kumu e hoopioo mau ia ai ko lakou manao a lilo i mea e kupilikii mau ai ko lakou mau noonoo ana. j Ia manawa i iho aku ai lakou no ke komo ana aku i ke alanui kui o ka paj kaua ona powa. A oiai lakou i kaa | pono aku ai ma ke poo o ke alanui pakui, ua pane mai la ko lakou alakai : |E ku oukou maanei, a e hele mua ae au, aua makemake pu hoi au i umi poe e hele pu ai me a'u, i lilo mua ka j piko ona kaulahao la'u, a pau kela | poe kiai i ka make, alaila kahea mai au !ia oukou, a o ka pau no ia o ka pilikia. Hele aku la ua alakai la ame kona mau hoa he umi; a ia lakou i hiki aku ai, ua lele aku ia lakou maluna o na kiai a pepehi aku ia a pau loa iho la i ka make. Me ka hookaulua ole iho o ua alakai nei, ua kahea mai la oia i ke alii opio a me ka puali naita, e pii aku, aia wa i pii aku ai lakou. Hoopaa iho la oia ike ki, a huna aku la ma kahi e Ia manawa no 1 hoomaka aku ai lakou e iho i ke kulanakauhale o na powa, a ke ike mai la no hoi na powa i ke komo aku o keia poe, manao oie ae e o ka make keia e hoea aku nei imua o lakou. Ia lakou e holo nei iloko o ke kulanakauhale, a e motio ana hoi ka ihu o ko lakou mau lio no ka hale alii o ka powa lieka, manao io loa mai la no na powa o ko lakou poe ponoi no la keia o ia puulu hookahi, a e lawe ana la lakou i na nu hou o ke kulanakauhale alii a hai aku i koiakou haku alii po~ra, eia ka aole. Ia lakou no e nune ana, aia hoi, pau loa mai la na kiai a me lama kukui 1 ka haule i ka honua, a ia wa puoho mai la ka leo ona kiai : He kipi! he kipi!! ake pane ae ia hoi kekahi : E make ke kipi! e make ke kipi e pono ai, a e hoi uhane aku iakou mai ko lakou wahi i hele mai ai.

Puhi ae la na kiai aku i koe i ka lakou m&u o-le, e kahea ana no ke kaua; a iloko o ka manawa pokole, ua oiii mai la na tausani powa mai loko mai o ko lakou mau lua huna, a hui ae la na aoao a elua me na leo hooho o na po wa e īkuwa ana ma na wahi a pau o ua mau lua huna la : E hopu pio aku i keia poe komohewa i ko kakou mau lua huna nei, a e kau aku i ka hoopai weliweli i uku no ko lakou manao haakei, a e make lakou me ka mainoino! A oiai na tausani o na powa i hui ae ai me na ukali o ke alii opio, ia wa no i halakau ae ai ka lakou mau mei kaua, e hrti ana, e pale ana, e pahu ana, a e alo ana, a iloko o ka manawa i manao e hoea mai ana he mau kokua hou, ua pau loa iho la keia poe powa i ka make he 30,000 a oi. I ka ike ana o ke alii opio i keia Unakila i loaa ma kona aoao, ua kani iho la kana aka; a me ia piha hauoli, puhi aku Ia oia i kana • !e, a iohe aku ia kona mau naita, huli hoi mai la ia* kou a akoakoa ae imua ona me na nanaina o ka hauoii, a huii hoi nuī aku la no ko lakou wahi hoomoana. O ke aiii powa lieka hoi, oiai ka l*o

0 na o-le a kona mau naita i pau iho la Ika make, e wawalo hele ana ma na kaiaulu pali oko lakou mau lua huna, ia wa oia 1 puoho ae ai mai kona hia* moe ana a hoolono iho, a maopopo iho la iaia he mau leo hooho keia no ke kaua, aia ae la oia a puhi aku la i kana o-ie, e kahea ana i kona mau hoa powa e akoakoa mai imua ona no ka hele ana aku e luku i ka enemi e holapu nei i ko lakou mau lua huna. t Ika makaukau ana o kona pualika|ua hui hewahewa, ua hoomaka aku la kona nee ana no ke kahua hookahe koko me ka puahi nui, me ka manao e ioaa aku ana iaia ka hiapaiole o na kakai mauna o Italia, aka, ua heo mua kela, a e hamohamo auanei oia i ke kumu o kana laau newa o hoolehelehekii. I kona hiki ana aku i ke kahua kaua ike īho la oia i kona mau naita e waiho mokaki ana i ka honua aohe hanu, a e nunulu ana no hoi kekahi poe iioko o ka muliwai koko, aua nui konakau* | maha no kona mau naita e waiho a make ana, ka poe ana i kaena mau ai, I na īwikani o ka makakila. Pii ae la ka inaina o kona puuwai a puni kona kino, a puana ae la i na huaI olelo hailiili no ka mea nana i luku kona mau naita. Huli ae oia me na maka nulili a ninau ae la : Auhea iho nei ka hoi ka pee nana i luku iho nei ko'u poe naita me ka manaonao, ina e loaa mai nei ia'u, ina ua pa tausani aku au ika hoopai maluna o lakou; a o ka poe e lilo mai ana he mau pio na'u, e koli oia aku no au ia iakou a puhi aku i ke ahi, Pane aku la hoi ka poe 1 ike pono : Ua manao makou, ina oukou ehalawai he alo ahe alo, alaila aole i akaka na ai a oukou, no ka mea, o keia mau naita a pau ou, ua iike iakou me ka oie i hana ia mai nei, a huli hoi nui aku nei. oko makou manao koho, aole oe a me kou mau naita i heiuia imua o lakou; a ma ko makou manao no hoi, me he mea la o ke keiki alii no paha keia o Ita!ia, ao ka mea hoi i olelo ai, ina o ka mea i aihue ai i kana mau wahine ahe keiki alii, a i ole, he powa paha, kona mau enemi ino loa ia; a malia oia paha keia. Pane aku ia ke aiii powa : Aoie ia, me he mea ia o na naita pale umauma kila no o ka moi o Peresia nei, ka poe nana i luku iho nei i ko'u poe naita, nolaila, e kukala kaua aku iko kakou mau pualikaua, a e hai pu aku no,hoi i ka lohe i kuu aikane, e kukala aku o ka hora 6o ke kakahiaka e kai aku ai ka pualikaua no ke kulanakauhale alii o Peresia nei, no ke kau ana aku ika hoopai maluna o ko ? u enemi, oia hoi ka moi a me kona kulanakauhale.

I ka iohe ana o kona mau ukali, ua kani pohapoha aku ia ka leo o ka lakou mau o-le, a wawalo hele aku la ko lakou mau leo ma na welelau pali, a iloko o ka hapalua hora, ua puni ae la ua alii powa nei i kona mau tausani naita a me na alihikaua, a ia wa oia i haawi aku ai i ke kauoha, e like me na mea i hoike ia maluna. I ka pau ana o na kauoha a ua alii powa lieka nei i ka haawi, ua h\;H hoi aku la kela a me keia no ko lakou mau wahi iho. A i ke owehewehe ana mai o kaiao, la wa i liuliu ae ai ua poe powa rei i ka lakou huakai pakaha i kai o kulanakauhale alii, a e holoke ana na naita maluna o na lio, e wawalo ana ka ieo o na o-le i ka lewa, e aa ana na lamalama kukui ma na ipuka o ko lakou mau lua huna, a e kauluwela ana ke kulanakauhaie holookoa. A eiai ua poe powa nei e hi o ana, a e mau ana no hoi ke kani o na o-le, ia wa i oili mai ai ke alii powa lieka me kona kahiko piha, a ia wa i ikuwa mai ai ka ho o na naita, e hoonani ana no ko lakou alii powa; a i ke kuu ana iho, ia wa ka pualikaua pakaha o ua poe powa nei i makaukau ae ai, a iwaena o na leo hooho hauoli a me na haawi alo* ha ana no ko lakou mau home lua, i hoomaka aku ai ka nee ana o ka huakai a ua poe powa nei. A, e o'u mau hoa hooipo o keia nananea, e waiho ko kakou kamailio ana no na powa, aia lakou ke nee la no ke kulanakauhale o Peresia, a e huli ae ko kakou kamailio ana no ka mea nona keia mooielo. Ia lakou i huti hoi aku ai mai ka luku ana i na enemi a hiki i kahi hoo inoana o kona mau pualikaua a me kana mau wahine, ua hai aku la lako*i i na mea hou o ka lakoa huakai, a ua nui ka hauoli o kona mau naita no ka *oh« ana i keia mau mea hou. Haiwi

aku la oia i ke kauoha i kona mau naita, e hoomakaukau ia lakou iho a me ka pualikaua holooko mamua o ke kani ana o ka hora 5, a ma ia hora no lakou e iho ai no ke kulanakauhaie. Ika hiki ana mai o ka manawa i kauoha ia, ua hoomaka aku la ka nee ana oka pualikaua o ke alii opio no ke kulanakauhale. Ai ko lakou hoea ana aku mawaho o ka hu'a o na laau, ia wa i kauoha ae ai ke ahi opio i kona pualikaua, e noho lakou ma ia wahi, a e hakilo hoi i ka hana a na powa maiu* na o ke kulanakauhale; a me ia manao iioko ona i pane aku ai oia imua o iakou : E o'u mau naita wiwo ole, eia oukou ke noho nei, a owan hoi, ke iho nei au ame ka'u mau wahine no ke kulanakauhale alii, a eia ka'u kauoha ia oukou, e noho oukou me ka makaala no oukou iho, aole o ka noho me ka |>aialeha. Ao ke aloha no ko oukou. Lawe ae la oia he 20 o kona mau ukali, i mau ukali no lakou e iho ai i kai oke kulanakauhale Kau ae la hoi ua opio nei ame kana mau wahine maluna o ko lakou mau lio a hoomaka aku la ka nee ana o ka lakou huakai no ka hale alii. Ia lakou i hiki aku ai mawaho 0 ka pa alii, kikeke aku ia lakou nei ika puka, ai ka hemo ana ae, ua komo aku Ia lakou nei, a ia wa no hoi 1 oiii mai ai ka haku puuku o ka moi, a i kona ike ana mai ike alii opio, kukuli iho la oia ika honua ma kona mau kuli, a hiki i ka wa a ke alii opio i lalau iho ai a hookukulu ae la ilun.i. Poha ae la kona leo me ka haalulu a me ka ilihia nui : E kuu alii ahonui a ilihia hoi, aole au a me ko'u moi i manao o kou mau la keia e hiki mai ai, eia ka e hiki « mai ana oe mamua o ka la e haule pio ai ke aupuni o Peresia nei ma ka lima o ka poe powa pakaha wale. la wa i pane aku ai ke alii opio : E kuu hoa'loha, e oluolu e alakai aku ia makou imua o kou moi aloha; a ia wa no i komo aku ai lakou iloko 0 ka haie alii.

I ka hiki ana aku o na alii opio a me ka puuku i ka rumi a ka ohana alii e noho ana me ke kaniuhu no ke kau mai o ka poino maluna o ka moi a me ka ohana alii, ua puiwa ae la lakou no ko iakou ike ana mai i na maka 0 ke alii opie, a me kana mau wahine a me kona mau ukaii. Ku iike ae la lakou iluna a haawi mai la ina hoomaikai i na alii opio, a aia hoi ka moi ke naka haalulu ia me ke akaka ole o kana mea e hana ai. i Ika maha ana ae, ua kauoha aku la ka moi i kona puuku e hoomakankau koke ia kekahi papaaina no ka hookipa ana aku me ka hanohano i ke alii opio ame kana mau wahine; ahe manawa ole, ua makaukau na mea a pau, aia wa lakou i hauie aku ai no ka hoopiha ana iko lakou mau opu me na mea i hoomakaukauia ma ka papaaina. 1 Ia lakou ma ka papaaina, ia wa i komo mai ai ke aliikoa kiai puka a pane mai la : E kuu moi, eia mawaho o ka pa alii he 25 naita, a iwaena o lakou, o ke alii powa kekahi, a ua makemake hoi iakou e ike ia oe, ma oe e ae ana e komo mai kela poe iloko nei, e hooko no kau kauwa e like me kou makema* ke e kuu haku. Ika lohe ana oka moi i keia mea, ua haikea koke ae la kona mau heleheiena me ka piha makau, aae aku la i kana kauwa e hookemo mai i ke alii powa, ame kona poe a pau me ia e komo inai. Ia wa holo aku ia kahi koa a wehe hamana ae la ika puka, me ka olelo ana aku, ua ae ia ka lakou noi, a ia wa no i komo mai ai ua poe nei. Komo loa aku la ua alii powa Ileka nei a me kana aikane a me 23 o ko iaua mau ukali a hiki ana i ka rumi aina, aiawa i panee ia mai ai na noho no ko lakou hanohano, a noho nui iho la me ke ano li-o o ko Ukou mau helehe* lena, me ke a-u ana o na maka ma na wahi a puni ka rutni aina, a me ia ano no*ke a'ii powa lieka i pane aku ai i ka moi : E ka moi o Pcrtsia nei, ke kauoha aku nei au ia oe, o oe a me kou ohana a pau, e ku koke oukou a hele aku, no ka mea, ua lawe ae nei maua i ka noho alii o Peresia nei a paa ma ko maua lima, no kou hana ana a me kou mau koa umauma kila i kekahi hana ku oie i ke aloha, oia kou komo kino ana iio ko o ko makou wahi a luku oe iko maua mau naita he aneane e 50,000 i pau i ka make; 1 nolaila, i Qku kupono no ia hapa au a me kou mau naita, oia kou noho alii a ene ke aupuni a maua i manao ai e lawe mai ia oe mai; nolaila, i keia ia ua lawe maua i ka noho alii a me ke aupum, a e ku oukou a heie aku me ka Uwe ole » kekahi waiwai mai ka hale alii aku.