Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVII, Number 8, 25 February 1888 — LAUDILA. KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA KAKAI MAUNA ME NA KAEI PALI O ITALIA Ka Olali oke Kahua Kaua. [ARTICLE]

LAUDILA.

KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA KAKAI MAUNA ME NA KAEI PALI O ITALIA

Ka Olali oke Kahua Kaua.

K* Ec«u ouu i hookoiuiii In OnoKi w»l»mil«iM o k* L«; ka Ui keiaKela i malamai* m«««ezui o ea koahiwi ne qa knaloeo; lc» nani aan« i hoooudu!« lea paqvai o aa aliinhiM a paa o Lurojpa a i eh* k* "eha liou o»< ake »]oh» " Zi Kih&i Poakuhio Wiii» 0 'u Bikuu.

Aoke Kwpmaa IwikAai o ka Kakakila Pane mai la • Aekoahi, e kali ka imanao hele e kuu liaku alii. Aia hoi a pono ia manawa e hiki mai ana. Ia manawa 1 huli hoi aku ai ke keiki alii ma kona lumi hooluolu. A o Aekoahi hoi, ua hoi aku la no oia no kona wahi mau me kona manao ole ae i ka aahu 0 kona hanau mua. Ia Aekoahi e noho ana ma kona ano ! mau he alihikaua nui no kona aupuni. A o ke keiki aiii hoi ma kona wahi mau. A 0 Liona hoi ma konaMumi no oia kahi i noho ai. E huli ae hoi kakou a nana aku i na hana kupanaha a ka aahu 0 ka olamana Kelaudila. Iloko o ka wa i kaawale aku ai keia poe ma ko lakou wahi mau, waiho wale iho la ka lumi hookipa. | Oia no ka manawa 0 ua kapa hulu j bea nei i hoolilo ae ai i punohu uwahi j a kokolo hele aku la iloko 6 ka lumi o ke keikialii e noho ana. | I ka pau pono ana aku o ua punohu | uwahi nei iloko o ka lumi moe o ke ke- i ikialii. i I keia manawa a ka punohu uwahi e nee heie nei ia loko 0 ka lumi, ua hele hoi ke alii opio a ikiiki i kau a mea 0 ka nui o ka uwahi a uiuhua no hoi kekahi. Ia manawa oia i kii aku ai i kekahi puka aniani e uu. I ka hemo ana, ua huli hoi mai la oia no kona wahi. laia i nana «e ai, ua pau honua iho la ka punohu nwahi, a e waiho ana ma ka paia o kona lumi he pahu huinaha i kinohinohi ia me na mea nani. I ka wa a ke alii opio e nana nei, ao* le oia i heomaopopo iki i ke ano o keia wahi pahu, ua manao no oia na kona kahu hanai no la i lawe mai ia mea i iloko o kona lumi. laia nae e nanea ana iloko o kona i lumi, a e nanea ana hoi ua keikialii nei! i ke kani hone a na manu iluna o ke kumulaau, e kokoia ana hoi kona mau manao e na leo like ole o na manu. j Oia no ka wa i kapalulu ae ai o ua wahi pahu huinaha nei me ka nakeke ana 0 kekahi mau kaulahao 0 loko, me ■ he mea la, he moku e hookuu ana i kona heleuma. Huli ae la ke alii opio a nana pono aku la me ke ano puiwa o kona manao. Mahope iho, ua uwe kapali'i mai la kekahi mea mailoko mai o na wahi pahu nei, me ka pane ana mai o kekahi leo penei: Auwe, auwe, auwe ka make e. me keia mau huaolelo i hemo ae ai ke pani 0 kahi pahu huinaha, a puka ae la kekahi elemakule lauoho hina, a ku ana iluna o kahi pahu huinaha, o kona mau lima ua hoopaa ia me na kaulahao keleawe, a e wili la ana kona kino e kekahi mau moo, e luai mau ana ko laua mau waha i na alelo manamana o ke ahi. I ka wa e ku ana ka elemakule kino aka maluna o kahi pihu huinaha, ua puka hou ae la no kekahi mea kmo kuapuu, o kona mau Hma a me na wawae, ua hoopaa ia me na kaulahao kila, a e wili ia ana kona kino e na moo gula ekolu. Iloko o ia manawa 1 uwe kapalili ae ai ua mau mea kmo nei i na moo gula e noke ana i ke nali, e hiolo makawalu ana hoi ke koko mai ko iaua mau kino iho, o ua mau mea kino aka la hoi, ke noke la laua i ka uwe kapalili me ke kahea ana, e kokua, e kokua mai oe ia maua. Ia ooanawa i oioi ae ai ua mau mea kino aka ia a nalo iho la iloko o ka pahu. He mau sekona mahope iho, ua kani htu ae ia oa wahi pahu nei e like me ke kani ana o ka hao kila. Aole i liuiiu, ua hemo hou ae !a kahi pahu, a puka mai la he ehu a pouli pu ae ia ka lumi. He mau min«te mahope iho, aui ho*

iua nalohu aku ia ka punohu, aia hoi, he mea puiwa no ko ke keikialii manao ; i kona ike ana mai e ku aku ana keka- { hi kanaka iluna o ua wahi pahu nei. ) Ua paa oia ika puliki ia ena moo | gula eono, a e kahe makawalu ana hoi |ke koko ma kona kino a ma kona wa- | ha, ame kona mau pukaihu a me na • maka. 1 Ike keikiaiii e nana nei i keia mea : pahaohao, ua lalau iho la ka lima o ua ' kanaka nei i kekahi moo a huki ae ia a 1 paiei iho la i ka honua. A mahope iho, ua owaka mai la kona waha a pane mai ia. E kuu keiki, e huli ae oe 1 kou makua aia la ua lilo i pio na ka mea pakaha wale, oia au a me kou makuahine e noho mai la iloko o na ehaeha o na hana lokomo a ke kupua Lopinagula.

Nolaila, i nui ke aho i loaa kou mau makua e noho mai la iloko o ka halepaahao o ka ehaeha. I ka pau ana o keia mau olelo ana, oia no ka wa i uwe kapalili ae ai o ua kanaka nei, me ka leo i piha me ke kaumaha, a na!o aku !a ua mea kino ka* naka la. I ka nalo ana aku. ua piha loa ia ke ! keikialii me ke kaumaha, aia hoi kona mau papalina ke hoopuln ia la e na kilihune waimaka mai kona mau maka mai. I ka maha ana ae o keia mau haawi* na kaumaha maluna o ke keikialii, ua kahea aku la oia i kona mau makua ia Aekoani laua o Liona Keokeo, e hele mai īmua ona. He manawa ole, ua hiki mai la laua imua o ka laua hanai alii. I Ike mai la laua i na maka o ka laua hanai, ua hele a pehu no ka uwe, a o na haawe o ke kaumaha ke hoalii iho ana maluna o kona kino. Pane mai la oia, e o'u mau makua, e ninau aku ana au la olua, o olua no anei ko'u mau makua ponoi, a mal loko mai no anei o ko olua mau puhaka i loaa mai ai au ? No keia ninau a ka laua hanai, ua pane aku la laua: E ka maua hanai, e hai aku maua me ka pololei, o oe, mailoko aku no ia o ko maua mau puhaka, aole na ko maua makemake iho, aka, mai ka makemake mai no ia 0 ka mea niana loa malunaaku nei o kakou. Nolaila i loaa mai ai oe, a ua hoolilomaua i haku oe maluna o maua, a i mau kauwa hoi maua malalo aku ou. Auhea olua, e nana i kela pahu huinaha, a nana auanei e hoike mai i na mea pahaohao, ilaila kakou e ike pu iho ai i na mea pahaohao he nui maloko o kela pahu. % Ia manawa i kahea hou aku ai ua keikialii nei me ka leo nui: E kela pahu pahaohao, e hoike hou mai hoi oe i kau mau hana au i hana mua iho nei ? I ke kuu ana iho 0 na olelo a ke 'lii opio, oia no ka manawa i kapalulu ae ai o ua wahi pahu nei, a na ia mea i hoonaueue ae ia loko o ka halealii. A hemo ae la ke pani 0 ua wahi pahu nei, 0 ka wa no ia 1 puka ae ai o ka punohu uwahi mailoko ae o ua wahi pahu nei a pouli pu ae la ka lewa i ka uwahi. He mau mtnute keia pouli ana, aia hoi, ua lohe aku la lakou i ka nakeke mai o na kaulahao, me ka uwe kapalili mai iloko o k* punohu uwahi. I ka mao ana ae e ka punohu, aia hoi, ua hoopuiwa ia o Liona Keokeo a me Atkoahi i ka ike ana aku i ke ki* no aka o ko laua hanau mua, e ku mai ana iloko o ka pilikia. I ka nana ana aku 0 Aekoahi, ua maopopo ua paa pio ko laua haku, 0 ka lua hoi o ke kanaka, aole laua i ike. Aole hoi i liuliu, ua lilo ae la ke kino aka o ua mau mea nei, i mau kino pohaku eleele. A mailoko mai o ua kino pohaku la 1 puka mai ai kekahi leo nui maopopo, i ka paneana mai: Eo'u mau pokii aloha, e huii 3e olua ia'u a loaa iloko o ke aupuni o ke kupua Lopinagula, aia makou iloko 0 lai* la he mau pio na ke kupua, e wiki mai lohi, o hala auanei ka wa kupono, alaila, Ulo aku ko makou mau kino i mau .kīno pohaku e Uke me ka oukou mea e i ike mai la, aloha oukou a nui. 1 Ia wa no i nalo iho ai ke kino iloko - o kahi pahu. Ia wa no hoī i pane aku ai ke keikialii penei: 1 Ua ike aku la olua i kela mau mea j kamahao ? i | Ae, o ko maua hanau mua ia„ aia oia.

he pio na ke kuoua I.opin3gula, wahi a kona mau makua. £ o'u nuiu makua, e makemake m «u e ninau hou iloko o ka pahu, i kekahi ninau i'u i manao ai e ninau. Ua ponc\ wahi a kona mau makua hanai E nioau hou aku ana au ia oe e ka pahu pahaohao. e hoike hou mai oc i na mea pahaohao iloko o kou kino, wahi a ua keiki alii opio nei i pane aku ai i kahi pahu. Ia wa no i kakani ae ai ua wahi pahu nei e like me ke ano mau o ka hao kila no elua manawa, I ke kuu ana iho, ua puka mai ta hc ohu pohina mailoko mai o ka pahu» a uhi pu iho la ia loko o ka lumi. Ika mao ana ae t aia hoi, eku mai ana he elua mea kino kanaka, hookahi he kino kane a he hookahi he kino wahine e hauhili ia ana iaua ena moo lelc ewalu, a e hele awai mai ana ke koko ma ko iaua mau kino. A iloko o ka wa a na moo e hauhili nei maluna o ko laua mau kino, ua uwe kapalili ae )a laua, a ua ike pu ia aku la no hoi kekahi luaahi e aae ana malalo pono o laua, a hiki wale i ka wa i lilo ae ai na kino aka i mau kino pohaku, a koe na poo aoie i paa i ka pohaku. Ia manawa i pane mai like mai ai laua: £ ka maua keiki aloha, eia maua he mau pio na ke kupua Lopinagula, nolaila, ina he aloha makua kou, e kii ae oe e ho«pakele mai ia maua mailoko mai o keia pilikia nui, e wiki mai lohi oe, a hala ka wa kupono, a lilo maua i luahi na ka inaina o ia kupua ino, aole hoi maua e ike hou i kou mau maka, a hlolo iho la ko laua mau waimaka m&i ko laua mau maka mai. Ia wa i nalo hikiwawe aku ai ua mau kino aka nei. 0 ke keikialii hoi, ke hiolo makawalu Ia kona mau waimaka mai kona mau lihilihi mai. Iloko o keia wa a ke keikialii e haa nij>o nei, ua pane mai la o Aekoahi: E ko maua luhi, e hoolohe mai oe, e kamailio aku au ia oe no na mea e pill ana i ke kino aka o ka wahine a me ke kane i ku mai nei imua o kakou, e hai aku au me ka pololei imua ou e ka maua alii, oia kou makuakane a me kou makuahine, mailoko mai o laua i puka mai ai oe, a mamuli o ka maua noi ana nou e lilo oe na maua e hanai, ua ae oluolu mai ko maua kaikuaana oia ka elemakule a kakou i ike mua aku nei mamua, i pano mai ai ia maua e kii aku iaia. Nolaila, i keia manawa, eia kakou iloko 0 ke kaumaha e noho nei, ma keia mau la aku e hoomakaukau kakou no ka hele ana aku e hooko i ka manao o ka poe i pio i ke kupua Lopinagula. Pane mai la ke keikialii, ina au e halawai me kela pupuka ino, oia hoi ke kupua Lopinagula a olua e kamailio mai nei r alaila, e haawi uo au i ka hoopai mainoino i oi aku mamua o kana mau mea i hana ai maluna o ko'u mau makua a me kona ohana pu no hoi kekahi. N'oiaila, e o'u mau makua, ka mea nana au i luhi, ke noi aku nei au ia olua, e hookuu mai olua ia'u e hele au e imi i kahi i hoopaa pio ia ai o ko'u mau makua. a me ke aupuni o ke kupua Lopinaguia, ina e loaa ia'u, oia auanei ko'u enemi ino loa. Ae, wahi a Aekoahi, e heie pu aku ana kakou, eia nae ka mea apiki, aole no hoi au i ike i ua aupuni la. Pane mai la o Liona, owau no kekahi, malia paha, malia paha ua ike no kekahi mau kanaka o kaua, wahi a Lio na. Pela paha, wahi a Aekoahi i pane aku ai 1 hou aku la no o Aekoahi, e kahea aku ia lakou. Ia manawa i puka aku ai o I.iona iwaho. Holoholo ae la oia a puni ka halealii hoi mai !a oia a ka puka o ka halealii, a ku iho la oia no kekahi mau minute. Ia wa oia i lele ae ai i ka lewa a uhau iho la oia i kona huelo i ka honua, a holo aku la ke kaoi o kona huelo a lohe na kiai e noho anamawaho o na palena o ke aupuni. Oia no ko lakou wa i lele like roai ai aole i liuliu, ua hiki mai la Ukou t ka pa e hoopuni ana i ka halealii, a malaila lakou i hoomaha ai. Puka aku la o Aekoahi a me ka laua hanai alii a hui aku t& me Liona Kee keo.