Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 45, 5 November 1887 — AHAOLELO O 1887. KA WEHE ANA O KA MOI I KA AHAOLELO KUIKAWA. [ARTICLE]

AHAOLELO O 1887.

KA WEHE ANA O KA MOI I KA AHAOLELO KUIKAWA.

Ua weh? la iho nei ka Ahaole'o Kuikawa 0 ko Hawaii Paeaina, i kulike ai me ka mei i heolaha ia, a na ke Alii ka MOl Ka'akaua I. i wehe ua hale kau kanawai nei o ke Aupuni. Mamua ae o ka wehe ia ana o ka Ahaolelo, ua akoakoa ae na koa Honolulu Raifela a laina ma na aoaa o ke Kia Hoomanao o Kamehameha 1., a kaawale ke ala mawaena, ao ka puali puhi ohe hoi mamua pono iho lakou o ke a!o o Aliiolani Hale, a ua akoakoa pu ae no hoi malaila he heluna lehu!ehu o na makaainana o ke Alii ka Moi no ka makaikai ana 1 na hana o ka \s. Ua pihn mua 1» loko o ka rumi Ahaolelo i na luna nui o na Aupuni e, ka Adimnrala, na K»pena a me na Alii 0 na mokukaua Amehka me ko Beritania akoe kekapena. I ke kani ana 0 ka h©ra 12 ponoi. ua ike ia aku ka haule ana iho o ka Hae Kalaunu, a oia no hoi ka wa o na kaa u ka Moi me ka Moiwahine, ka Hooilina Alii, ke Kiaaina, ke K-ama Aliiwahine Kaiulani me ka Hon. A. S. (Jeghorn a me ke kaa 0 ko ka Moi Puuku C. P laukea me kana lede i holo mai ai a komo aku la iloko o ka Haie Aupuni mawaena o na ki pu hoohiwahiwa ana a na manuwa me ko Kakaako. Ia lakou i k«mo aku ai a noho, ua ku mai la ka Rev. A!cx. Mickintosh a hnawi aku la i na hoomaikai i ka Mea Mana Loa. Ika pau ana, ua ku mai la ka Moi a heluhelu mai i kana haio'elo ma ka olelo Hawaii mua a ma hope iho ka olelo Beritania, a o keia iho ua haiolelo la a ka Moi : / na ' Lii a me ka Poeikohoia :

Ih kahea ia aku nei oukou e akoakoa ma kcK.au ku i ka wa iloko o ka manawa kupono mua mahope o ko oukou koho ia o ke FCumukanawai hou, i mea e hiki ai ia oukou e hooponopono a hooluli i kekahi mau Kanawai i ike ia ua hiki ole ke hooko, ua kue i ke Kumukanawai a kue na olelo. Mawaena o keia ke Kanawai Opiuma a me ke Kanawai e hoooonopono *na i ka Oihana Koa o ke Aupuni; a me ke Kanawai e pili ana 1 na Notere i ka Lehulehu a me ko na Hui i Hoohuiia. O kekahi kumu no hoi i mea e hiki ai ia oukou e noonoo i ke kupono 0 ka hoololi ana ae i ke ano o ka lawelawe ana i na hana ma kekahi mau oihana o ke A'upuni i loaa ole i keia wa ka makaukau i makeniake ia. O na mea e pili ana i ka hoehana i ka aie ma Ladana, i hana ia ma ke ano aole i like loa me ke Kanawai Aie o i$S6, e kupono ana e hoololi ia ma kekahi mau mea. Malia paha e kupono ana e hoololi ia ke ano o ke kaana ana o dala i hookaawale ia no kekah» mau hana i hoakaka īa ma ia Kanawai, no ka mea, o kekahi aole 1 lawa, a o kekahi hoi ua nui mainua o ka mea e Uwa ai. Ke hoike aku nei Au i ko oukou noonoo ana ka hooponopono hou ana 0 ke Kanawai e hoopnnopono ana 1 ka Oihana Makai ma ke ano e waiho ia ka mana maluna o ia Oihana ma kahi e kau ia nei ke koikoi. E waiho aku ina Ko'u roau Kuhina imua o oukou i kekahi mau hoololi l ka Bila Haawina o iBS6 t i hana ia ma ka nana aku me ka nana pono ole i na ī loaa i manao ia t a e maopopo ana ia oukou ke kupono o ka hoemi ana i na uku makahiki a me na lilo e ae ma na wahi kupono, a me ka hoopau ana 1 na oihana makehewa a pau, i mea e kulike ai na loaa me na lilo oka Wai* hona. He mea lauoli nui Ia u ka hoike ana aku ia oukou ua hooloihi ia aku ke Kuikahi Paoailike me Amerika Huipuia no ehiku makahiki no na kumu no i like me ko ke Kuikahi uiui,! me ka pakui ia o kekahi olelo e haawi ta i oa moku aupuni o Amenka Huipuia ka pono kaokoa e komo ana ma ke Awi o Puuloa, a e kukulu malaila i wahi hoahu nanahu a hana moku.

Ua hana ia kew niahope iho o ka noonoo akahele k>a ana a me ke kukai ini mawaena o Ko'u Aupuni a me ko Amenka Huipuia, no ea manao maoli oia pakui a ea aeiike ia me km heomaopopo pooo ana. aole i haawi ia kfkahi aina aole no hoi i hoemi ia ka mana a kuleana o ke Aapuni Hawaii ma ia wahi, a o ia oono kaokoa i haawi ia e pau ana no i ka manawa e pau ai ke Kuikahi. Ke manao nei Au o kekihi keia o na haoa ano nui loa iloko o Ko'u noho Alii ana, a ke manao io na Au na ia mea e hoala hou i ka holomua ma na oihana kalepa me ka pomaikai i hoomaka me ke Kuikahi Panailike. E NA 'Lll A ME KA POEIKOHOIA : Ke kukala aku nei Au, ua weheia ka Ahaoleio o ke AupunL Mahope iho o ka heluheiu ana o ka Moi i kana haiolelo ua hoi hou aku la ia me na Alii e ae no ko lakou mau wahi. ! LA HANA MLA, XOV. 3. j Hoomaka na hana ma ka hora 2:30 Poaha; luna hoomalu ma ka manawa Hon. H. A. \Videmann ma ka noho. Ma ke noi a ka luna hoomalu e lawe ka Hale i ka mahele olelo W. L. Wilcox i kakau olelo no ka manawa, aponoia. Noi hou mai oia ia Hon. O. Nawa : hine e wehe ina hana me Inppule, aponoia. Mahope oka pule ana, uaT kahe? inoa ia na hoa i akoakoa e like me ia malalo iho: NA KUHINA. His Ex \V. L. Green, His Ex (». Brown, His Ex L. A. Thurston, His Ex C. W. Ashford. NA 'LII AHAOLELO. S. G. Wilder, J. I. Dowsett Sr, W. R. Cast!e, W. O, Smith, H. WaUrhouse, J. Ricbardson; H. A. Wideman J. Wight, D. H. Hitchcock, G. N. \Vilcox, M. P. Robinson, A. Voung, A. }eager W. E. Foster, H. P. Baldwin, E. H. Bailey, J. Campbell, P. N. Makee. S. C. Luhiau, C. Notlev, C. Wall, H. S. Townsend, C. Bertleman, Geo. H. Dole. NA I.UNAMAKAAINANA A. P. Kalaukoa, A. Kauhi, C. Brown, F. Brown, E. Helekunihi, W. H. Rice. F. Hustace, J. I. Dowsett Jr, D. L. Maone, C. F. Horner, W. H. Daniels O. Nawahine, J. U. Kawamui, D. Kamai, H. Deacon, W. A. Kinney, Jno. Maguire, J. D. Paris Jr, G. P. Kamauoha, A. S. Wilcox, F. Gayj A. P. Paehaole, J. Nakaleka, J. Kauhane. Ona inoa hope ekolu aole i hiki mai, Noi 0 W 0. Smith e lawe ka Hale i na fula oka 1872/ Hdololi *o W. R." Kakela'i ke noi e lawe ka hale i keia mau rula no ka wa wale no a makau kau na rula hou o ka Hale; ke hoomakaukau ia nei i keia wa. Ninau ia ka hoololi a aponoia. Noi o C. Brown, e nana ia na hookohu ona hoa i akoakoa mai ma ke 1 koho ana i Komite. Aponoia a kohoia oC. Brown, Gay, me Hustace, na komite. • Kali ka hale ina komite no ka hapaha hora. Hoi mai na komite a hoike ua pololei na hookohu o na hoa i akoakoa mai koe ko W. R. Kakela, \Vight ine ko W. H Daniel aole i loaa mai. O na hoa P N. Makee, Nakaleka, Kauhane, me Paehaole aole i hiki mai. Oiai e nune ana no, hoea koke no o P. N. Makee. Na Waterhonse he noi e koho 1 komite e kii aku i ka Lunakanawai Kiekie e hoohiki Ina hoa. Kpho ka noho ia W. H. Waterhouse a me W. O. Smith a nalo aku la ke komite. Ma ke noi aC. Brown ua kapaeia

na rula a hoike waha mai la oia i ka hoike a ke komite nana hookohu o na hoa a ua aponoia keia hoike pakui ma ke noi a Hitchcock. 1 keia wa komo mai ka Lunakanawai Kiekie Alapaki a hoohiki i na hoa 0 ka Hale e like me ia malalo iho: Ka mua ina Kuhina eha; elua, ina lii haoie; ekolu, ina lunamakaainana haole; ma ka olelo Beritania; eha, i ke lii Luhiau; elima, i na lunamakaainana Hawaii ma ka olelo HawaiL Na ka luna hoomalu o ka manawa i noi mai no ke koho ana i Peresidena' no ka Hale. Heluhelu mai o Kini he olelo hooho lo e koho la na luna a pau o ka Hale no keia kau kuikawa wale no, koe ke kau o iSSB a ua apono; a. Na Hon. J. U. Kawainui i waiho mai ka moa'o ke lii S. G. Waila i Peresldena no ka Hale. Na F. Brown ka inoa oke lii W. R. Kakala. Ma ka balota ana ua kohoia o S. G. Waila, 26 balota; W R. Kakela, 23 balota. Kono mai ka luna hoemaln o ka manawa ia Hon. J. U. Kawainui e hookipa aku Ika Peresidena ma kona noho. Ua hooko ia ke kono me ka eleu loa iwaena o na leo ohaoha a roe na paipai hma ana, a i ka wa pokole ua noho mal la ke kahu o ka hale me ke kilakila. Pane mai ka Peresidena he mau oielo hoomaikai a me ka mahalo no ka hanohano i loaa iaia mai kona mau hoa mal E hookuio ana i kana apana hana malalo ona rula me ke noi pu mai e kala ia ina he hemahama ma ke kahi.

Oke noi e koho ia i hope Pere?ide-! na, ua waiho uka inoa o ka Hon. ī. | Kaehine ma La kuUai; a aaa<culi o kooa hiki oie aea enai, aoie hoi i heohiki i IX. ua waiho ia jnabope. ] Kofeoia ke kakauolelo, eia na in>a ri «aihoamai: J. Magxxu F Godfrey ame McStoker. Ca kobo ui ka inoa mua ina halou he 34, ka moa elua 1 ba!cta. ka looa hope 14 babta. oka moa mea V- i paka. A hoohiki ia e ka PeiKidc a. Ua kohoia ka maheleoleio o ka Ha- i le Mr. W. L. Wī!cox ma ka o iiaia ana. o W. Halstead i mikai no ka Haknona na ba»ota he 48. Mr. Armitsee 2, hau'e. Kohaia o S Hookano i E!e> no ka Hale ne na baiota he 45. D. Kikah?, 3 haloU. haule. Koht b o Rev. S. L. Desha i ka'nunapuleme'na balotahe 45; Rev. S. Paaluhi ht 2 b >lota, haule. Koheia ka malama Ha!e oia o M. Kelaa me na baluta he 30: Kinikake 9; Ltno 7; Lokai he 1 wale no balota. Noi Jsai ke lii Do!e e koho ia i komite i k»'haiolelo"wehe Ahaolelo aka Mei. Koho mai ka noho ia G. H. Dr. Wight a nie A. P. Kalaukea. I Nui nai ke Kuhina Kalaiaina e kohoia i eha mau kakauolelo kakau poepoe 1 nabila kanawai, ma ka olelo hao. me Havaii. Ama ke noi a Kakela ua waihoii t pu me na rula hou o ka Halee hoomakaukau ia nei, oiai aia malaia na mea pili i ka poe kakau poepoe. Aponoia. Ma knioi aW. O. Smith ua kapae ia na rul a waiho mai oia he bila kana w?i e pilanā i na Hui i hoohuiia a me' na palapla hoohu». I Na C Bro\vn ne mau bila kanawai j hooponpono oihana koa, me na lunakanawao ka aha kiekie. Xa &kela i hoike mai e lawe mai ana oia(te mau rula hou no ka Hale. N'a keKuhina Kalaiaina i waiho mai he hla kanawai e pili ana i na luna alanui a me na papa alanui no ka hoo ponoponi lou ana. Na kuhina i waiho inai he bila kanawi e hoopau loa ana i ka oihana kiaai^. Na ka i waiho mai i na komite ma|n ka hale e like me keia malalo ihoi KOITE HOOKOLOKOLO. i e. Palailu, Kini, Jaeger, Wall, Paej haole. j !omite waiwai. | Widemafr f G. N. Wilcox, Smith, Sr. KOMIE O KO XA AINA E.

Castle, Aauwina, Kawainui, Dole Hitchcock.; KOMITE O Ji AINA AUPUN'I ME NA HA NA HOU. Dowsett , Cambell, Bailey, Kalau koa, Bertleann Ko|l'E MALAMA OLA. Waterhoi}, Ricbardson, Deacon Horner, Ka|ii. OIHANA KOA. Young, Aj>. Wilcdx! Nortley, Fostei Kauhi. | KOMIljo NA BUKE HELU. s Stnith, Helekunihi, Palauwina. G.#J. ilcox. KIITE KALEPA. RobinsonPaniels Kamauoha, Dowsētt Jr, Parij KO>fE HOONAAUAO. \Vight, Tjnsend, Luhiau, Gay, Nawahine. KC»MITE H0 3NOPONO BILA KANAWAI. Rice, Do £tt Sr., P. N. Makee, Kinney, Ni ē. :omite PAI. Bro«n, ]is, KawainuL mite huikau. GN. H r |ox. F. Brown, Makee, Maguir«, ! Hmai. Noi op fabunu e hoopanee ka hale a noh hh i ka hora 10 kakahiaka Poali ma i?;/jooh(>|oiaV HANA 2, Nov. 4. Akoak hou ka hale ma ka hora 10 e like m a hoopanee ana Ka Pere sidena r:a noho. Pule ke Kahunapule. 1 uheluia ka mooldo o ka halawai i i , Hoal 1 pokole mai ka Peresidena, oiai ua e ka hale i na ru!a o 1872 i mau mto keia hale no ka manawa, a oiai a i hoakakaia ina ia mla he mau k< e pai a huikau kekahi, koe wale n< ii ka 1876 mai a hiki i keia wa. ? ila ua manao oia aole i polololei le :a apono ana ika moolelo o ka hah ilalo o ia rula. Pan Kamiki, o ka ninau e apono ana i l eolelo o ka hale o k:i hala< wai 11 oia ka hoike ana ana hoa i ko lak ipono ua pololei ka moolelo, j aole hiu keakea malaila. Ma ka nlnau ua aponoia ka moolelo me kahi i onopono uuku. No Laoiika e !i!o oa koa:iite pai me hi it oiau komUe no ka hile. Apoo j

! N \ FALAP\L.V HCOr»r. I Na Laiki he palapaia hoopai mai ka ;afea euaneUo a>ai o Kiua» peeei: 1 — £ hoopau loa ia ke ka»a«rai opiuma. hookapa ioa ia ka waina roa*aho aku oka aina. Haawiia i ke komite hookoiokolo. • | Xa Kamauohi he polapala hoopii mai Kao, 60 inoa, e noi ana: I—E1 —E hoopau loa ika pauku 62 oke Kumu* kanawai hou 2—Hoololi i ka pauku SS. 3 —Hoololi ika paaku 41. 4 — Eae ole ia ke kanawai hoopau i ka oihana Kiaaina. Haaviia i komitej |hcokoloko!o. O m nei hoololi malu-| |na ae t e oili we'e ana no ta i ke kumu-j |kanawai hau, j \S" A OLELO HOOKOLO A ME NA BILA. ! . ' Na Kakela he olelo hooholo- Oiai :ma na kau 1 haia, ua ikea ki hemahe-| ma o na rula, a he mea pono e ioaa he j mau ruh kupono me ka huikau ole. | Nolaila ke waiho aku nei i keia olelo i me ua mau nila la. Ma ke j noi ua hookapae ia na ru!a a hoakakai pokole mai oia i na mla hou i waihoia mai no ka hale, a haawi ia 1 ke komite wae, oia o Kakela, Dowsett, S. Ri-; kikini, Loio Kuhina me Maguire. Heluhelu mai ke Kuhma Kalaiaina i kana bila i hoolaha mua inai 'ai e pili ana no ka hoolo!i kanawai luna alanui nui. auhau alanui, a e kukulu i papa alanui me ka heoponopono ana i ka la kou haoa. Mahope iho ona hoopau manawa wale ana, ua noi mai ke 'iii Wilimana e haawi ia ka bila « kekahi komile wae i hookahi lala oke komite mai kela me keia mokupuni- Apono ia mahope iho o ka heluhelu elua ana, a eia iho ua komite nei: Wilimana, Kuhina Kakina.Wall, Dole me Nakaleka. | Hoolaha mai ke Kuhina oko na Aina Ehe mau bila kanawai, I—Hooponopono1—Hooponopono ina eemoku. 2 — Hoopono pono mokuna 30 kau o iSSo. 3—Mokuna47 kau o iSS6. 4 —Mokuna 29 kau o iSS6. s—Mokuna5 —Mokuna .46 me 50 kau o iSS6. Hoolaha mii ka Loio Kuhina he bila kanawai e heoponopono ana i ka oihana maka! o ke aupuni. Olelo hoonolo na Palaunu e hoolako ae ke Kuhina Kalaiaina 1 na hoa oka hale me r.a kanawai karaima i hoohuihuiia o 1884 me 1886, a e hoihoi hou ke makemake ole na hoa e kuai. Aponoia. Hoolaha mai ke Kuhina Waiwai he 1 bila kanaivai e hoopau ana i ka mokuna 122 ona kanawai oka makahiki 1882. ! Na Kini i hoolaha mai he bila kanawai hoololi i ka pauku 3 o na kanawai 0 iSSo. - Heluhelu n\ni o C. Baraut»u no ka wa mua i kana kanawai i hoolaha mua ,

mai ai e pili ana no na lunakanawai 0 ka Aha Kiekie; heluhelu elua hou ia ma ke poo a waihoia i ke Komite Hoo* kolokolo. Na Kamika i heluhelu mai no ka wa mua 1 kana kanawai i hoolala mua mai ai e pili ana i na hui i hoohuiia me na palapala hoohui, a waihoia no ka heluhelu elua. Heluhelu mai ke Knhina Kalaiaina i kana inau bila kanawai i hoolaha koke mai ai, a waiho hou īa no ka heluhelu elua. Heluhelu mai 0 Par.mnu he kanawai no ka wa mua, heluhelu elua ia ma ke poo a waihoia i ke Komite Pai. He olelo hooholo na Kakrla e hooipaaia ka manawa halawai oka Hale i na hora 10 kakahiaka o na la a pau, a koe ka la Sabati; a ma ka Poaono e hoopanee ka hale i ka hota 12 0 ke awakea. Apenoia. ! Na Kamauoha i hoolaha mai he ka-

n&wai e hoololi ana i ka pauku 58 o ke Kumukanawai hou. Heluhelu mai ke Kuhina Kalaiaina he mau bila kanawai ana i hoolaha kolie mai ai a waihoia no ka helnhelu elua. Heninau na C. Paraunu 1 na Kuhina, pehea la ka hoohana ia ana o na bona o ka aie elua miliona; a ina paha hoi he niau hoakaka ka lakou e pili ana ia mea, a i ole he bila kan«twai paha ka lakou e lawe mai ana no ia mea? A i ka wa hea la? He pane pokole mai na ke Kuhina Waiwai, he moolelo loihi kana e hoike mai ana no ua ninau la e pau ai ka hora a oi, a ina he ake nui ko na hoa e lohe ia wa, alaila, ua pono no. Wahi hou ana, e lawe mai ana no oia he bila kanawai e pili ana no na mea e ninau la aku ana iloko o keia mau la iho. Mahepe o keia, ua noiia e hoopanee ka Hale a noho hou i ka hera lokakaiaka o keia la, a i loaa ai hoi he wa no na komite e hana'i i ka lakou mau bahana i waihoia aku ai. Hoonanee ka Hale hora 11:55.