Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 50, 10 December 1887 — Page 2
| This text was transcribed by: | Charis Kaio |
| This work is dedicated to: | My Mom Yvette Kahauolopua |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
NUPEPA KUOKOA.
No Ka Makahiki $2.00
No & @ $1.00
Poano Dekemaba 10, 1887
KA NUPEPA KUOKOA NO 1888.
E Puka aku ana ka Helu ekahi oka Buke XXVII o ke KUOKOA i ka pule mua o Ianuari. Ke kono aku nei ke KUOKOA i kona poe heluhelu a pau o keia makahiki e lawe @ i ka pepa no ka makahiki 1888.
Ua hoopilikia ia @ ko makou poe heluhelu i na wa i @ mamuli o ka hana pololei ole o na @ o lakou, ke paipai aku nei @ @ poe maka maka i hoopilikia ia, e waiho i ka lawe ana o ka pepa ma o na @, a e hooili pololei mai i ke dala ma ke koena o ka pepa, ma Honolulu nei, ina e paa ka inoa o ka poe lawe pepa @ ka Buke Inoa o ke keena me ke kaa pu o ka dala uku o ka pepa, e hoouna pololei no makou i ke KUOKOA ma na hale leta a piha ka makahiki 1888.
E puka aku ana he mau moolelo hou no ka makahiki @, a me na manao waiwai e ae i ike ole ia mamua, me ko makou manaolana e oi ae ana ka waiwai o ka poe heluhelu i keia pepa ma keia mua aku mamua o ko na au i hala.
E hoomanao ka poe e noho ale nei i ka pepa, a e hookaa pau mai i na koena, o nele auanei lakou i ka pepa no ka makahiki 1888.
EIA MAI!
KA MAKANA A KE KUOKOA NO KA MAKAHIKI 1888.
Ka Buke Alamanaka a me ka Hoike Manawa a T.G. Thrum no 1888. Ua makaukau keia buke @ na aoao he 60 a keu o na mea heluhelu. He waiwai nui keia no na home o ko makou poe heluhelu mai Hawaii a hiki aku i Nuhau.
E makana aku ana ko Kuokoa i keia buke maikai i ka poe a pau e lawe ana i keia pepa no keia makahiki ae me ka hookaa mua mai i na DALA ELUA O KA UKU PEPA ILOKO O KEIA KEENA. E lawe pololei mai na @ elua o ka uku pepa, a i ole e @ mai ma na Bila Kikoo Hale Leta, a e hooili aku makou i keia Buke @ me ka hakalia ole. Ano ka manawa! E kauoha mua mai i KA NUPEPA KUOKOA NO 1888.
HOOMAKAUKAU NO KA MAKAHIKI HOU.
E nana ae ko makou @ heluhelu i ka hoolaha a keia pepa @ @ aku nei i keia la, e pili ana no ka makana a makou i ka poe lawe i ko KUOKOA no ka Makahiki 1888. @ makana waiwai keia, a he @ ko makou e loaa aku ana keia makana i na makamaka heluhelu o keia pepa he lehulehu wale.
Ke puka aku nei i keia la ka helu ekahi o kamoolelo hou, a iloko ae nei o ianuari e hoomaka ana kekahi moolelo kaulana no NA MAKAI @ O AMERIKA ME EUROPA. He manaolana ko makou e puka mau ana keia mau moolelo a pau ka makahiki, me ka mokumoku ole mawaena. E mau aku ana no ka hoopuka ia o na moolelo e hele nei a hiki i ka wa e pau pono ai, alaila, e panai ia ana ko lakou mau hakahaka me na mea i oi ae i ko na wa i hala.
Ma na mea a makou e hoomakaukau nei no ka makahiki 1888, ua maopopo e oia mau ana, a oi wale aku no hoi, ka pomaikai o ko makou poe heluhelu no ka makahiki hou e hiki mai ana.
Aole anei @ i ike?
(Na ka Ahanui W.C.T.U.)
He kanaka ano maikai; o-koe wale no kona lilo ana i ka ona i kahi wa,-ua komo aku oia ma ka halekuai rama, a ua inu i kiaha rama. Ia ahiahi no, oiai e pupule ana i ka ona, ua hoi hikaka oia i kona home, a ua pepehi ino i kana wahine a make ia.
Ua hopu koke ia oia, a ua noho a ao ia po ma ka halapaahao. Hoala ka luna iaia, oiai e waiho ana ma ka papahele kahi ana i waiho ai me ka ona.
“Ua hookomo ka oe iaia iloko o ka halepaahao. He halepaahao paha nei?
“Ae, eia no oe ma ka halepaahao,” wahi a ka luna.
“Heaha ka`u maanei?”
“Aole ka oe i ike?”
“Ua ike anei au? @ ka`u mea i ike; akahi no a komo mai iloko o ka halepaahao; a he mea hoohilahila loa no ia No keaha ko @ ana ia`u iloko o ka halepaahao?”
“Ua paa ia oe maanei no ka pepehi kanaka?”
“Pehea! Aole paha ia he oiaia?”
“He oiaio no.”
“He hoopunipuni paha oe?”
“Aole laa no.”
“No ka pepehikanaka?”
“Ae, no ka pepehikanaka.”
“Ua pepehi anei au @ kahi?”
“Ae, pela no.”
“Ke Akua e!heaha la auanei ko`u hopena? Ea, ua ike ane ka`u wahine?”
“O kau wahine! Aole ka oe i ike, o @ wahine @ i pepehi ai.”
Haule ua kanaka nei ma ka papahele me he la ua make.
Ea, e nana mai! He laikini kuai rama ka ka luna o ia halepaahao. Ina e hookolokolo ia ana oia nei, a ku ka hewa, a @ o kona hoopai o ka li ia ana, -ka Makai Nui ka mea nana e @, nona ka halekuai rama kahi i loaa ka waiona i hoopupule i ua kanaka nei.
Aole i pili ke kanawai i kekahi o laua nei, aka, na ka mea i komo ma ka laua umiki e hookaa i na uku a pau, maluna ona ka hoopai a pau! Ke i aku nei au, he hana paewa keia, aole no he pono, a me ko ke Akua kokua ana mai ia`u, e hookupaa no au ma ia manao.
Ke paipai aku nei au me ko`u naau a pau, e hooikaika like e paio mau aku i kinai ia ke kuai rama. E kue aku ma na home, e kue aku ma na wahi launa aloha; e kapae loa ia mai kou hale aku. E kue loa i ka lawelawe ana i na kiaha waiona ma na ahaaaina o na ano a pau.
E @ loa i ka inu ana i mea e hoike i ke aloha, a i ka mahalo paha i kekahi, ina he kane, a he wahine paha, a ina no he alii a he mea hanohano.
E kue loa aku i ke kuai rama, no ke aloha i kanaka; e kue aku ma ka inoa o na wahine a me na keiki e hoonele ia ana no ka waiona. Ma ka pahu balota e kue loa i keia ino. Ma na ekalesia kekahi e kue mau aku i keia enemi. Ma na halawai haipule e imi e kinai i keia ino. (E hoomanao nae he mea ole kau pule ke ole e kulike ana ka hana me ka pule, a me ia aoao no ka balota ana.)
E kue aku, e paio aku i ka rama a i ka make ana, a ina e hoopomaikai ana ke Akua i keia hana, a e kokua ana ia kakou, e make auanei kekahi o na moo keu ka ino, o keia keneturia, oia ke kuai waiona.
Na mea Hou o ka Aina Mauna.
I kuu KUOKOA, Aloha oe:
Ke penee aku nei au ia oe i na mea hou o ka aina mauna nei, a oia iho keia malalo.
KE KAU KIURE O ANEI.
Ka Moi kue ia Kauai kela pue wahine mai ka Aha Hoomalu mai o Kohala Akau, hoahewaia e ke kiure no 3 makahiki ma ka hana oolea, a me 50 dala hoopai me na koina. W. c. Aki no ka aoao pale.
Ka Moi kue ia Papa he wawahi hale, mai Hamakua mai. Hookuuia. Oia iho no kono loio.
Ka Moi kue ia Kaaiwalu, he okioki alelo bipi, mai Hamakua mai. Hookuuia. hikikoki no ka aoao pale, a o Kalaiokona ko ke aupuni.
Ka Moi kue i kela haole wehe leta o Hilo; ahewaia i makahiki paahao.
Ka Moi kue ia J.T. Jones he kuai waiona me ka laikini ole. U hookuuia. Ua hoopai mua ia keia hihia e ka Lunakanawai apana o Hamakua ina dala he 200, i keia hoi heo ana.
Hemo ae la keia haole, a e hemo hou aku ana keia kupu ino he rama ma Kukuih@ nei.
Nui no hoi na hihia okioki kane a wa hine i pau na a i ka mokumoku, a hoomoe no hoi kahi no kahi wa aku.
HE MAU MAKAI HANA INO.
Ma ka po o ka la i o keia mahina ua hopu ia kekahi wahi haole ua ano ohewahewa i ka wai hoomalule kino, aka i kuu ike ana i ka hana a keia mau makai, ua ku i ke ano lapuwale ka laua hana mamuli o ka lawelawe oolea ana i ua haole la ma ka hopu ana a paki iluna o ka papaheele o ka hale pahupahu o W. Hookuanui a puka ke poo o ua haole nei, a kahe nui mai ke koko, a he ku i ka manaonao ke nana aku, a ua hoopaa ia ua mea kino la ma kahi paa o ke aupuni me kela poino no maluna ona i hanaia e ka makai o Kaimana ka inoa. Mai Hilo mai oia i hele mai ai.
Ua lohe mai au e hoopii ana ka haole i ua makai nei no ka poino i hanaia aku maluna ona. E pono e ao ia ka makai i ka lawelawe pono ana i na lawehale o poino auanei.
J.P. @ ME J. AI
O keia na lawehala a ke Kepani i hoopii poho iho nei ma o ko lakou loio Kepani la, a ua haawiia ka pono no ka aoao hoopii no ka $150 pakahi a me na lilo a pau o ka aoao hoopii. O J. Ai, he makai oia, a ua oki ia aku mai ka oihana.
MAHUKA MAI KA HALEPAAHAO AKU.
O kela Kauai i hoopaiia ai no ka hewa pue, ua mahuka aku la oia mai ka halepaahao aku o Waimea nei ma ke ahiahi @ Sabati nei, a ua nalowale aku oia. O keia lilo ana o ka lawehala, mamuili no ia o ka hemahema o ke kiai o ka halepaahao, a heaha la kona kumu o ka hoonoho ia ana ma ia wahi, he pili nae paha.
HUI BOLU.
Ke hoi hou aku nei kekahi poe e ai i ko lakou mau luai, a haalele iho la i ka mea a lakou i hoohiki ai. He uuku wale no ka poe i koe iho o ka hui, a ke hoomau nei no i ka hana maikai.
He nui ka hauoli o ko Waimea a me ko Hamakua i ka hui pu ana me ko lakou Peresidena Nui o ka Hui Lipine Bolu, a ma ke Sabati nei i malamaia ai he halawai maloko o ka Hale Hookolokolo, a he nui ka poe i ku mai a hoike i ko lakou manao me ke kue nui ana i ke komo ana mai o na waiona, a he nui ka hauoli o ke anaina i akoakoa ae.
E ala like mai kakou e na Hawaii a pau a kinai loa aku i ke komo ana mai o keia kupu ino iwaena o kakou, o poino auanei kou ohana, kou kino a me kou uhane pu.
Ua noho ke kiure mai ka la 1 o Dekemaba a ka la 6 pau, a ua koe kekahi mau @ no ke kau o Hilo.
E nee aku ana ka Lunakawai Kiekie no Hamakua e ike ina hana e pili ana i ko laika Hui Bolu, a huli hoi mai no Kawaihae ma ke Kinau, a hoi loa aku no Honolulu. J. H. N. KAWAIOLU.
I ka poe lawe “Kuokoa” e ka M.H. ’88.
Ke kauoha mua ia nei lakou, e hookaa e mai ia`u i na Dala Elua no ka makahiki okoa, a i Hookahi no ka 6 malama, mamua ae o ka pule 3 o keia malama, o nele auanei oukou i ka nupepa “KUOKOA.” Me ke aloha no.
MOSES NAAIEONO.
HE POE PUNIWALE.
E ka nupepa KUOKOA, Aloha oe:-
E oluolu mai oe e hookomo iho i keia nona ke poo e kau ae`la maluna, ma kahii kaawale o kou kino lahilahi.
Eia ma Halaula nei kekahi poe puniwale, i na olelo hoomalimali a kekahi mau haole mamona, i hele aku ai e hoohuli ia lakou ma ka hoomana mamona. He poe lakou i huli ma ka hoomana kalawina mamua, a i keia a`u e ike nei ua huli lakou ma ka hoomana mamona, ma ka puni wale ana aku no i na olelo hoomalimali a na wahi mamona puni waiwai.
Ua puni wale aku no keia poe ina olelo hoopunipuni a na wahi mamona e olelo ana, aia i Mauna Pohaku ke ola, he maha malaila aohe pilikia.
A e hoi oukou ilaila me ko oukou mau ohana a pau, a o ko oukou mau waiwai a pau e hoolilo aku me ka mea dala.
Ke manao nei paha keia poe puni wale he hoomana pololei loa keia mamua o ka hoomana kalawina.
E nui ana ko oukou poino a me ko oukou luhi, ma ka puni wale ana aku i na olelo hoopunipuni a na wahi mamona. Owau no me ka oiaio.
I.K. KANOHO.
Ahaaina mare.
Ma Hooulu Lahui, Hana, Maui, ua hoohui ia ma ka berita maemae o ka mare o R. T. Pritchard a me Mele Kahula.
Ma ka hora 6.p.m., o ka la 26 o Novemaba, A.D. 1887, na ka Kev. J. K. Iosepa laua i hoohui. Malaila ae ka Lunakanawai S. W. Kaai a me kana lede, ka Luna Makai M.H. Reuter me kana lede, ka luna @ o ka mahiko o Wananalua, Hana, D. Center a me kahi poe e ae he nui.
A mahope o ka pau ana o ka mare, ua pahola ia mai la he papaaina imua o ka lehulehu, ua ai a ko’uko’u ka puu i ka ono a ka wai o ka niu haohao, me ka maluhia ka malama ia ana o ia ahaaina ia po.
A mahope o ka pau ana o ka paina, ua naue ka lehulehu a pau i ka hale holo hau, a malaila pu no hoi na mea mare kahi i hooluana ai, ua malama ia no hoi na hana lealea o ia po me ka maluhia pu, a hiki i na hora kuliu o ke aumoe, ua hoi aku kela a me keia no ko lakou mau home iho.
A me he mea la, o ka’u po hookahi paha keia i oi ae o ka piha i na kanaka ke hele la a hookui ka ia i ka makaha.
Me ka mahalo. P. PUHALAHUA.
Hana, Novemaba, 30, 1887.
Kuewa i ke Ala me ka Waimaka
Me ka puuwai kupouli i ke aloha me na waimaka e kihe’ahe’a nei ma ko’u mau papalina, pela au e kakele hou aku nei ma kekahi o kou mau kolamu, no ka make ana o ko’u kaikaina Mr. Hoopii.
Ua hanau ia o Mr. Hoopii ma ka la 26 o Ianuari, A. D. 1856. na heha (k) a me Pahu 9w), a ua make ma Nawiliwili nei, i Novembaba 13, A. D. 1887, ua piha iaia na makahiki he 31. Ua mareia oia e Rev. Puuloa me Msr. Mileka i ka la 23 o Maraki, 1878, iloko o keia mau makahiki a laua i hoho ai me ka maemae, ua hanau mai na keiki eha, elua e ola nei, a elua i make, he kekiikane a he kaikamahine, a he mau kaikamahine ke ola nei.
Ua waiho mai la oia i kana wahine a me na keiki, kona kaikuaana, ka ohana, na makua, ka lehulehu a pau, e paiauma aku nei ma keia kae o ka lua kupapau.
Ua loaa oia i ka mai ma ka la 5 o Novemaba, ua like me hookahi pule wale no, a make aku la oia ua nui na hoao ana e hoopakele mai iaia ina kipona eleele a ka pilikia, aole nae e hiki.
He kane aloha wahine, a me na keiki, he makamaka maikai, he hoa’loha oluolu no na makamaka a pau, he heahea i kela a me keia, hookipa i na malihini; a he malama hana.
O kana hana a make aku la, he luna helu 2 no ka halepaahao o Kauai nei. “Ehoomaikai ia ka inoa o ka mea Nana i hana, no ka mea, Nana no i haawi mai, a Nana no i lawe aku.”
C.H. KILIONA.
Nawiliwili, Novemaba 19, 1887.
Ua haule a make loa kekahi wahine iloko o ke kai mailuna iho o kahi mokuahi uuki Ivy Holmes ma Ulakoheo. he ona awa ke kumu o keia haule ana i ke kai. Ea ke ike ae la no e na makama i ka hana a ka awa, a e pono e waiho aku ia ino.
Kela me keia.
He moolelo hou eia mai, hoohenoia iho.
Aole i kakauinoa ka Moi i ka bila kanawai e hoopau ana i na @.
Ua lono ia ae he omaimai ko ka Luna Nui o ka Hui Hooholo moku o ka Pakipika nei i keia mau la.
He $380 ka loaa o ka Aha Mele i haawi ia ai ma ke Kula o Sana Lui i ka po Poaono i hala. Nui kela.
Ma ka hora 10 o ke kakahiaka o nehinei i niau aku ai ka mahimahi o Kona no kona mau awa mau.
Ua hoopanee ia ka wa hana o ka hale haawi laau o ka Papa Ola a i ka auwina la, mai ka hora 2 3 4.
E hoopuka mau ia aku ana na Kanawai ma ka aoao ekolu o ka kakou pepa a hiki i ka pau ana.
Ua loaa mai, mai ka mea hanohano Hon. O. Nawahine he $5.00 no ka nupepa “KUOKOA” Mahalo piha ia oe.
Ke kiei aku ma na halekuai a pau, he nani wale no ia la i na makana o na la nui o kakou a hoea mai.
E nana ae i ka’makou hoolaha no ka makou makana no ka poe lawe pepa me ka uku mua no keia makahiki ae.
Ma ka Poaha iho nei i malama ia he kudala ma ka po, no ke kokoke aku paha i ke Karisimaka a me ka Hapenuia.
Ua @ ae nei o Kauka Laau (Wood) i kauka no ka hale haawi laau o ke aupuni ma Kapamoo ma kahi o Kauka Weba i waiho mai.
Maemae lua ka hoi ke alanui Kalepa mai ke kihi aku o alanui Papu e holo ana a hiki i alanui Moi. E ole hoi, he au hoomaemae ka hoi keia.
Ua lono ia ae eia ka Hui hooholomoku Pakipa iloko o ka aie nui, i hiki aku i ka $100,000 a o ka waiwai io nae oia hui he $142,000 ke hui ia a pau.
E ano kuemi hope ana paha na keiki o ke kai mai ka aa ana mai i na keiHawaii no kela heihei waapa 14 hoe i manao ia i ka la 24 ae.
Maemae lua ka hoi na hale pohaku i keia manawa. Nawai no la hoi e ole he au hoomaemae keia; maemae ke kumukanawai, a maemae na mea apau.
I ka Poakolu i hala i le go iho ai ka Lehua mailuna iho o ke ala buki moku, mahope iho o kona kalepa ia ana a pau ka puupuu, ua hele keia a hinu, hulali kaliawe.
Ma ka Poaha nei i hoau mua ia ai ka mokuahi Kaala ma ko kakou awa @ nei. he pakika pahee wale no ia la ka holo ‘na a ua Kaala nei a hala loa aku no koha mau awa mau oia o Waianae a me Waialua.
Ma ke koho haahaa no ke pai ana i na kanawai ma ka nupepa, ma ka olelo Hawaii a me kalnamu, ua lilo ia makou ke pai ana ma ka olelo Hawaii, a i ka nupepa Kekake ka olelo Beritania.
I keia kakahiaka poniponi i ku mai ai na mokuahi Likelike me Mokolii, apopo no ka wahine aukai o Kauakanilehua a halulu mai; a pela no hoi ko Kauai mahimahi Mikahala. Hui no na maka i Kou nei.
E kala ia mai makou no ka nui ole o ka moolelo o ka Ahaolelo e puka aku nei i keia pule, oiai, ua paa loa ia i na kanawai; e kuu pau ia aku no i keia pule ae.
O kela haole hookani pila Vaiolina Yarndley, ua hoopaaia ma ka hale pupule no kona pupule. Ua manao ia no ka rama mai no ka mea ano e ai o kona noonoo a pupule iho la.
E loaa no ka makana he 45 dala pakahi uo elima mau luina i mahuka mailuna mai o ka moku o kohola e kau nei iluna o ke alahukimoku. Eia iho ka hana a ka pae e makemake ana e imi i keia poe mahuka; loaa mai pokeokeo.
He haunaele ma ka moku pepehi mano e ku nei ma ka nuku o Mamala i ka la i nehinei. Ma ke kauoha a ke Komisiaa Woodhouse, ua holo aku la ka Ilamoku Pahia, Kapena Tell a me elima mau makai iluna o ka moku, a ua unu ia ae ua poe nei a noho ana i ka halewai. Aole i maopopo ia makou ke kumu o keia haunaele.
E kamailio ana o Rev. K. Niyama imua o ka halawai o na anaina hui ma Kawaiahao i ka po o ka la apopo. He kahunapule o Mr. Niyama no ka poe Iapana ma ke kulanakauhale o Kapalakiko, malaila oia e lawelawe nei i ka hana, a ua holo mai nei i hawaii nei e ike i ka noho ana o kona lahui. E naue nui ae.
Hoole lua ka hoi ka waha o kekahi wahi kanaka haiolelo i ka ninau ana o ka pake i ka wahine a ua kanaka la no ka ale iaia. I hakalia no nae i ua pake la a hala aku, oili ana no ua wahine la mailoko ae o ka hale, a kani ae la ka aka i ka hala ana ae la o ia puu make. Hilahila ole keia mau mea, o ka laua hana mau iho la no keia. He mea hoi la i poni ia, eia ka peia e hana ai. Waiho ia aku ia hana, o pa mai auanei i ka pohaku.
NA MOOLELO
HOOMAKEAKA KUMAU
HELU I.
KOMODOA TURIONA
MA KANA
HUAKAI MARE WAHINE.
He kanakolukumamalima makahiki i hala ae mai ka loaa ana ia Komodoa Turiona ka hookohu he Komodoa no na aumoku kaua Beritania ma ke Kaiwaehahonua, mahope koke iho o ke kukala ia ana o ka maluhia o ke aupuni makuahine o Enelani me na aupuni o Europa, ua hoololi ae la ka manao o ua Komodoa nei mai ko na honi mau ana i ka hohono o ka uwahi pauda ma ke kahua hookahe koko a e mare oia i ka wahine i keia manawa, oia kana i puana ae ai:
“He kanakolu makahiki a oi i hala ae nei, o ka oneki o ka moku kahi a’u i holoholo mau ai no ia kowa loihi, e honi ana i ka hohono o ka uwahi pauda, a e makaikai ana hoi i na aina malihini. Ua loaa pu mai hoi na hoohanohano ana a ke aupuni mai ko’u kulana haahaa mai a hiki i kela kulana kiekie o’u e ku nei i keia manawa, a aohe hookahi kanaka e hiki ke olelo mai, ua hoahewa au i ka hooholo ana i ka moku, a ua makaukau ole hoi i ka hoopili ana aku ma ka aoao o ka enemi, a oia ka mea hiki a’u e kaena ae ai- aohe kaula e hiki ke pohihihi ia kona inoa, a aohe hoi he ihu o ke panana e hiki ke hookele ole ia. I ka la apopo, ua makaukau au e MARE I KA WAHINE.”
He oiaia, i ka la apopo e mare io ai ua Komodoa wiwo ole la o na aumoku Enelani, a oia kana i kaawi aku ai i ke kauoha i kona mau Kapena a me na aliimoku, no ka hoomakaukau ana ia lakou iho no keia hoouka kaua ano nui, (mare wahine). O ka mea apiki paha auanei i ua Komodoa nei, aole loa oia i kau iki maluna o kekahi lio iloko o kona ola ana, a e hiki pono ole paha auanei iaia ke hookele pololei aku i ka iku o ke panana imua o ka enemi.
He eono mile ka loihi kahi e holo aku ai mai ke kulanakauhale aku o Ladana a hiki i kahi noho o ka wahine e mare aku ana, a he wahi ano pohaka ululaau ke ku ana mawaho iki aku o ka papu kaua hoolulu moku o Potemuda. I ka hora II ua kakahiaka la, a he hookahi hora i koe hiki ae i ka manawa e mare ia ai, ua hoouna aku la o Komodoa Turiona i kona Lutanela Elele me kana leta i ka wahine Hoopalau, e hai aku ana iaia, he umi minute i koe a hiki ae i ka hora 12 awakea, alaila, o kona wa ia e haalele ai i ka papu kaua a holo pololei aku no ka halepule, a e hiki ae oia iloko o ia manawa no ko laua mare ana.
Ua lawe aku la ka elele lawe kauoha i ka leta a kona haku Komodoa, a i kona wa i hiki aku ai i ka home o ua kaikamahine la, ua makaukau oia no ka hele aku i ka halepule, a o kona kaikunane a me kana wahine, o laua ana na ku aoao o na paa mare, kau aku la maluna o ke kaa, a holo pololei aku la no ka halepule, kahi hoi a ke kahunapule a me ka lehulehu kanaka nui e kali mai ana no ko laku hiki aku.
I ka wa i makaukau ai o na lio, ua kau ae la o Komodoa Turiona me kna mau aliimoku maluna o na lio, a e like me kona ano mau o ke alakai i na aumoku ma ka moana, pela oia e pailaka nei ma keia huakai o ka mare wahine i kona mau aliimoku. He mau minute pokole wale no ia a lakou nei i haale aku ai i ke kulanakauhale, ua hookee ae la lakou nei ma kekahi wahi pohaka o kekahi pa mea kanu nui i ulu ia e na ano laau a pau, a me kekahi ulia o ka poino nui, haule aku la ua Komodoa nei ilalo a haki pu la kona uha akau.
“E hoopii ae ka ihu o na aumoku i ka makani, a e hoopai na pea,” wahi a Komodoa Turiona i pane, a oia no hoi ka wa a na aliimoku i kaohi like mai ai i ko lakau mau lio a hoopuni ae la i kahi o ko lakou haku e waiho eha nei ilalo o ka honua.
He mau minute pokole wale no koe hiki ae i ka manawa, ua komo aku la ka wahine opio me na ukali ku aoao iloko o ka halepule, hele pololei aku la a ma kahi i hookaawale ia no ka mare ana aku ia laua, ku iho la lakou ma ia wahi me ka kali ana i ka hiki mai o ke kane e mare ia aku ai oia hoi o Komodoa Turiona.
O ka maka o na mea a pau, aia no ia iwaho o ka puka komo o ka nalepule kahi i nana hoomau ai no ke komo mai o ua Komodoa nei, a hala he mau minute a hiki i ka hapalua hora, aohe no he hiki mai o ke kane a ka wahine opio, a iloko o ia manawa i ano maikai ole ai ka manao o ke anaina no keia mau hana loloiahili a ke Komodoa, a ia manawake kaikunane o ua kaikamahine hoopalau la i haalele aku ai i ka halepule a holo aku la no ke kulanakauhale o Ladana, pehea la ke kumu o ka hiki ole ana mai o kona kaikoeke Komodoa i ko laua wa e mare ai.
(Aole i pau.)
HOOLAHA HOU.
M.R. FREITAS.
Kaiopihi, Kohala.
Halekuai
No na mea ai, no na lole, a me na mea hoonani e ae he nui loa.
E kuai ia aku ana me ke Kumukuai haaha loa.
Ke kau leo ia aku nei na Hawaii Ponoi a pau e naue nui ae.
HOOLAHA A KA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI.
Ua hookohu pono ia mai ka mea nona ka inoa malalo iho nei, i Lunahooponopono Waiwai ma ka la 5 o Dekemaba, 1887, ma ka waiwai o Kaia (w), i make ma Honolulu, Oahu, imua o E. Preston, kokua Lunakanawai elua o ka Aha Kiekie. Nolaila, ke kauoha ia aku nei na poe a pau he mau koi ana ka lakou i ka waiwai o ka mea i make, e hoike koke mai lakou i ka lakou mau bila ale kupono i hooiaio ia, iloko o eono mahina mai ka la aku e puka ai ma ka nupepa KUOKOA, a mahope aku o ia, e hoole mau lau ia aku, a o na poe a pau he mau ale ko lakou i ka mea i make, e hookaa koke mai ia’u, a ina he mau waiwai kekahi o ka mea i make e paa ia nei e kekahi poe, e hoihoi ia mai me ka hakalia ole.
A. KAUHI
Lunahooponopono Waiwai o Kaia (w).
Honolulu, Oahu, Dekemaba 6, 1887.
HOOLAHA A KA LUNAHOOKO KAUOHA.
Ua hookohu ia ka mea nona ka inoa malalo iho i Lunahooko Kauoha no ke Kauoha a Charles W. Clark o Honolulu, Mokupuni o Oahu i make. Ke kauohaia aku nei ka poe a pau ina he mau koi ka lakou i ka mea i make, ma ke ano moraki a ano e ae paha, me na kumu kupono, e waiho koke mai i ka lakou koi i ka mea nona ka inoa malalo iho iloko o na mahina eono mai keia la aku, a i ole, e hoole ia no; a ke kauoha ia aku nei hoi ka poe i ale i ka mea i make e uku ae i ka mea nona ka inoa malalo iho ma ke Keena o J.M. Monsarrat (Maunakea) Helu 27, Alanui Kalepa, Honolulu.
ELENE P. CLARK
Lunahooponopono o ke Kauoha a Charles W. Clark.
Honolulu, Oahu, Dekemaba 6, 1887.
MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Waiwai o J. W. kainapau, no Kohala Akau, Hawaii i make.
Ua heluhelu ia a ua waihoia ka palapala noi o C. F. hart, ka Lunahooponopono no ka waiwai o J.W. Kainapau, no Kohala Akau, Hawaii, i make, e noi ana e hoaponoia kana hoike hope, a e hooholoia ka waiwai i koe i ka poe nona ia waiwai, a e hookuu aku iaia me kona mau hope ma ka oihana. Nolaila, ua kauoha ia i na mea a pau i pili, o ka POAHA, oia ka la 5 o IANUARI, M. H. 1888, i ka hora 10 o kakahiaka, ma ka hale hookolokolo ma Hilo, Hawaii, oia kahi a me ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua noi la, a me na mea kue ke hoike ia.
F.S. LYMAN,
Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu, H. P. A. Hilo, Hawaii, Novemaba 21, 1887.
A HA HOOKOLOKOLO Kaapuni Apana Eha o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Hooponopono Waiwai.
Ma ka Waiwai o Kaaki (k), o Kealia, Kauai i make. Ma ke Keena, imua o ka Lunakanawai Kaapuni.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka Palapala Noi a me ka Papa Hoike o John Kakina, Lunahooponopono o ka Waiwai o Kaaki (k), no Kealia, Kauai, i make, enoi ana e aponoia na hoolilo he $___, a e hoike ana o na mea i loaa mai iaia he $___, a e noi ana e nana a apono ia kela mau mea, a e kauoha ia e mahele i na waiwai e waiho ana ma kona lima i na mea i kuleana malaila, a e hookuu ana iaia a me kona mau hope mai ko lakou noho ana ma ia ano.
Ua kauohaia, o ka POAHA, ka la 12 o IANUARI, M. H. 1888, ma ka hora umi kakahiaka, imua o ua Lunakanawai la, ma ke keena ma ka hale hookolokolo ma Kapaa, Kauai, oia kahi a me ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua noi la, a me na papa hoike i olelo ia, a o ka poe a pau i pili malaila e hele mai a e hoike i ke kumu, ina he kumu io ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la, amalaila e hoike mai ai na hoike o na mea i kuleana maloko o ka waiwai i olelo ia. A o keia kauoha ma ka olelo Hawaii, e pai ia maloko o ke KUOKOA he nupepa i pai ia a hoolaha ia ma Honolulu, i ekolu pule mai ka la 3 o Dekemaba, 1887, a hiki i ka 17 o ia malama laua i hui ia.
Kakauia ma Koloa, Kauai, ko Hawaii Pae Aina, i keia la 25 Novemaba, M. H. 1887.
JACOB HARDY
Lunakanawai Kaapuni Apana Eha.
A HA HOOKOLOKOLO Kaapuni Apana Eha o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Hooponopono Waiwai.
Ma ka Waiwai o Puaa (k), o Moloaa, Kauai i make. Ma ke Keena, imua o ka Lunakanawai Kaapuni.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka Palapala Noi a me ka Papa Hoike o Puweuweu, Lunahooponopono o ka Waiwai o Puaa (k), no Moloaa, Kauai, i make, e noi ana e aponoia na hoolilo he $238.50, a e hoike ana o na mea i loaa mai iaia he $___, a e noi ana e nana a aponoia kela mau mea, a e kauohaia e mahele i na waiwai e waiho ana ma kona lima i na mea i kuleana malaila, a e hookuu ana iaia a me kona mau hope mai ko lakou noho ana ma ia ano.
Ua kauohaia, o ka POAHA, ka la 12 o IANUARI, M. H. 1888, ma ka hora umi kakahiaka, imua o ua Lunakanawai la, ma ke keena ma ka hale hookolokolo ma Kapaa, Kauai, oia kahi a me ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua noi la, a me na papa hoike i olelo ia, a o ka poe a pau i pili malaila e hele mai a e hoike i ke kumu, ina he kumu io ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la, amalaila e hoike mai ai na hoike o na mea i kuleana maloko o ka waiwai i olelo ia. A o keia kauoha ma ka olelo Hawaii, e pai ia maloko o ke KUOKOA he nupepa i pai ia a hoolaha ia ma Honolulu, i ekolu pule mai ka la 3 o Dekemaba, 1887, a hiki i ka 17 o ia malama laua i hui ia.
Kakauia ma Koloa, Kauai, ko Hawaii Pae Aina, i keia la 25 Novemaba, M. H. 1887.
JACOB HARDY
Lunakanawai Kaapuni Apana Eha.
HOOLAHA A KA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI.
O ka mea nona ka ina malalo iho, ua koho ponoia i Lunahooponopono Waiwai no J. Lalena (k), o Kalaupapa, Molokai, i make aku nei. Nolaila, o ka poe a pau he mau koina ka lakou i ka waiwai o ka mea i make, e hoike koke mai i ka lakou mau bila ale kupono i hooiaio ia, a hala na mahina eono (6) mai keia la aku, e hoole mau loa ia aku no, o na poe pau i ale i ka mea i make, e hookaa koke mai ia’u, ina he mau waiwai ko ka mea i make e paa ia nei e kahi poe, e hoihoi koke mai ia’u.
J. KAHAKAHELEWALE,
Lunahooponopono Waiwai o J. Lalena i make.
Kalaupapa, Molokai, Okatable 31 A. D. 1887
HOOLAHA HOU.
HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI.
MAMULI o kekahi mana kuai i hoike ia maloko o kekahi Palapala Moraki i hanaia mawaena o Keau (k) me Rev. H. Bingham, ma ka la 28 o Aperila, 1884, a i kakau kope ia ma ka Buke 89, aoao 130. Nolaila, ke hoolaha aku nei ka mea moraki e hooko ana oia ia mana kuai, mamuli o ka uhaki ia ana o na kumu aelike o kela moraki, a ma ia hooko ana e kuai ia aku ana ma ke kudala akea, ma ka hale kudala o J. F. Morgan, ma Honolulu, ke hiki aku i ka POAKAHI, la 12 o DEKEMABA i ka hora 12 awakea, i na waiwai a pau i hoike ia ma ua moraki nei, e like me @ hoakaka malalo iho;
Kela mau apana aina e waiho la ma Hipawai, Manoa, Mokupuni o Oahu, a i hoike ia ma ka Palapala Sila Nui Helu 2594, nona ka ili he 1.87 eka, a me kela apana aina ma Mahukona, Kohala, Hawaii, i hoike ia ma ka Palapala Sila Nui Helu 6818, a nona ka ili he 22 eka me 1089 anana.
REV. H. BINGHAM
Mea Moraki, No na mea i koe e ninau ia W. R. Castle, Loio.
HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI.
MAMULI o kekahi mana kuai i hoike ia maloko o kekahi Palapala Moraki i hanaia mawaena o Wahikulani me Rev. H. Bingham, ma ka la 21 o Maraki, 1884, i kakau kope ia ma ka Buke 37, aoao 394. Nolaila, ke hoolaha aku nei ka mea moraki e hooko ana ola ia mana kuai, mamuli o ka uhaki ia ana o na kumu aelike o kela moraki, a ma ia hooko ana e kuai ia aku ana ma ke kudala akea, ma ka hale kudala o J.F. Morgan, ma Honolulu, ke hiki aku i ka POAKAHI, la 12 o DEKEMABA, 1887, i ka hora 12, awakea, i na waiwai a pau i hoike ia ma ua moraki nei, e like me na hoakaka ana malalo iho.
Kela apana aina e waiho la ma Waiehu, Mokupuni o Maui, a i hoike ia ma ka Palapala Sila Nui Helu 3218, a nona no hoi ka ili he 5.84 eka. REV. H. BINGHAM.
Mea Moraki.
No na mea i koe e ninau ia W. R. Castle, Loio.
HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI.
MAMULI o kekahi mana kuai i hoike ia maloko o kekahi Palapala Moraki i hanaia mawaena o Hoopii me Kaluaaha a me A. J. Cartwright, kahu malama waiwai, ma ka la 26 o Dekemaba, 1882, a i kakau kope ia ma ka Buke 99, aoao 137 me 138. Nolaila, ke hoolaha aku nei ka mea moraki e hooko ana oia ia mana kuai, mamuli o ka uhaki ia ana o na kumu aelike o kela moraki, a ma ia hooko ana e kuaiia aku ana ma ke kudala akea, ma ka hala kudala o J.F. Morgan, ma Honolulu, ke hiki aku i ka POAKAHI, la 12 o DEKEMABA, 1887, i ka hora 12 awakea, i na waiwai a pau i hoike ia ma ua moraki nei, e like me na hoakaka ana malalo iho:
Kela apana aina e waiho la ma Kumueli, Kamalo, Mokupuni o Molokai, a i hoikeia ma ka Palapala Sila Nui, Helu 2997, ma ka inoa o Kalua, a nona no hoi ka ili he 4.49 eha.
A. J. CARTWRIGHT
Mea Moraki,
No na mea i koe e ninau ia W. R. Castle, Loio.
HOOLAHA MOOKO MORAKI ME KE KUAI.
MAMULI o kekahi mana kuai i hoike ia maloko o kekahi Palapala Moraki i hanaia mawaena o Kapihi (w) me Bila Kehu nui a me A. H. Cartwright, mea malama waiwai, ma ka la 29 o Dekemaba, 1882, a i kakau kope ia ma ka Buke 77, aoao 196 me 197. Nolaila, ke hoolaha aku nei ka mea moraki e hooko ana oia ia mana kuai, mamuli o ka uhaki ia ana o na kumu aelike o kela moraki, a ma ia hooko ana e kuai aku ana ma ke kudala akea, ma ka hale kudala o J.F. Morgan, ma Honolulu, ke hiki aku i ka POAKAHI, la 12 o DEKEMABA, 1887, i ka hora 12 awakea, i na waiwai a pau i hoike ia ma ua moraki nei, e like me na hoakaka malalo iho.
Kela mau apana aina e waiho la ma Manoa, Mokupuni o Oahu, a i hoike ia ma ka Palapala Sila Nui Helu 136, ma ka inoa o Kunaia nona ka ili he 2.14 eka, a me ka hapa o kela aina i hoike ia ma ka Palapala Sila Nui Helu 136, nona ka ili he 3 eka.
A.J. CARTWRIGHT
Mea malama waiwai a mea Moraki. No na mea i koe e ninau ia W. R. Castle, Loio.
HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI.
MAMULI o kekahi mana kuai i hoike ia maloko o kekahi Palapala Moraki i hanaia mawaena o Kapuahilani (k) me A. J. Cartwright, mea malama waiwai, ma ka la 30 o Dekemaba, 1882, a i kakau kope ia ma ka Buke 77 aoao 197 me 198. Nolaila, ke hoolaha aku nei ka mea moraki e hookopi ia mana kuai, mamuli o ka uhaki ia aha @ kumu aelike o kela moraki, a ma ia hooko ana e kuai ia aku ana ma ke kudala akea, ma ka hale kudala o J.F. Morgan, ma Honolulu, ke hiki aku i ka POAKAHI, la 12 o DEKEMABA, 1887, i ka hora 12 awakea, i na waiwai a pau i hoike ia ma ua moraki nei, e like me na hoakaka malalo iho:
Kela mau apana aina e waiho la ma Laie, Koolauloa, Mokupuni o Oahu, a i hoike ia ma ka Palapala Sila Nui Helu 3008 ma ka inoa o kaiolohia, nona hoi ka ill he 1.40 eka, a me kela apana i hoike ia ma ka Palapala Sila Nui Helu 2915 ia Keawa, nona ka ili he 1.09 eka.
A.J. CARTWRIGHT
Mea Malama Waiwai a Mea Moraki.
No na mea i koe e ninau ia W. R. Castle, Loio.
HOOLAHA A KA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI.
Ua hookohu pono ia mai ka mea nona ka inoa malalo iho nei i Lunahooponopono Waiwai, ma ka la 15 o Okatoba, 1887, ma ka Waiwai o Kanipee (k), i make, o Hawaii, imua o Hon. S. L. Austin, ka Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu. Nolaila, ke kauohai aku nei na poe a pau he mau koina ka lakou i ka mea i make, e hoike koke mai i ka lakou mau bila aie kupono i hooiaio ia, iloko o eono mahina mai keia la aku o hoole mau loa ia aku. A o na poe a pau he ale ko lakou i ka mea i make, e hookaa koke mai ia’u. A ina he mau waiwai kekahi o ka mea i make e paa ia nei e kekahi poe, e hoihoi mai me ka hakalia ole.
JNO. BELL,
Lunahooponopono Waiwai o Kanipee.
Honomakau, Kohala Akau, Novemaba 4, 1887.
HOOLAHA HOOPONOPONO WAIWAI.
Ua hookohu pono ia mai na mea no laua na inoa malalo iho nei i mau luna no ka hooponopono ana i ka palapala hooilina o t. Aki, o Waiau, Ewa i make, a ke haawi aku nei maua i ka lohe i na mea a pau he koina ko lakou ma na waiwai o ka mea i make, ina ua paa ma na ano a pau a aole paha e waiho koke mai me na palapala ma ke keena o sing Chong ma, ma Honolulu, maloko o na mahina eono mai ka puak ana aku o keia hoolaha o hoonele ia aku lakou, a o na mea no hoi a pau i ale i na waiwai nei e hookaa koke mai lakou me ka hakalia ole ma kahi o na Sing Chong ma nei.
TONG CHONG SOY,
LEONG NAM
Na Luna o ka Palapala Hooilina o T. aki Honolulu, Novemaba 12, 1887.
KAUKA WEBA (WEBB.)
Keena Oihana, Alanui Alakea.
Kokoke i kahi o ke Komisina Amerika.
Hora Oihana- Mai ka hora 7a 9AM
Mai ka hora 1 a 3PM
Mai ka hora 7 a 8PM