Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVII, Number 8, 25 February 1888 — MA KE KAUOHA. Ahaolelo Kuikawa o 1887. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

MA KE KAUOHA.

Ahaolelo Kuikawa o 1887.

HE KANAWAI E H<X»rONOPONO ANA NO KA HOOKO ANA AKL' I KEKAIII MAU HANA I LAWP.LAWE IA MAMI'A AKl' NEI E NA KIAAINA O KELA A ME KEIA MoKI;PI'NI. E hooholoia e ka Moi a me ka AhaoUlo o ko Hawaii Paeaina. Pauku 1. Na ka Makai Kiekie o ke Aupuni maloko iho o ka Mokupuni o Oahu, a na na Luna Makai o kela a me keia Mokupuni mawaho ae o Oahu, e hooko ma keia hope aku maloko iho o ko lakou n;au mana hooponojx»no oihana, i na hana i hoakaka ia mahope aku nei, a na Kiaaina o kela a me keia Mokupuni i lawelawe ai a i hooko ai mamua aku nei; oia hoi keia: ma na mea e pili ana: 1. I ka hoohiki ana aku i kekahi poe, a me ka hoohiki ana aku i na olelo hoohiki i kakau ia. 2. Ka hookaawale ana, kukulu ana, a hoonoho ana i na Pa Aupuni, a me ka hoookohu a me ka hoopau ana i na Luna Pa Aupuni, a me ka hopu ana a hoopaa ana i na holoholona hele hewa. 3. Ka hooiaio ana a me ke kakau kope ana i na mea kuni, a me na hoakaka haokuni a me na hoailona. 4. Ka paa ana, ka malama ana, a me\a hoolilo ana aku i na moku ili, a me na waiwai ili. 5. Ka hoopaa kepa ana, a me ka hookuu ana i na luina moku. (>. Ka hooiaio ana i na mea kaupaona a me na mea ana. Pauku 2. I mea e holo pono ai na lawelawe ana a ka Makai Nui, a me na Luna Makai i ka lakou hana i hoakaka ia ae la ma ka pauku mamua ae, alaila, o na pono a pau, a, me na kuleana a pau, a me na uku koina, o ka wa mamua, i loaa mai loko mai o ia mau hana, i lilo i na Kiaaina, a me na bona hoopaa a pau i hoopaa ia i ua mau Kiaaina nei, a i kekahi paha o lakou, no na mea e pili ana i kekahi o ua mau hana nei i olelo ia mamua, e lilo ma keia hope aku, me na loaa i puka mai, a e hoopaa ia ua mau bona nei, i ka Makai Nui i olelo ia. a me na Luna Makai, maloko iho o ko lakou mau mana hooponopono oihana pakahi. O na buke moolelo a pau i malama ia e na Kiaaina e hoihoi ia aku e lakou mamua ae o ka la 1 o lanuaii, 1888, i na luna i hoakaka ia ma keia Kanawai, e hana i na hana i hooko ia e na Kiaaina mamua aku nei. Pauku 3. Na ke Kuhina Waiwai, ma keia hope aku, e hooko a e hana i na hana a pau o ka wa mainua, a ke Kanawai i hooili ai maluna o na Kiaaina o kela a me keia Mokupuni, e pili ana i ka hookohu ana a me ka hoopono[X)no ana i na Luna Auhau, a me na hana e ae a pau e pili ana ia poe, e like me ia i hoakaka ia ma na Pauku 54, s(i, 02, (>1 a me ka 05 o ka Mokuna XLIII o na Kanawai o ke Kau Ahaolelo o 1882, a me na Pauku 55 a me 01 o ka Mokuna i olelo ia e like me ia i hoololi ia ai e ka Mokuna XXXVII o na Kanawai o ke Kau o 1880, a o na bona a pau a me na palapala hoopaa e ae, a me na j>ono a me na kuleana a pau o ka wa mamua i lilo aku a e loaa ana i kekahi o na Kiaaina manuili o kekahi o na jxiuku i hoakaka ia ae la mamua, e lilo aku no ia, a e loaa ma keia hoj>e aku no ke Kuhina Waiwai. Aka nae, na na Luna Makai o kela a me keia Mokupuni mawaho ae o Oahu e lawe mai, mai kela a me keia Luna Helu, a e haawi aku, i kela a me keia Luna Auhau maloko iho o ko lakou mana hooponojx>no oihana, i ka lakou mau papa inoa Auhau pakahi. Pauku 4. O ka mana i loaa mamua aku nei i kela a me keia Kiaaina e hooj>aa ai i na keiki 00 ole ma na aelike hoopaa hana, e like me ia i hoakaka ia ma ka Pauku 1307 o ke Kanawai Kivila, ke hoolilo ia nei ma keia, na na Lunakanawai o ka Aha Kiekie, a Aha Kaapuni j>aha. a Aha Kakau e ae paha e noho ana me ke ano hooponopono waiwai hooilina. a e hiki hoi i kekahi o ia mau Aha ke lawelawe ma ia mau hana. Pauku 5. O ka hana i haawi ia mamua aku nei i na Kiaaina e pili ana i ka hoomakaukau ana i na jxipa inoa o na Jure a me ke koho ana i na Jure ma keia ke hoihoi ia nei i ke Kakauolelo o ka Aha Kiekie no ka Mokupuni o Oahu, a i na Kakauolelo o na Aha Kaapuni, ma na apana Aha Kaapuni j>akahi. Pauku 0. E lilo keia i Kanawai a e mana aku mai ka la ekahi o lanuan, o ka makahiki hookahi tausani ewalu haneri me kanawalukumamawalu. Ke hoike aku nei au ua hooholo ia ka Bila Kanawai mamua «le nei ma ka heluhelu ekolu ana imua o ka Ahaolelo, o ke Aupuni Hawaii, ma ka la elua o Dekemaba, 1887, a ua waiho ia aku imua o ke Alii ka Moi ma o ka Aha Kuhina la, ma ka la elima o Dekemaba, 1887, a ma ka la eiwa o Dekemaba, 1887, ua hoihoi ia mai ua kanawai nei i # ka Ahaolelo e ka Moi me ke kakau inoa ole ia, me kekahi palapala e hoakaka ana i kekahi mau kumu o kona ae ole ana e kakau inoa i ua kanawai nei, a ua ike ia aole i kakau pu ia ua palapala nei e kekahi Kuhina, a oia hana a ka Moi, ma kona hoihoi ana mai i ua kanawai nei, ua hana ia me ke kuka a ae ole ana o ka Aha Kuhina, a mahope o ia wa ua hoohoio ka Ahaolelo i kekahi olelo

heoholo e hoakaka ana o ia hana aiia a ka Moi, oiai aole i kakau inoa ia e kekahi Kuhina, a ua hana ia me ke kuka. a ae ole ana o ka Aha Kuhina, aole e hiki ke manao ia, he hoole ana ia i ka apono ana i ka Bfla Kanawai e like me ka manao o ka Pauku 48 o ke Kumukanawai a oia mea i hooholo ia e ka Ahaolelo ua hoike ia aku i ka Moi, a ke hoike hou aku nei au ua hala he umi a oi ae la, (koe na la pule) mai ka manawa i waiho ia aku ai ua Bila Kanawai nei imua o ka Moi, a aole i hoihoi ia mai ua Bila Kanawai nei (koe ma ks ano i olelo mua ia) i ka AhaoleIo t a aole i hoopanee ka Ahaolelo mamua o ka pau ana 0 na la he umi i oleloia. Kakau ia Honolulu, Dekemaka 28, 1887. WILLIAM R. CASTLE, Peresidena o ka Ahaolelo. Hoike, J. Alfred Magoox, Kakauolelo o ka Ahaolelo. HE KANAWAI H HAAWI AI IA SAM'L G. \VILDER A ME KONA MAU HOA HUI I KA PONO E HOOMOE A HOOHAN'A I OIHANA WAI MA KE KULANAKAUHALE O HILO, MoKUPI'NI O HaWAII. E hooholoia e ka Moi a me la Ahaolelo 0 kd Hawan Paeaina, Pauku 1. Ma keia ke haawiia nei ka pono ia Sam'l G. Wilder me kona mau hoa hui a me kona mau waihona, a i ole ia i ka Hui i Hoohui ia i hoala ia e ia a e lakou paha no na hana i hoakaka ia maloko nei, e hana a hoomoe a hoohana no ka manawa he kanalima makahiki mai ka hooholo ia ana o keia Kanawai, i Oihana Wai, mailaila mai e hoolako ia ai na kanaka e noho ana ma ke Kulanakauhale o Hilo, ma ka Mokupuni o Hawaii me ka wai, e lawe ia ka wai mai ke Kahawai mai o Wailuku, mai kekahi wahi makai iho o ka auwai e lawe nei i ka wai mai ia kahawai mai i keia wa, a e lawe ia ka wai a hiki i kekahi wahi kupono e kokoke ana me ke Kahawai o Waiakea, a e lawe ia maloko o na paipu ma kekahi a ma na alanui paha a pau o ke Kulanakauhale i olelo ia, i keia wa a e hana ia aku ana paha ma keia hope aku. Pauku 2, I mea e hiki ai ke hana a hooko ia na pono 1 haawi ia ma ka pauku mua o keia Kanawai, ua ae ia ka poe i haawi ia ia lakou ka pono e eli i na auwaha kupono no ka hoomoe ana i na paipu wai ma na Alanui i olelo ia ina ua Kulanakauhale nei o Hilo i olelo ia, i ike ia i kela a me keia manawa he kupono, eia nae, e hoopiha koke ia ua mau auwaha nei mahope o ka hoomoe ia ana o na paipu, a e hana ia na alanui i eli ia a maikai e like me ka manawa maniua iho o ka eli ana, a e hana ia na paipu, hawai a ine na ki wai a me na mea e ae a pau i kukulu ia 0 kela me keia ano i lawelawe ia e pili ana i keia Oihana Wai ma ke ano e keakea a hoopilikia ole ai i ka hele a me ka hoohana ana o ka lehulehu ma na alanui a me na aina maloko a maluna paha o laila i hoomoe a hana ia ai ia mau paipu wai, a ki wai, a mea e ae i kukulu ia. Pauku 3. Aole no eoi aku na uku e koi ia aku ika poe e lawe ana i ka wai mai ka Oihana Wai i ae ia ma keia Kanawai mamua o ka mea e hoouku ia nei e ke Aupuni Hawaii, ma ke Kulanakauhale o Honolulu, Mokupuni o Oahu, no na pono wai ano like. Pauku 4. Ma keia ua ae ia no ka poe i haawi ia ia lakou ka pono ma keia Kanawai e hoomoe i na paipu me ka uka ole ma kekahi mau aina Aupuni i manao ia he kupono nialaila e hoomoe ae ai. Pauku 5. Na ka poe i haawi ia ka pono ma keia Kanawai e kukulu malalo o na lilo o ke Aupuni ma kekahi ma'u wahi i kupono ke kaawale kekahi mai kekahi ma kahi i hoomoe ia ai na paipu wai i ka wa e hoomoe ia ai e like me keia Kanawai. i mau ki wai kupono kahi e loaa mai ai ka wai me ka uku ole i na luna kupono no ke kinai ana i na ahi a me ka hoopulu ana i na alanui. Pauku G. O na eli ana ame na mea e kukulu ia ana a pau e hana ia ana mamuli o keia Kanawai, ma kaßi e pili ana i ka pono o ka lehulehu, e hana ia no ma ke ano 1 kuhikuhi ia e ka Luna Nui o na Hana Hou. Pauku 7. E loaa no ike Aupuni Hawaii i kela ame keia manawa ka mana e kuai me ka poe nona ia Oihana Wai, i ae ia ma keia i na mea a pau a me na pono a me na pomikai a pau i pili iua Oihana Wai nei i olelo ia. O ke kumukuai e uku ia, oia no ke kumu lilo maoli o na lako a me na mea i lawelawe ia ma ka hana ana a me ka ana i ua Oihana Wai nei i olelo ia, a me na lilo hana no ke kukulu ana, hoakea ana, a hana a pakui ana mai i na mea hou i ua Oihana Wai nei i olelo ia, no ka hana ana i na lua wai a me na mea e pili ana, a me ke kumukuai o na pono wai i kau ia e ka ona a mau ona paha o ka Oihana Wai i olelo ia, a me ka hapa kupono o na uku hoolimalima no na pono wai i hookaa piha ia no ka manawa o keia pono a o kekahi hapa paha o ia manawa. Pauku 8. E hoolako ia no ka wai mai ua Oihana W ? ai nei me ka hana ia ma ke ano like ona uku me ka nui i ka poe a pau e makaukau ana e uku no ia mea f malalo o na rula kupono i hooholo ia e na ona o ia Oihana Wai. Pauku 9. E waiho aku na ona oua Oihana Wai nei ma ka la 1 o lulai o kela a me leeia makahiki ma ke keena o ke Kuhina Kalaiaina i hoike piha e hoakaka ana i na daJa a pau i loaa mai a i hoolilo ia aku e lakou, no, a e pili ana me ua Oihana Wai nei. Apono ia i keia la 20 o Dekemaba, M. H. 1887. KALAKAUA REX. NalaMoi: L. A. TMKsroN t Kuhina Kalaiaina.

HE KANAWAI E Hoololi AI i ka Moki na 44 o XA Kanawai o ka MakaiiiKj ISS6, E FIH ANA * KA MAHELE ANA O 'NA APANA XO KA OlMAma AfHAt\ Oiha>a Hoonaaiao, a he ka Oihana HookoloKOLO. E hookoloia e ka Moi a me ka AkaoUlo o io Hawaii Paeaina. Pauku 1. E hoololi ia ama keia ke hooloii ia nei kel i hapa o ka Pauku 1 o ka Mokuna 44 o na Kanawai o ka makahiki 1886, e pili ana i ka Mokupuni o Kauai, i apono ia ma ka la 15 o Okatoba, M. H. 1880. a penei e heluhelu ia ai: E mahele ia na Mokupuni o Kauai a nie Niihau i eono apana, penei: 1. Mai ka Lae o Puanaaiea a hiki ika 11« o Eleele, a e kapa ia oia ka Apana o Waimea. 2. Mai ka Ili o Eleele a i Mahaulepu, a e komo ana ia mau wahi elua, a e kapa ia oia ka Apana o Koloa. 3. Mai Kipu a hiki i Wailua, e komo pu ana ia mau wahi elua, a e kapa ia oia ka Apana o Lihue. 4. Mai Wailua a hiki i Kealaakaiole, a e kapa ia oia ka Apana o Kawaihau. 5. Mai Kealaakaiole a e komo pu ia wahi a hiki ika Lae o Puanaaiea, e kapa ia oia ka Apana o Hanalei. 0. Ka Mokupuni o Niihau. Pauku 2. O na Kanawai ame na hapa Kanawai e kue ana i keia ua hoopau loa ia. Pauku »3. E lilo keia i Kanawai mai kona la e apono ia ai. Apono ia i keia la 8 o Dekemaba, M. H. 1887. KALAKAUA REX. Na ka Moi: L. A. Thurston, Kuhina Kaiaiaina. HE KANAWAI E PILI ANA I KA LAWELAWE ANA I KA OIHANA LAPAAI'. E hooholoia e ka Moi a me ka Ahaolelo o ko Hawaii Paeaina. Pauku 1. E hoopau ia ama keia ke hoopau loa ia nei ke Kanawai i ia "He Kanawai e hooponopono ai i ka Papa Ola Hawaii," i apono ia ma ka la ehiku o Okatoba, 1886. Pauku 2. E hoopau ia a nui keia ke hoopau loa ia nei ka Pauku 53 oke Kanawai Hoopai Karaima e like me ia i hoololi ia ai e ke Kanawai i kapa ia 14 He Kanawai e hoololi ai i ka Pauku 53 o ka Mokuna 55 o ke Kanawai Hoopai Karaima," i apono ia ma ka la 15 o Sepatemaba, M. H. 1876. Pauku 3. O kela a nie keia mea e hoao ana e lapaau aku i kekahi ma ka hana ana i na hana hookahuna, uhane noho iluna, anaana, hoopiopio, hoounauna, hoomanamana a me na hana hoopunipuni a wahahee e ae, e hoopai ia oia ina e ku ka hewa ia ia imua o kekahi Lunakanawai Apana a Hoomalu paha, e uku i kekahi hoopai aole e emi malalo o hookahi haneri elala, aole hoi e oi aku mamua o elua haneri elala, a i ole ia e hoopaahao ia ma ka hana oolea no kekahi manawa aole e oi mamua o eono mahina. Aponoia i keia la 8 o Dekemaba, M. H. 1887. KALAKAUA REX. Na ka Moi: L. A. Thurston, Kuhina Kalaiaina. HE KANAWAI E hooholo ai i Haawina Hoomau no ka Mea Hanohano John OWEN DoMINIS. E hooholoia e ka Moi a me ka Ahaolelo o ko Hawaii Paeaina. Pauku 1. Ekuno i ke kanawai ike Kuhina Waiwai mai a mahope aku o ka la 31 o Dekemaba, 1887, e uku aku i ka Mea Hanohano John Owen Dominis, mailoko ae o kekahi dala e waiho ana iloko o ka Waihona i kupono no ia mea, i uku makahiki i Umikumamawalu Haneri Dala. E hookaa ia ua uku makahiki nei i kela a me keia mahina ma ke ano like, a e hoomau ia oiai e ola ana o John Owen Dominis i olelo ia. Eia no nae hoi, aole e uku ia kekahi dala mamuli o keia Kanawai oiai e paa ana o John Owen Dominis i olelo ia i kekahi oihana loaa a pomaikai malalo o ke Aupuni Hawaii. Pauku 2. E lilo keia i Kanawai mai kona la aku e apono ia ai. Ke hoike aku nei au ua hooholo ia ka Bila Kanawai mamua ae nei ma ka heli|helu ekolu ana iloko o ka Atiaolelo o ke Aupuni Hawaii ma ka la ehiku o Dekemaba, 1887, a ua waiho ia aku imua o ke Alii ka Moi ma o ka Aha Kuhina la ma ka la umikumamaha o Dekemaba, 1887, a aole i hoihoi ia i ka Ahaolelo iloko o umi la, (koe na la pule), mahope iho. a aole i hoopanee ia ka Ahaolelo mamua o ka pau ana o na la he umi i olelo ia. Kakau ia Honolulu, Dekemaba 29, 1887. WILLIAM R. CasTLE, Peresidena o ka Ahaolelo. Hoike, J. Alfred Maooon, Kakauolelo o ka Ahaolela