Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVII, Number 1, 7 January 1888 — HE MOOLELO NO Lonoikamakahiki KA Pua Alii Kiekie na Kalani. Ke Alii Nui o Hawaii. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO Lonoikamakahiki KA Pua Alii Kiekie na Kalani.

Ke Alii Nui o Hawaii.

[K.AKAU IA NO KA NUPEPA KL'OKOA. | I ko ke alii hoolohe ana i ka hea ana o ua mau kahu nei o Kakuihewa i ua inoa nei ona a hiki aku ka heluhelu ana i ua 'nea nei i kela mau hua e olelo ana penei: O kahi ka honua ia Elekaukama | 0 Halala kaulua onae O nana na maka i ka elaukama O lua maha ia O lua kama ia O lalo ia O lalo ae kama 0 hoowili kuioko i ka manawa O kukulu haleaniani () hanee aku o hanee mai O hanee 1 ke au kaina O ka papa o ka lewa o Kuoni O pepeilani eha ka niho lu a 0 ke kupua i awaawa ke au ohaki O wikani oha ke koai e Lono.

Ia manawa i o aku ai 0 Lonoikamahiki me kona leo nui moakaka, eo, o wau keia o Lonoikamakahiki, ke alii nona kena inoa, aehe he aliii e ae, ina hoi olua 1 heluhelu mai nei a loaa ka hua mele inoa Kaknihewa, alaila he pona ia Kakuihewa ke 0 aku, aka aole pela ina olua e heluhelu i kena inoa a hiki ika pau ana, o kuu inoa wale no ka mea e loaa ana. I aku la o Kakuihewa i kona mau kahu, he mea oiaio paha auanei oko iala hua mele inoa ino no paha auanei ke loaa ana. Hoole aku la na kahu, aole pela e loaa aku ana no kou hua mele inoa mahope 0 keia mele inoa ou, nolaila, mai kanalua kou manao e ke alii. I ke aha ana hoi ma ka oiua mau kuhikuhi waie no au e hooko nei malaila nae ka nui oko kakou poino, ma ka olua olelo ke ko'a o Poo aohe he ahi iaa aku nei ka hana o kakou ma ka lawaia ana ua eo kakou ike alii o Hawaii, o ka hapalua o ka mokupuni o Oahu nei ka moepuu o ia paakiki ana a olua, aloha wale no hoi ka aina. Ma ka heihei waa ana o kakou, eo hou no kakou i ke alii Lonoikamakahiki, a o ka liio pau loa ana no ia o ke la mokupum i ke alii o Hawaii, aohe o kakou waho, eia no ko kakou wahi pono la o loko hale wale nei no la i lohe o!ua. I aku Ia o Kawauhoha, e kamailio liilii e ke alii, o lohe mai auanei ke 'lii o HawaiL Heaha ka pilikia ke lohe mai ia alii? he manaolana no ka ko olua e hoi hou mai ana ko'u aina, aole paha he manao lana ana aku i koe, pela no wau e hopohopo e nei, e lawe haaheo hou no paha auanei ke alii Lonoikamakahiki i ka inoa o maua nona, aole paha auanei no'u o maua. Pehea la ke ano o Lonoikamakahiki i ka olua haalele ana aku. Ua haalele aku no maua i alii nei e liilii ana no, he kamalii loa oia ia wa, pehea auanei e loaa ai kona inoa, i lele ae nei ia maluna a hiki i Kaoai, i loaa ai kona inoa, no ka mea, he inoa keia i haku ia e Manokaianipo, a me kana mau wahine, oia hoi ka makuakane o Kaohaikawiliula, a holo mai nei e uka i keia moa maluna ou e Kakuihewa, oia la i lohe mai or,

Ia manawa i olelo aku ai 0 Kakuihewa ia Lonoikamakahiki, f<hea ke kumu o kuu inoa ia oe e ke alii o Hawaii ? la manawi i mino aka iho ai ke alii 0 Hawaii, a olelo aku la i ka huaolelo hooheno ia Kakuihewa penei: Aole i loaa ia'u Lou inoa, oia no ka mea i hiki ole aku ai ia'u ke heluhelu 1 kou inoa, a ina oe e olelo mai e heiuhehi aku au i ke kumu o ko'u inoo, alaiia, ua hiki ia'u ke heluhelu aku. Pane enai b o Kakuihewa, maiia paha hoi o kuu inoa no la e keaiii 0 Hawaii e hoopaapaa mai nei oe, e heiuhelu mai ana oe ? He t !uolu no wau i ka heluhelu ako e heluhilu aku ana no nae wau okuo inoa no, wahi a ke aiii o Hawaii ia Lonoikamakahik». Ma keia wahi 0 ko kakou mooielo, ua hiki mai nei kakou i kahi e hoomaka ai o ka inoa, a e maopopo auanei i ka lehulehu ke naoa mai, a e hiki aoa n> ia kakoa ie koho iho, no ke aiii io

no ka o Hawaii keia inoa t oo Lonoilta* makahiki, aole ka no ke alii o Oahu nei oo Kakuihewa, o ka hookohu Kiuaula wale iho no ka kana, ka ka ioakani o Ulupai, alia nae hoi la, e ike pu ae hoi Ia manawa i heiuheiu aku ai o Lonoikaioakahiki i Ua inoa nei ooa e like me keia: Ia hookuku hei ae kakou Ia ku ka hei o Papio O Loiloa Ia wilia au e ka makani la O lauwili—e Komo i ka mauu pilipili o Hua kini E-o ana i ka manawa o na pali O, o Kalaupapa He-a he-a ka nui e Kalaupapa A ka pali iki au i Ohia Kike ka pupu olenalena A ka pa-hi au i na Mahana E uwe ana E uwe ae ana au me kuu ipo Me ka ehu nui a Makalii la o Mo lokini Hele ana i kai Kau ana Pueo me Puuolai Me ka ale hulilua i kai o Moku tnoa la Kaikoo uka.

Ia manawa no i kahoho mai ai o Kakuihcw*a ia L.onoikamakahiki, me ka olelo pu ana mai, he keu no hoi oe e ke alii o Hawaii oka hoopunipuni nui wale, ihea kou ike ana he kaikoo aku kahi mauka aku o ka aina, hookahi no paha kaikoo e ike ia nei aia a pa mai ka makani Kona, oia kawi e ike la ai nei mea he kaikoo, he niau la he* lu wale no nae aohe loihi oke kaikoo ana, aia a nui ke kaikoo ana, alaila, ku mai iuka nei ke koa a ka punakea, makai mai ke kaikoo, aole mauka aku nei o ka aina, oia ke Kumu o ko'u kamailio ana aku nei ia oe*e ke alii hoopuuipuni. Ia manawa i olelo aku ai o Loikamakahiki, aohe hoi i holo aku kuu heluhelu aua i kuu inoa, walaau e ta hoi e oe, ua ike no hoi oe he kapu ka hea inoa ana o na alii, he make kagaka ko laila, ina e walaau ana ke kan&k* i ka wa hea inoa alii, he make no ka ho[>e o ia kanaka e like me oe i walaau mai nei. He kiekie no ka hoohana o ua alii nei o Hawaii, aohe wa a olelo aku ia Kakuihewa, e make oe e pono ai i ko walaau i kuu wa hea inoa. Ia manawa i oielo aku ai o Lonoikamakahiki, e auhea oe e ke alii o Oahu nei, e noho ana hoolohe mai ana i ka olelo a ke alii o Hawaii, a oia hoi keia: Aia la mahea kela aina o Kahauiki i wahi a Lonoikamakahiki. Aia ma Kona, wahi a ke alii Kakuihewa. Ae, pela io ka t i Hawaii no nae Lcnoikamakahiki ua pau mua no nae na ki na o kou aina i ka ike ia e a'u, penei e maopopo ai he kaikoo kou aina matka aku nei o ka aina: Ina ka e pa iho ka makani o Kahauiki he Komomona ka inoa o ia makaoi oia pa no oia makani me ka ikaika a loaa aku la no i ke kai o ka loko o We* li, oia kai uo a huli ale maoli aku la no a popoi aku la ma ke kua aku © na ha le eku una i Mokumoa, oia ka mea i olelo ia ai iloko o ko'u inoa I kai o Mokumoa la e Kaikoo uka. Ina hoi he hoole hilahila. hoole mai ana, a i ole hoi pela, he hoole eaanawa ino, aiaiia, he pono no ke hoole mal, aole nae ia he mea e pau ai na kee o kou aina i ka ike ia, aole no hoi ia he mea e nalo ai, aole ia he mea e pau ai ke holoi ia ia mea, maluna o na papalina o keia honoa, ua lilo ia i kiko eleele no kou aina, a hiki i ka hulihia ana o ko ke ao nei la manawa i huli ae ai o Kakuihewa a ninau i kona mau kahu, he oiaio aeei keia ? Ia maiuwa i olelo aku ai na kahu* ae, he oiaio, he kaikoo io mauka. He keu no hoi ko kakou ike ole i ke kaikoo mauka, makai nuu hoi ke kai koo e ike ia nei, i ke alii mai nei hoi o Hawaii, akahi no kakou a ike he kaikoo mai no ka mauka mai o ka alaa. Ot* na olelo a ke alii o Oahu imua o kona mau kahu hawawa. Pela io hoi, wahi a na kahu oua alii nei i hou aku la na kahu ia e i hou aku oe, aohe e loaa hou ike alii o Hawaii he kaikoo hou mauka aku nei o ka aina, ola wale ae la ookahi kaikoo i loaa i ke alii o Hawaii* * (Aok i