Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVII, Number 21, 26 May 1888 — LAUDILA. KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA KAKAI MAUNA ME NA KAEI PALI O ITALIA. Ka Olali oke Kahua Kaua. [ARTICLE]

LAUDILA.

KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA KAKAI MAUNA ME NA KAEI PALI O ITALIA.

Ka Olali oke Kahua Kaua.

K» £a«u nana i huokuaihi ka Ooohi malai'nalaaui o ka La; ka Ui keUkela i nulamaia tiuva«aa o aa kuahiwī me na kuak*oo; ka naai nana i hooouluk ka puawai o rut aiii«rahin« a pau o £uxop» a i eha ka "eha lima oie a kealoha " Ei Kikui Puhioliw Wiliu 0 ka Hikiaa. A o k« K«oa«a Iwikani o ka Makakila MAMULI o na noonooo akahele ana, ua hooholo iho la lakou, e li la na mea a pau maluna 0 na amana a pau o Aekoahi. I ka lohe ana o Aekoahi, ua ili aku ia hana maluna o kona hokua, oia no kona manawa i kukulu iho ai ma kona mana he 70,000 amana i lako pono me na kaulahao kupua o Mauna , Aniani. I ka paa ana, ua kauoha ia aku la na mea a pau e hele mai. I ka hiki ana mai o Laudila ua nana aku la oi? a liuliu pane aku la: £ pono e kanoha aku i na pio e hele mai imua 0 ka»a, a ina aole lakou e mihi mai ana alaila e li koke ia lakou me ka hakalia ole. a ina hoi e mihi mai ana, alaila e hookuu koke ia lakou nni ko kaua alo aku, ake hiki i ko kaua wa e pane aku ai no kekahi hana nui alaila he mea ole ia ia lakou

I ka lohe ana 0 Aekoahi ua kaulona pono aku la kona mau maka maluna 0 kona hanau mua, a liuliu ua pane aku la oia, e kuu haku, he wahi haaa miikai loa kau e hana nei. a he wahi hana e kaulana ai o ko kaua mau inoa, ota hoi, ina kaua e hookuu ana i ka kaua mau pio, alaila, ua kui aku la ke kaulana o ko kaua mau inoa a hiki aku i na papaku hohonu o ka moana. I ka pau ana o na oielo ana a Aekoahi, ua pane hou niai la 0 Kelaudila, 0 keia mau hana a kaua i hana iho la he mau hana e nui ai na kokua ma ko kaua aoao. 1 na pio hoi i hiki mai ai imua o Ae koahi ma, ua pane aku la o Ketaudila, e na pio, eia ka'u ninau ia oukou, a e pane mai oukou me ka oukou mea i manao ai he pololei, oia hoi mamuli o ko oukou lilu ana i mau pio, a e nana hoi i kela mau amana e kau ae la malu na o oukou, a eia ka ninau. ua hewa anei oukou aole paha ? I ka lohe ana o na pio ua pane like mai la lakou, ua hewa makou a pau a i keia manawa eia makou a pau ke mihi aku nei imua o oukou no ka makou mau hana kioi i hana īho nei. Nolaita, eia wale no ka makou noi ia oe, e kau mai i ka hoopai maluna o makou a pau, ina no ka li ia ua pono no, a ina no hoi no ke puhi ola ia oia iho la no hoi, aia no ia ia oe, no ka mea, ua lilo makou i niau pio no ke kahua kaua, a nolaila, aole a makou hoohalahala ana e hana mai e like me kau mea i manao ai he pono. 1 ka lohe ana o ka olomana Kelaudi la i keia mau huaolelo mihi a na pio, ua pane aku la o Kelaudila: No ko oukou mihi ana mai imua o'u a me o'u pokii nei, nolaila ua manao au he mea maikai ioa ia'u ke kala ana aku ia oukou, no ka mea, o ka poe e mihi io mai ana me ka pololei oia auanei ka'u e kala aku. Nolaila, no ko oukou mihi oololei ana mai, e kala aku ana au ia oukou a e hookuu akea ia hoi mai keia la aku e hele lanakila maluna o ka lewa nei ao!e hoi kekahi mea nana oukou e keakea aku, a hiki i ka hopena o ko ou« kou mau la ma keia aa I ka lohe ana o na kupua i keia mau olelo ua pane like aku la lakou me ke ohohia, e ka haku o na haku ka hoola hoi o neu mau iwi, eia ka makou nol ia oe, e ae mai kou ihiihi a me kou ha oohano e lilo makou a pau 1 mao kanaka mablo aku o ka mana o ka oukoa hanai O kana mau olelo auanei a pau oia ka makou e hooko aku ai me ka baka*

!ia ole, e kaua no makou me ka īkaika a me ka hopo ole ma kona inoa a hiki i ka wa e make ai a e lanakila ai paha, o makou i mau kauwa hoolohe nona a me ko makou nui, ma nona wahi e noho ai malaila no makou, a ma kona wa hi e heie ai malaila no makou na ka make e hookaawale ia makou mai kona alo mai. Ika lohe ana oka olomana Kelaudila, ua pane aku ia oia, e like me ko oukou manao paa pela no auanei e hooko ia ai ko oukou makemake. a nolaila ua ae au i ka oukou noL A i keia manawa i kena ae ai o Ke!audila i na kanaka e wehewehe ia na kupee hao keleawe o Mauna Aniani a e hookuu akea ia na pio mai ko lakou hoopaa pio ia ana. I ka hemo ana ae o na kupee hao ia manawa r.o i puia ae ai ka lewa i na leo ahiu ona kanaka no ka hauoli no ka loaa ana oke ola ia lakou mai ka oiomana Kelaudila aku a hoi nul aku la lakou a hookahi ka noho ana me ko lakou alii opio. I kekahi mau la mai ua hiki aku la iakou no ka aina o aupūni aniani a ma laiia lakou i hoomaha iho ai elua la me elua po, ike kolu oka la i komo aku ai ka huakai alii no ka halealii o mauna aniani a malaila lakou i luakaha ai no ka hooluolu ana e honi hoomau ana hoi i ke ala waianuhea o na pua. He elima la o ka noho ana o ka ohana alii, ua hooholo ia iho la ka mare mawaenao ke keikialii a mekaui Hiaralia. Ika makaukau ana ua mare la iho la laua iloko oka hanohano .nui iloko o ka hale kakela o mauna aniani ua nui no hoi na kupua i hiki mai nie na makana he nui, a iwaena o na kupua i hiki mai ai oka luahine kupua kekahi o luna oka aina pahaohaoh o Molatia, nona ka inoa o Sukuba, nana ka moo puna e waiho amai la i ka eha lima o!e a ke aloha no ka ui Hiaralia.

I I ka wa i hoohui ia ai o ua mau ui inei a eia ka aina iloko o ka olioli, aia | hoi na maka hakilo o ka luahine Suku|bake hakiīo a!a a ke imi ala i kahi e lilo ai o ka ui Hiaralia. | I ka maopopo ana iaia kahi e hooko lia ai o kona makemake ua oluolu loa !ia oia. | Iloko o na lealea ana 0 na lii a hala Ihe elua mahina i huli hoi aku ai na ku- ! pua a pau no ko lakou mau wahi īho a 10 ka luahine lokoino ua hoolilo ae la oia i kona kino i wahi kumulaau rose aala loa, a ku aku la oia iloko 0 ka malapua me ka hookuu pau ana mai i kona aala kupaoa i mea e eha ai ka puuwai o ka hai kaikamahine a nie ka hai keikikane. Na ke ala o keia pua rose i hookupa oa aku ia loko o na keena 0 ka halealii na ia mea i kono aku i ka manao 0 na lii opiu e hele mau aku laua e honi i ua wahi pua rose nei, ua lilo no hoi ua wa hi kumu rcse nei i mea miki mau na na lii opio. I kekahi kakahiakanui oiai no ke alii opio e hiolani ana, ua ala mua ae la ka ui Hiaralia a hele holoholo aku la maloko o na mala pua o ko laua halealii nani. I ke aliiwahine i hiki aku ai i kahi e ku ana o ua wahi kumu.rose )a ua puiwa loa oia i ke kau mai o keia pua rose nui i ua wahi kumu rose nei o kona nui ua tike no ia me ka poepoe o keka hi pai. Ia wa i hele aku ai oia a hoomaka iho la e honi oia no ka manawa i moha la ae at o ua pua nei a umii la aku !a ka ui Hiaralia a poholo ana iloko o ua pua nei. Ia wa i huli aku ai ua wahi pua aihue nei a hoi aku la no kona aupuni me ka olioli nui me ka manao i ke ola 0 kana moopuna e hooipo mai la i ka mai eha lima ole a ke aloha. He mau hora helu wale no hiki ana keia i ko laua halealii liwe aku la keia 1 ka ui Hiaralia a hoomoe iho la ma ka aoao o kana moopuna t loa i ka hiamoe. I ka pili ana aku o keia uiea ma kona aoao ua puoho ae la oia a ike iho la i ka mea ana e lia mau nei, ia wa oia 1 buli mai ai a apo mai la a hoomaka mai la e honl Ia wa i puiwa ae ai ka ui Hianlia a ike iho la oia aole ka keia o kona hale a me kana aloha. la manawa oia i ala ae ai a pane mai la, nawai ī lawe mai nei ta'u ilolo o keia aupuni a hoonoho hoi la'u i!oko o keia hale mt keia kanaka pupuka ao-1 le hoi ka mea a keia puuwai i aloha ai i

[ Pane mai la ka luahine na ke kumu i rose au e noke mau ana i ka honihoni, a no kou aie i ua rose la, nolaila i lawe ia mai ai oe e uku mai oe i kou aie no ka mea ua aihue oe ika pua a kuu moopuna. Heaha la ko'u aie au i olelo m*i nei |ua aie au ia oe, e hoike mai e uku no j au e like me ka nui o ko u waiwai. 1 Pane mai la ua luahine la, aole, aole 1 eia wale no, e 0« oe e lilo i wahine na | kuu moopuna, a o kau kane ia a hiki i kou mau la hope. I ka lohe ana o ka ui Hiaralia ua pa ne aku la oia aole loa au e ae ana i kou manao 1 hai mai la a hiki ika wa o'u e make ai i ka poho 0 ko olua mau iima. Kahihi, e manao ana paha oe e ike hou ana oe ika maka o kau wahi kane, aole loa oe e ike hou ana i kona mau maka, a waiho kou mau iwi ika lepo oko maua mau aupuni. Pane aku la ka ui Hiaralia, ua pono no ka mea aole na mea mana a'u ma ko'u mau lima, a ina eia ma ko'u mau lima ia mau mea alaila, ua aa loa au e paiu meolua. Ina pela kau hana alaila, e hoopaa aku ana au ia oe ma kahi paa me kou hili man ia me na maawe kaula he kanalima i hooluu ia i ke kai paakai a na ia mea auanei e hoihoi mai i kou mau manao pupule aae mai oe e lilo oe i wahine na ka'n moopuna. Ua hiki no e hana aku oe e like me kou makemake a na ke au 0 ka manawa e pau a: ou mau iwi i ke puhi ia i ke ahi a 0 ko auanei e koli ia oia maloko 0 ke aupuni o kuu aloha. Ika lohe ana o ka luahine ua pii ae la ka ena o kona manao inaina a kauoha aku la oia i kona mau kiai e hoihoi koke aku ike pio iloko oka halepaahao. Maanei e waiho ae ko kaua kakeie kamailio ana no ka ui Hiaralia a e hoohuli ae kaua no ke aupuni o Mauna aniani no ka lakou mau hana. I ke alii opio e nioe lohi ana iloko o ko laua rumi moe n>- ka manao eia no la ke aloha i ka poli kahi i pupue ai ua huli ae ua ui nei a me ka manao aku e apo aia hoi haule pu īho la kona mau lima. Ia wa kaakaa ae la kona mau maka aia hoi aole kana aloha, ua ala ae la oia a hoomaka iho la e komo i kona mau aahu a hoomaka aku la e hele e huli iloko oka malapua, me kona manao eia la kana aloha ilaila kahi i honi ai i na ea aala kupaoa o na pua. laia e hele holoholo ana iloko ona malapua a hiki i kahi iku ai oke kumu pua rose he neo ka mea i loaa aku

laia. 0 ke kumu pua rose aole ia mar ko* na wahi i ku mua ai a ma kona wahi i ku ai e ulu ana he kumu kikania kuku a ooi no hoi. Manao loa iho la ke alii opio ua huhuki ia la e kana wahine nolaila ua hoi aku la oia me ka manao huhu imua o kana wahine aka iaia i hiki aku ai i kaI uhale ua ninau aku la oia i kona mau ! makua a me ka ohana alii i kahi i hele aioka ui Hiafalia a ua hoole like mai la lakou me ka pane ana mai. Aole makou i ike i kahi i hele ai, no keia mea ua kauoha ia aku la na kiai o na aupuni lele ina aia ilaila ka ui Hiaralia. j Ua hoolo like mai la na kiai. No keia mea ua kauoha ae la ke keikialii i kona kahu hanai e hele mai imua ona. Ika hiki ana mai o Aekoahi ua pane aku !a kana hanai. E Aekoahi ua ike anei oe i kahi i hele ai o kuu wahine. Pane mai la kona kahu hanai. E kuu luhi. aole au i ike no ka mea ua hoi no au i ko'u wahi ua haalele iho no hoi au ia oukou i ka hale nei Pane hou aku la kana hanai, ae e kauoha aku oe i na kupua a pau e hele maī imua o'u a e ninau aku au ia lakou ina ua ike lakou. Ia manawa t huli ae ai o Aekoahi a kamailio aku la ia Liona e kauoha aku i na kiai a pau o aupuni aniani e akoakoa like ui imua o ko lakou haku. I ka ana o Liona ua īele koke aku la oia a loko oka lewa ua wiliwih ae U oia i kona huelo no ehiku manawa a hookuu aku !a oia i ka hu'a o kona huelo he poha ana iloko oka lewa naueue ae !a na papaku hohonu oka moana, ona kuahiwi keia Ha pau i ka. hoonee ii mai ko lakou wahi i ku mua ai no eono manawa 0 ko liona hookun pau ana i ka ikaika o kona huelo ua hu ii hoi sku la oia no ka halealii, a malaila oia i noho iho ai no na minuke elua.

Ia wa na hiki mai la na kiai a piha u ka pa alii ia wa no hoi i puka mai ai ke alii opio aku mai la imu* o kona mau kaoaka, a liuhu me na wainuka e hiolo ana raa kona mau papalina ua pa ne aku la oia, e o'u mau kiai na poe a'u i hilinai ai e ninau aku ana au imua 0 oukou, aole anei oukou i ike i kahi a ko oukou haku wahine i hele ai ? Aole wahi a kona mau kiai i pane aku ai. I ka lohe ana o ke keikialii, ua pane aku la oia, aole ka paha oukou i malama i ka maluhia o ko kakou mau aupuni ? Ua malama no wahi a kona mau kiai 1 pane aku ai Ia wa i pane mai ai kekahi wahi kiai aole au i ike oiai o ka'u waki ia, hookahi wale no a'u mea i ike he pua rose ka mea i hoea ae ma ka'u wahi e ku k i ai ana, a i ko'u lohe ana Ika hu oka makani ua huli ae la au a nana aia hoi | e puhi hele ia ae ana ua pua rose la e Ika maknni, aua like no hoi ka īkaika o kona puhi ia ana e ka makani me ka ikaika o kekahi waikahe a aole i emo ua nalo aku la mai ko'u maka aku. ; Ika lohe ana 0 Aekoahi ua hooma[opopo iho la oia he pua rose ka ka mea nana i kaili i ka wahine a kana hanai. ' Ia wa hookuu aku la o Aekoahi he mau kiai e hele e huli i kahi e loaa ai he moah no ko lakou haku wahine. I ka lohe ana o ua poe kaeaea nei o na aupuni hui 0 mauna aniani ua hu!i aku la lakou a hele aku la e huli e like me ka makemake o ko lakou haku alii. Ika hala ana aku ua huli ae la 0 Aekoahi i kana hanai a pane aku la e hele ana kakou e nana i kahi a olua e hele mau ai e nana i ka pua rose. Ia wa i hele aku ai laua a hiki ma kahi oua kumu rose hoopunipuni nei pane aku la kana hanai eia maanei ma kahi eku nei keia laau ooi malaila no kahi i ku ai. I ka huli pono ana o Aekoahi ua hoomaopopo iho la oia i ke aupuni ana i ike ai i keia ano laau kuku u liuliu pane mai la oia: Akahi au a maopoeio i kahi i ulu ai o keia ano laau ua hele an ma ke aupu ni o ka luahine Sukuba a 0 ke ano laau nui kdia ma ia aupuni nianao au oia ka mea nana i kii mai i ko wahine nolaila, ua maopopo ae la ia'll a e uhoi aku kaua no kauhale Ia laua i hiki aku ai i kauhale ua koi aku la no kana hanai e hele laua e huli. (Aole i f>au.)