Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVII, Number 21, 26 May 1888 — Page 3
| This text was transcribed by: | Uluwehi Sai |
| This work is dedicated to: | Ia Kaimalino Todd |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
@ O HOOLAHA NO NA LUNA O KEIA PEPA, A ME KA POE LAWE PEPA
@ e aku o ka la 30 o Iune, aole @ ia ke KUOKOA i ka poe e no@e ana no ka hapa mua o keia ma@. E makaala na luna a me ka @ lawe pepa i keia o nele auanei ke@ o lakou.
Kela me Keia
@ kakahiaka o nehinei i holo aku @ Malulani me ka piha oh@a a me @ a na awa o luna.
@ P@ @e e hookuu ia mai ai @oe pake e hoomalu ia nei ma Ka@ @ ia ai ko lakou hookuu ia @
@ haawi ana na keiki o ka mokuka@ Amerika Vandalia, he aha keaka hi@ i keia ahiahi ma ka Hale Mele @
@ a me ka la apopo, e pau @na Solona o ka Ahaolelo i @ Honolulu nei no ka lakou @ keia pule ae.
@ hoikeike @lo kekahi i ka @ nei, ma kela aha hoolaulea @ nei, ma kela aha hoolaulea @ la a ka Mea Kiekie ka Hooli@ @ o M@@laulani Hale, Ka@
@ i loaa i ka Waihona o ke Au@ mamuli o na bela i haalele ia e @a p@ ona i hoopaaia ae ma Kala@a Hale i na po i hala ae.
He umi hoa poe mai lepera i hoo@ ia aku no ka panalaau o Molokai, @ ka Mokolii o ke ahiahi Poakahi @
O keia Poalua ae, e halulu mai ai ka @mahu Australia mai Kapalakiko @i, a maluna mai ona e lohe ia mai ai @ mea hou o ka hikina.
E hana la aku ana i wahi kau kukui uila ma ke kihi hikina o Kalakaua @. O kela po@ kukui uwila mauka @ @ o Kalakaua Hale e hookaa@ loa ia aku ana.
Eia ke holaha ia nei no ka hoolilo @ ma ke kuai i ka wiliko holookoa o @ H@ Wiliko Hoku (Star Mill Co.), o Kohala, Hawaii, a me na lako a pau e @ ana.
@la ka la 1 o Iune ae nei i manao ia @e ku mai ana ka mokumahu Iapana @kasago Mara, a e lawe mai ana he @oo paha poe paahana Iapana hou. @ma ka la 10 aku ana e haalele mai @ i keia awa.
Ua paa loa ae nei ka hale u@nihapa @u o ka hale Hana ao o Honolulu i @ia wa e ku nei ma ke kahua o ka ha@ai kahiko iho nei, a ua pau na pani @ ka hao a me na pani puka aniani hao @e kau, a ke hoomaka nei ka hoohiki@ki ana o ka ukana iloko.
Eia ke lawe ia nei kekahi palapala hoopii no ke kakau inoa ia, e noi aku i @ Aha Kukamalu no ka hookuu ana @ J. S. Webb, ke kakauolelo mua iho @ei o ke keena o ko na aina e, i hoopai @ ma ke kanawai a e noho nei hoi ma ia wa i keia mau la.
Ke lono ia mai nei no ka holo mahu a mau o na poe ma’i lepera e noho @ makai o ka halemai kuikawa o Ka@ako. Ua mahuka no kahi poe a hui hou aku no, aka, o kekahi poe hoi, @ holo mahuka loa aku, a he elima o @ poe mawaho nei me ka ike ole ia o @ wahi e poe nui nei.
Na ka hui kinipopo Honolulu ke eo @ ke kinipopo i malama ia ma Makiki ka Poaono i hala mawaena o ka hui Honolulu me ka hui Inoa Ole. I keia @ e hookuku hou ai ka hui Honolulu @e ka hui kinipopo o na keiki Hawaii @a ia kahua hookahi no.
Ma ke ahiahi Poakolu, Mei 16, ma Waimea, Kauai, ua hopu ia kekahi Pake no ka loaa ana aku o kekahi mau @ni opiuma iaia, a ua hookolokolo ia i kekahi la a hoopai ia he $100 me hookahi la ma ka hana oolea. Ua hoouna @ aku keia mau tini opiuma iloko o ka @ana lole, a ua eleu no hoi kela poe ka hana ana a loaa ke kolohe.
I ke kakahiaka Poaono i hala i ku @ou mai ai ka mokukaua Beritania Ko@norana mai kana huakai holoholo kipu @ukuniahi ma ka moana. Ua kalewa @e oia mawaho o Molokai, a ua pau nui aku na aliimoku i kahi noho o R. W. Maea ma Kalae, a ua hoohala ia he la hookahi ma ke alualu a me ke kipu holoholona ahiu ana ma ia mau lalani ma@na.
Ua kani ae ka bele kikowaena o ka pihana kinaiahi i ka hora 2:30 auwinala Poalua nei, no kekahi hale pauahi malalo ae nei o Kikihale. E like no me ka mea mau ua eleu ae no na kaawai a me na lima hooko hana eleu, a o ka hale o ka Kauhi k@, ka i pau, e kokoke la i ke kaawai. Ua eleele o loko o na keena a i elua, a ua puka ia o luna iho a kaupoku, a na pio koke no nae ke ahi me ke ki wai ole o na kaawai.
He aheahe makani Kona a Okaikai ke awa i ka Poaha.
Maluhia loa ka Poaha nei, ka la hanau o ka Moiwahine V@ o Enelani.
Laakanaka keia mau po i ka Puali Puhi Ohe ma Ema Koa a me Kamaki Koea.
Ua hookomo ia iho nei ke kia mua hou o ka Hoku ao, ma kahi o ke kia mua i popopo.
I keia kakahiaka e ku mai ai ka Likelike, Lehua me Mokolii. Apopo hoi ke Kinau me Mikahele.
Welawela ka la inehinei, o ka heleia a holo ka hou i na kuli, i ka pa a ke aheahea makani makai mai.
Ua haule he huihui ki i ka Poaono i hala, o ka mea e loaa ana a hoihoi mai i ke keena o ke KUOKOA nei, e loaa no iaia ka makana kupono.
I ke kakahiaka Poalua nei i haalele mai ai ka moku kaua Iapana i ko kakou nei ana, a au aku la i ka hohonu o ka moana no Iapana.
Eia ke lawe hele ia nei ka pepa kakau inoa a kela hui kue i ko Asia poe ma na alanui o ke kulanakauhale nei, a ua manao ia, aole i ano holopono loa ke ohohia @ni ia o kela mau lawelawe.
I keia Poakolu ae e makaikai aku ai ke Alii ka Moi i ka mokukaua Holani, a i ka po e haawi ia ai he papaaina i ke kapena a me na aliimoku ma ka halealii Iolani.
Piha ohuohu ka Malulani i kona wa e hoopili mai ana i ka uwapo i na ohua, hui pu aku la hoi me ko uka nei i ke kuku aku ma ka uwapo, ua papalua ia ka hoihoi o na malihini me na kamaaina.
Mamuli o ka lilo ana ae nei o ka moku Kaimiloa i ka hui o Poka ma, e hoolilo ia aku aa oia i moku kiakolu holo piliaina malalo o na lawelawe a me na kuhikuhi ana a Kapena Bates o ka Malulani mamua.
Ua hopu ia kekahi keiki hapaolelo ma Hilea, Kau, n ka hewa apuka i ke kolohe ana i kekahi pepa kikoo dala o 2.50, hele aku la imua o kekahi pake a ua kau ia ka hua ole mahope o ka 2, a nolaila, ua hiki ke heluhelu ia ka wai wai o ia pepa dala he 20.50.
I ka wa a ka mokukuna Liholiho i hoopuka aku ai iwaho o ke awa, a e nou mai ana hoi ka makani mamua ona, ua kauaku kona ihu iluna o ka puu lepo ma ke kowa, a e ole ka moku ahi Maki, nana i kai aku a kolo ia mai, hemo ai.
O Albert C. Smith, kekahi o na hoa o ka Papa Loio o Honolulu nei, ua haalele mai oia i keia ole ana i ke kakahiaka Poaha nei. ua kamaaina oia i na mea a pau o Keia kulanakauhale, a he makaukau piha kona e lawelawe i na ano hihia a pau. He 41 ka nui o kona mau makahiki.
Imua o eha mau lunakanawai o ka aha kikkie i ka POalua nei, ua hoopau ia ka hoopii a ka Loio Kuhina kue ia J. H. Barenaba, loio o waimea, Kauai, no ka hewa hookonokono e hoike wahahee, mamuli hoi o ka pau ana o kona laikini loio i Mei iho nei, nolaila, aohe mana o ka aha e hoolohe.
E hoopuka ia aku ana i kekahi mau la o keia pule iho, ka buke moolelo o ka hookahuli aupuni a Napoliona iloko o Farani. Aia maloko o keia buke, e loaa ai kana olelo hohonu loa o ka naauao a me kana mau hona kaulana i kona wa i lawelawe ai e lawe @i ke kulana o ka hoomalu i kela aupuni o kanakolu miliona a me ke kanawai. He kanalima keneta no ka buke.
Ua hookohu ia o W. O. Kamika i ka Poakahi nei, ma ka aha kiekie imua o kokua lunakanawai Dole ma ke Keena, i lunahooponopono malalo o $600 bona no ka waiwai o W. E. Kahelemauna o Koloa, Kauai, i make, mamuli o ke noi a Keaweamahi, ka wahine kane make. A ia la no i hookohu hou ia aku ai ia mea hookahi no i lunahooponopono no ka waiwai o Mauae wahine, i make, malalo o $1000 bona.
NA ANOAI O HILO
I ka mahina i aui aku la ua lawe ia aku no Hilo he heluna o ka poe pepa pili waiwai imua o ka aha hoomalu, o na kanaka hana o ka mahiko o Onomea Sugar & Co., mai na kane a na wahine, malalo o ka mea a ke kanawai i kue ai, eia nae, o ka haku nona ka mahiko aia i Honolulu, oia o Mr. Wm. Goodale, a i kona hoi ana mai a lohje mea e ke kaumaha o kona naau no kela mau hana ekaeka a na paahana aole lakou i aloha i ka makua ke kala pilikia, ua lilo ia wa no ke kaumaha a me ke poho.
I ka hiki ana imua o ka aha ua hoole na haike a ke aupuni ka mea a ke aupuni i hilinai ai, a ua noho hou ka aha e noonoo hou i mau ike hou no ke aupuni a haule i ka hope waa.
ua nui ke aloha o ka haku i na kanaka, a o na kanaka aole i aloha i ka haku, ua hoili oia i kona inaina maluna o ka makai a pela aku.
A ua haawi oia i ke kauoha i ka makai papahana, e hai aku i ka lohe i na kanaka a pau mai hana hou aku i keia mau hana, e hoopau loa e pono ai, mai na Hawaii a na keiki o ka aina pua o ka hewa ua ua kokua au, a paloa hou aku ka hewa aole au e kokua aku.
Auwe ke aloha kanaka o keia haole, pela k@ makaponi e panai aku nei, ai heomahui i na hana ino.
Na hana a ka Haku ma Onomea.Ua loaa ia Onomea he kahu hipa na na e malama i na hipa maanei oia o Rev. J. S. Kalana a ua loaa ia Onomea he mea nana e malama.
Ua noho kahu ole makou no na la aui aku la, a na ka lokomaikai o na lani aku la, a na ka lokomaikai o na lani ua loaa he kahu hipa, oiai, o na hipa ua auwana, ua imi i na hana a ke diabolo, aia no ko ke Akua mau maka e nana mai ana i na keiki a kanaka a hoonoho mai i kana Kauwa i mea nana e hai aku i kona euanelio, a oia keia e noho nei.
Eia nae, elua hana iaia, o ka ke akua hana, o ka ke aupuni hana, eia nae, ua ulu mai ka hua o ka laau ana e hoopulu nei, ua pau ka palaka ua pau ka moe ana i ka uluna eia i ka hale o ke Akua he wahi i weli ia i na la i hala ae.
Ua maikai na hana, ua makaala na hoahanau, a ke ohi nei i na hua ohaha o ke kihapai.
No ke Kula Sabati.
Ke holomua nei ke kula Sabati ma Onomea nei, malalo o ka noho kahu kula Sabati ana o J. M. kauhi ua eleu oia ma ia apana hana, a ua kupono oia ma ia kahuao ka pono.
Nui ka mahalo iaia a me kana lede no ko laua malama ana i na hana maikai a ka haku.
Oia ka ka Haku i kana mau haumana, eia au ke hoi nei me ko’u makua, e hele aku oukou ma na aina a pau e hai aku i ko’u euanelio ma na wahi a pau a pela aku.
A pela olua e imi ai i na hana maikai i loaa ka lei o ke ola ma o.
Me ka mahalo.
J. B. M. Kapule.
Aleamai, Hilo, May 16, 1888.
O ka hihia puhi waiona a ka Moi kue ia Mrs. Kahekili Koko, imua o ke kau kiure mai nei o Hilo ua haawi na kiure i ka lakou olelo hooholo mahope o ko lakou noho ana iloko o ka rui no 3 hora ma ka hukihuki balota ana a loaa he 8 balota ma ka hoahewa ana i ka mea hoopii ia, a he 4 ma ka hookuu.
Aole hoi maluna o ko lakou mau noonoo pakahi anam, oki no hoi keia poe lunakanawai la.
I ka wa i puka mai ai lakou iwaho, na lakou no i hai ae pela me ko lakou manao paha he pololei la ia hana, ua lilo ia i mea kamailio nui ia ma Hilo no kela ano hana. Eia ka ninau.
Ua ku anei ia hana i jke kanawai? Ua makemake na loio Jos. Nawahi me W. C. Aki e hookolokolo hou ia ua hihia la, aka, ua uku aku ka mea hoopii ia i kona hoopai $100, me na koina o ka aha.
May 13. ua hoopiha ia ka luakini o Haili ma ia po me na lala o na ahahui bolu a elua o ua taona la.
A i ka nana aku a kou mea kakau uei i na hana ma ia po he lua ole ka nani a me ka maikai, he maikai okoa no ma ko na haole aoao a pela no hoi ma ko na Hawaii ponoi. Ahe nui na olelo i waiho ia mai imau o ke anaina.
A eia na haiolelo o ia po: H. S. Townsend. R. A. Lyma, D. W. H. Kaupena, B. Naaikauna, D. Hoakimoa.
I keia haiolelo hope peka ka olelo ino imua o ua anaina la.
E hoike ana hoi i kona ano i ka wa inu ona, a me kona hoolilo ia ana e kekahi Negoro i papahele wahi hulahula.
E hoomau aku e ko ka ua Kanilehua imua, imua a loaa ka lei o ka lanakila ia oukou, a ia kakou pu ma ia hana maikai.
aole ike nui ia o ka ona ma Hilo, kakaikahi wale no.
Aka nae, o C.Y. Aiona ma, ku ka paila o ua mea he rama i paa i ka hopu ia e E. G. H. ma, a he 4 la a oi o ka hookolokolo ana imua o L. Hoomalu o Hilo.
I ka moku a’u i kau pu ai me na lunakanawai no Hilo ua kau ae mai Laaina kekahi wahi wahine Hawaii a haalele aku la i kana kane me ka bebe uuku, ma @e ano ahuka a puhaluhiu aku la no ka ua Kanilehua me ka ike ole o kana kane ua heo ka manu mai ka punana aku, a ma ka moku kaapuni ae ua imi ae ke kane a me ua bebe la a hiki ana i Hilo, ua loaa aku paha aole paha.
E pono oe e kela makuahine e malama i kau kane me kau keiki.
E hopu hou ia no paha auanei kou mea kakau no ka hoike aku i ke akea i na mea hou o Hilo Bay, he mea hewa anei ia?
HOIKE KULA SABATI.
E malama ia ka hoike nui o na Kula Sabati o ka mokupuni o Oahu nei, ma ka luakini o Kaumakapili, ke hiki aku i ka Poaono Iune 9, ma ka hora 10 kakahiaka. Nolaila, ke kono ia ku nei na hoa a pau o na Kula Sabati, e makaukau a makaala ae i kela la o ka hoike me na aahu kupono o ka hiehie.
KA LA 11 O IUNE.
He elua pule mai keia la aku, e hiki ana kakou i ka ia hanau o ka Nai Aupuni o ka Pakipika, Kamehameha I. E malama ia ana ka la me na lealea he ihei lio ma Kapiolani Paka, a he mau heihei waapa a me na waa ma Kailua, Kona Hawaii.
Ua lohe ia mai, e holo hou aku ana no ke Alii ka Moi no Kona, a oia ke kumu o ka malama ia ana o kela mau lealea hoomanao e ko laila mau kini.
KA MOKUKAUA @ILIVEREN KRUIS.
I ke awakea Poakahi nei i ku mai ai ka mokukaua Holani Zilveren Kruis, he 27 la holo mai ke awa mai o Kapalakiko. ua holo mai oia malalo wale no o ka pea a hiki i keia awa, a i kona wa i kuu iho ai i kona heleuma, ua haawi ae oia i ke kipu aloha ana i ka hae Hawaii a me ka Hae Adimarala o Kimale, Alihikaua Nui o na aumoku Amerika o ka moana Pakipika nei.
Ua kapili ia keia moku i ka 1870 ma Potadana, a ua hoolilo ia i moku ao ka ua moana. he 3,800 @ona kona nui, 3,500 lio ka ikaika o kona enegini mahu, a ua hiki ke holo ia he 14 mile i ka hora. He 23 aliimoku me na kanaka he 230.
Ua haalele aku keia moku ia Holani iloko o ka mahina o Augate o ka makahiki i hala, me ke kipa ana ma kekahi mau awa ma ka hema o Europa a me Amerika Hema a hiki loa i Kapalakiko, a mai laila mai i holo mai nei no Honolulu nei. E ku iki ana oia ia nei a hiki mai ke eke leta ma ka Australia o keia Poalua, alaila, holo loa aku no Iapana a hoohiki loa no Holani.
KELA MARE LEHULEHU.
No kekahi mau la i hala ae nei, ua hoopuka ia maloko o na nupepa kekahi mau manao e pili ana i kela manao o ka mare lehulehu, aole ma ke ano, akahi no a lohe ia a ike ia ke ano o na lawelawe ana o ia ano hoomana, oia ke kumu o ko’u lawe ana mai i keia mau wehewehe pokole a hoike aku imua o ko’u mau hoaloha? Aole pela. Aole loa au i moeuhane mua no ia ano haawina, a aole no hoi owau kekahi o na ano hoomana e ae, koe wale iho no ua heluhelu au me ke akahele i ka manao o na aoao elua, a pela i ulu mai ai ko’u lunaikehala ma ka aoao o ka pono, ina o ka oiaio ka hua a kakou e kanu ai a me ke kahua o ka hana, oia ka’u i iin@ nui ai e hai i ko’u manao.
Mahope iho o ka hana a ke Akua i ka lani a me ka honua, ua hana mai oia i ke kanaka he kane a me ka wahine, oia o Adamu me Ewa. Ina i manao mua ke Akua, aole e hiki ke lawa o Adamu i ka wahine hookahi, ina ua hana mai no ke Akua i elua wahine a Adamu a oi aku. He kumu hoohalike kupono keia ia kakou a pau e nana ai, he hookahi no wahine i hoolaa ia aku na Adamu mai ke Akua aku.
I ka wa i hiki mai ai o Karisto i keia ao, aohe ana mau olelo e pili ana i ka noho ana o ke kane i elua wahine a oi aku? Aohe no hoi ana mau olelo, ua hele mai oia e hoololi i na kanawai he umi o kona Makua, a o ke kanawai e papa ana mai moekolohe oe, ua hoonoa ia ke kanaka e noho pu me elua wahine a oi aku? O ke kanawai o ke Akua, ua olelo ia, e mau ia a hiki i ka wa pau ole. He huhu loa ke Akua i ke kanaka e hahaki ana i kekahi o kona mau kanawai, a ua haawi mai oia i ka uku; hoopai i ko ka honua nei oia ke Kaiakahinalii, a me kela kulanakauhale o Sodoma a me Gomora i pau ai i ke ahi.
Ua olelo na Moremona i ka lakou mau kumu pale ma o Aberahama la, he mamo lakou nana. He mea oiaio, o ka hua pololei a Aberabama, oia no kana keiki ponoi i hanau mai ai mai kana wahine ponoi mai, aole o ke keiki i hanau ia mai e kana wahine kauwa? Aole na ke Akua i kauoha ia Aberahaa e moe i kela wahine kauwa. O ka leo uwe o kela keiki uuku i wai ma ka nahele i ka wa i hele ai o kela wahine, aole ia o ko ke Akua aloha i kela wahine? Aole! Oia ke aloha o ke Akua i ka bebe uuku ka mea hewa ole, oiai, aia na hewa a pau maluna o kona makuakane ka mea nana i moe a loaa mai oia. Aole i hoapono mai ke Akua ia Aberahama no kana hana ana pela, oiai, ua kue oia i kona mau kanawai.
Ke lawe hou mai kakou i kekahi hoohalikelike hou, e ike no kakou i ka Paulo olelo, he hookahi wahine a ke kane e noho pu ai a pela hoi ka wahine. Aohe olelo nani e ae i oi i ko Keia, oiai, ua lawe maoli ia mai ke kahua o ka oiaio a imua o ko kakou alo, a he mea na ke kanaka i loaa iaia ka noonoo maikai o kona lunaikehala, e kaana a kaupaona like, a e ninau iaia iho, ua pololei anei kela mau hana? Aole anei e loaa ka mokuahana ina e malama ana kekahi kane i umi ana wahine? Ae, he mea oiaio, aole he ohana malalo iho o ka la i nele kela haawina o ka mokuahana mamuli o ka lili i loaa i ke kane a me ka wahine.
iloko o ko kakou mau la e ola nei, aole i mamao loa kela mau haawina mai a kakou aku, a ua ulu pinepine mai kela manao o ka mokuahana malalo o keia mau kumu i hoike ia ae la. Ina o ka hana ana a ke akua i ke kanaka mua loa a i hoomahuahua aku oia i na wahine a Adamu i umi, ina ua maa ko ka honua nei i ka lawe ana i kumu hoohalike kupono ia na kakou e hahai ai i keia la, a he mea maopopo no hoi, aole e loaa ana ka mokuahana iwaena o na ohana lehulehu, no ka mea, ua hoomaka mua ia e ka akua i kinohi, a oia wale no ka mea mana hookahi nana e hookomo ka lokahi iwaena o ke kane he umi ana wahine, e like me ka paa ana o ka lani me ka honua ma ko laua mau wahi, pela no kakou e mokuahana ole ai iloko o ka mare lehulehu.
X.
KO KALIHI UKA MAU ANOAI GULA.
Na hiona o keia awawa.
o ke awawa o Kalihi-uka nei, he awawa nani a maikai, i noho ia e na Hawaii ponoi kakaikahi wale no, e imi nui ana i na pono o keia noho ana ma na mea ulu.
Ma keia mau awawa, he mau pohaku i kaulana ma ka moolelo o Hawaii nei i kapa inoa ia, o Kapo, he wahine, Hapuu me Kalaihauola, o Kapo i olel ia he pohaku no ia e moe lolii ana ma ka hulina alo o Kapo, pali ma ka aoao hikina iki, he nani na hiohiona o ua Madame la, e ulupa ia ana e na ea uhui o ia uka ano, i hamau ai ka leo o na manu mai kinohi loa mai, o ka leo o na wai e kahe malie ana mawaena o na ululaau loloa e hoohoene ana he kohu leo o ke kolohala i ka po lai, he kulana kaupoku hale kona luna, he ano ole no i ka nana ana, a aole hoi he kino kanaka i ana ia a oi ae ka loa i ko ua Kapo la, he wahi oi iki nae.
Kilohana.
i ka nana ana mai a Kapo ae ma ka akau, e ku pali mai ana he kakaipali a hui me Popoulu ma ke K. A. aia mawaena o keia wahi o Kilohana a kou mea kakau e hooheno ae nei:
Kilakila Kilohana i ka lai
Iuiu anoano o ke aloha
I aloha wale ia uka
Ka palai moe anu i ka nahele.
I kou ku ana ma keia wahi a huli aku kou alo i ka hikina, e ike moakaka no oe ia Koolau, Mokolii, a me ka waiho molale mai a Mokapu, oku ae ana e ka ulu hala o kekele, a he molale maoli no ka aina mai o a o. Ua lawa keia.
Kiola ia iloko o ka nalowale.
He mau mea huna pohihihi i haukae pu ia me ka apiki he mau pohaku nui loaa o ka aoao pouliuli o Hawaii nei, he elima paha ko lakou nui, a he mau puolo e ae o ia ano mai kekahi ae o na hale e ku nei maanei i ona ia e Kanaeholo mamua.
I ka maloo ana o keia mau mea, ua kiola ia iloko o ka nalowale a nalo aku la.
Hupo a poeleele, ahea pau hanahana kela? nuinui naaupo. Ei nae, he kuhi aku, nau na iala, nawai la, a hu aku i ka lapuwale.
He mahalo nui ko’u a oi ae no na home o na kamaaina e like me na mea mau i ka lahui Hawaii. Ma ka home o Mr. J. S. Keawe he nani na hiona mai o a o, ua piha ka aoao akau ina huaai kupono loa no keia ola ana, he mea kamahao loa i ka ike ana a ko’u nei mau maka i na kihapai o na huaai a oia ka kou mea kakau i pane wale aku ai, he pono ke kukulu oe i hale wili hala ma keia wahi, no ka mea, ua kanu ia na hua ai e like me ka nui o na eke ko, ae, aoia no ka Solomona i kauoha mai ai, o ka lima lewalewa malalo iho o ka la he ilihune ka hope.
Ae, e hoomau aku ka pono, he puuwai hamama ko ka ona nona ka home i na kamahele a pau e maalo ae ana a koe ka mea i hala i ka ike a kona maka, pau ae la ia ua lawa, a ina e paee iki mai mauka a makai o ia ano hookahi no.
Na hana a ka Haku ma keia awawa.
Ke nee malie nei malalo o na lawelawe ana a ke kahu Rev. S. Paaluhi ma kona kihapai mai o a o, a aoloe no hoi i ike kou mea kakau i kekahi o na haunaele ano nui a e kue ana i ka pono o ka lehulehu.
Ma keia awawa no hoi i ike ai kou mea kakau i ka lehulehu o ka poe e pii ana i ka makaikai i aKilohana mai na wahi mamao mai maluna o na lio i na la a pau o ka hebedoma ma na la Sabati ka hapa nui e pii ana a e iho ana a pela aku, he kohu la noa ke ano e ano pohihihi loa aku ana paha ka ihiihi o ke kanawai eha o ke Akua, ina ela e akahekle mai ka pono.
Ua lawa keia no ka manawa, e aloha i na hoa oniu hua o kou kino, a he welina nui hoi i kou L. H.
KAIUAOLA.
KA MAKE ANA O REV. S. U. KAPAHI O KOLOA. MEI, 13, 1888
Ua hanau ia o Rev. S. U. Kapahi ma Kamalo, Molokai, i ka A. D. 1855, Oct. 21, a make ma Koloa, Mei 13, 1888, hora 12:15 p.m. o ke Sabati nei o ka nui o kona mau makahiki he 30 me 6 malama me 23 la.
He haumana @@ no ke kula nui o Lahainaluna, a mahope o kona puka ana mai ke kula @ o Lahainaluna ua komo koke oia no ke kula kahunapule no kekahi mau makahiki a hiki i kona puka ana.
Ua mare oia i ka wahine i ka A. D. 1878, ia Miss Lo@ @ no ke kula hanai oia o K@ @@ pau ana o ka noho @ ana ao ke kula kahunapula @ @ ia oia e Rev. J. B. Hanaike o Lihue e holo mai no Kauai ma ke ano makaikai.
Ma Koloa kona wehe mua ana i kana haiolelo ma ke ano he malihini makaikai ia Kauai nei.
Na ia haiolelo i hooni i na puuwai o a hoahanau o ka ekalesia o Koloa a kahe aku la ka ekalesia o Koloa iaia i haiolelo no lakou ma ka pa’apala kahea ma ka malama o Iulai 1880, ua noho oia ma Koloa nei e lawelawe ana i ka hana.
Ma ka halawai o ka ahahui o na ekalesia o Kauai nei ma Koloa, 1880, ua apono ka aha iaia no ka haawi ana i ka palapala haiolelo iaia no ka hapa makahiki, a ma ka halawai hou aa o ka aha Aperila 1881, ua poni ia a ua hookahuna ia oia i kahu ekalesia no Koloa, i na makahiki he aneane piha ka ewalu ana i waiho iho la me ka hookuu ole o ka ekalesia iaia a pela hoi oia aole hoi oia i ae e hookuu i kona noho kahu ana a na ka make i hookuu iaia mai kona ekalesia aku.
Ma na malama i hala ae ua kahea ka ekalesia ia rev. J. H. Mahoe o Kilauea i kokua kahu, a he malama ke kokua ana i na hana ekalesia a hookuu mai la o Rev. S. U. Kapahi i ka ekalesia ma ka lima o kona hoa lawe hana i loko o kja haku, a hui aku la me kona haku me ka piha o kona uhane i ka oli oli, ua wehea mai ka puka o ka lani nona, kahi a ka haku e ku mai ana me ka makaukau e lalau mai i kona lima akau o ke aloha i ka hoa paahana i hooikaika no kona aupuni a moe aku la. “Pomaikai ua kauwa la i noho makaukau i ka wa i hiki mai ai kona haku mea hale.”
Me ka ohana ka welina a ke aloha, ka wahine, na keiki makua ole a me na makamaka pu no hoi, ka ekalesia, ka hui opiopio imi pono karistiano ana i noho Peresidena ai no ka wa i hala ae.
KAUAI.
OLELO HOOLAHA NO KA O LIMA.
E ike auanei na mea a pau, ua makaukau ka Papa Ola e haawi i ka @ lima ana me ka uku ole i na mea a pau i @ ole ia, a ke kauoha ia aku nei na makua a mea paha e paa ana i ke keiki e like me ia i kuhikuhi ia e na pauku 311 a me 312 o ke Kanawai Kivila, e hele mai ma ka Hale Haawi Laau o ka papa Ola @@ Kapamoo, ma alanui Hotele, ma na hora hana o ke kauka Aupuni i hai ia malalo iho nei:
{Mai ka hora 8
Hora Hana {a “ “ 10
{kakahiaka.
N. B. EMERSON,
Pelekikena o ka Papa Ola. jn 6-6m
FRANK GERTZ,
(graphics)
UA WEHE AE NEI AU I NA KAHIKO 2AULII O NA
Kamaa o na Ano a Pau
No na Wahine, na Kane a me na Keiki i wae pono ia e Mr. Gertz iloko o Amerika.
HE OLUOLU KE KUMUKUAI MA KE KU IKE
E loaa mau mai ana na waiwai ma na mokuahi a pau.
mr 3t-tfn
Pahu Hale Leta 331. Bele Telepone 274.
KA AGENA OIHANA HAWAII.
No. 68 ALANUI PAPU KIHI O ALANUI KALEPA, HONOLULU, H.I.
HE AGENA OIHANA, A ME AGENA OHI DALA NO NA BILA A PAU.
KEENA OIHANA.
Na Waiwai paa—kuai a hoolilo aku, a me auhau uku ana.
Na Hale hoolimalima, Rumi, Keena, aina e hoolimalima, a aelike e ohi i na uku hoolimalima o na ano a pau.
Na Moraki e ae ia ma na ano waiwai a pau.
Na Pepa kuleana aina, e kakau a hooponopono ia me na Pepa a pau e pili ana ma ke kanawai.
Kope a me ka Unuhiolelo ma na olelo a pau iloko o keia aupuni.
Na Panihakahaka ola, Hale, a me na waiwai o na ano a pau i na Ahahui Panihakahaka helu ekahi.
Na malama ana i na Buke a me ka hooponopono ana.
E haawi ia no ka mikiala no na Ohi aie ana.
Na Gula, Kala me na Bila kikoo dala, kuai a hoolilo.
Na Hooponopono Hale Dute e pili ana i na waiwai mai ko na aian e mai.
Na Ukana o kela a me keia ano, e kuai a hoolilo aku.
Na Kauoha o na Mokupuni, e hooko ia no me ka eleu.
O na hana a pau a na makamaka e haawi mai ana no ka hooko aku i ke kauoha, e hooko ia no me ka eleu a me ka mikiala.
Agena Oihana Hawaii.
@@70 1 yr. Mar.
HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI.
MAMULI o kekahi mana kuai i hoike ia maloko o kekahi palapala moraki i hana ia mawaena o Marie Grant a me James B. Grant o Kohala, Mokupuni o Hawaii o ka aoao mua, a me Elisabeth J. Monsarrat o ka aoao elua, ma ka la 26 Novemaba, 1888, i kakau kope ia ma ke Keena o ka Luna Kakau Kope ma ka Buke 103, aoao 77-8-9 mamuli o ka uhaiia ana o na kumu aelike o kela moraki, oia hoi ka uku ole i ke kumupaa me ka ukupanee, nolaila, ke hoolaha ia aku nei o ka mea nona ka aoao elua o na moraki nei, e hooko ana oia ia au kuai, a ma ia hooko ana, e kudala a@@ ana ia i ka aina i hoike ia ma ia moraki, e like me na haokaka ana malalo iho, ma ka POAKOLU, la 6 o IUNE, 1888 ma ke keena kudala o J. f. Morgan, ma Honolulu, Mokupuni o Oahu, ma ka hora 12 o ke awakea o ia la.
No na mea i koe, e ninau ia J.M. Monsarrat, Loio ma ke Kanawai.
ELIZABETH J. MONSARRAT.
M@@ Moraki Mai.
Honolulu, Mei 1@th, 1888.
O ka apana aina e kudala @@@ oia no ke kuleana i mahele ole ia o na mea ma ka aoao mua oia hoi @6 2-7 Eka i mahele ole ia iloko o kela apana aina e waiho ia ma Kuku@@@ Kona Hema, Mokupuni o Hawaii i olelo ia, a oia no ka Apana aina i hoakaka ia ma ka Palapala Sila Nui Helu 197@ oia no ke kuleana i hoolilo ia ia Marie Grant i olelo ia e J. W. Maele, ma ka palapala kuai i hana ia ma ka la 6 o Aperila 1888, a i Kope ia ma ke Keena o ka Luna Kakau @ope i olelo ia ma ka Buke 64, aoao 101-2.
2180-4t
PACIFIC HARDWARE COMPANY
Na hope o Dilinahama Ma.
Mau Mea Kuai Lako Hao
Alanui Papu, Honolulu.
MRS. THOMAS LACK,
HELU @@, ALANUI PAPU.
MEA KUAI A LAWELAWE I
NA
Mikini Humuhumu na A@@@ a nui wale A@@
HE AGENA KUAI NO NA MIKIN@
White, New Home,
Davis, Crown, Howe,
Me Florence,
Na Kui Mikini o na
ano a pau a Howard,
Na pepa ana lole o
na ano a pau, a me
kela keia mea
NA LOPI MIKINI A KALAKA.
HE AGENA KUAI I NA
Pu Raifela, Pu Panapana, Pu ki manu,
na Poka, Lu, Pauda, Kukaepele.
NA KAPUAHI AILA MAHU
Mai ke nui a ka liilii,
Ma ka lawelawe nui ana o’u i ka hana lima akamai o ka oihana hana pu a pela aku, ua makaukau au e hooko kaulua ole i na kauoha a pau.
O na kauoha mai na mokupuni e hookohuia 2082-@@