Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 50, 10 December 1887 — LAUDILA. KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA KAKAI MAUNA ME NA KAEI PALI O ITALIA Ka Olali oke Kahua Kaua. [ARTICLE]

LAUDILA.

KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA KAKAI MAUNA ME NA KAEI PALI O ITALIA

Ka Olali oke Kahua Kaua.

Ka Eaeu nana i hookunihi ka Onohi malamalama o ka La i ka Ui kelakela i malamaia mawaena o na kuahiwi me na kulono i ka nani nana i hoomalule ka puuwai o na aliiwahine a pau o Europa a i eha ka eha lima ole a ke aloha." Ka Makani Puahiohio Wiliau o ka Hikina. A o ko Kupuou Iwikani o ka Makakila E KUU makua, akahi no au a hoomanao ae i kau mau olelo i pane mai ai ia'u mamua aku nei. Heaha la wahi a ka elemakula? Kai no hoi, he nui a lehulehu loa ia kou mau enemi e noho mana mai la ma kela aoao o kela mau ululaau a ke anoano i noho ai. Ia manawa kani koke mai la ka bele, a na ia mea hoi i hoopau koke ae i ka laua mau kamailio ana, a huli hoi koke aku la laua no ka halealii, a aia hoi ka moiwahine, na 'lii hanau o ka aina, na naita kaulana i ka oniu ihe o ka naele o Sekotia, e hoolai malie ana hoi lakou e ake ana o ka huli hoi aku o na 'lii. Ia laua no hoi a komo ana, o ka manawa no ia i ku like ae ai o na mea a pau iluna a naue like aku la lakou no ka lumi aina, a malaila lakou i hoohala ai, e hoopiha ana hoi ia loko me na mea ai ono helu ekahi, a mawaena o na mea ai i haupa ia iho maluna oia papaaina, aole makou e poina ke puana ae, o ka palaoa lawalu no kahi a Kaehu. Oiai ke anaina e paina ana no, ua pane ae la ke alii opio: E kuu makua e, e oluolu mai oe e haliu mai a e hoolohe mai, a pela pu hoi me ke anaina alii e akoakoa nei, e hoolohe mai i ka'u mau olelo:

E na 'lii hanau o ka aina, ua manaopaa au, ma ka hora 8 o ka la apopo e haalele iho ai au ia oukou, a naue aku au ma ka'u huakai hele no ka hooko ana i kou makemake e ke alii; a iloko auanei o na la 4 a 5 paha e huli hoi mai ai au no ka halealii nei ke loaa kuu mea i makemake ai, a ke hoohiki paa aku nei au ma o ka oihana naita a'u e papahi nei, e hoi mai auanei au me ka mea a kou naau e li'a nei, oia hoi ke poo o kou enemi, a pela hoi kana mau keiki, a ohana alii paha; aka i loaa e no hoi iloko o na la pokole, aole hoi ana, o ko kakou hui koke no hoi ia.

I ka lohe ana o ke alii i na olelo a ka opio, pane mai la oia. Alia e ka opio, oiai aole i makaukau ko'u mau puali koa no ka ukali ana aku ma kau huakai, a e oluolu ka opio e hoopanee ka hele apopo, i hiki ke ukali ia kau huakai e kekahi puahi kaua nui, he puali hoi a kou luaui nei i haaheo ai i kona mau la. Pane aku la ke alii opio me na mino aka ana: E kuu makua, aole o'u makemake e lawe aku i kou mau puali kaua, he mau hana hoonui wale no ia a hooluhi hoi, owau no ke hele ae a me ko'u mau ukali hoi, a ua hiki loa hoi i kau keiki nei a me kona mau ukali ke hoauhee aku i kekahi heluna nui o na enemi ina he mau tausani ko lakou heluna, nolaila ea, mai ka-ua mai oe: Pane mai la hoi ke alii Pohemia, aia no ia i ka mea i holo i kou manao. O na naita kaulana hoi keia o ua alii Pohemia la, a pela hoi me na lae oo o ke kahua kaua, ke aka hoohenehene mai la lakou iaia nei no kaia nei kaena nona a me kona mau ukali. I ka ike ana o ka kakou koa i kona aka hooheneheneia e na 'lii, na alihikaua kaulana o ua mau hilana nei o Sekotia, ua pii ae la kona wahi kai, a pane mai la: E ke alii e, e lohe oe, aole loa au e ae e lawe i hookahi o kou mau naita ma ka'u huakai no ka luku ana aku i kou mau enemi e ke alii, oiai aole loa lakou i maa i ka hakaka ana me na kupua, oiai o kou mau enemi he mana kupua kahi o lakou, oiai na kupua i ka lewa i ke ao polohiwa a Kane, a heaha iho la ka pala a kou mau naita e hele pu ai me a'u la, oiai ilalo wale iho no lakou nei e pokakaa ai, a o ka lohe wale ae no ka lakou nei i ke o o na metala kila i ka lewa, a koe wale iho no ko'u mau naita, na olali o ka ili honua a me na ao polohiwa o ka lewa, a oia ke kumu nui o ko'u lawe ole i kou mau naita me a'u, a o kekahi kumu hoi, he hiki ole i kou mau naita ke uhai mai ma-

hope o'u a me ko'u mau hoa naita, he alapii na ka opae ke ala, he ala pohihihi.

I ke kuu ana iho o na olelo o ke alii opio, ua pane mai la kona luaui: Ua pono, e hana e like me ka ike a me ka ikaika i loaa ia oe. I ka pau ana o ka olelo a ke alii Pohemia, ua hookuu ae la ka paina ana, a naue aku la ke anaina no ka lumi hookipa, a malaila lakou kahi i nanea nui ai a hiki i na hora kuliu o ke aumoe. Hoi aku la kela a me keia no ka hooluolu ana, e hooipo ana me Niolopua i ka aina moeuhane. Oili mai la ka la me kona nani nui i kakahiaka ae, a ala ae la kela a me keia, a pela hoi na alii opio, ua miki hou aku la no laua no ke kihapai pua e honi hoomau ana i ke ala waianuhea o na ano pua lehulehu, a ia wa i pane ae ai ka ui Pomelia, E kuu kane e, e hele io ana no anei oe i keia la? Ae, e hele ana no au e hooko i ka makemake o ko kaua luaui. Ua pono, no ka mea, o ka ike pono hoi ia o na 'lii a me na naita e henehene ana ia oe i ke ahiahi nei, a ua manao no au o ke alii no kekahi. E kuu aloha e, ko'u kuleana hoi o ka hiki ana mai i keia wahi, oia mau mea a pau ua ike mua ia e a'u. Ia laua no hoi e papa leo ana, ua kani-ke mai la ka bele aina, a huli iho la kana aloha a muki iho la i na papalina lahilahi o kana aloha he wahine, a huli hoi aku la no ka lumi aina kahi a na lii e kali mai ana no na 'lii opio. Ia laua i hiki aku ai, ua hoomaka iho la ke anaina e ai, a i ka pau ana ua hoi aku la na ui Pomelia me Luisa no ko lakou lumi, a huli hoi pu aku la no hoi ke 'lii kane mahope. Oiai lakou maloko o ka lumi, ua pane aku la o Luisa: E hele io ana no oe? Ae, wahi a ka laua kane.

I ka hiki ana ae o ka manainana kuhi hora i ka hora 7, ua kauoha aku la oia i kona mau ukali e hoomakaukau mai i ko lakou mau lio, a pela hoi ko lakou mau lako kaua no ka hele ana aku ma ka lakou huakai kaua. I ka makaukau ana, ua lawe ia mai la na lio, a pela hoi na pono kaua no kahi a ko lakou Haku e noho ana, a pane like mai la lakou: , E ko makou Alii ilihia, ua makaukau kou mau ukali, a i hakalia wale no ia oe. Ua pono, a e hoi aku oukou no ko oukou wahi mau. Ia wa komo aku la ke alii opio iloko o kona lumi komo kapa, a kahiko iho la iaia iho me kona aahu kaua, i kokua pu ia hoi e ka ui Pomelia. I ka makaukau ana, ua puka mai la ua kamaeu nei me kona kahiko piha o ka oihana kaua me ka hanohano nui, a ke nana aku i kona mau ano a pau he naita io no i molia i kona ola no no kahua kaua. Mahope o ke alii opio hookahi naita e auamo ana i ke koi kaua, a hookahi hoi i ka laau ihe hala ole o ka pahuna i ka piko. Na keia mau hiona i ume mai i ka manao mahalo i na 'lii a me na makaainana, a haawi ae la lakou he mau leo huro no ka hauoli no ke 'lii opio.

Aia ka kakou koa ke ku nei ma ka lanai o ka halealii, e kuilima pu ana hoi me ka ui nohea Pomelia, a o ka ui Luisa hoi, e hii ana oia i ka papale alii o ka laua ulua kapapa. Oiai lakou e ku ana malaila, ua ikeia aku la ka luaui i ka hele ana ae a paa i ka lima o ka kakou koa a pane mai la me ke aloha makua: E kuu keiki, eia oe ke hele nei no ke ala i maopopo ole kona hopen, e alo hookahi ana hoi i na pilikia a me na inea o ke kahua kaua, oiai ua hoole no hoi i ka'u mau kokua nou, nolaila ke kalahea ae nei au i na lani, ma kau wahi e hele ai, e hahai no ka pomaikai malaila, o ka Mea Mana Loa kou mea nana e kokua ma kau mau mea a pau e hana ai. I ke kuu ana iho o na olelo kaukau a ke alii Pohemiana, ia wa lalau ae la oia i kana o-le dala a puhi aku la no ekolu manawa, a o na mea hoi keia a pau e ku ana malaila, ua kau iho la ke anoano eehia maluna o lakou. I ke kuu ana iho o ia mau kani ana, ua poha hou aku la ka leo o ka o-le me ke kahi kapalili ana no ekolu manawa a me elua manawa no ke kahi keukeu ana, a o ka manawa no ia i lohe ia ai o kekahi halulu nui ma ke kuahiwi me he makani Kona la e kulai ana i na laau Oiai keia mau mea pahaohao e ikeia

nei, a e pioloke ana hoi ke anaina mai o a o, aole i li'u iho, hoea mai la kekahi puulu nui o na naita, he 25,000 i lako pono hoi me na mea kaua. Holo mai la lakou me ka hiehie nui, a i ke kokoke ana mai i kahi o ka kakou koa, ua lele iho la ko lakou alakai ilalo a hele mai la no kahi a ke alii opio e ku aku ana. Pane mai la oia: E ko makou Haku Alii, a e ko makou Moi opio i lalapa ia kona umauma e ka wiwo ole, heaha la ka manao, a heaha hoi ka hana nui a kou ihi kapu i makemake ai, a i lohea ai hoi ka leo o ka o le e hoonaueue ana i na ululaau, a na ia mea i kono mai i kou mau koa e uhai mai ma ia meheu, a oia nei la. Wahi a ka kakou koa i pane aku ai; i kauoha aku nei au ia oukou e hele mai imua o'u ano, oiai he hana nui ka'u e hoohana aku ai ia oukou, a o ua hana nei he hana i maa ia oukou, he hana hoi na oukou e huluaa loa ai, a he kawa hoi na oukou i le a ma-opu, a eia ia: Aia ma kela huli o kela mau kuahiwi kahi i noho ai o kekahi moi puni koko a me kaa mau keiki; ua hoopilikia aku lakou i kela a me keia aupuni, e luku wale ana i na kanaka me ka mainoino nui, a ke manao nei hoi ua moi hookano la e kii mai e kaua a e lawe pio aku i ka moi Pohemiana o keia aupuni, a ua haawi aku nei au i ko'u ae ana no ke kokua iaia, a oia hoi ke kumu o ka o-le i kani poha aku hei, he leo hooho a hoomakaukau kaua.

Pehea, ua makaukau anei oukou? E ko makou Haku, ua makaukau makou i na wa a pau i makemake ia. I ka hoomaopopo ana o Laudila ua makaukau io kona mau naita no ka hakaka ana ma ka aoao.o ke aiii Pohemiana, lalau iho la oia i kana o ie a hookani hou aku la. Oiai ka ieo o ka ole a ke keikialii Laudila e kani kapalili ana i ke aheahe lau makani, ua meha iho la na mea a pau, ua pihoihoi ke anaina holookoa mai o ao, oiai aohe mea like me keia ke kani mamua aku, ke hele la a nape ka honua kahi a ke anaina e ku ana. a naue pu hoi ke kumu o na mauna hilana o Sekotia.

No kekahi mau minute keia kani ana o ka o-le, a i ka pau ana, aole i liuliu, ua ike aku la ke anaina holookoa i ke kauwahi kiko eleele uuku e nee mai ana imua pono o na kukuna o ka la, a he mau minute helu wale no ma ia hope iho, ua ike pono ia aku la kekahi lio e lele mai ana me ka mama lua oie imua o ke anaina e ku aku nei, a imua o ke aiii opio i ku iho ai ua lio nei. I ka ike ana o ke keikialii Laudila ua hiki mai kona lio me ka makaukau i na mea a pau, o kona wa no ia i huli ae ai a honi aku la i ka ihu o na wahine, a huli ae la oia a pane aku la i ke alii Pohemiana: E kuu makua, ke hele nei au mamuli o kou makemake, a eia ka'u kauoha ia oe, e malama loa oe ia'u mau wahine nei, mai ae hoi i kekahi kipi e hookokoke ma ko laua aoao, ma kou wahi e moe ai malaila laua, ma kou wahi e hele ai maiaila laua, a ma kou wahi hoi e noho ai o laua pu no malaila; a ina i hoi mai au a ua hoopa ia ka heu o ua mau wauke nei a'u, alaila he nui auanei na poino weliweli e hiki mai ana; a e hoolohe i keia, aohe mea e hana ia e nalo mai kuu maka aku. E kuu keiki wahi a ka elemakule Pohemiana: Mai kanalua kou manao, ua hiki ioa i keia kino elemakule ke malama ia laua me ka maluhia, aohe Kaahupahau nana e a e ke awa kapu o Puuloa

Mau hou ae la na ihu no ka wa hope loa, a pa-e aku la ka leo o na wahine i ka laua kane penei: E ka maua alii kane, mai kanalua a hopohopo kou manao no maua nei, oiai ua molia ia keia mau kino mahope ou, aole loa he mea e kaawale ai o ka make wale no, aole hoi he eu nana e inu iho i ke kiowai kapu a Limaloa. I ka pau ana o na olelo kaukau a na aliiwahine, ua kau ae la oi a maluna o kona lio. O ke anaina holookoa keia e ku ana malaila, ua kau iho ka weli a me ka maka'u maluna o lakou no keia mau mea pahaohao a lakou e ike nei i hana ia e ke alii opio iloko o ia mau minute pokole i hala iho. Oiai oia maluna o kona lio i hele a hihimanu i na mea kaua o kela me keia ano, aia hoi kona mau naita ke kali la o ka pane aku o ko lakouu haku opio, a ua malu hoi ke kula aohe lele pueo, a ke kali aku nei hoi ke anaina o ka wa hea la ka wa e haalele iho ai ua huakai nei. (Aole i pau.)