Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVII, Number 14, 7 April 1888 — HE MOOLELO NO Lonoikamakahiki KA Pua Alii Kiekie na Kalani. Ke Alii Nui o Hawaii. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO Lonoikamakahiki KA Pua Alii Kiekie na Kalani.

Ke Alii Nui o Hawaii.

[kakau ia no ka nupepa KUOKOA. ] HE mea oiaio ia ua pono ia hookaunu ana. Ke hai aku nei kou mea kakau, o kona kahu no o Hauna ka mea nana i kuhikuhiaku i ke ano o na aina ma na pali Koolau, a oia no ke kumu i maopopo ai i ke alii. Hala hope ae la o Kahuku mahope 0 ko ia nei waa. A motio pololei aku la ka ihu o koia nei waa no ka mokupuni kaili la, a ke holo nei ka waa me ka maikai. He nanahe olu wale no ka makani e pa la ma ka aoao. Ia manawa i huli hope mai ai oia a nana ia uka o Oahu, A hu ae la kona aloha i kona mau kanaka ana i haalele aku ai e noho me Kakuhihewa. No ka mea, aole hoi o ka holo ana o ka moana. A nana ae hoi he lehulehu na kanaka na lakou e lawelawe mai na mea e pono ai o ka waa no ka hoio ana ma ka moana. Aka, aole pela keia, o ua alii hookahi wale la no keia e holo nei, a ke pai nei ke oolea o ua alu nei. Hookuu ia aku aia ka pono o ke kau 1 uka o ka aina. Alaila ike ia ka iaau maka a me ka laau maloo. Uhi mai la ka po a ua hoomaka mua J keia i na ruea e pono ai koia nei holo ana ma ia po. j Ua ala no oia ma ia po me ka makaala loa i na pomo e hiki mai ana maluna ona. He maikai ka makani e pa nei ma koia nei aoao.

Aole oia nei halawai me na poino ma ia po. Aka, o ka hui iniki oka makani kehau ehu kai o ka moana. Ua nohoalii iho la ke anu, a me ke koekoe maluna o ko ia nei kino. Ka mea malihini hoi iaia. Ua moni no nae ke alii ia haawina maluna ona, No ka mea mamuli no ia o kona makemake. I ka wehe ana ae o kai ao, a ke waiho pouli mai la ka aina mamua ona. Akahi no oia a hoomanao ae ua hiki oia i Kauai. I ka mahmalama loa ana ae aia oia mawaho o Hanalei, kahi i lana ai koia | nei wahi waa. I Ka aina ua nui keia i ol:lo ia eka I poe kahiko Kaumaha luuluu I Hanalei i ka Ua nui | Ua hele aoi ku i I ka loa o Koialana.

Ke nana aku ia keia ia uka o ka aina he uliuli pu wale no, aohe maopopo i ke alii ke kuahiwi o ka aina a me ka mauna. Huii ae nei keia ma koia nei aoao hikina. Ike aku la keia i ka wai ika hoohuelo mai i na pali. aole keia i ike o ka wai \a o Namaiokama. Nolaila, kubu iho la ke poo o ke alii īlalo a kulu helelei iho !a kona mau waimaka, no ka hoomanao ana ae i ka wailele o kona aina hanau, a bu mai la ke aloha i kona mau makua alii, na kanaka ona, kana mau puna&ele a me kana aliiwahine. 'Jia no hoi ka wailele i Waipio i Hawail A oia ka kou mea kakau e hoomanao ae nei i na hooheno ana a ko kakakou keiki alii i hala. Haaheo ka wai i Pliili l ka nihi hele ae i ka pali ka makani polinahe Piii pono ka iini ilaila. Inu i ka wai o Hiilawe ! Me ka ia miliopu i ka lima Ia hanai hata i ka pua | Ua heha Waipio ika noe. i Ina punana wai a kaliko I Ka haoa mikiala aka manu I Popohe lauki wai o ka nahele I Aniani i ka maka laulii

Ua paiihi mai ke ala O ke enaoaa poa maitala E ka'a hei ka mahui fa £ ka nae haaa ala o na pua. Peia iho i hoomanao ae ai ke alii i ka o kona aina. Me he U wahi ana, aia no o» i kona one hanao, i ka ike ana aku i keia wai lele e lele maopu mai ana i ka «neleku pall No ka enea hoi ke Liwe mai la na welau ahe kehau kakahiaka, e hoolei ae i na huna wai iluna o na weleJau o ka paiL Nohea hoi ka ole o ke aldha. Ua a)ob» io aku la no ke ahi, no ka mea o kona nu paikim maa mau ia o ke aloha.

A aloha wate ia ka hoi ka lai o Lele i Lah?ina. He lai hoi i holo i ke mele. No ka lai o Lele ke aloha la No ka halialia ana mai 0 Maunahoomaha i ka wao 1 ke kui ohelo i ka papa Hu ka aka a na aliikane Nuha mai na aliiwahine Ia manawa ua hooki iho la ke aiii i kona hooknu ana i kona mau maka ia uka o ka aina.

'Noho pono iho ia oia i ka wahi o kona waa, a hoomakaukau iho la i kana mau mea ai no ka aina kakahiaka, Hoopiha iho la keia ia ioko no kona houpo lewalewa. A mahope o ka pau ana o kona pama ana. Ua laiku iho la ka moana, he malie maikai, a e lana ana ko ia nei wahi waa me he la ua hookuu ia ka heleuma ka paa i kahi hookahi. A ke pii ae la ka la iluna. a ke hoolele mai la kona kukuna malamalama ma ka ili hualala o ka moana, a hoomakaukkau pono iho la keia no kona wahi e hooluolu ai.

No ka mea, ua luhi loa ia keia, aohe hoi he pilikia i koe ua ao, ua ike ia ka laau maka a me ka laau maloo. Ua haule aku la keia e hooluolu i koia nei wahi pauku kino, a hana aku la ko ia nei uiuna no ka moe ana. Oia paha keia uluna o na alii i oleloia: Ia hana uluna ka paka a kalani Ka paka a ka ua Napele kalalau owali i ka makani Nawali lua i ka nahua E Mahamoku Moku mamalahoa Li-e i ke anu Ka. ka i ka pona onohi O ke Koolau Nopu Wailua i ka wai halau o ke kai Aloha e. Ua hiamoe aku la ke alii me ka oni ole. No ka mea o ka manawa maikai loa keia ana e hooluolu la.

l'a kau aku Ia oa ahi 1« no ka hoo- ; maha ma i kona ?uhu Uia c hioiani la me km poina aoa iaia o na mea a paa A ke paialewa ta nei kahi wai o ift nei i o a ia nel Aole no nae ia be mea no ia nei e poino ai, he maikai no ka hoohele ana o kahi waa oīa nei

A do ka pumehana a me ka weU o ko ii nei ili i ka U i hoala ae i ka hia moe o ke aliL Me he lima palupala la o ka mamae hoalaae ana t kana bebe e hlolani U ia luna o ka waa/ E hooma a iho i ka waiu aloha o ka makuahioe. Ala ae b oia me na maka poluluhi o ka hiamoe ana. Me ke ano kunewaoewa ana e like me ka mai i ka mea hiamoe. Ala loa ae la oia a hoomaopopo iho la i kona hiamoe ana a mt ka miUma maikai ana o kona wahi makuakane waa iaia. He mea oiaio no nae hoi ia a kaua e ka mea helunelu e puana ae aL ae la kaia nei kahoahoa ana i koia nei wahi waa. Malia paha o ninau mai ka mea heluhelu o ka manawa hea la o ka U ka wa ona i ala ai? A he mea pono no i kou mea kakau e hoike aku imua o oukou ma ka manao koho aku. Me he Ia o ka hora s ia o ka auwina ia.

Ua holoi ae la keia i ko ia nei mau maka i ka wai i mea e pau ai ke poniuniu o na maka oia neL Lalau ae la keia i koia nei huewai a inu wai ae la. A hoomakaukau iho la i na mea ai, a hoomaka aku la e ai i ka aina awakea ia wa. No ko ia nei pololi loa, ua ai aku la keia me ka ono o ka ai ana. Noheaono ole hoi, ua konahua iho la hoi paha na laulau puaa hoolua a ke alii Kakuhihewa i hoomakaukau ai na ia nei, a oia ka ia nei e wala nei iluna 0 kahi waa. 1 Ai ka pau ana oka ia nei paina ana.

Ua waiho ae la keia i kana umeke poi, ka ipukai puaa a me ka ipukai \g momona o na loko Kaelepulupulu me Kawainui. A mahope o ia manawa huli hou aku la oia a nana aku ia ia uka o ka aina e waiho mai la. O ka waiho iahalaha mai no hoi o ke one o Mahamoku, me ka limu kaha kanaka o Manuakepa. He mau kamaaina kupa ia no ka aina kaili la. E ani peahi mai ana i ka laua malihini hanohano. E pae aku ia uka o ka aina. A oia ka kou mea kakau i hoomanao ae ai i na hooheno ana a kona poe i ka wa kahiko. {AoUi pau.)