Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVII, Number 2, 14 January 1888 — Page 3

Page PDF (1.76 MB)

This text was transcribed by:  Stephanie Demello
This work is dedicated to:  Ke Ali'i Pauahi

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ka Nupepa Kuokoa

 

            E hoouna mu@ia mai na Olelo Hoolaha ma ke Keena Hooponopono maumua ae o ka h@@ @ o ke awakea o na Poaha a pau. Aole e hoopukaia na Olelo Hoolaha ke la@eia mai mahope o ka ho@a i hooikeia mal@@. E hooko piha aku ana makou i keia @ula m@na. 

            E hooili mai i na leia a pau a me na kauoha me ka uku pepa ia KA NUPEPA KUOKOA ma Honolulu. Ina e lo@a pono ole aku keia pepa i knoa poe lawe, e hai mai me ka hakalia ole i keia Ke@na.

            O ka uku a keia pepa e haawi ai i kona poe luna, he umi keneia no ked ala, koe ka apana o Kona, Oahu, a me kekahi mau apana e ae kahi nui o ka luhi i ka halihali ana i ka pepa ma ia mau apana e hooiia ka uku luna.

            Keena Oihana—Ma ka halepohaku o ka Hui Hooholo Moku o A. F. Cooke & Co. kihi o na alanui Nuuanu me Moiwahine.

 

 

Ianuari

            H@ke Hapaha no ke kau ana o ka Mahina, ka puka a me ka napoo ana o ka La.

 

 

Kau ana o ka Mahina

@@

6          Hapana hope   11.10 A.M.

22        Mahina hou     10.07 P.M.

20        Ha@aha mua  6.17 P.M.

28        Mahina pina    0.44 P.M

 

 

Puka me Napoo ana o ka La.

La 6 Puka 6.42 Napoo 5.29

12        6.43     5.33

20        6.43     5.39

28        6.41     5.43

 

 

Kela me Keia

Ua hookoha ia aku o Mr. J.E. Elda@@ ka Papa Hoonaauao i Agena kula no ka apana o Puna, Hawaii.

Ua hookohu ia aku o Malcolm Brown e ka Luna Kope Nui o ke Aupuni i Hope Luna Kope.

I ka la apopo e ku mai ai ka mokuahi lawe le@a Zealandia main a Panalaau mai o ka Hema, a holo loa aku no keawa o Kapalakiko.

Ma ka la @ iho nei o Ianuari i piha ai ka hane@ makahiki o ka nupepa @@@ o Ladana, he kowa loihi o ke kaahele ana i na aina a pau o kea o nei.

Mai a Mr. Naehu mai o Kaupo, Maui@ Ua kaualako ia kekahi Pukiki e ka hoki, a mokupa kona poo a make loa. Ua kipu ia ua hoki lokoino la.

I ka Poalima o keia pale ae Jan. 20, e halulu mai ai ka mokuahi Kulanakauhale o Na Ioka i o kakou ne, ma kona a@hele mau no Honokaona.

I kekahi po o keia pule iho nei i oki kolohe ia ae ai ka uwea olelo e holo nei mai uka aku nei o ka aina a i ka mokukaua ‘Amerika Mohi@an.

O ka Moiwahine o Roumania, ua haku @@ o@@ i kekahi moolelo e pili ana i ke Ka@@maka, a hoopuka ia maloko o kekahi o nupepa na o kona kula @@kauhale.

Ke hoomaka nei ka hana o ka hale @ia hou o E. Wala i keia man la, a ke hookako ia nei ke kulanakauhale e like me na kauoha e haawi ia aku aina iaia.

He umikumamaha ka nui o na mokuahi holopiliaina iloko o Honolulu nei ke kakahiaka P@akahi nei, mawaho ae o na mokukaua ekolu me ka mauwa Hawaii.

He 58 degere ka haule o ke Ana Nana Ea i keia mau kakahiaka iho nei mamuli o kea nu e houhou ana i ka ili. O ka oi loa aku nae iwaena o na huapala maka onaona.

O kela pup@le i hoopaa ia iho nei i ka Laepaohaku he mau mahina i hala ae hei, ua mahuka aku oia mai kona @mi aku i kekahi la o keia pule, a eia, ke holo pee nei iloko nei o ke kulanakauhale.

Ma ka halawai ana o ka puali King’s Own ma ka po Poalua iho nei, e like me ka mea I hoolaha mua ia aku ai; no ke koh@ ana i mau Alii hou no lakou, aole i h@lopoa@ na mea i hana ia a ua hoopanee ia mai a i ka po nei.

He wahi apana aina uuku loa kai kudala ia ma ke Kulanakauhale o Kansas, a lilo no ka $3,500 he @ makahiki i hala ae nei, a i kela makahiki aku nei no, ua kudala hou ia mai nei no ua wahi aina nei a lilo aku la no ke $48,000.

O kekahi o na makamaka malihini e noho nei ma ka Hotele Hawaii, oia o Mr. Delburck, ua haku iho nei oia he mele hou ma ka inoa Kalakoua March, a i ke ahiahi Poakahi nei ka hoomaka mua loa ana o ia leo mele e puhi ia e ka Bana a ka Moi.

Ma Kama@uwai, i ke kakahiaka P@akolu, ua ma@eaku@ o Keawe, wahine a Piko, mahope iho o ka hoomailo loihi ana o ka mai iaia. Ma o ke kane la a me ka ohana ko makou luul@ pu ana i keia haawina o ke kaumaha i lo@ i ko ke kanaka ola ana.

i ke awakeaPoalua nei i ku mai ai ka mokuahi lawe le@a Hawaii Australia, he @ la holo mai Kapalakiko mai, me ka piha ohua a me 150 tona ukana. Ike ia Poalua ae oi @ e haalele mai ai i ke awa a holo aku no kona awa mau.

            He $18,053.47 na lilo a pau a ke kulanakau hale o Bosetona i hoolilo ai no na hoohiwahiwa ana i ka Moiwahine Kapiolani O Hawaii ne, oiai aia ma kana huakai i ka Iubile o ka Moiwahine Vitolia o Enelani. He aloha Alii io ko kela kulanakauhale i ka Moiwahine, ma o ka lilo ana o Bosetona kahi i hoouna mua loa ia mai ai na Misionari i Hawaii nei.

            Inehinei i hiki mai ai ka Ogana o ka halepule o Kaumakapili.

            He Pueo ka inoa o ka nupepa hou e puka aku ana i keia kakahiaka.

            Ua kuai ia aku ka mokuahi Kahik@na Nui i kekahi h@ o Ladana, no ka $80,500.

            I keia la e kui ai ka hamane a ka Luna Kudala, no ke kuai ana aku i ka mea koho kiekie i na lako hana a pau o ka nupepa Advertiser o Honolulu nei.

            E alawa ae na makamaka I na hoolaha hou ma ke Kauoha, no ke kudala o kekahi aina aupuni e waiho nei ma ke awawa o Kalihi, Oahu.

            Ua hoomanao mai nei o Geremania I ka piha ana o ka haneri makahiki o ka la hanau o Nicholas Dreyse, ka mea nana i imi na hoolala e pili ana i kela pukuniahi kaulana             Ka Pa Kuikele o Germania.

            Ua hookohu ia iho nei ke Kuhina hou o ko na Aina E, oia kekahi hoa o na Komisina o na Aina Lei Alii. Eia ka Papa inoa o na Komisina i keia Manawa: Na Mea Mahaloia W. L. Green me J. Austin, a me ka Mea Hanohano C. P. Iaukea.

            I ka Poaluo o keia pule a Jan 17., 1888 e hui hou ai ka puali King’s Own makai o ka hale paikau, no ke koho ana i mau alii o ke Company C. Nolaila; ke paipai ia aku nein a hoa a pau oia puali e hele ae malaila ma ka hora 6:30 p.m. Eleu mai kakou.

            Ma Puunui, Ianuari 10, ua make emoole iho la o Mahuna, wahine a Ke Pake, iloko o ke 31 makahiki o ko laua noho mare ana. He ewalu a laua mau keiki e ola nei me na moopuna eha me na ola kino maikai. Ua wiho ia kona lepo ma ke awawa o Pauoa. Me ka ohana o ka mea i make makou e komo pu aku ai iloko o ke kaumaha.

            O na mana aupuni ma Deresedena, Geremania, mahope iho o ka hapalua hora 10 o ka po, aole loa e ae na piano o na hale e hookani ia iloko o ke kulanakauhale. Pehea la hoi ka kakou mau pila e kani hele nei ma na alanui a me na kauhale, e hana kuli ai me na pila pukiki, e kani mau ana a hiki i ka manawa a ka mea hookani e oluolu ai e hoomaha, alaila iho la pau.

 

 

KUMAKAIA!

            He nui ka huhu o kanaka ma Kohala Akau nei i ke kumakaia o Rev. S.C. Luhiau i ka pono o na makaainana nana ia i koho, a hoi i hope mamuli o ka Veto o ke ‘i@. No ka mea, ma ka Balota ana, eia o ua Luhiau nei mamuli o ka Pono Reform, a malaila no i kohoia ai oia me ka manao lokahi o ko onei poe mea balota. Mae wale no ka hoi o ke gula! Kainoa hoi paha la a kau hoi ka hina i ke poo ua pau ka hana kama@. Eia ka, aole. Owai la auanei ka makou e hilinai ai? Oia ka makou e ninau aku nei.

            Poholopu.

 

NA AU HOOPONOPONO AUPUNI O FARANI.

            O na au hooponopono Aupuni o Farani iloko o na makahiki he kanaiwakumamawalu i hala ae nei, he kowa akea nui ia o ka loli awiwi ana mai kahi lima a i kahi lima o na hooponopono aupuni, ma ka huki ana o na mana lehulehu iloko o ka aina a me na kahua kaua i hoouka ia me na aupuni Moi o Europa. Ma keia papakuhikuhi malalo iho e ike ia ai kona loli aupuni ana, a me ka nui o na makahiki o ka hookele ana malalo o ia mauhoololi mai ke au mai o Napoliona I.

           

            Ka wai             Ka loihi

            Kukuluia         o ke ku

            ai.                    ana.

Repubalika Ekahi        1789    15

Aupuni Emepire Ekahi 1804   11

Aupuni Bobona           1815    15

Aupuni Orleanist         1830    18

Repubalika Elua          1848    4

Aupuni Emepire Elua  1852    18

Repubalika Ekolu        1871    16

 

            Ma keia e ike ia ai na loli ano nui ana o kela aupuni mana nui o Europa. I kela kaua ana iho nei o Farani me Geremania @ ka makahiki 1871, na ia mea i hoohaahaa hou iho ia Farani main a puupuu mai a Geremania, a he Aupuni Repubalika ola no ka manawa ekolu i keia wa, mai kona hoomaka mua ana mai e Repubalika i ka makahiki 1789.

 

 

NA POULI O 1888

            He elima pouli ana o ka la me ka mahina i keia makahiki 1888 e hele nei. He ekolu o ka la, a elua o ka mahina, me ka ike ole ia ma Hawaii nei. O keia iho na manawa e pouli ai.

            Ianuari @        Pouli ka la, ma ke kulanakauhale o Wasinetona e ike ia ai.

            Ianuari 10        Pouli ka mahina, e ike hapa ia no ma Wasinetona, a oi loa aku ma Europa, Aferika, moana Atelanika me ka Pakipika Hema.

            Iune 27            Pouli ka la, e ike ia no ma Wasinetona.

            Iulai 12            Pouli ka mahina, e ike ia no ma Wasinetona, a oi loa aku ma Europa, Asia, Aferika, moana Atelanika me Auseteralia.

            Dekemaba 21 me 22   Pouli ka la, e ike ia no ma Wasinetona.

 

 

MA KE KAUOHA

 

Ahaolelo Kuikawa o 1887.

 

HE KANAWAI

 

E HOOLOLI AI I KE KANAWAI E PILI ANA I NA LUNA ALANUI A ME KA HOOLILO ANA O NA AUHAU ALANUI, A E HOONOHO I MAU PAPA ALANUI APANA, A E HOAKAKA I KA LAKOU MAU HANA.

 

E hooholo e ka Moi a me ka Ahaolelo o ko Hawaii Paeaina. 

      PAUKU 1. O ke Kanawai i kapaia “He Kanawai e hoolako no ka hookohu ana i mau Luna Alanui Nui no ka Mokupuni o Hawaii, no ka Mokupuni o Maui, i hui ia me na Mokupuni o Molokai a me Lanai; no ka Mokupuni o Oahu a me ka Mokupuni o Kauai,” i aponoia ma ka la 11 o Augate, M. H. 1884; a me na Pauku 168, 169, 170, 171, 180, 181 a me 182 o ke Kanawai Kivila, a me na Kanawai a hapa Kanawai a ae a pau e kue ana i keia, e hoopauia, a ma keia ua hoopau loa ia no.

            PAUKU 2. E hookohu aku ke Kuhina Kalaiaina i ekolu mau kanaka kupono e noho ana ma kela a me keia Apana Auhau o ke Aupuni, koe o Honolulu, a hookah o lakou e hoakakaia i Lunahoomalu; a na lakou e hana, a o lakou no ka Papa Alanui no ka apana i hookohu ia ai lakou. E lawelawe na lala o ka Papa Alanui i oleloia me ka uku ole.

            PAUKU 3. Malala o ka Papa Alanui ka hooponopono ana o na hana a pau ma na Alanui a pau, na Alahaka a me na Alahele o ka lehulehu maloko o ko lakou mau apana, a e hoolilo aku i na Dala Auhau Alanui a me na dala i hookaawaleia e ka Ahaolelo, ma ka hana a me ka hoomaemae ana i ua mau Alanui a Alahaka nei, i na manawa a me ka nui i hooholoia e ua mau Papa Alanui nei; a i ole ia, e like me ka mea i hooholoia e ka hapa nui o na lala o ia Papa. E loaa no i na Papa Alanui pakahi, a ma keia ke haawiia nei ka mana ia lakou e hoolimalima aku i mau luna hana, a me na kakauolelo, a me na kokua e ae i kupono.

            PAUKU 4. E waiho aku ka Lunahoomalu o kela a me keia Papa Alanui, i olelo ia, mamua ae o kona lawelawe ana i na hana e pili ana i kona oihana, ma ke Keena Kalaiaina, i Palapala Hoopaa me na Hope kupono, i ke Kuhina Kalaiaina no na Dala Hoopaa a ke Kuhina Kalaiaina no na Dala Hoopaa a ke Kuhina Kalaiaina e hooholo ai, e hoakaka ana no ka hana pololei, a me ka hoike pololei ana i na Dala Alanui i waiho ia aku iaia, a i kana kauoha paha.

            PAUKU 5. E halawai no kela a me keia Papa Alanui i na manawa a ma na waihi i kupono i ka manao o ka hapa nui o na lala o ia mau Papa pakahi, ma ka hale hookolokolo o kela a me keia apana a wahi akea e ae paha i hoolaha mua ia no ka hooholo ana I kahi e hana ai me kea no o ka hana ana a me ka nui o na dala e hoolilo ia akua ana. O ia mau halawai e malama ia ma ke ano akea, a ua hiki no i kekahi mea Hookaa Auhau, e noho ana ma ia apana, e hoike aku i kona manao e pili ana i ka hana e hana ia aku ana.

            PAUKU 6. E malama ia ka moolelo piha, e kela a me keia Papa Alanui, no na hana a pau i hana ia ma kekahi halawai a me ka hana i hana ia ma ka apana. E malama ia no hoi ka moolelo piha o na dala a pau i loaa mai, me ka hoike i kahi i loaa mai ai, a me na dala a pau i uku ia aku, me ka hoike i kahi hoolilo ia ai; a ina paha ua hoolilo ia no ka uku hana a no na lako hana paha a me ka inoa o ka poe i uku ia aku ai. E hamama no ia mau moolelo a hoike no ka nana ia e kela a me keia mea Hookaa Auhau, e noho ana ma ka apana, ma na halawai hapaha a halawai e ae paha o ka Papa.

            PAUKU 7. Ua hiki no i ke Kuhina Kalaiaina, i kela a me keia manawa, e hoopau i kekahi lala o ia mau Papa Alanui no ka hana a hooko kupono ole i na hana o kona oihana, me ka hoolaha i na kumu o ia hoopau ana. Ke noi ia aku oia e hana pel e ka mea i hoopau ia. Ma ka Palapala Hoopii o iwakaluakumamalima, a oi ae paha, poe Hookaa Auhau o kekahi apana, e hoopii ana i kekahi lala o kekahi Papa Alanui, a e noi ana e hoopau ia oia, na ke Kuhina i olelo ia e kauoha e ninau pono ia na kumu hoopii, a ina ma ia ninau pono ia ana ua ike ia aole i hana a hooko pono ua lala nei o ia Papa Alanui i kana hana, ma kea no he lala no ia Papa Alanui, e hoopau no ke Kuhina Kaliaina iaia. E hoopiha ia na hakahaka a pau ma ka hookohu ana o ke Kuhina Kalaiaina.

            PAUKU 8. E hoihoi ia no na Dala Auhau Alanui a pau i ka Waihona o ke Aupuni, a o ka huina dala i hoihoi ia pela, mai kela a me keia apana, he Waihona Kuikawa ia iloko o ka Waihona no kela apana, e uku ia aku ma ke kauoha wale no o ka Lunahoomalu o ka Papa Alanui o ia apana. Aole loa e a eke Kuhina Waiwai e uku ia aku ia mau Dala Kuikawa, a o kekahi hapa paha, no kekahi hana e ae mawaho ae o ka hookaa ana i na Kikoo Dala i kikoo ia mai no ia mau dala e ka Lunahoomalu o kela a me keia Papa Alanui.

            PAUKU 9. Na ka Lunahoomalu o kela a me keia Papa Alanui, i ka pau ana o ke a me keia hapaha, e hoouna aku i ke Kuhina Kalaiaina I hoike piha no na hana i hana ia ma kona apana iloko o ia hapaha, a me ka hoike piha e pili ana i na dala i hoaa mai a me na hoolilo ana a pau I hui pu ia me na Palapala Hookaa no na hoolilo ana a pau.

            PAUKU 10. E kokua no ka Luna Nui o na Hana Hou ma na mea i makemake ia e na Papa Alanui, ma ka hoakaka a hoolala ana no na Alahaka a no ke k@kulu ana paha i kekahi hana ano nui.

            PAUKU 11. Ina ua lawa ole na Dala Auhau Alanui ma kekahi apana e hiki ai e malama pono ia ai na alanui ma ia apana na ka Lunahoomalu o ka Papa Alanui o ia apana e hoike aku ia mea i ke Kuhina Kalaiaina, a e  hana i  hoike no na mea i manao ia e lawa ai na hemahema o ia apana; a na ke Kuhina Kalaiaina e ae aku i ua Lunahoomalu nei, i kela a me keia manawa e kikoo i ke Keena Kalaiaina no na puu dala i kupono i ka Waihona me ka hoopaa aku ia mea ma na haawina dala i kupono no ia mau hana.

            PAUKU 12. E hoonoho aku ke Kuhina Kaliaina a e hoopau no hoi ina e manao oia he pono, i Luna Alanui no ka Apana o Honolulu. Na ia Luna Alanui e malama i na alanui a pau, a me na hana a pau e pili ana i na alanui me ia apana, malalo o ka hoopnopono ana o ke Kuhina Kalaiaina i oleloia. Na ke Kuhina Kalaiaina no e kikoo aku i na dala mai ka Waihona e pili ana i ua apana nei i ka manawa e makemake ia ai, a o na koi ana a me na hoolilo ana a pau e apono mua ia e ia mamua ae o ka hookaa ia ana.

            PAUKU 13. O kela a me keia mea e kue ana i kekahi o na olelo i hoakakaia ma ka Pauku 8 o keia kanawai ina e ku ka hewa iaia, e hoopaiia oia i ka uku, aole e emi malalo iho o hookah haneri dala, aole e oi aku mamua o elima haneri dala, a i ole ia e hoopaahao ia oia ma ka hana oolea aole e oi aku ekolu mahina.

            Aponoia I keia la 25 o Novemba, 1887.

            KALAKAUA REX.

Na ka Moi:

            L.A. THURSTON,

            Kuhina Kalaiaina.

 

NA MAKAI KIU

 

Amerika a me Europa.

 

IWAENA NA HAUKAE A ME NA EEPA.

 

            O KEKAHI apana hana a ka Makai Kiu McWAtters e hana ai, oiai oia me ka Hui Makai o na Alahao a me na Mokuahi, oia no kona a’oa’o ana aku i na malihini a pau e hiki mai ana ma Nu Ioka i kea no o ia kulanakauhale o apuka ia a kolohe ia mai paha lakou e na eepa a me na haukae o ia kulanakauhale, a ma keia ano hana ana, ua halawai mau mai oia me kela a me keia poe o kela a me keia ano, a mawaena o kekahi o ia poe na kanaka mai kuaaina mai akahi no a hoea i ke kulanakauhale, i hele mai ilaila ma kea no makaikai, eia nae ua haukae e ia iho la e na eepa, a puehu aku la na wahi kenikeni a kekahi poe, me kekahi mau mea makamae e ae paha, a he ku maoli no ma kekahi mau wahi i ka hoomakeaka kea no o ka hauhili ia ana o ia ano kanaka. Eia iho keia wahi moolelo I laweia mailoko mai o ka nupepa Mercury o Nu Ioka e hoike ana i kea no o ka hauhili ia ana o ia poe:

            “I ka auwina la o nehinei ua halawai mai la ka Makai Kiu McWatters me kekahi kanaka opio a kahi no a hoea mai ia nei, a ninau mai la iaia i ke ala e hiki aku ai i ka Paka.

            “I ka Paka hea?” wahi a ka Makai Kiu.

            “O, aia no I ka Paka e loaa aku ana au i ike ai he maikai ka hele ana aku e hooluolu i ike ia aku hoi na wahi mea hou o Nu Ioka nei.”

            “A ina pela,” wahi a ka Makai Kiu, “he mea pono ia oe e kau maluna o kekahi kaa a holo aku no Uniona Paka. He wahi maikai kela, he maemae na wahi a pau, a he maikai maoli no ka hooluana ana.”

            Ee aku la ua opio la maluna o ke kaa, a aole i emo noho ana oia i Uniona Paka. Nana aku la ua opio nei he nani na wahi a pau a ka maka e au ae ai. E holoholo ana na keiki liilii i o a ia nei me na pahu, o na opio wahine hii keiki no hoi me na kaa bebe, na wahine opio e ae me na buke e heluhelu ana, na keikikane e hookani pahupahu ana, o ka wai mapuna e pii hulailiana, ka uliuli lipolipo o na lau o na laa@ e pahola ana i ko lakou malumalu mao a maanei, a o keia mau nani a pau ke hui ia nana i hoopua ae i na manao hoohihi o ua opio nei, o Mr. Jasepa Gere knoa inoa, a noho iho la ia malaila e honi ana i na ea aala a e hoohialaai ana i ka nani e waiho palahalaha mai ana imua ona.

            He kanaka opio o Mr. Gere i hanau ia a noho a nui maloko o ke kau wahi kulanakauhale @uku i kapaia o Fall River, a i hele mai oia i Nu Iolka ma kea no makaikai. Mamua o kona haalele ana i kona home ua ao mai kona makauakane iaia e makaala loa o hana eepa ia ia e na aea haukae o ke kulanakauhale a me na poe e ae i m@a ia mau hana (a o ka inoa o ia ano kanaka e kapaia ai he poe “sharks” (mano,) a i kona haalele ana aku i kona home e lawe ana oia ma kona pakeke he haneri me kanaono dala, me ka manao e hoohala i kekahi mau pule ma Nu Ioka ma ka makaikai ana. O ka manao o keia opio e pili ana i keia poe i kapaia he “mano” he poe powa maoli la, a he poe la hoi e hele mai ana a powa iaia ma ka po ma ke ano lima nui mai, eia ka aole! Ua kuhihewa ia. Aole ia i manao iki e eia koke iho no malalo o ka malamalama o ka la, a malalo hoi o ka malumalu o na laau iloko o na Paka i kukuluia no ka pomaikai o ka lehulehu, eia ke kau mai nei ka maka o na “mano” maluna ona, e ake nui ana e lawe aku iaia i luahi na lakou; a eia ka pela io no.

            Iaia e noho nanea wale ana no, ike aku la oia I kekahi o na keiki liilii e holoholo ana, a i ka uwai loa ana aku o kana paani ana a ke kaekae o kahi o ka luawai mapuna e ku ana, ia manawa manao iho la ia o piholo aku ua wahi kieiki nei, lele aku la ia a hopu aku la i ke keiki a haawi ae la ma ka lima o ke kaimahine hii keiki la. He mau minute pokole mahope iho o keia ike aku @a ia i ka hele ana mai o keia lede opio i aahu ia me ka nani nui a hookokoke mai la ma ko ia nei wahi e noho ana, a hoomaikai mai la iaia nei no ka hoopakele ana i kona wahi kaikunane uuku mai ke piholo ana iloko o ka wai, a me ka waipahe o na leo maalea i ma la ina aole ua opio la ina la paha ua make kona wahi kauikunane.

            “Ua hoi aku nei ke kaikamahine hii keiki me kuu wahi kaikunane, a he mea hiki ole ia’u ka hoi ana aku me ka ole e hoike aku imua ou i ko’u mahalo piha no kou hoopakele ana iaia,” wahi a ua lede opio nei me na maka onaona, a hoopiha loa ia iho la o Mr. Gere me na manao hiki ole iaia ke hoopu a ae ia wa, oiai ua manao iho la keia he lede opio maikai loa ka hoi keia, a he hoalauna maikai loa nona e hookamaaina ai.

            I kinohi, no ka piha hauoli loa paha o ua Gere nei no ka loaa ana iaia o keia lede opio nani he hoa maikai e hoolauna aku ai, aole oia i pane nui wale aku; aka, mahope mai o laila, i ke kamaaina pono ana iho mahope o na kamakamailio loihi ana, a me kea no hoohai ana aku paha hoi kekahi i ua lede ui nei no kana mau huaolelo wai meli, hoomaka ae la kona waha e walaau wale aku, me ka hahai pu ana aku i kona one hanau, kea no o kona ohana, a me ka nui o kana mau wahi kenikeni iloko o kona pakeke (he mea mau ia i na poe kuaaina,) kona kumu i hiki mai ai ma Nu Ioka, a pela wale aku. Hookamaaina loa mai la ua lede opio nei iaia n@i, a i ko ia la lohe ana aku he puu d@@a nui ka ia nei iloko o ka pakeke, he mea e ko ia la hoomakaulii loa ana mai, a hoopouli loa ia iho la ko ia nei mau noonoo e na olelo waipahe a ua lede la. I mai la kela e hele pu laua i kona hale, a e hoolauna aku iaia nei me ko ia la @au makua, hoihoi loa iho la keia, a o ko ia nei olu ia, a ae aku ia, me ka manao o kahi a laua e hele aku ai @e hale la no kekahi keonima@a makai la hui me kana lede, a o keia wahiue opio la ka lana kaikamahine, eia ka auanei he hauhili!

            O ka hale a laua nei i hiki aku ai he hale nani loa o ka helu ekahi. O na mea a pau o loko he nani wale no mai luna a lalo, a o na mea a pau a ka maka e ike aku ai he ku i ka hoohihi. He wahine ano aoo ken oho ana ia laua nei i hoea aku ai, a ua hoolauna ia aku la keia e ka lede opio ma kea no he makuahine no ua kaikamahine la, a patausani mai la na hoomaikai a keia wahine aoo no ko ia nei hoopakele ana i ke keiki uuku mai piholo iloko o ka wai, me ko ia nei pelo pu ia mai he hoi mai koe o papa, a ina e lohe ana no ka @ nei mau hana maikai, ahoe e nele ana ko ia nei hoopunahe@ eia mai e papa nui a lawe mai la o Mr. Gere i keia mau mea a pau he oiaio, a ua hoohauoli loa ia kona naau mamua ae o kana i manao ai e loaa ana iaia. Onou ia mai la na mea ono me na kiaha waina imua o ia nei, a na ia mea i hookelakela loa ae i kona huluaa loa ana aku. Komo mai la na manao kuko iloko o ia nei no ka lede ui opio, a kau aku la kona mau maka me ke ake nui maluna o ua ulua la. Ike mai la ka makuahine hoomeamea i keia mau mea, onou hou mai la i na kiaha waina, a haalele mai la ia laua elua wale no me ko ia nei ike ole ae he mau hana apiki kekahi. O na mea i hana ia mahope iho a ka haalele ana mai o ka mama hoomeamea na ka mea heluhelu no ia e noonoo iho. A o ka mea i ike ia aku mahope o laila o ke komo ana mai o kekahi kanaka okalakala iloko o ko laua ne @umi, a me ka leo nui hooweliweli ninau mai la iaia nei owai la ia, a heaha la kona kuleana o ke komo ana iloko o kona hale me kona ae ole, a ina ole keia e hai koke aku e pepehi ia keia malaia a make; a o aka makuahine hoomeamea hoi komo p@ mai la me ka uwe ana, me ka hoakewa pu ana mai iaia nei no ka uhaki ana i kona manao hilinai a paulele maluna o ua keiki opio puni wale nei no ka maluhia o kana kaikamahine.

            No keia mea i hoomama iki ae i ka ona waina o ua Gere nei, a ike iho la ia ua kupono ole ka keia hana ana pela, a nanao iho la kona lima iloko o kona pakeke e uku aku no ka hewa ana i hana ai, me ka manao he mau wahi dala uuku wale no la hoi, eia ka ole. Olelo mai la ka makuakane hoomeamea alole e pau kona manao huhu aia keia a uku aku I hookah haneri dala, a ike iho la no hoi keia he makehewa ka hole ana aku a uku aku la a hookuu ia mai la keia. Hele huli aku la keia a loaa ka Makai Kiu McWatters, hahai aku la i kona pilikia, a mamuli ona i khoihoi hou ia mai ai i ua kanaka opio nei he kanahiku mailoko ae o na dala he haneri ana I uku ai mamuli o kona puni wale i na hana pahele a keia poe “mano”.

            Mahope mai o ia wa, ua pau ka ike hookah ia ana o ua kanaka opio nei ma na alanui a ma na wahi e ae o ke kulanakauhale o Nu Ioka me ka ole e hele pu me ka Makai Kiu.

            I kekahi la mahope mai oia@ oia e hele pu anan me ka Makai Kiu ma ke Alanui Wall ma Nu Ioka, hoea aku la laua iwaena o kekahi aluka kanaka pioo e holo ke ana i o a ia nei me ka uluaoa nui. Eia ka auanei he hana kolohe hou no, ua kaili ia mai la mai ka lima mai o kekahi kanaka kekahi eke dala nui me na dala pepa a e holo ana ka mea nana i kaili, me ke alualu ia ke keia puulu kanaka nui. I ka ike ana o ka puulu kanaka nui. I ka ike ana o ka Makai Kiu i keia mau mea hoomaka aku la ia e alualu, a iloko o ka huikau nalowale aku la ka Makai Kiu mai ka ike ana aku a ua Mr. Gere nei, a ua hookeke ia oia mao a maanei, a ua hookau loa ia kona weli. Mahope o ko ka Makai Kiu alualu ana aku no kekahi lawa loihi, ua hoopokole ia mai la kana hana ma o ka hoea ana mai o kekahi makai ku huina mamua o ka aihue, ne ke kau ana mai I kana pu panapana imua o ua kanaka kaili la, a na ia mea i hoopau ae i kona holo ana, a paa aku la i ka hopu ia.

            Ma ia hope mai, i ka loaa hou ana aku o ka Makai Kiu ia Mr. Gere, ua hai aku la ia i ka Makai Kiu i ka pau o kona hoihoi no ka hele hou ana aku e makailai ia Nu Ioka, me kona manaolana pu aole ia e ike hou ia wahi@. I kona hoi ana, ua hooholo iho la ia iloko o kona naau he honua ka keia i hoopiha ia me na hauhili o na ano a pau, a ua piha oia ika hike a me ka hooia ana no ka oiaio o ia mau mea ana i ike ai I hana ia maluna ona e na “mano” mamua ae o kona holo ana mai no Nu Ioka. 

    (Aole i pau.)

 

NA LUNAKANAWAI HOOMALU A ME NA LUNAKANAWAI APANA O KO HAWAII PAEAINA.

 

 

OAHU

David Dayton, L.H., Honolulu, Dec. 1886

Asa Kaulia, L.A., Koolaupoko, Oct. 21, 1886

J. Kaluhi, L.A., Koolauloa, Aug. 16, 1887

James Humphreys, L.A., Ewa, Apr. 6, 1887

J. P. Kama, L.A., Wainae, Dec. 29, 1887

S.H. Kalamakee, L.A., Waialua, May 1, 1886

 

MAUI

D. Kahaulelio, L. H., Lahaina, Dec. 1, 1886

A. N. Kepoikai, L.H., Wailuku, Apr 5,1886

S.W. Kaai, L.A., Hana, Aug. 20, 1886

John Kalama, L.A., Makawao, Apr. 1, 1886

M. Kealoha, L.A., Honuaula, Dec. 1, 1884

S.K. Kupihea, L.A., Molokai, Apr. 1, 1886

K.W. Meyer, L.A., Kalawao, Ian. 26, 1885

S. Kahoohalahala. L.A., Lanai, Oct. 22, 1886

 

HAWAII

G.W.A. Hapai, L.H., Hilo, Feb. 1, 1886

Z. Kalai, L. H., N. Kohala, Oct. 1, 1886

B. Naaikauna, L.A., Hilo, Apr. 1, 1886

S. H. Mahuka, L.A., S. Kohala, Oct. 15, 1887

J. G. Hoapili, L.A., N. Kona, Ian. 1, 1886

D. H. Nahinu, L.A., S. Kona, Ian. 27, 1887

J.H. Martin. L.A., Kau, July 1, 1887

Geo. Timoteo, L.A., E. Kau, Oct. 1, 1886

J.S. Kalana, L.A., Puna, Aug. 30, 1886

J.P. Miau, L.A., Hamakua, Oct. 15, 1887

 

KAUAI

Jacob Kla, L.H., Lihue, Oct. 9, 1886

A.W. Maioho, L.A., Koloa. Iune, 2, 1886

J. H. Kahilina, L.A., Hanalei, Iulai 1, 1887

G.B. Meheula, L.A., Kawaihau, Aug. 2, 1886

E.L. Kauai, L.A., Waimea, Iulai 1, 1887

G.S. Gay, L.A. , Niihau, Oct. 14, 1884

           

            O na Lunakanawai i pai hewa ia ka manawa o ko lakou hookohuia ana, e oluolu lakou e kakau mai ma ka leia, I hooponopono ia aku.

            Na ka Aha:

            HENRY SMITH,

            Hope Kakauole@o.

2161 61]