Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVII, Number 11, 17 March 1888 — Page 3
| This text was transcribed by: | Francene H Aarona |
| This work is dedicated to: | To those who had the opportunity to kokua and make more or our history come alive. |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Kela me Keia.
---
Eia ke kuai hoemi nui nei ka halekuai o Pisela ma Alanui Papu.
Ua pena a hoomaemae hoi ia iho nei ka uwaki o Aliiolani Hale.
I ke kakahiaka o nehinei, ua waiho mai la o Hon. I., Aholo i keia ola ana.
He hookahi haneri me kanalima a oi Pukiki i haalele mai ma ka mokuahi o ka Poalua nei no Kaleponi.
Ua koho ia ae nei o Kauka Aharez, i Kauka Aupuni no ka apana o Waianae, Oahu.
Ua lohe ia mai, ke pahola la ka mai fiva ma na apana o Waianae a me Wailua.
E malama ia ana he kupu pololei i ka maka o ka bibi bulu i keia la, mawaho o ke kahua kiki o Pawaa.
Ua hopu ia iho nei kekahi keiki o ka Hale Leta, no ke apuka i kekahi bila kikoo dala.
Aohe mea i hookohu ia ma ko Horace Crabf wahi, oia ke kiai po o ka Halemai.
Ua lawe aku ka Australia i nehinei, mai ka Hale Leta aku he 2,103 palapala a me 1,038 nupepa.
Ke pau loa aku nei na Pukiki i ka hoi i ko lakou aina, no ka nele hana o Hawaii nei i keia manawa.
Ua puka ae nei ka buke hoike makahiki a ka Luna Dute nui e pili ana kana oihana.
Ma ka la 9 o keia mahina, make kulanakauhale o Berelina, ua make aku la ka Moi Uilama, Emepera o Geremania.
I ka Poaha nei i paniku ae ai na ona o ka hotele rama Keyston Saloon, no ka loaa ole ana maio ka laikini mai ke Aupuni mai.
He 14 heluna Pukiki i haalele mai ia Hawaii nei no Kapalakiko ma ka mokupea Ceylon. Ke pau loa aku nei ika haalele mai ia kakou.
Ua hoopau ia aku nei o Z Kalai, Lunakanawai Hoomalu o Kohala Akau a ua pani ia aku kona makalua e-R. H. Atkins.
Ua make o Miss Keloha i ka la 9 o Maraki, 1888, ma Anahola, Mokupuni o Kauai, he nui ke aloha a me ka minamina, aloha no.
Ua lohe mai makou, he kikokiko, hua ka hana nui a ko Kaneohe mau Hawaii pake. No ka nele paha i ka hana ole, hele i ke kiokiko hua.
Ua hoea mai ka moku okohola Amerika Abraham Barker mawaho o ke awa inehinei, me 200 palala aila o luna a e hookomo loa mai ana oia iloko ei.
Eia na pahuhao o G.W. Makapolena ma a me Kipona Luika malalo o ke sila hopaa ia e ka Ilamuku, ma ka aoao o ke Aupuni.
He 64 ka nui o na ohua kapena, me 192 ohua oneki, kai haalele iho ia Honolulu nei ma ka mokuahi o ka Poalua nei no Kapalakiko, a me na waiwai i hiki aku ka huina i $165,094.
Ua hala aku neio F. H. Kikaha ma ka mokuahi o ka Poalua nei no Kapalakiko, a mamua o kona haalele ana iho i ka uwapo, ua lulu lima aloha pu iho oia me V. V. Akepoka.
Eia ma ka mokukaua Akamu, ka hae Adimarala o Kimfaly e welo nei i keia mau la a hiki hoi ana mai o kona moku ponoi ka Vandalia mai Hawaii mai.
I ke kakahiaka Poakolu nei i hoolohe ia ai ka hinia " ohumu ino " a ke aupuni kue ia Luika me Makapolena. He nui na poe i makaikai ae i ka wa e noho ana ka hihia imua o ka Aha Kiekie.
Na Kapena Larson me elima makai Hawaii, i hopu a poe hoohaunaele o kekahi moku okohola e kalewa nei iwa ho o ko kakou awa, a eia lakou a pau ke paa nei ma ka halewai.
Maluna o ka moku okohola Hele Mars i loaa aku ai kela paele mahuka i ka Poakahi nei. I ka Luna Nui o Ka wa kona loaa ana a hoihoi hou ia ae no ke kakela hoopaahao.
Ua pau ae nei o Pahia mai ka noho hope Ilamuku ana, a o C. L.Hopkins aku la ma kona wahi. O S. F. Graham, ua hookohu ia aku oia i Kakau olelo na ka Ilamuku.
Ua hala aku ma ka mokuahi Australia o ka Poalua nei o Kaleponi, o W. O. Atwater, Kakauolelo o ke Keena Aina , a ua hoopiha ia aku kona wahi e A. W. Carter, Kakauolelo o ka Hale Leta.
Eia ka hope Ilamuku hou ke hookuene poho nei ma kana oihana, a pela no hoi me ke Kakauolelo hou a ka Ilamuku ; aka, o ka Hope Ilamuku mua iho ei, ua olohe loa i keia wa, oiai, ua pau loa aku na hulu i ka puehu.
Ua "ahuwale na iwi o Hua i ka la ʻ maluna loa iho o kaupoku iho o ka Malulani ineihinei, oia hoi, na noho laau i pena ulaula ia o ka hui malu Hawaii Hale Naua e lawe ia ana no Hawaii.
He poluluhi ua ko ke kakahiaka o nehinei, a he welewela hoi ko ia mau la aku mamua.
Ua hiki mai nei ka ilikalapu hou o ka Oihana Makai, he mau kupee hao no ka poe haihai Kanawai o ka aina.
Ma ka Halemai Moiwahine ka Bana Puhi Ohe i puhi ai i ka lakou mau hokeo hoohonehone i na mai, ma ke ahiahi Poaha nei.
He mau la ka laiku ana o ka mokupea Bowe he 400 mile maluna aku o Oahu nei, oua holo ia e ia i ka la umi mai Kapalakiko mai, he 18 mile iloko o na hora he 24. Malino io aku la ka moana
Ua hala aku nei ke Kuhina Kaliaina ma ka Likelike no ka Panalaau Lepera o Molokai. O Mr. C. B. Wilson hoi, Luna Nui o ka Oihana Wai, no ia wahi hookahi, no ka nana pono ana i ke paipu wai hou e hoomoe ia nei i ke kahua mai lepera.
He kiki pu pololei ko keia la ma ke kahua kipu o Pawaa, na ka hui Raifela o Honolulu. He mau makana ke haawi ia ana i ka poe akamai i ke awihi ana i ko lakou mau maka i ka maka-o-ka-bibi bulu. O na manuwa kekahi e komo pu ana i keia hookuku.
Ua loaa mai kekahi kope ia makou mai hilo mai, no ka make ana o ka Hon. J. Nawahi kamalei he keiki, ua haalele mai la i na makua a hoi aku la me ka, mea nana i haawi mai. Me na makua a me ka ohana ko makou kaumaha like. Aloha ino ia opuu nani i mohala ae.
He papaleo ka kekahi mau wahine i uluhia ia e ka malaga waina ma kela pa mai mao o ka hale olopapa ma Huehue. Nana aku oe palolo lua ka waha i ka namu, kuhi na lima, lewa ke kino, a oniu ae la me ka niniu, a he kohu ano hula kui ke nana aku i keia ano hakaka. Hu ka aka.
He lono ka i loaa mai i ka Poakahi nei, mai ka moku okohola Sea Breeze mai, a e hoike ana ua loaa mai ia lakou o ka moku he luina Iapana i lele mai luna iho o ke kiapa Lede Harewuda me kekahi alapii. Ua pomaikai keia Iapana i kona loaa koke ana mai, oiai, ua aneane oia e paupauaho loa, a o ke poholo aku no ka hopena.
Kamehameha III, Ka Lokomaikai.
---
O keia la, oia ka la hanau o ka Moi Kamehameha III, ka Lokomaikai, ka mea nona ka puuwai hamama i haawi aku i kona lahui i ke aloha. E malama ia ana ka la he la kulaia Aupuni, a e pani ia ana na hale oihana a puni na mokupuni.
---
NA HAMALEKUIHAO KAUMAHA O EUROPA.
---
O keia mau huahelu malalo iho, oia ke kaumaha o na hamare kuihao o na Aupuni o Europa, o ka hana ana i ka hao a like me ka makemake:
Krupp, Geremania 1868. . . . . . . . . . 40 tona
Hale Hanahao, Italia 1873 . . . . . . . . .50 tona
Hale Hanahao, Farani 1887 . . . . . . . .80 tona
Cockrill, Belegiuma, 1885 . . . . . . . 100 tona
Krupp, Geremania, 1886 . . . . . . . . 150 tona
---
KA HUINA HOLOHOLONA O KE AO NEI.
---
Maloko o ka hoike a kekahi nupepa o na nupepa o Sekotia i ka heluna o na holoholona o ke ao nei, ua koho wale ia aku, aia ma kahi o ke 115,000,000 poo bibi, 37,577,000 lio, 244,300,000 hipa, a me 73,117,000 puaa, iloko o na mokuaina o Europa, Amerika me Auseteralia.
Ma ka hoohalikelike ana i ka nui o na holoholona o kekahi mau aina e ae, ua ike ia o Rusia ka aina holoholona nui loa ma na ano a pau, ke hui pu ia kona mau panalaau o Polani me Finelana, a me keia ka mahelehele ana :
RUSIA.
Bibi. . . . . . . . . . . . . . .25,000,000
Hipa . . . . . . . . . . . . .40,000,000
Puaa . . . . . . . . . . . . . .10,000,000
Lio. . . . . . . . . . . . . . .17,000,000
Ua pii ae ka heluna kiekie o ka hipa ma ka pa 20 keneta iloko o na makahi ki he iwakalua, a o ka bibi hoi, ma ka pa 4 keneta.
GEREMANIA.
Bibi 15,000,000
Hipa 25,000,000
Puaa 7,000,000
Lio 3,000,000
AUSETURIA.
Bibi 12,000,000
Hipa 20,000,000
Puaa 7,000,000
Lio 3,000,000
BERITANIA NUI.
Bibi 9,000,000
Hipa 32,000,000
Puaa 2,225,000
Lio 2,500,000
Mawaho ae o keia heluna o Europa, e komo mai ai o Amerika me Auseteralia no laua iho keia mau huahelu:
AMERIKA.
Bipi 45,500,000
Hipa 48,300,000
Puaa 46,092,000
Lio 12,077,000
ASETERALIA.
Bipi 8,500,000
Hipa 75,000,000
Puaa 800,000
He Hoalohaloha na ka Ekalesia o Koloa no ka Makua Rev. J. W. Smith
---
Oiai ma ka oluolu o ka Makua Mana Loa, iloko o kona mana ihiihi ma ka po o ka la 30o Nov. ʻ 87 ua lawe Oia i ka uhane make ole o kana kauwa hoopono, kupaa hoomanawanui, ka Makua Rev. J. W. Smith mai keia ao a i ke ao mau loa maluna.
He makua i minamina nui loa ia no kana mau hana maikai a aloha oiaio i keia lahui, he kauka lapaau oia no na kino a me na uhane o ka lehulehu, a ua noho loihi ma keia Pae Aina no na makahiki he 45 a oi, a i ke 77 o na la ma keia ola ana.
Oia kekahi o na misionari hope loa o na makua misionari i hoouna ia mai e ka Ahahui Nui o Bosetona ma ke ano he kauka lapaau, a pela oia i hoomau ai ma Koloa nei, a iaia hoi makou i aie nui ai.
Nolaila, o makou o na hoahanau o ka Ekalesia Karistiono ma Koloa, ma o ko Makou mau komite la.
Hooholoia:---Ke komo pu aku ne makou iloko o ke kaumaha, a me ke kumakena pu ana me o e Mrs. M. K. Smith, ka olua mau keiki a me na moopuna i aloha nui ia, i hoonele iai ke kupuna ole.
Hooholoia:---Ke pule nei makou i ke Akua, ka Makua, e hoomama mai i ko oukou naau kaumaha, a me na hoaloha a pau, e nana aku Iaia a nana no e lawe eku i na kaumaha a pau.
Hooholoia e hoouna i hookahi kope o keia hoalohaloha i ka ohana o Rev. J. W. Smith, i hookahi kope i ka nupepa KUOKOA, a hookahi i ka PAE AINA
D. Kealahula Kaawa }
A. W. Maioho } Komite.
J. W. Alapi } Koloa, Dec. 15, 1887
HE KANIKOO UA HALA.
---
Ma ka hora 12 o ke awakea Poakolu Ianuauari 25, ua oluolu i ka Makua Lani ka lawe ana aku i kana ukana makamae he uhane mai ia Jer. C. Kahue ma Kaohaoha, Hilo Akau, Hawaii, a haalele mai la i keia ola ana.
Ua hanauia oia maanei i Aperila 30, 1769 ; nolaila, ua piha iaia na makahiki he 118, he 8 mahina, 24 la a me 12 hora o keia ola ana.
He kanikoo, palalauhala, haumakaiole maopopo oia no keia ao i kona mau la.
Ua loaa oia i ka mai ma ka la 24 o Nov. o ka makahiki i hala, a mai ia wa mai a hiki i ka wa i hoikeia ae la maluna, make aku la oia. Aole ona ai nui mai i ka ai, a o ka wai kana mea inu nui. Ma ka halawai ohana i malamaia ma ke kakahiaka o ka la ona i make ai, ua hoike mai oia i kekahi pauku paanaau ma Mat 12:30:
"O ka mea aole me a ʻ u nei, o ko ʻ u enemi no ia, a o ka mea e hoiliili pu ole me a ʻ u, ua hoohelelei wale aku no oia."
Eia kona wahi moolelo : I ka makahiki 1820 i hoea mai ai ka pono i Hawaii nei, oia kekahi o na hoahanau i hooikaika ma ka pono karissiano ma Hilo Hikina, a i 1836, i ka wa o ke kai mimiki, oia kekahi i lilo i ke kai me kana wahi keiki uuku e lei ana, a pakele no ke ola.
I ka makahiki 1841, ua noho Kahu ekalesia oia no Laupahoehoe me Humuula, a i kahi wa no Kaala ma Hamakua, a no ka palupalu, ua waiho aku oia i ka hana maikai a ka Haku.
He keiki kupa a kamaaina oia no Hilo a me Hamakua mai ka uka a ke kai Ua haalele mai oia he wahine, a he mau keiki, na moopuna a me ka phana e noho u aku nona ma keia ao. Wm. Laiana.
KA HANA LOKOINO A HALAWALE I KONA KAMAAINA.
---
O Halawale oia ka haiolelo o Huelo i kohoia e na hoahanau no ka manawa ; aia a hemo aku o J. P. Inaina mai ke kula kahunapule aku, alaila pau kona noho haiolelo ana.
Ua hoomaka oia e lawelawe i kana hana haiolelo i ka mahina o Oct. o ka makahiki i hala. Ma keia hoomaka ana i kana hana, ua lawelawe oia i ka hana e alakai ai i na wahine i ka mihi oiaio, e hoakoakoa ana oia i na la a pau loa a me ka hooi ana i na pilikia o na poe mai e hoopii aku ana iaia.
He makemake oia e loaa pono ke ano o ka mihi ana, no ka mea, o na kahunapule e hai nei i ka olelo a ke Akua, aole he loaa pono ia lakou ke ano o ka lawelawe ana.
He uhiuhi lau mamane wale no ka lakou hana, ai a loaa pono ke ano o ka mihi ana, he 32 makahiki ko ʻ u huli ana i keia mea a ʻ u e alakai nei ia oukou, a ina e loaa ana ia oukou, o oukou na makua o ka pono.
Eia kekahi hana a ua haiolelo nei, oia keia hana ana, makemake iho nei oia i wahine nana, olelo oia i kekahi kaikamahine e hele maloko o kekahi lumi, ua hele keia kaikamahine malaila, noho maluna o ka nono, hele aku nei o Halawale a noho maluna o ka noho, a hookokoke aku nei ma ka aoao o keia wahine i manao ia nana a kau aku nei ka uha me ka olelo aku, ina kaua e mare lilo oe i makuaahine no ka pono, a o ke keiki e loaa mailoko mai o kaua, oia ka hoola o ke ao nei.
Auwe no hoi oe ! Aha ia ana oe e Helehewa i makole ai. Aole he makemake o keia kaikuahine iaia no kona makau iaia, ua hoi maia i Honolulu nei, a he nui ka poe i li i keia hana a Halawale malaila, oona hooikaika ma na hana palikino na pilikia o na makamaka, ua ike oiaa paulehia na wahine ma kana alaakana no ka mihi e ola ai, nolaila hoai oia i kona manao penei :
Ino no e loaa ka pila i ke kauwa a ke Akua, komo aku nooko na kaikuahine, aole hoahewa ke kua ia mea.
Eia kalua. Ina e la ma ke alanui a hooko i ko laua mamake, aole ia he moekolohe, he kuliaa, he laki ma ka hele ana, a he nui aie aku kana mau hana.
Ao oia a naauao na @hmana ana, a ma keia ao ana ua hookoo oia i kona manao iloko o ka wahine kona kamaaina i noho ai oia o Naaka, a o Miriama ka wahine, e oluoloe e moe kaua, hoole mai kela aole @ono keia hana au, no ka mea he kara oe na ke Akua, pane mai la ua Hawale la penei :
Ina na ka Uhane keihana, he pono no ke hookoia. O Naaka he hele mau oia i ka hana i ka @naao, a koe ka wahine me na keiki ia hale a me Halawale.
Elua kii ana, a i ke ku loaa pono iho la ka io o ka mihi ai i ao ai, a ua olelo ae oia hookahi nowahine i loaa ka pono na ka Uhane oke Akua me ia.
Oia iho la paha ka ioo ka mihi ana i ao mai ai, a mahope ih loaa no i ke kane mare laua iloko o a hale, a me ka mihi mai no o ua Hawale nei penei :
Ua kii au i ka wahine a kaua, a ke mihi aku nei au i kuu hwa.
Pane aku o Namaka aia mai hana hou oe i keia mea ino i@ua o ʻ u. Kai no hoi ua pau, mahope ho paa hou no ka puu o ka mihi.
Ma keia hana a Halawale, ua hanaino oia i kona kamaaina i noho ai ia wahi, a ua kipakuia oia aole e noho hou ilaila, a eia no ka wahine ke noho nei me ke aloha iaia.
He hana pono anei keia i Halawale o ka noho ana malaila ? Aole. He hana kana a Satana, o ka hana a ke Akua, ua hoolilo oia i aahu nona enoho ai, a maloko aku o Satana.
He pono e nana pono mai oukou i keia hana a keia makamaka, o komo oukou iloko o ke kipuka o ka hoohihia ana. Oi huna mai a hoike okoa iaia iho, a eia oia ke hele nei i ka loa a me ka laula o Maui. J P IKEMAKA. P. K. K. Honolulu, Feb. 6, 1888.
---
NA ANOAI O KA PANALAAU NEI.
---
E ke KUOKOA ; Aloha oe : ---
E oluolu oe e hookoo iho ma kahi kaawale o kou mau kolamu, i keia mau wahi mea hou malalo iho nei penei :
Ma ka Poalua, Feb. la 21 i hala, i hiki mai ai ka luna wai nui o Honolulu Charles B.Wilson, me kona mau pa ahana lawelawe no ka hana ana i wai no na mai lepera o ka panalaau nei.
Ke lawelawe nei oia i kana hana me ka holomua ma na mea a pau.
Ua kokua pu mai no hoi na lani ma o ka wehe ana mai i kona mau pani a hamama me ka laelae maikai, a me he mea la he mau hiona keia no ka hooholomua ana i kana apana hana.
Ma ka Poalima mai, Feb. 24, i uhuki ia ai na loikalo a Mr. C. Kopena no ka hoolawa ana i na mai o ka panalaau nei, oiai, aole i hiki mai ka ai o Pelekunu i kauona ia ai no ia pule.
He oia mau no makou, aka, e like no me na haawina mau i loaa i kela a me keia, nolaila, ua ko no ka ka buke ui i i ai ai:
E hoi no ko ka lepo i ka lepo,
Ua nui ka poe i hoi aku i kahi mau o ka honua, a ua nui no hoi ka poe e panai ia mai nei ma ia mau hakahaka.
Ke mau mai nei no ke aheahe ana o ka makani Kona i o makou, aohe nae he mau ulia pilikia e like me na wahi e ae i ike ia ma na nupepa.
He ma ʻ u wahi mea hou ia o ka panalaau nei. Chas. A. Nahiku. Panalaau o Kalawao, Mar. 1, 1880.
---
NO HEA OE E C. AKANA.
---
Mr. Lunahooponopono : E maliu mai.
Ma kou helu 9 i ike iho ai au i na manao hekuepa a ka mea i kapa iaia iho o C. Akana, a no ka nele o ia ano manu ma ka aina ua kaulana nei, a aole ona hoa e kohu ai.
Nolaila, ua kani hewa kana ulili a ua eu hewa ka lehelehe ; aloha ino.
O keia makai a Jas. Bright i hoouna mai ai, oia o Mr. W. Kalani e hopu i ka poe i loaa i ka mai lepera, he kanaka eleu oia, he hooko pono i ka oihana aupuni a aole hoi he io o kona mau io i hoopakele ia e ia ma keia hopu ana, a aole hoi he pili ponoi i hoomahukaia e keia Kalani, ua pan pulu aohe lau kanu ole, a ku aku i kai o Pahonu.
Koe wale no ka poe i loaa pono ole aku i ua Kalani nei ma ko lakou mau home, oia ka oiaio.
Aole hoi he pili ponoi, aole hoi he mea i hoomahuka maoli ia e Kalani e like me na ohi epa a Akana ole wale, he ole loa no.
Eia kekahi, ma na lono mahope mai ua hoopau ia o Kalani mai ka makai ae no ka loaa ole ana o kekahi poe mai.
Aka, aole iao ka oiaio, eia wale no o ka ili ana o na kikohu o ka mai lepera maluna o ua Kalani nei, pela oia i pau ai mai ka makai ae.
Oia la e Akana ole wale.
No ka makai Bright, ke pane nei au, ua kikoo oia i kona mana iwaho.
Aka, pehea la kahi pula iki iloko o koa maka.
A pehea hoi ka ipo i ka poli lauae o Makana i kikohu ia e ka mai lepera ?
E uhiuhi lau mamane ana anei oe ?
Ina pela, aloha wale ke au hoomaemae aupuni e hokai ia nei ka ike i ka huelo.
A pela pa hoi me oe e Akana ole wale e hou hewa nei ka waha i ka makani; aloha no. S. K. Mokunui Jr. Kohala Hema, Maraki 9,1888.
---
MOOLELO O KA AHAHUI KULA SABATI O KA MOKUPUNI O HAWAII.
---
Halawai ka aha ma ka luakini o Kalahiki, N. Kohala i ka hora 1 p. m. o Maraki 8, 1888.
Lunahoomalu W. M. Kalaiwaa ma ka noho, a weheia na hana me ka himeni a me ka pule ana a ka lunahoomalu.
Hoomaopopo ia na lala o ka aha, aole he mau kahu kula Sabati nui.
Kula Sabati o N. Kohala ; Kahu J. Kekipi ; Elele J. B. Kaohi.
Kula Sabati W. Kohala ; Kahu J. W. K. Apua ; Elele J. W. K. Apua.
Kula Sabati S. Kohala ; Kahu a me Elele W. B. M. Kahoiwai.
Kula Sabati o Waimea ; Mose Kaholoaa ka Elele.
Kula Sabati o Kekaha o Kaiakoili ka Elele.
Kula Sabati o Kailua, o S. W. Kaumuloa ka Elele.
Kula Sabati o Helani, o W. W. Higgins ke Kahu a me ka Elele.
Kula Sabati o Honaunau, o Kuikaa ke Kahu a me ka Elele.
Kula Sabati o Pukaaua, o S. Molale ka Elele.
Kula Sabati o Kalapana, o Kaaikauna ka Elele.
Kula Sabati o Hamakua Hikina, o Ahia ka Elele.
Ma ka balota ana ua kohoia o S. W. Kekuewa i lunahoomalu, a o W. M. Kalaiwaa i kakauolelo.
Koho ka lunahoomalu i ke komite mau. S. L. Desha, J. Kekipi, S. Molale.
Waiho mai ke komite imi hana i na kumuhana.
Ua hanaia ke kumuhana 1.
Kumuhana 2. Hoike a ke Kahu K. S. Nui.
Na ke kakauolelo i heluhellu i ka hoike a S. B. Kaalawamaka, K. K. S. N. o Hawaii Komohana, a nana no i ka J. M. Kauila.
Kumuhana 3. Hoike a na K. K. Sabati apana.
Na Kekipi i hoike mai i ko N. Kohala, a kapae loa ia ; na Apua i Kohala Komohana ; na Haluapo i ko Helani, a hoihoi hou ia ; a na Higgins i ko Konawaena.
Waiho mai o Paakiki he olelo hooholo penei :
" Ma ka manao o keia aha, o na hoike a pau a na K. K. Sabati a pau i hana ole ia mamuli o ka Ahahui Nui, aole e heluhelu ia imua o keia aha. "
Kumuhana 4. Hoike a na Elele.
Na Kaohi i hoike waha mai ma ke kapaeia ana o na rula i ko N. Kohala ; na Kahaleole i ko Helani ; na Higgins i ko Konawaena ; na ke kakuolelo i ko Ponomau ma Honaunau ; na Molale i ko Pukaana.
Kumuhana 5. Na mea e holomua ai na K. Sabati.
Ma ka wehewehe loihi ana o na hoa, ua paipai aku ka Lunahoomalu e hana elike me ka hiki.
Kumuhana 6. Na Kahu Kula Sabati Nui.
Hooholoia o J. M. Kauila no Puna, J. Nawahi ko Hilo, me ke koho ana ia Kamau e hui aku me laua no kekahi mau hemahema, o W. A. Mio no Hawaii Akau, Kahaleole no Hawaii Komohana.
Hooholoia ma ka Poaono la 10, a na ka lunahoomalu no e kahea na kula.
Kumuhana 8. Ke kohoana i na elele e hoike i na hana o keia aha ia ka aha ma Honolulu.
Koho ka lunahoomalu i na elele, o Higgins no na bana a ka aha, o Kaaikauna i na kula Sabati.
Kumuhana 9. Koho ana i mau elele no ka aha ma Honolulu.
Kohoia o Apua, Kahoiwai, Ahia, Kaaikauna, Molale a me Kaumuloa.
Kumuhana 10. Na haawina kokua i na elele.
Hooholoia i elua dala o ke kula hookahi e like me ka maa mau.
Kumuhana 11. Kahi e noho hou ai o ka aha, ma kahi e noho ai ka aha euanelio.
Ke haawi aku nei keia aha i na makamaka o Kohala Akau no ka hoolako ana mai i na mea e oluolu ai ke ola kino o na lala o keia aha, i na mahalo a nui wale.
Hooholoia e hoouna i ka Nupepa KUOKOA. W. M. KALAIWAA, Kakauolelo.
HOOLAHA A KA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI.
---
Oiai, ua hookohu pono ia mai ka mea nona ka inoa malalo iho i Lunahooponopono no ka waiwai o Kaae (w), no Honolulu, i make aku nei, nolaila, ke hoolaha ia aku nei, o ka poe a pau he maa koina ka lakou i keia waiwai, e waiho mai ia mau koi iloko o na malama eono mai keia la aku, me na hooiaio kupono, a i ole, alaila, e hoole mau loa ia aku no ia mau koiia, a o ka poe a pau i aie i ua waiwai la, ke kauoha ia aku nei lakou e uku koke mai iaia, a i ole, ia Mr. W. C. Aohi kuu Loio ma ka helu 15, Alanui Kaahumanu, Honolulu, Oahu. KANAKANUI, Lunahooponopono o ka waiwai o Kane i make. Maraki 12, 1888 217-5t
Pahu hale Leta @ . Bela Telepone @2-4.
KA AGENA OIHANA HAWAII
No. 68 ALANUI PAPU KIHI O ALANUI KALEPA, HONOLULU, H. I.
HE AGENA OIHANA A ME AGENA OHI DALA NO NA BILA A PAU.
KEENA OIHANA.
Na Waiwai paa---kuai a hoolilo aku, a me auhau uku ana.
Na Hale hoolimalima, Rumi, Keena, Aina e hoolimalima, a aelike e ohi i na uku hoolimalima o na ano a pau.
Na Moraki e ae ia ma na ano waiwai a pau.
Na Pepa kuleana aina, e kakau a hooponopono ia me na Pepa a pau e pali ana ma ke kanawai.
Kope a me ka Unuhiolelo ma na olelo a pau iloko o keia aupuni.
Na Panihakahaka ola, Hale, a me na waiwai o na ano a pau i na Ahahui Panihakahaka helu ekahi.
Na Malama ana i na Buke a me ka hooponopono ana.
E haawi ia no ka mikiala no na Ohi aie ana.
Na Gula, Kala me na Bila kikoo dala, kuai a hoolilo.
Na Hooponopono Hale Dute e pili ana i na waiwai mai kona aina e mai.
Na Ukana o kela a me keia ano, e kuai a hoolilo aku.
Na Kauoha o na Mokupuni, e hooko ia no me ka eleu.
O na hana a pau a na makamaka e haawi mai ana no ka hooko aku i ke kauoha, e hooko ia no me ka eleu a me ka mikiala.
Agena Oihana Hawai. 2170 1yr. Mar. 3.
HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI.
MAMULI o kekahi mana kuai i hoike ia maloko o kekahi palapala moraki i hanaia mawaena o D. Himeni o kaaoao mua, a me S. W. Wilcox o ka aoao elua, ma ka la 21 o Oct. 1884, i kakau kope ia ma ka buke 90 aoao 273, a mamuli o ka uhai ia ana o na kumu aelike o kela moraki, nolaila, ke hoolaha ia aku nei eka mea nona ka aoao elua o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai, a ma iahooko ana, e kudala akea ia ana ka aina i hoike ia ma ia moraki, ma ka POAKAHI la 2 o APERILA, 1888, ma ke keena kudala o J. F. Morgan, ma Honolulu, ma ka hora 12 o ia la.
Aia ma kahi o W. R. Kakela na olelo hoakaka no keia mea.
Hanaia i keia la 2 o Maraki, 1888. S. W. WILCOX,
Penei ka aina e kudala ia ana :
1. Ka hapalua i mahele ole ia o kela 30 67-100 eka ma Kainalu i hoike ia ma ka Sila Nui 3003 ma ka inoa o Thomas. He aina momona.
2. Ke kuleana a pau o ua Himeni nei, he hapalua paha, o ke Ahupuaa nui o Pelekunu, Sila nui 7262, ma ka inoa o Kapuaipoopoo. Ma keia la e kudala ma ke Ahupuaa holookoa he 5345 eka ka nui. 2170-3
HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI.
---
MAMULI o kekahi mana kuai i hoike ia maloko o kekahi palapala moraki i hana ia mawaena o Ka Hui o Pelekunu ( ma o D. Himeni ) o ka aoao mua a me H. M. Alexander o ka aoao elua, ma ka la 21 o Aperila, 1884, i kakau kope ia ma ka buke 83 aoao 472, a mamuli o ka uhai ia ana o na kumu aelike o kela moraki, nolaila, ke hoolahaia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai, a ma ia hooko ana, e kudala akea ana ia i ka aina i hoike ia ma ia moraki, ma ka POAKAHI, la 2 o APERILA, 1888; ma ke keena kudala o J. F. Morgan ma Honolulu, ma ka hora 12 o ia la.
Aia ma kahi o W. R. Kakela na olelo hoakaka no keia mea.
Hanaia i keia la 2 o Maraki, 1888. H. M. ALEXANDER,
Penei ka aina e kudalaia ana :
Ka hapalua i mahele ole ia o ke Ahupuaa nui o Pelekunu ma Molokai, oia ka palapala Sila Nui helu 5575, He 5345 eka ka nui o ua Ahupuaa nei. He nui ka aina kalo, he nui ka wahie, he nani ua aina nei.
OLELO HOOLOHA.
Ina kanaka apau loa e nana mai ana i keia, o ka apana o Koolauloa, a i ko na wahi e ae a puni keia aupuni, ma na la hope o ka malama o Nov. A. D. 1888.
Ua nalowaleia o Pioi k, he makapo kino ikaika mai ko laua wahi noho aku ma Punaluu, Koolauloa, mamuli o ko Pioe loaa ana i kekahi ano mai pupule, a mahope iho o ka hala ana o eha la mai ka nalowale iho o ka hala ana o eha la mai kanalowale ana o Pioi mai ko laua wahi noho mai, hiki mai la ka wahine mare a ua Pioe nei imua o ka Luna Makai Kauaihilo. Ua haawi koke ia ke kauoha i na makai e huli. Ua huli ia aole i loaa, aole no i lohe ia mai kahi lono no ua Pioi nei, a no ia mea ke kono aku nei au ina o ka poe i ikea i lohe paha no na mea a pau e pili ana ia Pioi, e hai mai ia ʻ u. H. KAUAIHILO.
Luna Makai o ka Apana o Koolauloa, Oahu. Feb. 21, 1888. 2170 3t
OLELO HOOLAHA.
OWAU o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke hoike nei au i ka lohe i na mea a pau aole e hoaie mai i kuu wahine mare oia o Mrs. Kinoulu Kaholoaa, oiai ua haalelel mai oia ia ʻ u me na keiki me ke kumu ole. Nolaila, ke papa loa aku nei au i na ano kanaka a pau aole e hoaie i kuu wahine mare ma ko ʻ u inoa.
G. W. KAHOLOAA. Kalihi-waena, Oahu, Feb. 18, 1888. 2168 3t
OLELO HOOLAHA.
---
E IKE na mea a pau ke nana mai i keia, owa o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ke haawi aku nei au i ka lohe i na mea a pau e hoaie mai ana i kuu kane mare, William A. Powell, aole loa e kuleana kekahi hoaie ana iaia ma koʻu waiwai. MRS. P. JULIA POWELL.
Honolulu, Dek. 30, 1887. [ 2161 3m
HOOLAHA KUAI LIO, BIBI NA KA LUNAHOOHOOPONOPONO WAIWAI.
E kuai aku ana ka mea nona ka inoa malalo iho, ma ke kudala ma ka Poaono la 17 o Maraki A. D. 1888, ma ka hora 12 awakea ma ka Pa Bipi a Akao ma Waimanalo, Koolau-p ko, Oahu, i na waiwai malalo iho o Manuel Rodiques i make, oia hoi :
25 Poo Pipi ( o ka hapa nui he mau pipi waiu ) oi aku a emi mai paha.
20 mau lio.
Ma ke kuike ke dala. A. ROSA.
Lunahooponoponoio ka Waiwai o Manuel Rodiques. Honolulu, Feb. 27, 1888, 2170-3t
AHA HOOKOLOKOLO APANA EHA o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka waiwai o G. W. Keoki (k) no Hanamaulu, Kauai i make. Ma ke Keena imua o ka Lunakanawai Kaapuni.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala noi a me ka papa hoike o Adward W. Purvis, Lunahooponopono o ka waiwai o Keoki i oleloia---imake, e noi ana e aponoia na hoolilo he $208.35, a e hoike ana o na mea i loaa mai he $790.37, a e noi ana e nana a aponoia kela mau mea, a e kauoha ia e mahele i na waiwai e waiho ana ma kona lima i na mea i kuleana malaila, a e hookuu ana iaia me kona mau hope mai ko lakou noho ana ma ia ano.
Ua kauohaia o ka POALUA, ka la 3 o APERILA, M. H. 1888, ma ka hora 10 o kakahiaka, imua o na Lunakanawai la, ma ke Keena ma ka Hale Hookolokolo, ma Koloa, Kauai, oia kahi a me ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua noi la, a me ka papa hoike i oleloia, ao ka poe a pau i pili malaila e hele mai a e hoike i ke kumu, ina he kumu io ko lakou, e ae ole ia ai na noi la, a malaila e hoike mai ai na hoike o na meai kuleana maloko o ka waiwai i olelo ia. A o keia kauoha maloko o ka olelo Hawaii, e pai ia maloko o ke KUOKOA he nupepa i p. i ia a hoolaha ia ma Honolulu i ekolu pule mamua ae o ka manawa i olelo ia no ka hoolohe ana.
Kakauia ma Koloa, ko Hawaii Pae Aina, i keia la 3 o Maraki, M. H. 1888. JACOB HARDY.
Lunakanawai o ka Aha Kaapuni Apana Eha. 2171-3t
HOOLAHA HOOKO MORAKI
---
I kulike ai me ka mana kuai iloko o kekahi moraki i hanaia e Kaluna w. ma o kona kuleana iho a me A. P. Palekaluhi, kana kane mare, ia T. R. Lucas, M. R. Colburn a me J. F. Colburn, na Kahu Waiwai o ka " Hawaiian Mechanicʻs Benefit Union " i he Hui i hoohui ia malalo o na kanawai o keia Aupuni i hanaia i keia la 15 o Dekemaba A. D. 1884, a i kopeia ma ke Keena Kope o ke Aupuni ma Honolulu buke 91 aoao 392, 393 a me 394.
Ke hoikeia aku nei ke makemake nei ua mau Kahu la e hooko i ua moraki la no ka uhakiia ana o ke kumu, oia hoi ka uku ole ia o ke kumupaa a me ka ukupanee, a i ka wa e hooko ia ai e kuai aku ana ma ke kudala i kekahi wa e hoike ia aku ai ma keia mua aku, i ka waiwai a pau i hoakakaia iloko o ua moraki la a i hoikeia malalo iho :
No na mea i koe e ninau ia A. Rosa, Loio, Helu 15: Alanui Kaahumanu, Honolulu.
T. R. LUCAS, M. R. COLBURN, J. F. COLBURN.
Na Kahu Waiwai o "Hawaiian Mechanicʻs Benefit Union. "
Eia iho na aina e kuai ia ana :
1---O na apana aina a pau e waiho la ma Waimea, mokupuni o Kauai, K. H. P. a i hoakakaia ma ke Kuleana 2290 a Palapala Sila Nui 5271 ia Kaipo Malieke a me Koolua.
2---Kuleana 7672 Palapala Sila Nui 4819.
3---Kela apana aina a pau loa i hoakakaia iloko o ka apana i Kuleana 3353 Palapala Sila Nui 5282.
4---Ka aina i hoakakaia iloko o ke Kuleana 2982 Palapala Sila Nui 5285.
5---Ka aina i hoakakaia iloko o ke Kuleana 6565 Palapala Sila Nui 5284.
d---Kela mau apana aina elua ma Alanui Kula ma Honolulu, mokupuni o Oahu, nona na eka he 1 5-8 o kekahi, a he 1 50-100 o kekahi, a i hooiliia i na mea moraki o R. Keelikolani. 2170-4t
HOOLAHA A KA LUNA HOOPONOPONO WAIWAI.
---
Oiai ua hoonohoia ka mea nona ka inoa malalo iho i Lunahooponopono no ka waiwai o Manuel Rodiques o Kailua, Koolaupoko, Oahu, i make, ke hoolaha ia aku nei i na mea a pau a ka mea i make i aie ai e waiho mai i ka lakou mau koi i hooiaio, ina ma ka moraki a ano e ae paha, ma kona Keena ma ka Helu 15 Alanui Kaahumanu, Honolulu, iloko o na malama eono mai ka puka mua ana o keia hoolaha o hoole loa ia ua mau koi la. A o ka poe a pau i aie iaia a e paa ana paha i kekahi mau waiwai ona, ke noi ia aku nei lakou e uku koke mai i ka aie a e hoihoi koke mai i ua waiwai la i ka mea nona ka inoa malalo iho. A. ROSA.
Lunahooponopono Waiwai o Manuel Rodiques. Honolulu, Feb. 37, 1888. 2170 4t
OLELO HOOLAHA.
---
Ua kauoha ia na mea a pau e malama nei i na hapawalu keleawe me na hapaha keleawe, a T. H. Hobron i hoopuka ai ma Kahului, Maui, e lawe mai ia mau keleawe i ke keena o W. O. Smith, 66 Alanui Papu, Honolulu, mamua o ka la 31 o Maraki 1888, a e ohi i ke dala maoli.
Ina aole e lawe ia mai mamua ae o ka la 31 o Moraki 1888, aole e loaa ke dala.
Ua manao ia ua hoopukaia e kekahi poe ko lohe he mau keleawe hoopunipuni, a ma keia hoolaha e ike auanei na mea a pau aole e loaa ana ke dala no na keleawe hoopunipuni.
T. H. HOBRON, ma o kona hope T. W. HOBRON
Honolulu, Feb. 25, 1888. mh 3-3t
HOOLAHA HOOKO MORAKI.
---
I KULIKE ai me kekahi mana kuai iloko o kekahi moraki i hana ia ma ka la 29 o Feberuari, A. D. 1883, e J. W. Poohea a me Laie (w) kana wahine mare, S. K. Poohea a me Rose Poohea kana wahine mare a me L. K. Nahia, na mea moraki, ia A. Jaeger o Honolulu, Oahu, ai kopeia ma ke Keena Kope o ke Aupuni, ma Honolulu, ma ka Buke 82 aoao 185 a me 186.
Ke hoike aku nei ua makemake o A. Jaeger i oleloia no ka uhaki ia ana o ke kumu o ua moraki la, oia hoi, no ka hookaa ole i ke kumupaa a me ka ukupanee, a i ka wa e hookoia aku ai ua mana la e kuai aku ana oia ma ke kudala ma kekahi la e hoike la aku ai ma keia mua aku, i na apana aina a pau loa i hoikeia iloko o ua moraki la a i hoakaka piha ia malalo iho.
No na mea i koe e ninau ia A. Rosa Loio, helu 15, alanui Kaahumanu, Honolulu.
A. JAEGER, Mea i Moraki ia aku
Eia na aina e kuai ia aku ana : ai.
O kela mau apana aina a pau loa e waiho la ma Wawaia a me Kumueli, Mokupuni o Molokai, a i hoakaka pono ia malalo iho penei :
1. O kela mau aina a pau loa i hoakakaia iloko o ka Palapala Sila Nui 3018 Kuleana 150 B. ma ka inoa o Kanewanui 1. 53 eka.
2. O na aina a pau loa iloko o ka Palapala Sila Nui 3414 Kuleana 4029 ma ka inoa o Napohea, 2 eka 477 anana.
3. O na aina a pau loa iloko o ka Palapala Sila Nui 5412 Kuleana 4059 ma ka inoa o Keawe, 775 anana ka nui, 2170-4t.
HOOLAHA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI.
---
O ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ua kohoia a hoonoho ia mai au e ka Mea Hanohano Geo. E. Richardson ka Lunakanawai Kaapuni ma ke Keena o ka Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina ma ka la 24 o Feberuari, A. D. 1888 i lunahooponopono waiwai no ka waiwai o Mahi k, no Waihee, Maui i make aku nei. Nolaila o ka poe a pau he mau koi ana ka lakou i ka waiwai o ka mea i make, e hoike koke mai lakou i ka lakou mau bila aie kupono i hooiaio ia lakou iloko o eono malama mai ka la aku e puka ai ma ka nupepa KUOKOA, a mahope aku oia e hoole mau loa ia aku no, a o na poe a pau he mau aie ko lakou i ka mea i make, e hookaa koke mai iaʻu, a ina he mau waiwai kekahi o ka mea i make e paa ia nei e kekahi poe, e hoihoi koko ia mai iaʻu me ka hakalia ole. A. E. KEANU Lunahooponopono Waiwai o Mahi k, i make.
Pahoehoe, Wailuku : Maui : Feb. 27, 1888. @mr 3-4