Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVII, Number 2, 14 January 1888 — LAUDILA. KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA KAKAI MAUNA ME NA KAEI PALI O ITALIA Ka Olali oke Kahua Kaua. [ARTICLE]

LAUDILA.

KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA KAKAI MAUNA ME NA KAEI PALI O ITALIA

Ka Olali oke Kahua Kaua.

k* Euea nana i Kv»k.unihi ka Oaohi malaauklaeKi o b 1j; ka Ui keUkeU i nnLimaia o fu hi*i ie* sa kuaiono: ki a&ai i h>xxoalak ka puavai o t-j o Ean^i 3. i eha ka *'eha limA ole *ke oioha li Kaiui Mieiio Wiliaa 0 h &ildu. Aoke Knoaea Ivikaoi o ka MakakUa NO keia nele e ka opio, ua kauoha ae la oia i kona makuakane hanai e hele mai e hui me ia, ā ua hoea mai la o Neiaudih imua o kana keiki me na maka o ke kaumaha, a i ka ike ana o kana keiki, ua pane aku ia oia. E kuu makua aloha, ano e hoi kou mau helehelena. Ae, e kuu keiki, ua kaumaha kuu uhane, a ua luuluu au, no ka mea, he eha la mai keia la aku e pau ana kakou i ka paa pio i ke kupua Lohino Gula o na aupuni he 59 e noho ana i na welelau o ka honua. O keia kupua, oia ponoi no ke kaikaina oke akua Poowaln au i pepehi ai iluna o Mauna Aniani, aole oia i manao e pepehi ia kaua a me ko kaua aupuni, aka nau no i haua i kekahi hewa ino loa, a oia ka'u e ninau aku nei ia oe ma kau huakai hele, aole anei oe i hewa ? E kuu makua, ke hoomaopopo nii au aole au 1 hana hewa iki aku ia oe, a heaha la ia hewa?

I mai la kona makua me ka pupuku 0 na maka: Aole anei oe i uhai i ka maluhia o kekahi opuu nani olaila ia oe i kii ai e nl-i i ke poo.o kona luaui. Pelu iho la na kuli o Lauoiia ilalo, a leha ae la kona mau maka i kona makua a pane aku la; He oiaio, na'u i waele mua ua ui la, a o ko'u ano mau iho la no hei ia o ka halakau i ka nui eianu, a e oluolu oe e kala mai. Ae, ke kala aku nei au ia oe, aka e auamo ana oe i na ehaeha he nui, a mailaila mai e loaa ai ia oe ka lanakila, a 0 kakou pu ke auamo ana 1 ka nui o kau mau ino i hana ai, a eia wale no ka'u ia oe, e hu'.i hoi aku oe me kau mau wahine, oiai ka pilikia e hiki mai ana, o hopu ia laua mai kou alo aku, a pela me ka ohana alu, a o kaua hoi e hoopaa ia ma kahi ino. I ka lohe ana 0 ka opio huli hoi aku la ia no kona rumi me ka naau luuluu, a kaumaha I ka ike ana mai o ka Ui Pomelia i na helehelena kanmaha o kana kane, pane mai la oia: Heaha keia mau helehelena kaumaha ou e ke kane ? Ae, e kaumaha ana no, e hiki mai ana ka la o ka pilikia.

Huli hoi aku la lakou no kahi moe, me ke kaumaha no ka pilikia e hiki mai ana. I ka hiki ana mai i ka eha o na la, a i ke kupono ana ae o ka la i ka 1010, ua pii mai la na ao hakumakuma mai ke komohana mai a uhi iho la maluna o ke aupuni o ltalia, a ua pouli hoi ka aina a puni. I ka hora 3 paha o ka auwina la, ua nei nakolo ae la ka hekili raa ke kukuiu akau me ka ikaika loa, a oia hoi ka wa i puai mai ai o kekahi luai-pele ma ke kukulu hema me he nioanawai ia e kahe ana iloko o ke kai nui, a uhi pu iho la maluna o ka haie alii o ke |keiki aiii Laudila. Hoko o ka lalapa ahi i iohe ia aku ai ka leo ona tausani uhane oka po t a me na legioni o na kupua ino e kabea ana m: ka leo nuL £ hopu, e hopu. a e uhao aku ia iakou iioko o ka halepaahao o Cakeruine, a maiaila lakou e Qfre ai, a e uwi ai na niha Ua hoao mai o Laudila e kue i keia | mau pilUiia me kona mau lima, oiai ua | nele oia i na mea kaua ole, a ua hao ako o Keiaudib a pau na mea mana, a ; ua hookuu aku oia i kana keiki iloko o ka mainoino e like me kona hookuli, a hoolohe ole. Ua laku aku o Laudila me kona lima ponoi i na kupua he 25,000» a no ka nui oka oke ahi, oplaiia ua paa pio iho ia oia, k<tna makuakane a me koaa ohana, a oia ka ka mea boonoho e hooheno a« neu O ka hao a ka wai nui Aohe opala koe.

Ika jvia pio ana o l.audib mi, ua bwe u aku la lakou iloko o kekahi ao opua. a oialaila lakou kahi i noho pio ai a hiki i ka hiki ana *ku i kt aupuni Meridana ke aupuni pahaohao o ua kupua nei, a iioko o ka halepaahao o ka ehaeha i hoopaa pio ia aku ai lakou no ka wa maopopo ole. Aia keia halepaahao maluna o kekahi kuahiwi kahi i ku ai, a ua kapili ia me ka pohaku a-Ia paa o Kaueleau, nona ka loa he 2 mile» laula manoanoa 21 :, & oloko o keia pohaku he hakahaka wale no, ua kapili ia nae me ka kila i hiki ole i ka poka a na kupua ke komo. He 12 ona mau puka, a he 12 no hoi mau kiai like ole. Ma ka puka mua he mau inanu nunu gu!a ka mea nana e kiai ana; a i ka wa e ike ai i na enemi, e hoike ae no ia ma ke kani kuhukuku imua o ke kupua Lopina Gula, a oia no ka wa e ho* ouna mai ai oia i kona mau mano kupua. Ma ka puka elua, he mau aeto gula elua, a o na kupua e maalo ae ana ma ka laua puka e lilo lakou i mea ole i ko laua ikaika. Ma ka ekolu 0 ka puka, he mau nene gula a-i loloa ke kiai ana, a o na kupua a pau e maalo ae ani e pau ana i ka amu ia. M.i ka eha o na puka, he mau manu pikake gula na kiai, he ike laua a me ka mana. Ma ka lima o ka puka, he enau pueo gula maka nunui eono na kiai, no lakou na kino lehulehu, a he poe pueo ikaika no hoi keia. Ma ka eono o na puka he mau kanaka nunui he 12, a o keia poe na kiai naue ole o ka halepaahao o ka ehaeha, ahe mau kae&ea no hoi keia. Nawai hoi e ole he, nunui maopopo.

>[0 nd liiul gti;t oie KtrU u ua kiai he 12 oua halepaahao la oka ehaeha, no ke kiai kanaka palia.] Ma ka ehiku o na puka, he mau liona gula he 14 na kiai. I kahi-e no i kahi-e li-o ka ili i ka ua mea 0 ka makau. Ma ka ewalu o ka puka he mau bea gula he 24 na kiai, me ka lakou mau mea make aole i kae'mai. Ma ka eiwa o na puka he mau kamelo gu)a kuapuu he 26, na kiai, he poe kamelo ikaika no hoi keia. Ma ka umi o na puka he mau tiga gula na kiai, a he mana ko lakou e omo mai i na kupua a pau e maalo aku ana imua o ko lakou mau alo. Ma ka umikumamakahi 0 na puka e noho kiai ia ana e na laehokela gula he 14, he poe ikaika no hoi keia. Nawai hoi e ole ka ikaika he hao kila ma na poo. Ma ka umikumamalua o na puka he moo gula he 31, he mau moo kupua keia, a he ku i ka weliweli ke nana aku. O keia mau kiai ae la he poe mana iakou a me ka ikaika, a he mau haawina pahaohao no hoi i loaa pakahi ia lakou.

Ua olelo ia no hot ma koia moolelo, aole loa e hiki i kekahi kupua ke heo kokoke aku ma kahi e ku ana o keia halepaahao, no ka mea aia maluna o keia pohaku kahi o ka uwila, hekili, ua, olai a me ka makani a mc ka make he nui mai ke kupua Lopina Gula roai. He paa mau keia knahiwi i ka pouli a ine ka ino, a maluna ae o keia mau haawina kamahao, e lele mau ana na popo uwib a me na alelo ana ole o ke ahi. 0 keia ae la na hoike ana i ka halepaahao o ka ehaeha, kahi hoi a k& kakou koa, kana mao wahine, ka makuakane a nse ka ohana e noho ana ma ke »no he pio Aia no hoi ma<oko o ua halepaahao nei he niau kupua hoomaka'uka'u o na helehelena me na ihe wela makolakou mau lima. E hnli ae kakou a e kamailio no ka mea nona keia moolelo a me na hana mainoino a ke knpua Lopioa Gu!a roaluna o bkou. i | I ke kupua L/.pina Gu!a i hiki aku | ai i kona aupuni oia o Meridana me kana mau pi % ua keni koke ae !a oia i kekahi o kona mau pukaua e Uwe aku i na 4>io a ma kekahi mmi kaavrale o kona hale aliL Ua hooko hikiwawe ia keia kauoha oie ka hikīwawe loa. 1 ka paa ana o Uaudi!a a me kona ohana, ua kukah aku la oia i koaa mau alihikaua penei: Ua kauoha ia aku nei oukou e akoakoa mai no ka eoonoo ana i ka hoopai

kupono e kau aku ai maluna o na pio, nohiU o ka la apopo ka la e noonoo ai no t& hana ano nuL 1 ka puka ana mai o ka la i kc kaka kahiaka nu> ua piha kui ae la ke alo o ka halealu t na kupua a mc na alii ha nau oka aina, a e kali ana hoi o ka hoea mai o Lopina Guta. I ka hoea ana mai o ke kupua l o pina Gu!a a noho ma ka noho, ua haawi ae la na kupua i na leo huro v a i ke oki ana iho o na leo huro ua ku mai la ua kupua nei a pane mai la me ka eehia nui: E ou mau hoa kupua, na pukaua, a me na koo o kuu aupunu i kauoha ia aku nei oukou e he!e mai e kuka pu a e kaana pu hoi no ka hoopai e kau aku ai maUma o ka kakou mau pio, a o ke ia ka manawa a'u i manao ai e noonoo kakou i ka hoopaL Ku mai la kekahi kuhina kupua a pane mai la: £ o u mau hoa kupua, ua manao au o ka hoopai kupono e kau aku ai maiuna o na pio, oia hoi e oki pakahi ia ko lakou mau poo, a o ko lakou niau kino e puhi ia i ke ahi. Ku mai la keieahi poe kupua a ho ole mai la ia hoopai» no ka mea hookahi no o lakou i hana i ka hewa, a o ka nui aole, nolaila e hoopaa ia lakou iloko o ka hale o ka ehaeha, a malaila lakou e noho ai a hiki i na la hope o ke'a honua. Mahope o ka hoike ana o kela a me keia kupua i kona manao, ua ninau ano ia, a hooholo lokahi ua poe kupua nei e hoopaahao ia lakou a pau iloko o ka hale o ka ehaeha.

Ua ku mai la hoi nei wahi kupua kuapuu a pane mai la: £ kuu moi a me na kuhina, a nie na kaeaea o kou «upuni, owau p Meribn ke kupua i hanan ano e ia iloko o kou aupuni, a kuhiKuhi puuont nou e kuu moi mai kinohi mai, a o na mea a pau a'u e hai ai ua hooko ia ine ka oiaio, a nolaila ke hai hou aku nei au imua ou: Ma na ouli o ka lani a'u i nana ai i keia mau po iho nei, e hoike mai ana ia, eia mamua aku nei e hiki mai ana, e lilo ana kou aupuni i mea ole, a ooe a me kou mau kupua au e kaena nei e lilo ana lakou i mau |K>haku liilii e lana hele ana maluna o ka ili kai a n e ke okooko lua^ele. £ kuu kilo Meriba wahi a Lopina Gula; e hai mai i kou manao imua oV, a i na he maikai e ae no au, a i na he ino e fio*)e au. £ hookuu i nn pio i hoi aku ai lakou no ko lakou aupuni, a e mau auanei kou moa me ka laahia. a i hoole oe i ka'u o oe ka hoi ka mea a)oha t aoie au he kanaka. Pane mai la ka nui o na kupua e ni nau i ko ka hale, a ma ka ninauia ana, ua hoole loa ia ka hoololi a ua wahi kuapuu nei. K.u mai la ke kupua C.ub a pane mal !a: £ kuu Meriba e, nani ia ua waiho ia ae nei kou manao iwaena o na kupu.-», I a ua ninau ia imua o na kupua a hoole la ko hoololi nolaila ua haule

Nolaila e o'u mau kupua a pau mai ke nui a ka liilii, o hoolohe mai na {K?peiao, e lawe mai ana au i olelo hoo holo, a oia keia: Olelo hooholo, hooholoia; no ka hoopuka ana o ke kuapuu Mertba i na olelo hoohaahaa i kona moi, a me ke alakai hewa e ao ana i kona ihikapu e hookuu i na pio, nolaila e hooholoia e kau aku i ka hoopai maluna o ke kua« puu Meriba me na pio iloko o ka halepaahao o ka ehaeha, a hiki i kona mau la hope. Olowalu mai la ka leo o na kupua, e ninau ano! e ninau ano!! Ma ka ninau ia ua hooholo loa ia me ke kue ole o kekahi. 1 ka lohe ana o ke kilo Meriba i kona hoopai, ua pane aku la oia imua o ka raoi me ka wiwo ole: * £ ke alii, e paa ana au, a e puka mai ana no nae, a no oukou auanei hui, aohe mana kupua o oukou e hikt ke wehe, a malaila oukou e uwe ai a uwi mau ai na niho. I ka lohe ana o na kupua a me ka moi, ua kauoha ia ae ta ui wahi kuapuii oei e hopu, a he manawa ole hoi paa iho la t ka hopu ia ua wahi kuapuu net, a kupee ia iho 1a me na kaulahao keleawe o Aina Po, na kaulahao i oleloia, aohe mana kupua nana e wehe ke paau