Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 48, 26 November 1887 — HE MOOLELO NO Lonoikamakahiki KA Pua Alii Kiekie na Kalani. Ke Alii Nui o Hawaii. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO Lonoikamakahiki KA Pua Alii Kiekie na Kalani.

Ke Alii Nui o Hawaii.

[kakau ia no ka NUPEPA KUOKOA. 1 I ka wa o lakou nei i pae aku ai ike awa pae waa, ike aku la lakou nei i ka waa o ke alii 0 Hawaii e kau raai ana iuka o ka aina, a ia wa, ua hooho ae la lakou me na leo nawaliwali. Ua pae mua mai nei no ka waa 0 ua alii nei o Hawaii. Mahea mai nei la hoi ko lakou waa i ike ole ai hoi kakou, he ke» no hoi ka holo oka waa o ke ahi Loneikamakahiki, a me ka ikaika lua oie no hoi o na hoe waa o ke alii o Hawaii. Ia wa no hoi ke alii Kakuihewa i ole lo ae ai i kona mau kahu 1 ka i ana ae penei: Poino no hoi wau mamuli 0 ka olua mau alakai ana, ka i no he pono ka olua mau kuhikuhi ana ia'u, eia ka ao he he p«no oka olua mau alakai ana, ua alakai olua īa'u a me ko'u mau makaainana ma ke alanui o ka poino, no ka mea, ua lilo ae la ka aina o ke alii o Oahu nei a puni ike lii o Hawaii, a e noho kauwa aku ana ka wau a me ko'u lahui kanaka malaloo ke alii o Hawaii, he mea paha na ko'u mau kupuna a me ko'u mau makua alii i noonoo mua ole ai, e noho kauwa aku ana ka lakou mahope nei, malalo aku 0 kahi alii, e like ae la me keia ke ano. Ia manawa, ua loaa like no ia haawina kaumaha i na kanaka a pau o luna o ka waa o ke lii o Oahu nei, no ka lilo mauwele ana o ka aina holookoa o Oahu nei i ke aiii 0 Hawaii.

la manawa i hanai aku ai na kanaka o Kakuihewa i ko lakou waa iuka o kahi pae waa a huli hoi aku la ke alii a me kona mau kanaka i ka halealii, oia hoi o Kamoa hale. Iko lakou nei wa i hiki aku ai ika halealii, e noho mai ana no hoi ke alii o Hawaii me kona mau kanaka i ka ha !e, a ike aku la o Kakuihewa me kona mau kanaka. he kanaka okoa ke kamailio ana me Lonoikamakahiki, aohe o lakou ike hou aku ike ano oke kahu mua, oia hoi o Loli, eia ka ua make aku la ola i ka m#ana kai hpolipo, ua waiho aku la na iwi o ke kahu mua oia o Loli ika hale puanuanu o ka opu ana ole o ka moana. O keia kanaka a ke alii Kakuihewa e ike nei, o ia kahu ka ia o ua alii nei o Hawail Hoakaka mai la ua kanaka la i kona ano imua o Lonoikamakahiki, e like me keia ka hoakaka ana. O Hauna ko'u inoa. oka ai a ko makuakane i ai a ii, a inoino, a pelapela, a hauna a nolaila i kapaia ai ko'u inoa o Hauna. O Hanna wau, o ka ia a ko makuakane iai a ii, a īnoino, a pelapeia, a hauna, kapaia ko'u inoi o Hauna. 0 Hauna wau o ke kapa a ko makuakane i aahu ai, a ii, a inoino, a pelapela a hauna: kapaia ko'u inoa o Fiauna.

O Hauna wau, o ka malo a ko makuakane i hume ai a ii, a inoino, a pclapela, a hauna, kapaia ko'u inoa o Hauna, O Hauna wau, o ka «ahine a ko ma» kuakane i noho ai, a i lolii ai, a i hoonipo ai, i noho ai a ii, a hoawihawaha, a haaie a hauna, kapaia ai ko'u inoa o Hauna. O Hauna wau, o ka papa hee nalu a ko makuakane i hee ai i na nalu, a ii, a ino;no a pelapela, a heolei a haunaia papa hee nalu, kapaia ai ko'u inoa o Hanna. O Hauna wau o ka waa a ko makuakaee i holo ai ika lawaia, a li, a ino ino, a pelapela. a hauna, kapaia ai ko'u moa o Hauna. [ O Hauna wao, oka wai auau ako | makuakane i auau ai, a ii, a inoino, a ! peiapela, a hauna, kapaia ai ko'u moa 0 Hauna. O Hauna wau o ke kahili alii o Ma!ulan;, oke kahili ako makuakane alii 1 kahili ko ai, a li. a inoino, 3 pelapela, a hauna, kapaia ai ko'u inoa o Hauna. O Hauna wan, o ka halealii 1 ko makuakane i noho ai o Haleokeawe, oa n©ho oia a ii, a inoino, a pelapeia a hauna, kapaia ai hoi ko'u inoa o Hanna.

0 Hauna wau. okc Lkhu o ko makuakane alii i noho ai a ii, a inoino t a pelaoela, a hauna, Kapaia ai ko'u inoa o Hauna. O Hauna ahi wau, kahu o ko makua kane o Kaiani, ke hoku ka mea nana e kau Kalani, a pela no auanei ke kiekie 0 kou lalani aiii e pii ai e Lonoikamaka hiki. la manawa, ua hooki ae la ua kahu nei ī kana mau olelo imua 0 kana hanai alii, ua hele mai la oia a kukuli hoomaikai nui la i kana alii, me ka honi ana mai i na lima ame na kuli 9 ke alii LonoikamaLihiki, a noho iho la ua kahu nei ilalo me na kulu waimaka e hiolo makawalu ana. Oke kumu i hiolo ai na waimaka o Hauna, no ka nana ae aohe hoi 0 Loli ia kahu 0 Lonoikamakahiki, no ka mea ua make aku la hoi oia, ae like ine ka Loh olelo ana ike a)ii, e make ana wau a e hiki mai ana ia kahu ou o Hauna, a nana auanei e malama aku la oe e kuu alii aloha, ua pololei ka olelo a Loh a ua hooko ia i keia manawa a Lonoiljamakahiki e kamailio nei roe ua kahu nei ona me Hauna Ia manawa i huli hoi aku ai ke alii 1 Kakuihewa iloko o ka halt, a hoopuka aku la i kana olelo i kona inau kanaka, he keu ka hoi ka lea o ka inoa o ke knhu o ke alii o Hawaii, eia ka o Hauna ka inoa o keia kahu oke alii, no ka nui ona mea hauna aka makuakane 0 Lonoikamakahiki i hana ai, ua kapa ia ka inoa o ke kahu o ua alii la 0 Hauna, akahi wale no au a ike i keia mea maikai nui wale, aole hoi mai mua mai, aole no hoi he wa a make, akahi no a ike i ka lea oka inoa oke kahu oka makuakane 0 Lonoikamakahiki, la manawa ua kahea koke ae )a o 1 Kakuihewa i kona mau kanaka e hoomakaukau mai i ka ai a me ka i*a, i ai aku ai na alii a me na ohua a maona, Ia manawa, ua hoomakaukau mai la na kanaka 1 na mea i kauohaia, a ua noho na alii a me na ohua e ai, a o ka iaina ahiahi no hoi ia.

la wa, ua haawi ia mai la no kekahl ai a me kekahi i-a na ke alii o Hawaii, ame kona mau wahi kanaka eai iho ai a lawa. I ke ao ana ac, ua hool&ko ia i ai na na alii a me na ohua, ua ai lakou a maona. Ia wa, ua hooluana ilio la ua mau alii nei mahope o ka wa i pau ai ko lakou paina kakahiaka, ca olelo mai la ke alii o Oahu nei i ke alii o Hawaii. e pono paha kaua e hele i ka hee nalu i keia la, i ike oe i ka hee ana o ko onei nei nalu, wahi a ke alii o Oahu nei. I mai la ke alii o Hawaii, aia no paha ia ia oe. Ia manawa i kauoha ae ai ke alii i kona mau kanaka, e lawe mua lakou i na papa hee nalu i kahakai, oia no hoi ke awa pae waa Q Kalapawai i kai o Kailua, no ua mau alii nei a ielua. I aku la o Lonoikamakahiki ia Kakuihewa, he nilu loihi no ko kou aina, e like me ko'u aina ka loihi. Pane aku la o Kakuihewa, he loihi kau a pthea aku ?

Pane hou aku la fce alii Ix)noikatna< kahiki, he loihi hoi paha o ka nalu, e hele ana a uhi ke kai ia luna o ka aina, a oia hoi ka nalu, ikeia ka pae ana o ka nalu, pae mai ana hoi paha ia he loihi kahi e pae mai ai t a hiki ia uka nei o ka aina, i hookahi no hee ana o ka nalu, pau ka makemake hee nalu. Ia manawa, ua i»ne pii ae !a ke kai o ke alii o Oahu nei, ike ano hookano ka oke a!ii o Hawaii, nolaila, ua hoonaaka.aku nei ke alii o Oahu nei e iho e i kai, me kona mau hoa hee nalu maa mau no» oia hoi kona mau hoa kamaaina. Ua noho aku la no hoi ke alii o Hawaii a mahope iho mai me kona mau hoa. I ko lakou wa i hiki ai i kai oke awa pae waa, ua iho e aku la no o Ka kuihewa ma i ka hee nalu, me ke kali ole hm a hiki mai k* alii o Hawaii hoo kahi hoi ka hele like ana i kai i ka hee nilu, o ka manawa no keia i hoomaka ai ke ano eo ke alii Kakuihewa ike alii o Hawaii. I ka hiki ana o Lonoikamakahiki ma i kahakai, ke hoaa nei ua aiii nei o Hawaii i kona papa hee nalu ote, no ka mea, ua pupuhi e aku la no ke alii o Oahu nei. (Aele i