Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 43, 22 October 1887 — LAUDILA. KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA KAKAI MAUNA ME NA KAEI PALI O ITALIA Ka Olali oke Kahua Kaua. [ARTICLE]

LAUDILA.

KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA KAKAI MAUNA ME NA KAEI PALI O ITALIA

Ka Olali oke Kahua Kaua.

• a F-" j . i i.-.t V.a On hi nuLienAUma © V* L*. U. i » r-« «ua* h:« , a;« »u «.u . ,r.«, k i r,»u datu i hooe&ai ak «a ū r. . amwah.n« j paa o Karvj*» a i r a "en- ,in»i ake ."1 Kihi Wilii: 0 h Eikiu. Aoke Kuuu«u Iwikaai o ka Makakll» IK.A iohe an 1 o k.i mji i k.'ia mau ua p.ine aku !a oia me ka ;iuuwai koa : O kena mau oielo a 'oiua, he mau olelo hakuepa wale no ! <cia a uiua, nu ka mea, aoie au ame 1 | '< t /u maa koa i hana i kekahi hana e | ike me ka olua i hoike mai nei; aole ! !oi au i haalele i ko'u ha!e alii, a aoie j »v) hoi au i upu e pii aku * powa malu 1 ko o'.ua mau naiu. I I waena ona k ikai kamailio ana īna-

r/aena o na powi a me ka moi, ua ku ao ke alii opio a pane mai la me ka leo waipahe : Ena powa, aole na ka m >i a aoie no hoi na kuna mau naita i luku ko olua mau naita, aka, na'u a me k'>'u mau ukali i iuku la lakoo, mamuii o ko lakou ltle kaua ana mai maluna o nakou ma ke ano powa, a pela makou t panai aku ai ia hnawina mainoino nialuna o lakni; a no ka olua mau olelo <ipaku ika moi o Peresia nei, ke ku nei au ma kona aoao i hoole aku imua o oiua a iniua hoi oke ao holookoa, lole oia a me kona ohana eku a hele 'Oai ka ha'.e aln aku a hiki ika wa a >lua e uhaki ai i ka maka o kuu pahi<aua, ke hiki nae; a o ka'u kauoha- ho-

po loa ia oiua, eku olua a hoi aku no olua wahi i hele mai ai. I ka bhe ana ona alii powa ina oielo ake alii opio, ua kika ho mai 1? na huuo'.eio aua mau powa nei me fce >cu ana ae iluna : Apopo e koli ola ia ai oe a nie kou ohana, a e puhi ia hoi Ike ahi keia hale alii; no'aila, e hoominao, he kaua nui ke hoouka ia ana i ni h »ra aumoe o keia po, ao ka hol » a mahuka ka pono, iho no pau ike ahi. He hookahi no huaoielo ake «ilii opio : Aia no la iko oukou m »nao. L 7 a pii ka ena o na powa m.imuli o na olelo hoouluulu a ke alii opi<», a ua kokoke maoii no e uiele, aka, ua emi pu wale iho Uno a puka aku la lakou ne ka piha ina ni a kau ae ia maluna oko lakou nuu ho a huli hui aku la no ko lakou wahi. I ka hala ana aku oua niau powa nei, aoie i liuliu, ua kena aku )a ke aii:

opio i kona m.iu ukali, e hoio a hai aku i kona mau pualikaua, t ku inakaukau lakou no ka wa e kahei i.i aku ai, a o.a ka lakou mea i hooko aku ai. I ka haia ana hc hapaiua hora, hooana hou aku )a oia i kekahi o koua iimu ukali e holo a hai aku j kona aliUikaua nui, e hoouna aku oia i 100 na* ita no ke kiu ana i na powa, a i ko lakou wa e ike ai i ka puali o na powa e aee tnai ar«, t holo loa aku kekahi o lakou a hai aku iaia, a oia hoi ka keia nau ukali ona i hooko aku ai. liolo hele aku la na naiU o ua opio nei a kaua mnloko o na ululaau, e hakilo ana, e hoomakakiu ana, a no hookahi hora ko lakou k«ii ana, ike aku la hkou i ka nee mai o ka pualikaua o na powa. Holcrae )a ka hauoli ona naita oke alii opio ma ko lakou mau puuw.ii pakahu no ka hco>!i kaua e hiki niai ana. Hoohuli ae la kekahi mau naita i ko lakou mau lia no ke kulanak.iuhale ali», kahi a ko lakou haku opio

e hoonanea ana. i ka hiki ana aku o na kiu, ua hoike aku Ui ke alii opio i ka nee mai ona potra t a ota kana i kauoha aku ai i ko na kahu lio e hauhoa la kona lia a e hoomakaukau ia hoi na pono kaua a piu. Kauoha aku )a no hoi oia ika moi o Percsia, e kauoha aku i kona mau koa ponoi e kiai ika hale *Ui me ka ae ole aku i kekahi powa e komo iloko ke hiki niai ka manawa e hooili uai ke kaua mawaena ona ame na powa. Ake waiho nei au 1 kanaiima o ko'u mau ukali i mau aiakai ro kou mau naita a e m*lama loa iakou ike kauoha mai ko'u mau ukali aku. Oiai na kauoha a ke a!ii opio i waiho aku ai i ka moi a nana ka hooko aku, kau ae U oia maluna o kona lio, a kamoe aku la kana huakai me kom inau ukali no ke kahua hoomoana o kona mJ»u puaiikaua, a hui kuka pu iho la oia me kona mau aiihikaua, o;ai na powa iu kokok» māi.

Ia u<v.i no e j:u, \jncu / aku !a ka ne 1 ha!uia ona ieo hjro o ( na p .vra, a e wa'A'a'o ht!e ni hua-! r [ oieio haihiii ina ko ia'iou mau wahj. Kauoha aku !a ke aiii opio i kona{ mau e h -oniaka ko !a<uu ntc ana imua; a oiai lakou i kaa pone Au ai inawaho o ka ululaau, ike aku !a iakou ina lan.a kukut e kau!u*r t la ana iwaenakonu oka pualikaua. Ike pu ia aku !a no hoi ka nui hewahewa o na I >jwa, a ika hora 4 o ke kikahīaka, iho la na povra mi kekahi k ila pūlaha'aha; ano ka puali hoi o ke ahi opio, ke nee malie aitu la no

iii3hope o na powa. I ke «o loi ana, hiki aku la na powa i ke kulunakauhale alii, me ka uhai aku no o ka pualikaua o ka kakou opio mahope o iakou. Ano ka moi hoi a n>t kona mau koa, aia lakou ke heopu mni la me ka makaukau malalo o na alakai ana ana ukah oke alii opio; a ika manawa ana powa i mana:> ole ai e loaa ana he mea e ai ma ke ala, ua lele kaua mai la na koa oka moi me ke kulana maikai a lakou i hookahua ai maluna o na powa, a he mea oiai <\ ua haale make aku la he mau tausani o na powa i ka honua, aka, he wahi unahi wale no lakou i ka puali holookoa. Oiai na powa e hoomau ana ike kaua me na koa o l a moi, ua hui mai la na pualikoa hope o ua poe powa nei me ko ke alii opio, a o ko lakou wa no ix i hoomaka mai ai e luku i na uowa e like me he ahi la e holapu ana i kekahi puu opalj, pela iho h i lnku mai ai na naiu o ua opio Ia a kaua.

I keia wa aua mau kae'ae'a nei e luku Ia i na powa, loheia aku la he leo auwe o ka pilikia iwaena 0 na powa, a ia wa i kauoha ae ai ke aiii powa Ileka i kona nrau mahele hope a me waena e kaua me keia poe keiki ai waiu e paani mai li me ko'u mau naita wiwo ole; aka, o ka kona mau na ta huaolelo e p .ne mai ai, e imi aku i ke ola oiai ka wa kupono; aole nae he hool mai o ua powa Iltka nei, a o kana huaolelo hope loa i pane aku ai, aole au e kuemi hope a hiki i ko'u xva e kakiwi ai i ka maka o ka'u pahikaua i ko iakōu mau

puuw:*l. Hoohuli ae la oia i kona lio a hulo aku )a no hope o kona puaiikai a, a ma kahi he hapalua miie, ike aku la oia i ka iuku mainoino ia mai o kona m..u mita; pii ae ia kona inaina a puni kona kino, a kuupau ;<ku la i ka holo o kona lio, a i kona kokoke ana aku, pane aku la me ka leo nui : Eka poe lapuwa.ie e manao nei e kulai ika mana a me ka ikaika o ka powa Ileka, ka mea hoi ana aupuni a pau o £uropa i kau ai ka we!i, ooe anei e na wahi keiki ai w.iiu ka mea e hoomaneoneo mai i ka pahikaua i kapaia eko Peresia nei a pnni, ka maiahulau nana e luku i ko sia nei, a oia anei kau e hoomane )neo mai.

I ka lohe ana o ka alihikaua nui o ke alii opio, ua pane aku la oia ; E ke nui, mai manao oe, ooe wale no kai loaa ia haawina, aka, alua kaua ilaila; aole oe i ike i ko'u wahi a mt ka'u mau hana, a o oe hoi e ka hupo nui. ua alr: wale oe a me kau mau hana inaua o kuu maka. Oleo'u mau kupuna e noho mai ia i Mauna Aniani, nani ko oukou hoohui ana ia'u me ka hana i kuluma la kakou, a ano e huli a e nana mai i ke oukou moopuna ma Peresia nei, a o ka ikaika a pau no ka mea e kalokalo ae nei.'a e iīi» kuu haku opio i aiii nui a i hoopake'e no na mea i loohia i ka poino e li<e me ka moi o Peresu nei. Ua nui na hana hoiuluhua a ka aii hikaua nui o na pualikaua o ke alii opio i ua po*ra nei, ana la mau huaOle-o i hooi loa ae i ka uiiani ana o ua powa lleka nei, a luai mai la oia i na huaole lo pono o!e. me ka uni-hi pu ana ae i kana koi kaua a paa mi kona iima no ka hookau ana aku i kona inaina ma luna o ka hiena o.M iuna Aniani.

Oiai no oia e oni aha a e wili ana i kana koi kaua i ka lewa» aia hoi paa aku la kona puanai i ka umii weU a ke keiki alii Laukila. Kupaka ae la oia me ka ikaika nui me ka m«nao hemo, eia nae, ua oi loa aku ke ooiea a me ka o keia mau liena ma kona ai. Hapai ae la ke ahi opio i ka powa Ileka a hookuu iho la iaia i ka honua, ua poniuniu, a ia wa no paa koke ae Im na hma a ine na wawae i na kupee hao kupua a ke alii opia I ka paa pio aoi o ka powa Ileka, kauoha m k ka alihikaua aui o k«

a!?i oplo ī m wel.»u akiu rae hema o kor»a mau p , .ja'ti t aoopuni ae ina;x wj nje ka .1 ua puni at!a na powa i ka puahkai a o ke a!i» opio. Ho f o aku 11 ua a;>hikai.a nei a ma kahi kiek e T k~hea aku !.t uia nse ka !eo nui moakaka : E r,a powa o Pcr.sia nei, eia ka manawa e haawi pio mai ai oukou, no Va n ina aole nukou e haawi pio mai, a!a la o ko ouko*i oia no auanei k.i luahs o ko ou'*ou paak;ki.

Oiai ka ieo o ua aiihikaua nei e wa ana i na pahukani o na p >wa, ua ikuwa mai !a ko lakou mau teo ahin e hooho ana : E pepehi aku i ktla kanaka, ka mea e olelo mai ia e haawi pio aku kakou «tnua o lakou; e heie aku kakou imua a e iuku aku me ka we'iweli i ko kakou mau enemi.

No ka hooko u'.e īa roai o na kauoha a ke alii opio ma c kt na alihikaua la, ua pii ae la kona wahi kai, a kauoha aku la i kona mau pualikaua e luku aku i na powa me k.i hookoe ole i ke* kahi o Lkou, a oia ka kona mau naita i hooko aku ai. lioko oka manawa pokole ua pau loa iho la na oowa i ka make, aua like na koko i hookahe i;i mai ko lnkou mau kino mai me kekahi moanaw-i nui a na waa e hoio ai, e laa ka nwi o na miiiona powa, pela no ka nui ona k >ko e kthe a wai ana maluna o ka honua. Kani pohapoha aku la ka leo oka o-le kahea, eiai ka lanakila kamah io e hoalii ana maluna o pualikaua o ke alii oūio, a ia wa i hui pu ae ai na naita a pau oua opio nei i kahi hookahi, a t ka mea nui a ke alii opio i makemake ai i kona mau luna koa, oia ka hele huli ana iwaena o ke kahua kaua i la n'ii o ka poe i make a ' hoehaia; i k;. huli ia ana aku, ua loaa aku he 4 k--£ me hookahi aliikoa i nwke, a he 1,000 koii i hoeh3ia. , ..

K.iuolia U'.aku li Y»a £*auka o k'a pua!i e lapaau kt»ke aku i na na tj i h«>haia; a o na mea i e lawe ni<> imua ona. Oiai na kino make ok< na mau n«ita e waih » ana imua o ke alii opi \ unuhi ae la oia i kana huewai Akama kupua 0 ke ola a pane iho la : Ma ka inoa o ke koiu kahi I e.nolele, ke lulu aku nei au i ka huna wai o ka huewai Akama maluna o oukou, a e ala mai no oukou me ke ola mai ka make mai, a e noho mau auan» i ka maemae īmua o oukou. I ka pau ana onu ulelo a ke alii opio, ia wa no t ala mai ai ua p ene mai ko laki>u waiho make ana i po wa, aku nui ;.na iluna me ka m .ik.«i kauoha aku Iu ke kOi oj,io, e hoi k «na mau naita i'oko ona pa kaua o Pere sia, no ka hoomaha ana ia lakou, aua

ae mai ia lakou. Oui na koa o ua opio nei e huli hoi ana no na na kaua, ua.huli hoi aku ia ua o{ ij nei me k(.na mau ukali no ka hale alii, a o ka powa Ueka hoi me ko na mau kupee hao no kahi hoopaahao, malalo oka mul&ma ana o na koa Pe resi.i. I ka hiki ana aku hoi o ke alii opio i ka hale ahi, ua makaukau na hookipa ana nona, a i hakaiia wde no iaia o kuna hoi aku. Kauoha mai la ka moi i ke ahi opio e hele e hoomaemae iai?, a pela hoi me kona mau ukalL Ku ae U lakou a hele aku la no ka rumi ausu, a luu aku la i'oko o na lua wai lipoli; o oua hale alii la, aka aole no ioi aku ka hui a me ke konikuni o u i ka wai inapuna o Mauna Aniani.

Huli hoi aku Ukou no ka rumi komo kapa, a hali hoi lea aku la no ka run<i hookipa, kahi a ka ohani alii e noho ana, a malaiia lakou i kamau iho ai me na oolopu waina a hiki wale i ko lakou hele ar.a aku no ka rumi aina. Ua ai a lawa, ua tnu a ua kena. Oiai na *hi e hoot?iha *na i ko bk u mau houpo lewalewa, me ke anoano eehia, ua loha aku la lakou i ke kani o na mea kani, ame mele huneni honehone ona puukam o Percsia Y ia wa ī ku ae ai ke «naina aiii i ku ae ai a hei aku la no ka rumi hookipa, a mai 1»ila aku no ka rumi hula, a he mea oiaio, ua piha hauoii ka ohana alii no na leo hone o na iede a me na keiki aiii o Peresia, a pela hoi me ka poe e hula ana.

Oiai na al i opk> e walea ana ika nanahe a me ka ilihii o keia mau mea kani, ku ae ia ka moi a heie mai U imua ona aiit opio a pane msi U : E a'u mau keiki, ua noi mai nei na aiii o Peresia nei, e huia pu aku oiua me »a kou, n » ke pio ana o ka enemi o Pcresia nei; a ua ae aku ua mau epio nei no keia noi mt ia mino aka. (4*i* i pmkj