Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 45, 5 November 1887 — Page 1

Page PDF (1.78 MB)

This text was transcribed by:  Kekai Kaeo
This work is dedicated to:  To my mother, for giving me a love of all things Hawaiian.

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE XXVI, HELU 45- HONOLULU, POAONO, NOVEMBA 5, 1887 NA HELU A PAU 2153

HOOLAHA KUMAU

George P. KAMAUOHA

He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

A He Mea

Ana Aina

E @@@@ ana Kohala Akau, Hawaii.

2091 1y

@@@EY VAILLANCOURT ASHFORD,

AKEPOKA.

H@lo@o, Hoakaka, Pale ma ke Kanawai

Kakauolelo, L@nahooponopono a me

Ha huna ana i na Palapala Hoolilo.

LAWELAWE ILOKO O NA AHA A PAU O KE AUPUNI.

E hana ia no na Palapala pili Kanawai a @ Keena Hana Heiu ai, Alanui Kalepa, H@@u Hale. (2150 1y)

 

A ROSA. (Akoni.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

He Luna Hoolalo Palapala.

KEENA HANA: Ma ke Keena Loio Kuhina.

tf.

 

Cecil BROWN.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI?

he keena Hoololo Palapala no ka mokupuni o Oahu

KEENA HANA: Ma alanui Kalepa.

tf.

 

William C. ACHI.

Loio a he Kokua ma ke kanawai imua o Na

@@@ a pau o keia Aupuni.

            He Mea Ana Aina a he Boroka ma na waiwai paa.

            Keena Hana, Helu 15, Alanui Kaahumanu Honolulu, oia ke Keena mua iho nei o Kini ma Peleison. 2114-y

 

John MAHIAI KANEAKUA.

            LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

HE MEA UNUHIOLELO MA KA OLELO BERETANIA A ME KA OLELO HAWAII.

Keena Hana, maluno no o ka Banako o Bihopa ma.

1yr.

 

 

James M. MONSARRAT.

(MAUNAKEA.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

He Luna Hoolalo Palapala.

            E hana ia no na Palapala kuai, Palapala Hoolimalima, a me na palapala pili kanawai e @@ ma ka olelo Hawaii. Dala no ka hoaie ma ka mo@aki ma na waiwai paa.

KEENA HANA: Alanui Kalepa.

 

KAMIKA, KAKINA a me KINI,

LOIO, LOIO, LOIO.

He @@@ HANA: Helu – Alanui Papu, Honolulu.

 

S. B. DOLE.

LOIO. LOIO. LOIO.

He Luna Hoolalo Palapala

KEENA HANA: Helu 15 alanui Kaahuman

2079 1y

 

WR. KAKELA.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

He Luna Hoolalo Palapala.

tf

 

M. THOMPSON,

LOIO MA KE KANAWAI.

Keena Hana, aia iluna o ka Hale Pohaku o Kimo Campble, kihi o na alanui Papu me Kalepa, Honolulu

HE LOIO IMUA O NA AHA.

            Ina i makemakeia, alaila e haawi no oia kona manao kanawai ma ke kakau ana ma ka pepa, no ke ano a ka hihia e manaoia ana e hoopii maluna o na olelo ike e waiho ia mai ana e ka mea nana ka hibis. 2121-1y.

 

WILDER & CO. (WAILA MA.)

Mea kuai papa a me na lako kuhulu hale na ana a pau, a me na mo no pono a pau no ka hale.

Kihi Alanui Moiwahia me Papu. tt.

 

EG. HITCHCOCK.

(AIKUE HIKIKOKI).

LOIO, A KOKUA MA NA MEA A PAU E

PILI ANA MA KE KANAWAI.

E ohi ia no na Bila Ai@ me ka awiwi

HILO, HAWAII.

 

S. K. MAHOE.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

He A@ona Hoolalo Palapala Kope no ka Mokupuni O Oahu.

He Luna Hoolalo Palapala Kepa Paahana no ka Apono o Waialua, Oahu.

E loaa no ma Waialua, Oahu. 2128- 1y.

 

WILLIAM McCANDLESS.

HALEKUAI BIPI O WILIAMA MA KALALENA ma Ulakoheo. Na ano Bipi a me na ia la a pau o ka makeke no na kumukuai oluolu. Uala Kahiki a pela’ku.

2002-1y.

 

LAUDILA.

KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA

KAKAI MAUNA ME NA KAEI PALI O ITALIA

Ka Olal@ oke Kahua Kona.

 

@a E@eu nana I hookunihi ka oa@hi malamalama o ka La ka U@kelakela i malama mawaena o na kuahiwi me na kuaionoi ka nani nana i hoemalu e ka puuwai o na ai@wahine a pau o Europa a i e@a ka e@a @ma @ie a ke aloha.

 

Ka Makani Puahiohio Wiliau o ka Hikina.

A o k@ Kupuou Iwikani o ka Makakila

Ia wa i pane aku ai oia, e a’u mau wahine, aole no o’u kanalua no ia mau mea, no ka mea, ina wau e kahea i ko’u mau naita iloko o keia Manawa e ike koke no olua ia lakou iloko o ka halapua hora.

Ke haohao mai nei paha oukou i keia hoomakaukau ana a ke aupuni o Sekotia i keia puali kaua nui, ae, e hai aku au ka mea kakau a penei no ia.

O ke kumu o ka hoomakaukau ana o ke keiki alii Sekotia, no ke ake no e hoao e kaili I ka ui Pomelia, a me Luisa, o ke kumu ia o ka hoomakaukau ana o ke keiki alii o Sekotia i mau pualikoa, me ka manao nae, e hopu pio i ke keiki alii Laudila a hoopaa i ka halepaahao, a oia auanei ka wa e ko ai kona makemake maluna o ka ui Pomelia a me Luisa.

O keia mau hana a ke keiki alii o Sekotia, aole loa i ike kona makuakane i keia hana puuwai eleele a kana keiki, aka, na ke au o ka Manawa e hoike mai i na hana a ua makuakane la e hana aku ai maluna o ua keiki la ana.

I ka ike ana o ke keiki alii o Sekotia ua makaukau kona pualikaua, ua hele aku la oia a imua o ke alii opia, a pane aku la oia pene :

E ke keiki alii Laudila, he manao ko’u e noi aku ana imua a@, @ oia noi keia: E ae mai oe e lilo ia’u ka ui Pomelia, a e male ia maua i ka la  apopo a o ka ui Luisa hoi, oia kau, a ina aole oe e ae mai ana I ka’u noi, alaila, ua makaukau au e hoolei aku ia oe iloko o ka halepaahao, malaila oe e kanikau ai nou iloko o na wa a pau, @ oia auanei ka wa e hooko ia ai ko’u iini maluna o kau aliiwahine.

I ka lohe ana o ke alii opio i keia mau olelo makona a ke keiki alii o Sekotia,ua pane aku la oia, aia no ia i kou manao, aka, ke hai aku nei au ia oe, aole loa au e ae a hiki i ka wa e hookahe ia ai ke koko o na aupuni o ka ua, oia no hoi ka wa e hooko ia ai kou makemake, ke hiki ia oe a me kou aupuni.

O oe e ke alii hilahila ole, ia oe i hiki ae i ko’u aupuni, aole au i hana mai ia oukou i ka mea ino, aka, ua hana mai au ia oukou me ka maikai, a ma kahi ka o ka maikai i hana ia mai, eia ka he ino ka mea e hana ia mai ana, nolaila, ke hai aku nei au ia oe, alole loa keia umauma i aahu i ke kappa o ka makau wale, aole hoi i papale kona poo i ka papale o ka hohe wale, a aole no au e haawi pio aku ana ia oe a hiki i kuu paa pio ana ia oe, a i ole, a hiki i ka wa e lele ai o kou po mai kou apahu kino ae, nolaila, e hoi oe ma kou lumi me ka nele, a e mihi oe no kau mau olelo i pane mai nei ia’u.

I ka lohe ana o ke keiki alii o Sekotia ua ulupuni loa oia a oia no kona wa i kena ae ai i kekahi o kona mau ukali e lele mai e hopu pio ia Laudila, me ka manao e paa pio ana ia lakou.

Mamua Ae o ka pa ana mai o ke kino o ke alii opio, ua haule a make aku la he eone mau naita o ke alii Sekotia iluna o ka papahele, no ka mea, ua loaa pono aku la i ka pahuna pahi a ka ui Luisa me ka eleu nui.

No ka ike ana mai o ke keikialii o Sekotia ua make kekabi o kona mau naita kiai kino, oia no kona wa i kena mai ai he @o mau nita e lele mai imua, a oia no ka wa a ke alii opio i kakele mai ai i kana pahikaua me ka puahi nui.

Iloko o keia manawa, ua hoouka ia kekahi kaua hahana iloko o ka lumi o ke alii opio a me kana mau wahine.

Iloko o keia manawa a ke alii opio e ulupa nei, oia ka wa a na ukali o ke lii opio i komo mai ai, a luku mai la me ka weliweli nui.

He hapaha hora mahope iho, aia hoi ua lohe ia aku la ka leo o ka Moi, e kahea mai ana, ua oki, ua oki, e kuu keiki hana hilahila ole, a puuwai makona, e hoopau i kou manao ino a hana lapuwale, mai ao oe e pakaha wale i kou hai waiwai.

Pane aku la ua keika puuwai makona la. kulikuli au ia oe, e hana ae e like me ka mea hiki ia’u ke hana.

Pane hou la ka moi, e o’u mau naita mai hoolohe i ka olelo a kela keiki lapuwale, e ku oukou me ka malie, aole oukou e hapai i ka oukou mau mea kaua, no ka mea, o ka mea a oukou e manao la e pakaha i kona ola makamae, he ahi aku ia, a he wela, he puuwai kona i piha i ka ahi o ka hopo ole.

i ka lohe ana o na naita o ka moi o Sekotia, ua hookuu iho la lakou i ka lakou mau mea kaua, o ke keikialii hoi ke hookikina aku la no oia in a naita e lele aku imua, aka, ua pane like mai la lakou, aole makou e hoolohe i kau.

Ia wa i kauoha aku ai ka moi e hopu pio aki i kana keiki, oia no ka wa i hopu ia aku ai ia keiki la a paa, lawe ia aku la iloko o ka lump hookipa, a i ka nana ana iho a ka moi i kona mau koa kiai kino, ia make he elua hane@i me kanalima o kona mau koa kiai kino ponoi.

oia ka ua moi ia i pane iho, a, make no oukou mamuli o ko oukou hoolohe wale i ka olelo a kela keiki lapuwale, a o kona ola no auanei ka uku panai mamuli o kana mau hana lapuwale.

Ia manawa i hele mai ai ka moi a kukuli mai la imua o ke alii opio, a pane mai la, e kuu alii haku, ua nui ku@ kaumaha no neia mau hana lapuwale a kela keiki, mamuli o kana mau hana lapuwale mail kona puuwai mako na ae, nolaila, ua nui kuu kaumaha a me ka luuluu o kuu naau nou no hana lapuwale a ka’u keiki, aole he mea e makala ia ae ai i keia mau mea a hiki i ka wa e hulihia ai o Sekotio nei.

Ina lii ma ka lumi hookipa, ua ninau aku la ka moi i kana keiki.

E kuu keiki, pehea la oe i aa aie hana i keia mau hana puuwai eleele i kamalihi@ i hiki mai i k@ kena aupuni nei. ka niea nana kaua i malama me ka maikai.

I ka lohe ana o ua keiki alii ne ii na olelo a kona makuakane, ua pane aku la oia, kulikuli au ia oe, aia walke no ka pau o kuu manao a hooko ia mau au, e like me ka’u noi, alaila, e pau auanei ka’u mau hana maluna o kona kino, no laila mai pane hou ia’u no ka mea, ua piha au i ka inaina nou no kou holo mahope o kuu enemi.

Nolaila, o ka manao o kau keiki nei, e make oe a me ko malihini mai ka ma ka aku o ka’u pahikaua.

I ka lohe ana o ka moi i na olelo a kana keiki, ua pane, aku la oia;

Mamua o kuu make ana i ka maka o kau pahikaua, e pono ae e ike mua i kou kino i ka manana ana iluna o ka amana li kanaka, a i ole ia, maluna hoi o ka paepae oki poo o kuu aupuni nei, a e kamailio mai ai hoi kou poo i kahi e mai.

Ia wa i hapai ae ai ua keiki alii nei i kana pahikaua me ka manao e mahe’e hapalua i ke kino o kona makuakane alii, aka, no ka nui kokua o ka moi, pe la iho la i pakele ai ka moi mai ka ma ka aku o ka pahikaua lokoino a kana keiki.

I ka pakele ana o ka moi, ua kauoha aku la oia i kona il@muku nui, e hoihoi ia ke keiki alii iloko o ka halepaahao, a hala na la elua, alaila, e oki ia kou poo maluna o ka paepae oki poo o kuu aupuni, e like me ka nui o kau mau hana lapuwale maluna o’u.

Ia wa, kena aku la oia e lawe koke ia aku kana keiki no ka halepaahao me ka hakalia ole

I ka hala ana o na la elua, ua kauoha ia aku la ka la e make ai ke keiki alii.

I ka hiki ana mai o ka la e li ia ai ke keiki alii, ia la pu no hoi i noi aku ai ke keikialii Laudila, e hookuu ia ke keikialii mai kona mau hoopai i manao ia e kau aku maluna ona, no ka mea, ua nui kona ehaeha no keia kau ia aku o kekahi koko alii kiekie o kou puhaka aole ia he mea e pomaikai ai o kou aupuni, ka lawe ana i ke ola o kau, keiki alii, he mea menemene loa kela ia’u.

Pane aku la ka moi, e kuu alii kuu haku, o kana mau hana i hana ai maluna ou a me a’u kona makua he mau hana wale no e kauoha mai ana ia’u e kau aku i ka hoopai mainoino maluna ona, nolaila, e kuu haku, aole au e ae aku ana i kau noi, o ka mea hewa, he make, o ka uku o ka mea po@o, he ola.

I ka lohe ana o ke lii opio i keia mau olelo paakiki mai ka waha mai o ka moi, ua pane aku la oia:

E ke lii ka moi, mai wikiwiki i ka huhu a mai hoomau i ka @aina a @o ka la, a e hoopau ae ia mai haawina, a e kii aku i kau keikialii a e hoihoi mai i ka halealii nei.

Ia wa nae, aole i pane mai ke alii ka moi, ua lilo ae la laua ma ka hoohele kamailio ana, ma na mea @ pili ana i ke aupuni, a me ke @@o o ka noho ana.

I ka hiki ana mai o ka @ e li ia ke keiki alii o Sekotia, ua ike ia aku la ke kulanakauhale o Sekotia ekau mai ana na kahakana lole kanikau, ike pu ia aku la no hoi ke kaoo ana@e o na ka naka no kahi o ka amana a me ka paepae oki poo, no ka ike ana aku i na he lehelena o ko lakou alii opo, ka mea a lakou i hilinai nui ai i mo@ no lakou, eia ka auanei, e lilo e anano kona ola iloko o kona mau la opip@@

I ke anaina i hiki aku @ ua komo aku la lakou iloko o ke kua o ka pa.

I ka hiki ana ae i ka h@a eiwa, ua kai ia mai la ke pio, a kululu ia iho la maniua pono o ka amana.

Ia manawa, pane mai laka ilamuku, e ke lii kuu haku, eia imu@o kou alo he elua mea nui, oia hoi k@a, amana a me kela paepae oki poo, @ ninau aku ana au ia oe, owai o laua kau e lawe ai?

Pane mai la ke keikialii aia no i ka mea i holo i kuu makuakane, aole e hiki ia’u ke koho i ka mea a’u e makemake ai, aia i ka mea kuu makuakane e koho ai.

I ka lohe ana o ka @amuku, i keia mau olelo a ke kei@@@ @a huli aku la oia hele no kahi a ka @i e noho mai ana.

I ka wa a ka ilamu@ i hiki aku ai, ua hahai aku la oia i @ mea a pau a ke keikialii i hahai aku a@ a oia ka ua moi la i pane ae ai me ke@l@ no nae o ko na mau waimaka pe@@

E kuu keiki aloha, ae no au i na nao e kau ana au ia oe ka hoopai, aka no kau mau hana pono@le e kuu keiki, nolaila au i manao ai e@au i ka hoopai maluna ou, a ina no n@ he aloha kona haku o kaua, alaila ua pakele oe mai ka make ae.

I ke kuu ana iho o @ olelo a ka moi ua kauoha aku la oia, e@awe ia aku kana keiki ma ka paepae @o poo, ua hooko aku la ka ilaamuku @ike me ke kau oha a ka moi.

I ke keikialii e ku @ ina ka paepae oki poo ke nana @ i kena kino holookoa ua piha oia@ka haalulu no keia mau hana lapuwa@@ i hana ia aku maluna ona, aka ma@i no nae ia o kana mau hana lapuwa@@ i hana ai mamua, a i keia manaw@ oia ka uku o kana mau hana ino.

I ka makaukau ana ua kauoha ia mai la e ka moi e mo@@o kona poo maluna o ka paepae @@@@, ia wa i hele mai a ii ka ilamuku @na helehel@ na o ke kaumaha a ku ih@ ma ka aoao o ke keiki alii me na @@aka e kiheahea ana ma kona mau @oalina a pane mai la oia penei:

E kuu kahu kuu a@@me ka naau mokumokuhua a me kaumaha e kau nei ma ko’u hokua@e ka puuwai hoi i piha i ke aloha e @@la nei i kuu kino, e kuu luhi, e haua aku ana au i kou mau lina a me mau wawae, no ka pahu hopu o kou@ ana ma keia ao, a hele aku oe ma@ma kahi i koomakaukau ia no kakou o ke aloha no kou.

@a wa i hana iho ai @ilamuku in a mea a pau o ha@ oih@@oia @a wawae o ke keikialii.

I ka paa ana, ua he@@ai la ke kahunapule a me ka poe w@l@we a me ka papa himeni, a ia @ wehe mai ke kahunapula i kana ma@ana, a i ka wa@nakonu, ua puka @@@ kekahi kanaka nui me kekahi ko@@i e @uamo ana iluna o kana hokua hulali o@inolino ana kona maka i k@naka o ka la, hele mai la ua kanaka a ku iho la ma ka aoao akau o ke @iali@, hook@@ iho la oia i kana koi m@ona kua iho, a waiho i ka honua, lel@@ai la oia a he elua kaina wawae m@ahi ana i ku mua ai, a ku iho la oia @laila, a aia no ke au o kana koi k@@ la i k@@a lima.

I ka nana aku i ua @ka nei, me he mea la he mau mak@ hea kona, o kona mau maka nae, u@@ i ka uhiia me ka uhi maka ma ka @ aku, a ma kona pauku kino o ka @ ia a me ka makona ke hekau ana @na o kona oiwi kino.

HE MOOLELO NO

Lonoikamakahiki

Pua Alii Kiekie na Kalani.

Ke Alii Nui o Hawaii

[KAKAU IA NO KA NUPEPA KUOKOA.]

I aku la oia in a kahu o kela alii, e aho paha e haawi mai ke alii o Oahu nei i makau, aho, ma@n@, paka, na ke alii hoi o Hawaii, i hoomaka aku hoi ka lawaia ana.

Hoole mai la na kahu o Kakuihewa, aole ma@a e haawi aku i ka lako lawaia o ka maua alii na kau alii, e holo mai no ke alii o Hawaii me kona makaukau lawaia, aho nui, aho iki, makau nui, makau iki, maunu nui, maunu iki, paka nui, paka iki, ipu holoholona no me ia e ike ia ai he alii lawaia, ua makaukau in a mea e make ai ka hoa paio o ka moana ke i-a. Nolaila, aole e loaa aku ka nakaukau o ka maua alii na kau alii hemahema.

Ina hoi ha pela, ua oki ae la no hoi, e ho@maka aku na alii a kakou e lawaia.

Ia manawa io no, ua hookaawale ma @ao aku la na waa o ua mau alii nei no ka makaukau ana i ka laua apana hana he lawaia, ke kani @ki la ka aka o na kahu o Kakuihewa, no ka ike ana mai la, aohe makaukau lawaia o ke alii o Hawaii.

I aku la na kahu ia Kakuihewa, e ko ana ko makemake, oia hoi, na kahili o ke alii o Hawaii, aohe ana makau a me na pono lawaia a pau, e manao ia ai o ka loaa o ka i a, eia hoi kekahi, o keia ko’a, aohe he ahi he mau i a kama@@ wale @o ko keia ko’a o Poo nei, nolaila, e ko ana ko makemake.

Ia manawa, ua hoopii paumi ia ka manao hauoli a me ka uilani o ka manao haakei o ke alii o Oahu nei, me ka manao kuhihewa, nana no la e kaili ae i ka hae o ka lanakila @a ko laua laua lawaia ana, eia ka auanei, no kealii no o ka la hiki mai, e lawe i ka haaheo a me ka lanakila ma ko laua lawaia ana @e naaupo ke alii o Oahu nei, a he naauao hoi ke alii o Hawaii, malalo o ke kuhikuhi ana a kona kahu.

I aku la o Loli i kana alii, ke ike ae la no oe i ka manao o ke alii o Oahu nei, a me kona mau kahu; ina o kau o ka hoonoho i@ka o ka aina ia’u, aole la e holo pu mai me oe, ma la o kou la no keia eo oe, a i ole make oe i ke alii o Oahu nei, no ka mea, aohe kaua i makaukau in a mea lawaia, mamuli o ko’u manao makee alii, au wale mai nei no mahope ou, o ko’u makee alii maopopo keia, e haawi ana au i ko’u kino no ka make, a e make ana wau iloko o keia manawa, i mea koi e lilo ai ia o eke eo a olua, o ka’u mau mea i ao aku ai ia oe, oia kau mea e hooko ai me ka pololei l@a, aia oe a hana me ka pololei: alaila, e loaa auanei ma ko kaua aoao ka lanakila.

Ia manawa, ua ike io iho la ke alii ua hewa io kana manao e hoonoho i kona wahi kahu iuka o ka aina, me kona manao kuhihewa e hana mai ana la ke alii o Oahu ne ii ka hana aloha iaia, eia ka auanei aohe he mau hana aloha a ke alii o Oahu nei, ua holo no i ka olelo keia aina o Oahu nei, “Oahu a ka maka ewaewa.”

Ia manawa i huli aku ai o Loki me kona mau maka e haloiloi ana o na wai maka i ke aloha i kana alii, i aku la, e kuu alii aloha, e kuu kanu hoi o keia mai iwi, ka i no e kanu ana la keia mau iwi i ka aina, eia ka e kanu ana keia mau iwi i ka moana o Oahu nei aloha oe.

I kela manawa, akahi no o Lonoikamakahiki a hoomaopopo ae la i ka olelo a kona kahu aloha a Loli, e make ana ka kona kahu i keia wa, ua olelo mua mai no o Loli i kana alii, aia a make ia, alaila eo ke alii o Oahu ia Lonoikamakahiki i ke alii o Hawaii.

Ma keia wahi o ko kakou hoonanea he mea e ka walohia a me ka ehaeha, me ka mokumokuahua o ka naau o ke alii o Hawaii no kona kahu.

I mai la o Loli i kana alii, ina oe e hoi a hiki i Hawaii, e aloha aku oe i ka aina, e aloha i na lii aloha in a koa, e aloha in a makaainana, a e aloha pu aku in a makani papubea o ka aina, e aloha aku in a mauna, a me ko lakou mau kappa kahiko m@@ mau, he hau, e aloha aku in a makalae o ka aina, e aloha pu aku hoi i ke kai maokioki a me ke ka hawanawana he mau kai aloha a ko laila kini, e aloha pu aku no hoi i na wai lele, ka wai hooipo aloha ia e na alii.

Ia manawa huli ae la i na hoa o @una o ka waa, a aloha aku la ia lakou a pau, aloha oukou e o’u mau hoa alo o ka make o keia holo ana mai nei, e hoi aku ana oikou me na kino ola a hiki aku i ka aina a ike aku i ka maka o ka ohana, e hoi aku ana hoi au o kakou me ke kino wailua a ike aku i ka aina a me ka ohana, e aloha nui oukou.

I keia manawa, ke uwe ho@nipo la ke alii no kona kahu.

I aku la o Loli i kana alii, mai uwe oe ia’u, e hooko oe i ka’u kauoha me ka pololei, mai nana oe ia’u i ka iwi koko ole, e aho e nana oe ia oe iho i ka iwi koko, malia hoi o hiki mai ia kahu ou o Hauna, a lilo aku hoi oe malalo o kona malama ana, o ka palena hope iho la keia o ka’u malama ana ia oe e ke alii, o ka uku no hoi o ko ai, i-a, kappa, a malo no hoi ou e ke alii, eia la o na iwi, aohe a’u uku e ae e uku ae ae e uku aku ai ia oe e kuu alii aloha.

La manawa i kulou iho ai ke poo o ke alii ilalo a kani iho la ko u, a i aku la, e, auhea oe e kuu kahu aloha, e koolilo a eke eon a ke alii o Oahu nei, e aho e lilo na kahili o’u a ielua na ke alii o Oahu nei, i hoi aku no kakou a hiki i Hawaii, kauoha hou aku i ka poe kapili namu o ka uka Olaa,, e pii hou lakou e kapili manu hou, oia hoi ka Oo hulu melemele o ka uka i Olaa, a i haku mai no hoi ka poe haku kahili, a loaa hou na kahili nunui e like me laua nei a e kappa hou ia ma ko laua nei mau inoa, i hoopakele ia ae kou ola, oia wale no ka’u hana aloha ia oe, ke ike nei au i koa aloha oi loa e pili ana no’u, ke haawi nei oe i kou kino no ka make me ka minamina ole i kou ola makamae.

I aku @a o Loli, mai noonoo oe no ko’u ola, o kani auanei ka aka a ke alii o Oahu nei, he oi loa aku ka pono a kulou haahaa mai ke alii o Oahu nei imua o ke alii o Hawaii, alaila, e olelo iho oe, ua makepono ka mauna ana o ke kino o kuu kahu aloha e make mamuli o’u o kana hanai alii, a he mea auanei ia nana e hookaulana i ko’u inoa ma keia mua aku, i ke kahu oi o kona aloha i kana alii.

Ia manawa, ua hoonau ae la ke alii @ kona manao kaumaha i kona kahu.

Ia wa, ua aloha ae la o Loli i kana alii, a mahope iho o ia wa, ua pepehi aku la o Lonoikamakahiki i kona kahu ia Loli a make, a ma na mea a pau a Loli i kuhikuhi a ii kana alii i kona wa e ola ana, ua hooko aku la no hoi ke alii, e like me na mea i hoakakaia ma na helu mua o k@ kakou moolelo nei, a pela no ke alii i hana aku ai.

I ka wa i loihi ai o ka lawaia ana a ke alii o Oahu nei, ua olelo aku la o Kawauhoha in a kanaka o luna o ko lakou waa, e nana aku oukou i ka nui o na kanaka o luna o ka waa o ke alii o Hawaii he oia mau no paha, aole paha.

I ka wa i nana aku ai o na kanaka o luna o ka waa, ua ike aku la no lakou, o na kanaka mau no o luna o ka waa o ke alii o Hawaii he elima ko lakou nui, oia keia:

Ke alii, Hok@@la, Kapahikomoanaikai@@, a o ka hok@@ o Lawalawaihonua ua hoala ia ae ka hokeo mai kona wahi i ho@@@oe ia ai mai ka waha o ka waa ma kahi o Loli, ma’aila, ka hokea i hoonoho ia ai, he pani no Loli, oiai, ua ike ae nei kakou ua make o Loli, ka mea ola uhane, a he mea ola kupua ke pani ma kahi o ka mea ola uhane i make aku ia, hu no hoi ka aka i kau a mea nui wale he akamei o ka immi ana a ia poe kahiko o Hawaii nei.

Ina paha i keia wa ia hana ana a Lonoikamakahiki ia Kakuihewa, ina paha ua koho lo@o o Kakuihewa nona, a hoopii ia i ke alii o Hawaii no ka imi loaa ma ka hoopunipuni, no ka mea, ua lilo ka hapanui o ka mokupuni o Oahu nei i ke alii o Hawaii ma ka loaa ana o ka ia he ahi ia Lonoikamakahiki. ma na h@@@ hoopunipuni a keia alii, malalo o ke alakai a kona kahu i make aku la.

I la wa a ua alii nei e hookiwikiwi ana i kana aho me ka makau, no ka mea @e he mea la e huki ana kana i-a.

Ia manawa i nana like mai ai na kanaka o luna o ka waa o Kakuihewa, a hooho mai la, ua paa mai la ka ia a ke alii o Hawaii, aia la ke hookiwikiwi mai la i kana aho ua loaa io aku la ka paha kana i-a, he ahi. Wahi a ke alii Kakuihewa.

Ia manawa, hole aku la na kahu, aohe e loaa iaia ke ahi, ina e loaa he i-a e ae no, malia paha, he opakapaka, a i ole, he mahimahi, a i ole he ulaula, a i ole ia mau ia, alaila, he kahala mo kuleia aku la, ke ikaika la ka huki ana a ka ia.

I aku la o Kakuihewa i kona poe kanaka, e ninau aku oukou i kana ia e paa la, he ahi paha kana ia, aole paha.

Ninau aku la na kanaka o ke alii o Oahu nei penei:

E lawaia ana ke alii o Hawaii hoolohe mai ana i ka ninau a keia alii o laua, a penei ua ninau la.

Heaha ka ia e ke alii o Hawaii i paa ae la?

Olelo aku la o Lonoikamakahiki i ka na keiki ia Hokuula penei:

E olelo aku oe, aole i maopopo ka ia, eia no la ilalo i ka hohonu, aole i ea pono ae iluna e ike pono ia iho ai ka ia, e i aku oe, ke manaolana nei no nae ke alii o Hawaii, me he mea la no he ahi no ka ia wahi ana, no ka mea, o ka huki ana no a ia he ahi he ahi, he oia ka mea e kokomo nei iloko o ke kai paka, he kaumaha ka huki ana o ia.

Ia wa, huli ae la o Kakuihewa a olelo aku la i kona mau kahu a me na lawaia, e eo paha auanei kakou i keia la i ke alii o Hawaii, ke olelo mai la he ahi no ka ia, he kaumaha ka huki ana, wahi a ua alii la o Hawaii.

Pane aku la na kahu o ke alii o Oahu, mai puni aku oe i ka olelo a ke alii o Hawaii, o ke a@o mau no hoi paha o oukou e na lii, hele i ka loa a i ka laula ka olelo a na lii, aohe paha he ahi o keia koa lawaia mai kou mau kupuna alii mai, o na ia no i maa o keia koa. A kakou e lawaia nei, i keia la, e @@o ana ka pili a olua ia oe, a e loaa auanei @a kahili au @ lia mau ai.

I aku la o Kakuihewa, e olelo hou aku oukou i ke alii o Hawaii.

Ia wa i ninau aku ai kona mau kahu pehea ua ia la au e huki la, ke ike p@no ia ae la no ke kino o ua ia la au he ahi?

Pane aku la ke alii o Hawaii, aole i ike pono ia a eke kino o ka ia, no ka mea ke huki nei no ka ia ilalo, aole i akakuu mai ka holo ana o ka ia, he @@a kau au o moku ae ka’u aho a lilo hoi ka ia.

Nohea moku ole hoi o ke aho, o ka naau no ka hoi Loli kea ho lawaia a ke alii o Hawaii.

I aku la o Kakuihewa i kona mau kahu penei:

Kea no hopohopo mai la au au i ke alii o Hawaii, o ko kakou eo i ke alii o Hawaii, o ka ohi no ia in a opapa no ka mea o ka kakou pili hookah no ke kahili o ke alii o Hawaii, mai ka lae o Makapuu e au ana i ke kai a ka pili o Okahe ma ka huli ma Kona.

Ia wa, ke lawe kiana la no mima o ke alii o Hawaii me kona akamai nui ma kea no hoopunipuni, ua make olai wale ke alii o Oahu nei.

Ia wa, kahea hou aku la na kanaka lawaia o ke alii o Oahu nei penei:

Pehea mai nei ke alii o Hawaii, he mahimahi paha ka ia, a i ole he ulua mokuleia paha.

I aku la o Hokuula, aole ia mau ia, me he mea la, he ahi no ka ia, no ka mea he kaumaha ka huki ana.

Penei ka mea i kaumaha ai, o ke poo ahi ia maloo pulu iho la i ke kai, o ke kaumaha ae hoi o ke lei hala a me ka lehua i ka pul@ ana i ke kai ua oi loa ke kaumaha o ua ia nei.

Ua pau ka lawaia ana a ke alii o Oahu nei, ke kau nei ka nana ana a ko lakou mau maka maluna o ke alii o Hawaii.

I ka wa i lawe mik@oi ae ai na lima o ua alii ne ii kana lawena aho iluna, ia wa kahea aku nein a kanaka o Kakuihewa.

Pehea ka ia a ke alii o Hawaii, ke ike ia ae la no? (Aole i pau.)

Ua hoopii aku o Lia@@@ F. Rals@on, ka wahine kane make a William Ralston, a mea nana i kukuli ka Banako o Kaleponi, no ka hoihoi hou ana mai i na @otele Palace me Grand ma Kapalakiko, ana i manao ai ua kolohe ia oia mai ia mau waiwai mai e William Sharron i make. O @a nui o ka waiwai io ma ke dala he $5,000,000.