Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVII, Number 13, 31 March 1888 — Page 1

Page PDF (1.60 MB)

This text was transcribed by:  Carly Climaco
This work is dedicated to:  Angel Climaco

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XXVII, HELU 13.

 

HOOLAHA KUMAU

GEORGE E. KAMAUOHA

 

He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

 

A @@ M@A

 

ANA AINA.

 

 

@@@@a @@ ma Kohala Akau, Hawaii.

2091-1y

 

@olney Vaillancourt

AKEPOKA.

 

He Lolo, Hoakaka, Pale ma k Kana@cal,

Kakauolelo, Lu@@hooponopono a me

ka hana ana @ ma l’alapala Hoo@@lo.

 

LAW@LAWE ILOKO O NA AHA A

PAU O KE AUPUNI.

 

@ hana ia @@ na Palapala pili Kanawai a

@@u.

 

@@@ Keena Hana Helu 21, Alanui Kalepa,

Honolulu Hale. (2150 1y)

 

A ROSA (AKONI)

 

Lolo A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

He Luna Hoolalo Palapala.

K@@NA HANA: Ma ke Keena Loio Kuhina.

tf.

 

CECIL BROWN.

 

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI?

@@ Ag@na Hoolalo Palapala no ka Mo-

Kupuni o Oahu

KEENA HANA: Ma alanui Kalepa.

tf.

 

WILLIAM C. ACHI.

 

Loio a he kokua ma ke kanawai imua o na

Aha a pau o keia Aupuni.

He Mea Ana Aina a he Boroka ma na

waiwai paa.

Keepa Hana, Helu 15, Alanui Kaahumanu

Honolulu, oia ke Keena mua iho nei o Kini

me Peterson.  2114-y

 

JOHN MAHIAI KANEAKUA.

 

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

HE MEA UNUHIOLELO MA KA OLELO

BERITANIA A ME KA OLELO HAWAII.

Keena Hana, mal@na ae o ka Banako o

Hikopa ma.

 

S. K.MAHOE

LOLO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

He Agena H@akalo Palapala Kop@ no k

Hokupuni o Oahu.

He Luna Hooialo Palapala Kepa Paahana

Me ka Apa@a o Waialua, Oahu

E loaa no ma Waialua, Oahu       2128-@y

 

JAMES M. MONSARRAT

(MAUNAKEA)

LOLO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

He Luna Hooialo Palapala.

E hana @a no na Palapala Kua@, Palapala

Hoolimalima, a me na palapala pili kanawai e

ae ma ka olelo Hawaii. Dala no ka hoale ma

ka moraki ma na waiwai paa.

KEENA HANA: Alanui Kalepa.

 

W.A. KINNEY, (Kini)

LOIO

Keena hana ma ke Keena o J. A. Makuna’

@@68 Helu 42 Alanui Kalepa ty

 

W.O SMITH

 

Loio ma ke Kanawai.

Helu 66, Alanui Pap@, Honolulu, fy 4ty

 

W R. KAKELA

 

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

He Luna Hoola@@ Palapala,

tf

 

M. THOMPSON,

LOIO MA KE KANAWAI

Keena Hana, @ia iluna o ka Hale Pohaku o

Kimo Campble, kihi o na alanui Papu me

Kalepa, Honolulu

HE LOIO IMUA O NA AHA.

Ina I makemakeia, alaila e haawi no oia

kona manao kanawai ma ke kakau ana ma ka

pepa, no ke ano o ka hi@ia e manaoai ana e

hoopii maluna o na olelo ike e waiho ia mai

ana e ka mea nana ka hihi 2121-1y

 

WILDER & CO. (WAILA MA.)

 

M@a kua@ papa @ m@ na lake kukulu hale

Na ano a pau, a @@ na me n@ pono a pau

@@ k@ @@l@.

 

Kihi Alanui Mo@wahin me Papa. tf

 

E G. HITCHCOCK

(AIKUE HIKIKOKI)

LOIO, A KOKUA MA NA MEA A PAU E

PILI ANA MA KE KANAWAI

E ohi ia @o @a Bi@@ Ai@, me ka awiwi

HILO, HAWAII

2114-tyr

 

 

HOOLAHA

 

 

@. W. A HAPAI

He Luna H@@k@ M@r@

 

 

A HE

 

AGENA HOOIAIO PALAPALA

 

 

E loaa no ma Hilo-taona, Hawaii, ma na

manawa a pau. 2152 ty

 

WILLIAM McCANDLESS.

 

 

HALEKUAI BIPI O WILIAMA MA

KALALENA ma Ulakoheo. Na ano

Bipi a me na la a pau o ka makeke no ka ku

mukuai oluolu. UalaKahiki a pela’ku

2002-@y

 

HE MOOLELO WALOHIA

 

 

@@@N@@@

 

 

MINEWA

 

 

Ka Nani.

 

 

KA

 

 

Ui Aloha Kamahao.

 

 

KA

 

 

Manu Aloha Lawe Leta,

 

 

ME

 

 

Ka Lio Maalo pu me ka

 

 

Mahina

 

 

Unuhiia no ka N@pepa Kuokea.

 

 

I KELA wa kahiko I halaloa aku he

mau haneri ae nein a makahiki, aia

malua o kea aup@ni o Peresia e noho

moi ana kea lii kiaaina Hanorema ka

me ho@nona ka inoa kaulana no ke

alii punikoko a me ka pakaha.

Ua mare aku keia moi i ka wahine

non ka inoa Aremila, a na laua mai ke

keiki hookahi, oia ka mea nona keia

moolelo maluna ae o Minewa.

O keia Minewa, he kaikamahine oia,

a i kona hanai ia ana a piha na maka

hiki he @o, aia hoi, ua hoohauoli ia ka

manao o ua mau makua la I ko laua

nana ana aku i na helehelena o ua kai

kamahine la a laua, he ui oai i oi pake

la aku mamua o na ui a pau o ka ho

onua, oiai, wahi a ua Hanorema la, ua

makaikai au i na ui a pau o ka honu,

aole nae hookah o lakou ke hoohalike

mai me ko Minewa nani, ka maemae

o kona ili, ka hiehie, ke kilakila, ia oe a

ike aku, ha’i e na pua o ke kula.

            Oia paha ka kaua e pane ae ai e ka

mea heluhelu, ina @aha o kaua pu ke

kahi ilaila, ina paha ua ume pu ia ko

kaua mau puuwai, aole paha.

            Ua hoohalikelike ia ka nani o Mine

Wa me na pua a pau o ka honua, aole

nae i oi ae kekahi pua mamua ona me

na manu hoi a me na mea kolo, aole

no hookah o lakou i oi ae mamua

ona.

            Ua hoohalikelike ia kona nani me ke

kukui aa o ka po, ka la e oili ae ai i ke

kakahiaka, ka mahina oili mai iloko o

hoku me kona poepoe piha, na hoku

maka i noimo o ke kulu aumoe, aole

nae hookah o lakou i oi ae mamua o

Minewa, oiai, ua oi ae no ka nani o ua

nohea la mamua o ia mau mea a pau.

            Nani io aku ia hoi ia kaikamahin, he

oi aku k aula o kona mau papalina ma-

mua o k aula o ka la i ke ahiahi, a o

ke aiai hoi o kona ili, mamua o ka ma

hina o ka mahina piha, a o ka lamala

ma hoi o kona mau maka mamua o ka

hoku, oia io aku la ka nani.

            I ka piha ana o kona makahiki i ka

15, aia hoi kukulu aela ka moi Hanore

ma I kekahi hale nani loa no Minewa a

no kekahi mau la loihi ka hana ia ana

o ua hale ala paa iho la.

            Hoonoho iho la ua moi ala ina koa

he lehulehu e kiai i ka ihiihi a me ka

maluhia o ua Minewa ala, e makaala

ana hoi i kea o me ka po.

            Oiai ua Minewa ala e noho ana me

ka maluhia me ka maemae, aole oia i

puni le’al’ea aole hoi I na hoomahele ana

i ka hewa, aka i ka maemae wale no.

            I kekahi po nae a ua kaikamahine ala

e moe ana, a i kona ala ana ae ike ka

kahiaka helelei wale ihola no kona mau

waimaka.

            Ike aku la kona @hu makua i kona

uwe ana, ua ninau aku la laua i ke ku

mu o keia uwe ana o ua kaikamahine

nei a laua:

            E ka maua lei aloha, heaha keia ou

e uwe nei?

            Pane aku la ua kaikamahine la

penei:

            Mai kamail@o mai olua ia’@, no ka

mea, ua aloha au i kekahi mea.

            Auwe! owai ia mea au i aloha ai?

wahi a kona makuahine.

 

HONOLULU, POAONO, MARAKI 31, 1888.

 

            Ao’e au i ike, wahi a ua Minewa nei

i pane aku ai.

            Auwe nani ko@ kupanaha e kuu

lei aloha, eia ka aole oe i ike i kau mea

i a’oha ai, me he mea ala paha, eai oe

ke hana nei I kekahi mea e hoolilo ai i

kou kino iloko o ka maluhia ole.

            Pane aku la ua kaikamahine la i ko

na makuahine penei.

            Aole, aole au i ike a i aloha i kekahi

mea kino, a okiloa aku hoi i kekahi ka

naka.

            Mahope iho o keia mau kukai olelo

ana. hele aku la lakou no ka papaaina,

a oiai ua Minewa la e ai ana, e helelei

wale ana no kona mau waimaka, e ko

mo kana ai e helelei no kona mau wai

maka, e inu ka wai e uwe no, pela wale

iho la no a hiki i kona maona ana.

 

            Mahope iho o keia ua pili mau keia

haawina iaia i na la a pau, e uwe ana i

ka po, ke kakahiaka, ke awakea, a me

ke ahiahi.

            He aloha okoa ana ke hele, he aloha

oko@ ke noho, he aloha, okoa ke ai, pe

la ke moe, kea la, ke holoholo, ina hiki

mai ka la, he aloha okoa ana ilaila, na

poo aku ka la he aloha okoa ana ilaila,

hiki mal ka mahina, he uwe okoa ana

ilaila, e nana i na hoku e uwe no, pa

mai ke aheahe lau makani he uwe wale

no ilaila, ma na mea a pau ana e ike ai

he aloha wale no.

            Nani ke kupana@a o ke aloha o keia

Kaimahine, he aloha wale no ka na mea

a pau oia paha ke aloha oiaio, kea alo-

ha ia la na mea a pau, a nona paha ke

kanaenae i puana ia mai ai:

            Kuu aloha la e kuu aloha

            Kuu aloha i na aloha lima ole.

            O kahi mea apiki nae ia kaua e ka

mea heluhelu ka noonoo ana aku, oia

ka ike ole o keia kaikamahine i kana

mea i aloha ai, he mea mau, aia a ike

ia ka mea i aloha ai, alaila, oia kea alo-

ha maa mau, eia hoi, o keia aloha, aole

i maopopo ka mea i aloha ai, oia paha

ka kaua mea e olelo ae ai, he aloha ka-

mahao.

            No kekahi mau la loihi ke a loaa ana

o ua kaikamahine la i keia pilikia, @mi

mai la ke kino o ua Minewa la a ano

wiwi mai la.

            I ka ike ana o kona mau makua i ke

ia pilikia nui o ka laua kaikamahine,

hoonua ae la kona mau makua i na ka

huna akamai loa, ma ke kilokilo a pe

la aku.

            I ka lohe ana o na kahuna lapaau i

keia, ku koke ae la lakou a hele aku la

i ka halealii.

            I ko lakou nana ana i ka mai o ke

kaikamahinealii aole hookah a lakou i

hiki ke ho@ke mai heaha la ka mai o ke

kaikamahinealii.

            Ninau aku la ka moi ia lakou a pau,

ina paha ua ike lakou i ke kumu o ke

ia aloha ano e o ke kaikamahinealii.

            Puana like mai la ua kahuna a pau a

me na kilokilo.

            Aole makou i ike i keia ano mai, ao

le akaka iki o kona ano a me kana mau

hana, me he mea ala, o ke kaikamahine

alii no ka i ike.

            No keia mau olelo a na kahuna a

me na kilokilo, huli hou ae la ke alii a

ninau iho la i ua kaikamahine ala ana

penei:

            Ea, owai kau mea i elona ai, e hoike

mai, i hoopau ia ai ke kanmaha o ko’u

naau a me ko na makaainana.

            Pane aku la ua kaikamahine la pe

nei:

            E kuu mau makua aloha, aole au i

ike i ka’u mea e aloha nei, aole au e ho

opunipuni aku ana ia olua, aka, he oia

io maoli keia.

            Pane aku la ka m@i me ka leo hoo

malimali:

            E kuu kaikamahine aloha, ina ole

oe e hoike mai ana i ka mea oiaio ia’o.

alaila, e oki no au i kou poo i ka pahi

kaua, a e make no ae, ua ahona ia ma

mua o ko’u ola ana.

            Pane aku la ua kaikamahinealii la

me na waimaka e hiolo ana ma kona

mau papalina:

            E kuu papa aloha, ke hoohiki paa

aku nei au imua o na lani a imua hoi

ou e kuu makua, aole loa au i ike i

ka’u mea i aloha ai.

            No ka ike ana o ka moi ua hoohiki

paa mai kana kaikamahine imua ona,

nolaila, olelo aku la oia i na kahuna la-

paau e hoi no ko lakou mau home.

            A hala hou @e la kekahi mau la ao

le i kanahai ik@ mai ka mai o kana kai

kamahine, aka, ua oi pakel loa aku

kona aloha a ua hele loa mai la kona

kino i kekauwahi o ka nawaliwali.

            No keia mea, hoeuna hou aku la ka

moi olelo kuahaua i na kahuna la

paau a pau o kea o, e hele mai e nana

i ka mai o kana kaikamahine, aka i ko

lakou hiki ana mai ua pohihihi lo aka

mai i ko lakou noonoo ana, aole hooka

hi o lakou i hiki ke @oike mai i ke ku

lana o ka mai a me kona ano.

            No keia mea, ua kaumaha loa ia ka

naau o ka moi a me kaua wahine, a i

kela a me keia hora e uwe mau ana la

ua no ka laua kaikamahine, a pela no

hoi me ua kaikamahine ala.

            Mahope iho a ka noonoo loihi ana o

ka moi Hanorema no ka mai o kana

kaikamahine, hooholo iho la oia, aohe

aku he pone i koe, aka, e kauoha aku

oia ia na poe akamui a pau i ka hooka

ni ana i na mea kani, e hele mai a me

ka poe mele e haa anu, na poe hokio

kio a me ka hula, malia oia paha ka

mea nana e hoomalielie mai i ka uwe

ana o kana kaikamahine.

            I ko lakou hiki ana mai, a hana hoi

ka lakou maa hana ike.

            I ka lohe ana o Minewa, ua hooi loa

ia ae la kona uwe a hookiekie loa ae la

oia i kona leo a uwe iho la me ka leo

nui.

            No ia mea, hoopau koke aku la ka

moi i ka hookani ana i na mea kani, a

hookuu aku la i ka poe hookani e hoi

no ko lakou mau wahi mau.

            He mea oiaio e ka mea heluhelu, ua

hoao ka moi mui ka hololio a ka holo

kaa, ka ana ana me na mea inu, ke ka

ka pahikaua ana, ka hoonoho ana me

na keikane ui a pau o ka aina, i wahi

hoi e kanaaho mai ai o kana lei aloha

he keiki.

            Eia nae, o @a mau mea a pau, ua lilo

i mea ole, oiai, e hoomau ana no ua

Minewa la i ka uwe ana i na sekona a

pau.

            No keia mea, noonoo hou iho la ka

moi i kana mea kupono e hana ai, a

hooholo iho la oia e hoopaa ia kana ka

ikamahine maluna o kekahi mokupuni

a e hoonoho iaia wale no me elua kau

wa wahine no ka malama ana i kona

ola.

            I kona hoopuku ana aku i keia ma

nao i kana wahine, ua ae koke mai la

oia.

            Nolaila, i kekahi la h@i ia ae la ka

lohe ma ua wahi a pau o ka aina, e ole

lo ia ana:

            I ka la mua o ka hebedoma, e lawe

ia aku ai ke kaikamahine alii Minewa

no ka makupuni o Canadia.

            O keia mokupuni o Canadia, aia no

ia ma ke komohana o ka mahele aina o

Kuliki [Greece] a me Tureke [Turkey]

ma ke Kaiwaenahonua.

            O ka manao maoli o ka moi ma ke

ia hoopaa ana ona i kana kaikamahine,

no keia mokupuni, oia no kona make

make e hoonoho i ua kaikamahine la i

wahi e ano e hou ae ai kona noonoo

malia paha i loaa keia haawina iaia no

kona noho pu me ne makua iloko o ka

hanohano nui.

            A ina paha oia e noho ana ma keia

mokupuni kanaka ole, alaila, el hoololi

koke no oia i kona noonoo, a e auhee

aku hoi na haawina o ke kamahao ma

luna ona.

            I ka hiki ana mai i ka la e lawe ia ai

o ua Minewa la, ua lehau ae la na uwa

po i na kanaka a me na makaikai he

lehulehu.

            Ua hoohapa ia hoi na hae ma na

Pahuhae, he hoailona no ke kanikau a

me ke kumakena no ke kaikamahine i

aloha nui ia.

(Aole i pau.)

 

MEA HOU MA KANAIO

 

            I ke Kuokoa:

Aloha wale:

            Eia mai kahi meahou ano nui i loaa

ia’u, a nau ia e hoomaikeike ae i ke

akea, oia keia.

            Ma ka la 22, o keia mahina nei, hora

@ a oi @ m o ka la i hai’a maluna ae:

ua hoomaka ka haule nui ana mai ona

pokaua @ioelo, aole o kana mai, a ma

keia haule nui ana mai ona pakaua, ua

haule pu mail aka Huahekili, aole o

kana mai a he ku i ka weliweli ke ike

aku.

            Ua like me ka iliilie hooleileiia iho

ana maluna o na hale ka pohapoha a

ka launa ole, a ua paa pono ka honua

i ka hua hekili.

            Ua nui ka poe i ohi i keia mea, a o

ka mea no kekahi e kakau nei.

            He nui ka eha o ka ili ke pa mai ke

ia aho h@a, me he kui la e houhou ana

ka welenia.

            Weliweli ka hana a ka Haku ma Ka

naio nei.

            Ina elua hora a oi o ka haule ana o

keia mea me ka ua pu, ina aohe nao ai

i ka papaa.

            He manawa @@ku wale no a o ka

pau no ia.

            O ka elua keia o ka haule ana, a he

oi aku nae keia.

            Aole mai kahiko mai, he kahi wale

no, he mau hiona paha no ke au hoo

maemae. O ka eha ana nae hoi ka

hewa o ko’u ili.

            Pau ae la keia G.P. Zekaria

            Kanaio, Maui, Mar 27, 1888.

 

LAUDILA

 

 

KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA

 

 

KAKAI MAUNA ME NA KAEI PALI O ITALIA

 

 

Ka Olali oke Kahua Kaua.

 

 

Ka Eueu nana i hookuaihi ka Onohi malamalama o ka

La@ka Ui kelakela i malamaia @nawaena o na kua

Hiwi me na kualo@@@ ka nani nana i hoomalule

ka puuwai o na aliiwahine a pau o Europa

a i eh aka @eha lima @le a ke aloha

 

 

Ka Makani Puahiohio Wiliau o ka Hikina.

 

 

A o ke Ku@uen Iwikani o ka Makakila

 

            Me he wahi kiko la e maalo ae ana

iloko o na huina aouli.

            Heaha la, wahi a Aekoahi.

            E nana aku paha kakou? wahi a ke

keikialii.

            Ia lakou e nanea ana i ka nana, ua

kokoke loa mai la ua wahi mea la

imua o lakou nei.

            I ka hoomaopop ana aku he lio ua

mea la.

            Pane mai la o Aekoahi, he lio ae

keia.

            Manao au, o ka lio ae keia o ko ma

kuakane e hele mai ana e kokua ia oe.

            Aole i pau pono ae na olelo a Aeko

ahi, ku ana ua lio ne imua o lakou

nel.

            No kekahi mau minute pane mai la

oia:

            E kuu haku alii, owau o Lopainahu

elo, ka hoapili o kou makuakane, no kuu

ike he huakai huli makua kau, no

laila, i hele mai nei au e kokua ia oe.

            No ka mea, eia no ia’u kekahi pono

ou.

            Ina e hiki mai ana ke kaua, owau

auanei kou alanui e lanakila ai.

            I ka lohe ana o ke keikialii, ua pane

aku la oia.

            Ina hoi ha o ko’u makua oia kou

hoa pili heaha hoi ka mea ou i kokua

ole ai i kuu makuakane?

            Pane mai la ka lio, aole e hiki ia’u

ke kokua iaia.

            No ka mea, ua hiki mai ia’u ka papa

mai ka papa mai ka olomana Kelaudi

la mai, aole au e huli aku e kokua i

kau haku kuu alii, no kona imi ana i

ka hewa.

            Nolaila, o keia mau hana, he mau

hana keia e ao ana I kou makuakane

mai hana hou i ka hewa ma keia mua

aku.

            Nolaila, i kou wa e makemake ai e

Hele aku e makaikai ma ke kahua kaua

e pono oe e kau maluna o’u, a na’u no

e pale i na poino a pau e kau mai ana

maluna o kaua.

            Uo pono wahi a ke alii opio i pane

mai ai.

            Ia lakou i kolekole aku ai maluna po

no iho o ka piko o ke kuahiwi.

            Oia no ka wa i pouli iho ai ka la a

puka mai la na hok@ a anapu ae la ka

uwila a kui mai la ka hekili, a uhi mai

la ka noe.

            O na popo ahi luai pele hoi, ke lele

mau mai la imua o lakou nei me ka

weliweli nui.

            Iloko no hoi o keia pouli nei @ hala

wai ae ai na puali kaua a hoomaka mai

la na leo ahiu o ka inaina mai loko

mai o na waha o ka poe enemi.

            Oia no ka wa i hooili ia ai o kekahi

kaua nui mawaena o na koa o A@koahi

a me ka ui Hiaralia.

            Iloko o keia manawa e hooili ia nei

ke kaua mawaena o na aoao a ielua e

lohe ia aku ana hoi na leo ahiu o ka

inaina mawaena o na koa o ke kupua

Lopina Gula a me na koa opio

            Ua puia ka lewa i ke kani oeoe o na

Pahikaua maka derakona a me na koi

kaua o ia ano hookahi.

            O na laau ihe hoi, e halakila ana

ma na maka o na naita o ua mau alii

opio nei.

            E hiolo ana hoi ka make mawaena o

na aoao a ielua.

            I ka manawa i ike ai ke kaikamahine

Hiaralia i ka ikaika like o na aoao a ie

lua.

            Oia no kona manawa i lalau iho ai i

kana uwepa kupua a kowali ae la oia i

ka lewa no elima manawa.

            Huki hou mai la oia i kana uwepa

imua o kona alo, a hoolei hon aku la

oia imua he elima alu

            Ia wa oia i pane aku ai i ka pane

ana aku:

            O na e@@mi a pau o lakou a pau ke

make.

            Ia wa i huki mai ai oia i kana uwe

pa a pau na alu elima, a poha hou aku

la kana uwepa i ka lewa.

            Ua like ke kani ana me na pukunia

hi i ki ia i ka wa hookahi he elima ha

neri.

            E holopapa ana hoi maluna o na ene

mi.

            He mau sekona wale no, ua pau loa

iho la i ka make na enemi, a koe kaka

ikahi aku la.

            Ua hu@o ae la na kupua o ka hale

kakela pahaohao i panai pu ia me na

koa o ke keikialii.

            O na koa i eha a make, ua lu ia iho

la lakou e Aekoahi me ka wai ola a

pau nui ae la i ke ola, koe no nae kona

enemi.

            I ka pau ana o keia mau hoouka ka

ua ana, ua hu’i hoi aku la kela a me ke

ia o lakou ma ko lakou mau wahi mau

no ke kukai ana no ka makaala loa i na

enemi.

            I keia manawa, ke holopapa mau nei

ka leo o ka hekili a ke uhi nei no hoi

ka pouli maluna o ka aina.

            No ka nui ikiiki loa o kea lii kane a

me ke aliiwahine, ua lalau iho la oia i

kona peahi a hoomaka aku la ua ui ho

okolohe nei e peahi aku i ka lewa no

elima manawa.

            I ka hoomaha ana ae o keia mau ha

na a ke aliiwahine, oia no ka manawa

i wehe ae ai o ka pouli kau ana ma

luna o lakou, a ike ia aku la ka mala

malama.

            Ia wa i kauoha ae ai ka ui Hiaralia i

kona pukaua nui e kauoha aku i na wi

liki o kona aupuni e kukulu paa i ke

aupuni lewa maluna o ka halepaahao

no ka malama ana i na pio, e kauoha

pu aku no hoi oe i na koa e makaala

loa lakou i na enemi, o hele mai aua

nei lakou a lawe malu aku i na pio.

            Ua pono o kou makemake ke hoo

ko ia

            I ka nalo ana aku o ua alihikaua nei

ua huli aku la ke aliiwahine a pane aku

la i kana aloha:

            E kuu aloha ka mea a kuu puuwai i

paumako ai, eia kaua i ka aina malihi

ni nei kahi a kaua e mauna nei i ko ka

ua mau ola makamae no ka hoola ana i

ko kaua mau makua.

            Nolaila, eia wale no ka’u wahi mea

kaumaha, ina paha auanei e lanakila

ana ou mau makua a huli hoi aku oe i

kou aina me ka hauoli, owau hoi noho

iho la hoi au me ka ukana a kaua, oia

paha auanei ka’u e haawe aku ai i ke

kaumaha.

            I ka lohe ana o ke alii opio na pane

aku la oia:

            O ke kaumaha hea kau e olelo mai

nei ia’u.

            Pane aku la ke aliiwahine, o ko alo

ha hoi ka’u e auamo aku ai.

            Ia manawa i pane aku ai ke alii opio

penei:

            Ua manao au he wahine kupaa la oe

mamuli o ka’u mau olelo.

            Ua hai mua aku au ia oe ina kaua e

hoomanawanui a puka main a makua o

kaua alaila, e lilo ana au nau no ka wa

pau ole, pela hoi an nau no ka wa mau

loa.

            Aole no ka paha oe i malama i ka’u

mau olelo i hai aku ai ia oe mamua

aku nei.

            Pane aku la ua ui hookalak@pua nei

a kakou:

            Ua lohe no au, aka, aohe o’u hewa

ke hoomaopop hou aku aia no ka po

no o ka lohe hou mai mai kou waha

alii mai.

            Ia laua no e kamailio ana ua hoona

ueue ia ke aupuni a me ka halealii a

@a like loa me kahi apana pepa e puhi

hele ia ana e ka makani.

            O ka hale alii hoi keia, ke olepe pu

ia mai la na puka aniani

            A o na kaupoku, ke hoohiolo ia mai

la e ka ikaika o ka makani.

            I ka ike ana o ke kaikamahinealii i

keia pilikia, oia no kona manawa i la

lau iho ai i kekahi mau wahi pokaa lo

pi kilika a paki aku la i ka honua.

            He owe ana i panai ia mai me ka na

keke, aia hoi, ua haule makawalu aku

la mai loko aku o ua mau pokaa lopi

kilika la he mau kaulahao kila, he 5000

ko lakou nui, a uhi p@ iho la maluna o

ka halealii.

            Hele loa aku la ka paa o ua mau ka

ulahao nei a hiki i ka papa ku o ka ho-

nua.

 

NA HELU A PAU, 2174.

 

I ka ike ana o ke aliiwahine ua hoo

koi a kona makemake, ua ani hou ae

la oia i kana kookoo i ka lewa, oia no

ka wa i hoi hou ae ai o ka nani o ka

halealii e like me kona mau.

            I ke aupuni o ka ui. Hiaralia e kau

dono la maluna o ka halepaahao o ka

ehaeha.

            Ua kauoha aku la oia i kona mau pu

kaua e hookuu i na ki he 16 a e kuku

lu paa hoi i ke aupuni maluna o ua ha

le hoopaa pio la.

            I ka lohe ana o kona mau pukaua ua

hooko aku la lakou e like me ka make

make o ko lakou haku.

            E na hoa hooheno o ka moolelo o

ke keikialii Laudila, e haalele ae ko ka

kou kamaipo ana no ke keikialii a me

ka ui Hiaralia, e huli ae ko kakou ka

mailio ana no na hoomakaukau kaua

ana a ke kupua Lopina Gula me kona

mau mana kupua.

            I na koa i auhee aku ai mai ke kahua

mai, ua holo pololei aku la lakou no

kahi o kolakou moi aloha, ia lakou i

hiki akuai i mua o ko lakou moi, ua pa

ne maila oia eia mai nei oukou ae e ke

lii, eia makou imua ou a he louo kau

maha ka makou e hai aku oia hoi, o

kou pukaua, au i hllinaiai no ka mana

ame ka wiwo ole ma ke kaua ana, ua li

lo oia a mekona poe i mau luaahi na ka

make mau i loko ona lima o ke kahi

pualikaua nui e nee mai nei me kekahi

aupuni ano e.

            Nolaila, o keia ke kaua a makou i

manao ai e hookulanalana ia ai kou no

hoalii, uo ka mea, ma ko makou nana

aku, aole o kana mai o ka nui o na ku

pua e hele pu mai nei.

            I ka lohe ana o Lopina Gula I keia

mau olelo, ua kulou iho la kona poo

ilalo a ea ae la a pane aku la oia i ka i

ana aku:

            He mea oiaio, e hoouka kaua mui

aku ana ma keia hope aku, aka, aole

loa au e haawi pio a hiki i kuu holopa-

pa ana i na mea a pau e kue mai ana

ia’u.

            Ia manawa i pupuku mai ai kona

mau maka a me ka piha inaina iloko o

kona kino i lalau aku ai oia i kana ohe

a hoohuli aku la oia i ka waha o kana

ohe ma ka welau akau a kahea aku la

penei:

            E Lopinahiu ka moi o na kupua o

ka welau akau.

            Ke kauoha aku nei au ia oe o oe a

me kou mau noa kupua e noho ana

ma ka welau akau e hele mai oe e ko

koa ia’u no ka la hoouka kaua e hiki

mai ana.

            I ka pau ana o keia mau olelo ua ho

ohuli aku la oia i ka waha o kana ohe

ma ke welau hema, a kahea hou aku

la penei:

            E Apadula, ke alii o na kupua ma

ka welau hema.

            F hele koke mai oe a me kou mau

hoa kupua e kokua ia’u no ka mea, ua

hiki mai ka wa e hoohana ai na mana

o kakou.

            I ka pau ana no o keia mau olele ua

hoohuli aku la oia i ka waha o kana

ohe ma ke hikina, a kahea aku la oia

penei:

            E Laehokela, ke alii o na kupua o

ka hikina, e hele mai oe e kokua ia’u

no ke kaua ana i na enemi, o oe a me

kou mau hoa kupua.

            I ka pau ana o keia mau olelo hoo

huli aku la oia ma ke komohana a ka

he@ aku la.

            Ia oe ho@e ke Delakona Ulau’a,

ka mea i kapaia ke alii o na kupua o ke

komohana, ano kou wa e hele mai ai

no ka @ooko ana i ka kaua hoohiki no

ka mea, ua kokoke mai ka manawa.

            I ka pau ana o kana kahea ana ma

ke komohana, ua hoohuli ae la oia i

kana ohe iluna o ka lewa a kahea aku

la oia

            E na akua poo manamana o luna o

ka lewa, a me ka moi o na lua ahi he

16, oia hoi o Merata, e iho mai oe e

kokua ia’u, no ka mea ua hiki mai ka

manawa.

            I ka pau ana, ua hoohuli aku la oia i

kana ohe iloko o ke kiowai a kahea

aku lo.

            E na lii o ka wai a me ka moana, e

hele mai oe me kou poe e kokua ia ma

kou, no ka mea ua hiki mai ka manawa

a ke kilo Meriba i hai mai ai ia’u, nolai

la, e hele mai oe a me kou poe.

            I ka pau pono ana o keia mau mea i

ke kahea ia, he mau hora wale no ua

piha kui mai la ke aupuni o ke kupua

Lopina Gula i na tausani o na tausani

o na kupua

(Aole i pau.)