Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVII, Number 22, 2 June 1888 — Page 1

Page PDF (1.68 MB)

This text was transcribed by:  Cheryl Mokuau
This work is dedicated to:  Pehe

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

HOOLAHA KUMAU.

 

@RGE K. KAMAUOHA.

 

@a  he Kokua ma ke Kanawai.

A HE MEA

 

@ NA AINA.

 

@ no ma Hohala Akau, Hawaii.

2091-1y

 

@Y VAILLANCOURT ASHFORD

AKEPOKA

 

@O, Hoakaka, Pale ma k Kanawai`

@uolelo, Lunahoopono a me

@ana ana 6 na Palapala Hoolalo..

 

@LAWE ILOKO O NA AHA A PAU O KE AUPUNI

 

@na ia no na Palapala pili Kanawai a

@Keena Hana Helu 21, Alanui Kalepa,

@u Hale.  (2150 1y)

OSA (Akoni)

 

@a HE KOKUA MA KE KANAWAI.

@ He Luna Hoolaio Palapala.

@na Hana: Ma ke Keena Loio Kuhina.

tf

 

@CIL BROWN

@ A HE KOKUA MA KE KANAWAI?

@ Agena Hoolaio Palapaia no ka Mokupuni o Oahu

@na Hana: Ma alanui Kalepa.

tf

 

@ILLIAM C ACHI.

@he kokua ma ke kanawai imua o na

@pau o keia Aupuni.

@Mea Ana Aina a he Boroka ma na

@ paa.

@na Hana, Helu 15, Alanui Kaahumani

@lu, oia ke K@ena mua iho nei o Kini

@eison.  2114-y

 

@N MAHIAI KANEAKUA

 

@OIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

@HE MEEA UNUHIOLELO MA KA OLELO

@ERITANIA A ME KA OLELO HAWAII.

@ena Hana, maluna ne o ka Banako o

@pa ma

1 yr.

 

@K. MAHOE,

@O A HE KOKUA MA KE KANAWAI..

 

@ Agena Hoolaio Palapala Kope no ka Mokupuai o Oahu.

 

@ Luna Hoolaio Palapala Kepa Paahana no ka apana o Waialua, Oahu.

@E loaa no ma Waialua, Oahu.  2128-1y.

 

@AMES M. MONSARRAT.

(MAUNAKEA.)

@O A AHE KOKUA MA KE KANAWAI

He Luna Hooiaio Palapala.

 

@ hana ia no na Palapala Kuai, Palapala

@olimalima, a me na palapala pili kanawai e

@na ka olelo Hawaii. Dala no ka hoiae ma

@ moraki ma na waiwai paa.

KEENA HANA: Alanui Kalepa.

 

@A. KINNEY, (Kini).

LOIO

 

@ena hana ma ke Keena o J.A. Makuna,

@8 Helu 42 Alanui Kalepa.  1y

 

W.O. SMITH.

Loio ma ke Kanawai.

@ Helu 66, Alanui Papu, Honolulu, fy 4-ty

 

W.R. KAKELA.

@OIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

Ho Luna Koolaio Palapala.

tf

 

WILDER & CO. (WAILA MA.)

@oa kni papa a me na luke kukula hale

@ma uno a pau, a me na me na pono a pau

@ ha hale.

Kihi Alanui Moawahin me Papu. Tf

 

E.G. HITCHCOCK.

(AIKUE HIKIKOKI)

@OIO, A KOKUA MA NA MEA A PAU E PILI ANA MA KE KANAWAI.

Lohi la no na Hila Aie, me ka awiwi

@HILO, HAWAII.  2114. 1 YR

 

SAMUEL K. KA NE.

Loio a he loea ma ke Kanawai.

            Imua o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni. Keena hana: Kini o na alanui Moi a me Helela, pili pu me ke keena o ka nupepa ke Alakai o hawaii.  3@-2182

 

HOOLAHA.

G.W.A. HAPAI.

He Luna Hooke Mare.

A HE

AGENA HOOIAIO PALAPALA.

E Loaa no ma Hilo-taona, Hawaii, ma na manawa a pau. 2152-1y

 

WILLIAM MCCANDLESS,

HALEKUAI BIPI O WILIAMA MA KALALENA MA Ulakoheo. Na ano Bipi a me na Ia a pau o ka makeke no na kumukuai oluolu. Uala Kahiki a pela`ku. 200@-1y.

 

LAUDILA.

 

KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA

 

KAKAI MAUNA ME NA KAEI PALI O ITALIA

 

Ka Olali oke Kahua Kaua.

 

Ke Eueu nana i hookuni ka Onohi malamala o ka

La@ka Ui kelakela i malamaia mawaena o na kua

lawi me na kualono; ka nani nana i hoomalule

ka puuwai o na aliiwahine a pau o Europa

a i eha ka “eha lima ole a ke aloha”

 

KA MAKANI PUAHIOHIO WILIAU O KA HIKINA.

 

A O KE KUPUOU IWIKANI O KA MAKAKILA

            IA WA, ua pane mai la kona mau kahu hanai, allia kaua e hele e li kaua i ko kaua mau kanaka, a hoi mai, ina ua loaa ia lakou, alaila, o ka pau no ia o ko kaua luhi, ina hoi aole e loaa alaila, haele aku kaa e huli no ka mea ua maopopo no ia`u kona aupuni, eia nae, he luahine i oi aku o ka mana a me ka ikaika o kona mau kiai.

 

            Ma keia wahi e ka mea heluhelu e huli ne kakou a nana aku no ka ohana alii. Oiai ka ohana alii e uwe ana me ka ehaeha nui a o ka ui. Pomelia a me Luisa o laua na mea hoomake loa.

 

            Ia wa i komo aku ai ke keikialii a hui aku la me kona makuakane a nonoi aku la oia penei:

 

            E papa, e haawi mai oe i ka lio no`u e hele aku ai e imi i kuu wahine.

 

            Ua pane mai la kona makuakane me kona mau waimaka e hiolo ana ma kona mau papalina.

 

            E kuu keiki, owau no kekahi e hele pu aku ana me oe e huli ai i kau mea i aloha ai, nolaila, e hele kaua e ninau i ka lio, malia ua ike paha oia i kekahi lio i like me ia.

 

            Ae, ua pono, e hele kaua, makemake au e loaa ona lio no`u, wahi a ke `lii opio.

 

            Ia laua i hiki aku ai imua o ka lio, ua pane aku la o Laudila, e kuu lio maikai, i hele mai nei au imua ou e ninau aku, aole anei e loaa ona lio o ke keiki a kaua?

 

            Pane mai la ka lio, he loaa no, aia no ka lio o kuu kaikaina, he oi aku kona mana mamua o`u, a he oi aku kona mana mamua o`u, o kona inoa o Uwila.

 

            Ke loaa mai alaila, aole he mau mana kupua e hiki e lanakila maluna ona ke loaa ua lio la iaia alaila, ua hiki iaia ke kulai ie ke ao holookoa, aole he mana ma na wahi a pau e hiki e hoopio i ka mana a me ka ikaika o ua lio la, hui aku hoi me ka mana o na pokii o ke keiki a kaua ua piha ke ao i kona mana.

 

            Nolaila e hookuu mai oe ia`u e kii ae au i ua pokii ala o`u, apopo e huli hoi mai ai au mai ka`u huakai mai, e kali olua eia au ke hele nei.

 

            Ia wa i oili aku ai ua lio nei a nalo aku la iloko o na ao konouli o ka lewa.

 

            I ka lio i nalo akuai ua huli hoi `ku la laua no ka halealii, kahi hoi a na `lii e kuwo mai la.

 

            Ia laua i hiki aku ai, ua huli hoi loa aku la ke keikialii no ko laua rumi e moe ai.

 

            Iaiai i komo aku ai ua kupouli ae la ke aloha o ka wahine, a me he mea la, oia okoa wale no ke noh) mai ana, a haule aku la oia me ka manao kupouli a waiho a make aku la iluna o ka papa hele.

 

            No kekahi mau minute ua pohala ae la oia a ku ae la oia a hele hou aku la no ka rumi hookipa kahi a kona mau makua e haalipo ana i ke aloha i ka laua hunona.

 

            Iaia i hiki aku ai a hoomaka iho la e noho maluna o kona noho alii ia manawa i lohe ia aku ai ka halulu o waho o ka halealii.

 

            Ia manawa, puka aku la o Laudila a me ke keikialii a hiki ma ka nanai ike aku la lava o ko laua mau kiai no ka, a ua hoea pu mai la no hoi o Aekoahi, ninau aku la oia, e na kiai naue ole o ke aupuni, heaha ka mea hou o ka oukou huakai.

 

            Ua pane like mai la lakou, aohe he mea hou, ua huli aku nei makou a pau na wahi a pau o ka aina, aole loa he moali e loaa ai ka meheu o ka makou mea i huli aku nei, nolaila ua huli hoi mai nei makou me ka nele.

 

            Ua pono wahi a Aekoahi, e hoi aku oukou no ko oukou mau home, apopo nana aku.

 

            Ia lakou no i makaukau ai e huli hoi aku, oia no ka manawa i hoea maai ai kekahi liona ua hele a okiloa kona kino i ke koko ua nui no hoi na mokumoku i kona kino a me ka nawaliwali oia i he  le mai ai a ku mai la imua o Aekoahi.

 

            Ia wa pane aku la o Aekoahi, heaha kau mau olelo, ua loaa anei ka oukou mea i hele aku nei?

 

            Pane aku la ua liona nei, e ka haku o na haku a me ke alii o na `lii, ua loaa aku nei ia`u a ua hooili mai nei makou i kekahi kaua hahana mawaena o`u a me na kiai, a no ko`u hookahi aole au i lanakila maluna o lakou, aka, ua nui no na mea i make ia`u he mau tausani ka nui.

 

            O kahi i lawe ia ai aia i ke aupuni o ka luahine Sukuba, he aina ino ua piha me ka laau kikania.

 

            Ia wa i huli ae ai o Aekoahi a pane aku la, ua hai mua aku nei au ia oe e kuu haku aia ilaila apopo kakou e kii aku ai a me ka nui no nae o ka hana e loaa ai ua manao au o na liona wale no ke hele a me na kupua helu, aole o ka lawe i ke unu.

 

            Ia wa i huli aku ai ke keikialii a pane aku la.

 

            E kuu makua, e kali kakou a hiki mai ko`u alanui, no ka mea, ua kii ia aku nei.

 

            Ae e kuu haku, wahi a ua aeko la i pane aku ai.

 

            Ia manawa lakou i hele aku ai a e noho ana no ka ohana alii me ke kaumaha.

 

            I ka uhi ana mai o ka malu o ka po ua huli hoi aku la lakou no na rumi moe.

 

            O ke keikialii hoi a me na makuahine a me Laudila no ka noho pu ana me ka lakou keiki a malaila lakou kahi i nanea ai a hiki wale i ka moe ana o ke keikialii.

 

            No ka ike ana o na makua ua moe ke keikialii ua moe like aku la lakou e hooipo ana hoi me Niolopua i ka aina moeuhane.

 

            Ka moe uhane pahaohao i loaa i ke keikialii me neia ua moe la:

 

           

I ke keikialii i hoomaka aku ai e moe, ua ike ae la oia i ka uhane o kana wahine e ku ana ma ka aoao o ka moe, lele iho la oia honi i ka ihu o kana kane me na waimaka e hiolo ana ma kona mau papalina a liuliu pane mai la oia, e kuu aloha, ahea la oe kii ae ia`u, eia au la ua mainoino.  Ia wa oia i hoohuli mai ai i kona kua, aia hoi na maawe kaula e kaku ana ma kona kua, ua hele no hoi a palapu, ia wa i lele aku ai ke alii opio a honi, eia nae ua hala e aku la kela.

 

            O keia mau mea nae ua lohe aku la na makua, ua uwe aku la no hoi lakou a hiki i ka malamalama loa ana.

 

            Ia manawa, ua kaia loa ia aku la ua keikialii la e ka hiamoe kulipolipo aia no ka puoho ana i ka hora 10.

 

            Iaia i puoho ae ai, eia wale no kana ninau, aole anei i hiki mai kuu lio?

 

            Aole, wahi a kona makuakane i pane aku ai.

 

            Ia wa i huli aku ai oia a pane aku la ia Aekoahi, e makemake ana au e wae ia na naita ikaika a pau o ko`u puali, no ka mea, o ka wa e hiki mai ai o kuu alanui oia no ka wa e hoolale ai o ka hele.

 

            Ia wa i komo aku ai oia no ka rumi aina o hookomo iho la oia i kahi ai.

 

            I ka maona ana ua helee aku la oia no ka rumi moe.

 

            Ia wa no hoi o Aekoahi i wae aku ai i na kupua kupono e hele aku ai, ua wae ia ai loko mai o na kiai o ke aupuni lele o ka ui Hiaralia he 16 liona, huipu me ke kupunakane o ka ui Hiaralia he 17 ka nui.

 

            Ua wae ia hoi mai loko mai o na kiai o ke aupune he 16, hui aku me Liona a me Aekoahi he 18, ke hui pau loa ia na kupua e ukali ana mahope o ka huakai imi wahine he 35 ka nui o na kupua, hui me Laudila a me ke keiki alii he 37\ ka huina pau.

 

            I ke kaa pono ana i ka hora 2 ua pouli mai la ka la, ua hoole ka la i kona malamalama a ua ike ia aku la na hoku o ka lani.

 

            He hapa hora keia pouli ana, ua kupau mai la ka ikaika o ka ua, a he mau sekona ua nei ae la ke olai a oia no ka wa i olana mai ai o ka uwila a kui koke mai la ka hekili; no elua hora ka noke ana a keia ino a malie ae la ua ino la.

 

            Ia manawa i ike ia aku ai he elua mau wahi kiko eleele e maalo mai ana i ka maka o ka la.

 

            O keia ino oia no ka wa a Uwila i haalele aku ai i kona aina a hele mai la mamuli o ke koi a kona kaikuaana.

 

            Aole i liuliu ua ike maopopo loa ia aku la ua mau kiko nei, he mau lio.

 

            I ke kuu ana iho ua hele mai la laua a mawaho o ka lanai ku iho la.

 

            Hele aku la ua keikialii nei a pane aku la o kuu lio mai nei keia.

 

            Pane mai la kekahi lio, ae, ia ka mea a`u i kii aku nei.

 

            I ka pau ana o keia mau olelo ua komo aku la oia iloko a pane aku la oia i kona makuakane.

 

            E kuu makuakane ua makaukau na mea a pau, ua hiki mai hoi ko`u lio

           

            Ia wa i kauoha ia aku ai na ukali a me aekoahi e hele mai.

 

            Emoole ua hiki mai la lakou me ka makaukau pono i na mea kaual. Ma keia huakai o ke kupunakane kekahi o ka ui Hiaralia.

 

            I ka ike ana o ke keikialii ua makaukau kona mau ukaii e hele pu ai ua ko mo aku la oia iloko o kona rumi no ke kahiko ana i kona maupono kaua, pela no hoi kona makuakane i ka puka ana mai ua makaukau na lio.

 

            Ia wa i hele aku ai ua alii opio nei a kau iho la maluna o kona lio a pane iho la oia, Eia kaua ke hele nei e imi i

 Kou haku wahine e noho mai la i ke aupuni o ke kupua Sukuba, nolaila i nui ke aho i loaa ka kaua mea i aloha ai he wahine.

 

            I ka pau ana o keia mau olelo, oia no ka wa o ua keiki nei i hoomalo mai ai i ke kaulawaha o kona lio.

 

            I ka malo pono ana, ua pane ae la ua lio la oia o Uwila, e kuu haku e paa oe a paa ia oe.

 

            I ka pau ana no o ua mau olelo la, oia no ka wa i oili aku ai o ua lio la.

 

            He uina ana o na kapuai i mauna aniani, he anapu ana i ka hikina naueue aku la ke kukulu komohana, he ana pu ana no uwila i ke kukulu akau halulu aku la i ke kukulu hema, he poha ana i ka lewa opaipai na kukulu o Kahiki, he nakolokolo ana i ke aouli naue ue e ka honua, oia iho la na kapuai o Uwila e imi la i ke aupuni o ke kupua Sukuba.

 

            Ia uwila i hehi iho ai i ka honua, ua like ka honua me ka mea ua hehee ka nakanaka.

 

            Ia wa i pane ae ai o Uwila, e kuu ha ku aia ke aupuni o ke kupua Sukuba ke kau pono mai nei mamua o kaua, nolaila e kali kaua i ko kaua poe.

 

            Aole no hoi i u iho ko laua nei noho ana ku ana o Aekoahi me ko laua mau ukali.

 

            I ka hiki ana mai ua pane aku la ke alii opio, olelo mai nei kuu lio eiae ke aupuni o ke kupua Skuba ke kau mai nei mamua o kakou, nolaila, e awiwi kakou mamua o ka napoo ana o ka la.

 

            Alia paha oe e wikiwiki e hoomaha iki kakou a maha alaila hele kakou, no ka mea o kou mau ukali ua hele a paupauaho i ka uhai ia oe, nolaila, e hookuu i wa no lakou e hoomaha ai.

 

            I ka maha ana ua hoolale aku la ua keiki nei i kona makuakane e hele, a ua ae mai la no hoi kona makuakane a me na mea a pau.

 

            I ka makaukau ana ua hele aku la lakou no kahi o ke aupuni o ke kupua Sukuba, mamua o ka napoo ana o ka  la, ua hiki aku lakou mawaho o ke pani o ua mokupouni nei, a malaila lakou i hoaumoe iho ai, o ka wela oia ka mea i hiki mua mai imua o lakou.

 

            No ka mea, ua ike mai la ka luahine Sukuba eia kona mau enemi mawaho o kona mau aupuni kahi o hoomaha ai, a ua maopopo e hooili ia ana kekahi kaua hahana me kona mau enemi.

 

            I na alii opio e lualai nei, a i ka hapalua o ka po ua hoala aku la ke alii opio i kona mau kiai, e ala a e hooma kaukau, e ai ka ai a e inu ka wai no ka mea ua makemake au mamua o ka puka ana mai o ka malamalama o ka la e emo ai ke pani o keia puka ia`u a komo aku au iloko me kuu lio, no ka luku ana i na enemi a pau e kue mai ana i ko kakou alahele.

 

            I ha lohe ana o kona mau ukali ua eleu ae la lakou no ka hoomakaukau ana.

 

            Mamua o ka puka ana mai o ka hoku loa, uaa kau ae la oia a me kona makuakane.

 

            Pane iho la ke alii opio i kona lio, e hemo ana no anei ka puka ia kaua?

 

            Pane ae la ka lio, ae, e hoomalo po no oe i kuu kaulawaha.

(Aole i pau.)

 

AHAOLELO KUIKAWA.

1887

 

            E Like me ke kahea a ka Hon. W. R. Kakela, Peresidena o ka Ahaolelo, ua akoakoa ae na hoa o ka Ahaolelo maloko o ko lakou wahi mau i ka hora 11 kakahiaka o ka Poakahi nei, a mahope iho o ka pule ana a ka Hon. E. Helekunihi, ua hoomaka ia ka lawelawe hou ana i na hana o ka ahaolelo i hala.

 

            Ua heluhelu mai ke kakauolelo i ka moolelo o ka la hana 38, a apono ia.

 

            Ua kahea mai ka Peresidena i ka hoike a na komite, a aohe mau hoike i waiho ia aku, a oia ka wa a ke Kuhina Waiwai W.L. Green i waiho mai ai i kekahi olelo hooholo imua o ka hale, no ke koho ana i ekolu komite e hele aku e hui pu me ke Alii ka Moi a hoike aku iaia, ua makaukau ka hale no ka hoopanee ana.

 

            Noi ke Alii Wilimana e koho ia i ekolu Kuhina ma keia komite   Ua pa ne mai ke Kuhina Kalaiaina aohe manao o na Kuhina e kapae aku i ka hana, aka, he mea pono e ike ia na`lii a me na lunamakaainana ma ia komite. Ua hoole ia ke noi a ke alii Wilimana, a ua apono ia ka olelo hooholo. A ua hookohu mai ka Peresidena i na alii Waila me Dole a me Mr Kawainui i mau lala no ua komite la.

 

            Ua hele koke aku ke komite e hooko i ka hana, a ua hoomaha ka hale no 15 minute no ke kakali ana i ka pane a ka Moi.

 

            Mahope oka hala ana o kekahi manawa ua hoi mai ke komite a ua hoike mai ka luna hoomalu ua halawai a ua kuka ke komite me ka Moi a ua pane mai ka Moi e kuka ana oia me na Kuhina e pili ana no ia mea. Ua apono ia ka hoike a ke komite.

 

            Hoike mai ke Kuhina Kalaiaina e halawai koke no ka Aha Kuhina a e hoomaopopo ia i ka wa hea la e makaukau ai ke Alii ka Moi, a noi mai la e hoomaha ka hale a ka 5 minute mamua ae o ka hora 12.

 

            Kamailio mai ke alii Wilimana aole i maopopo iaia ke ano o keia hoopaneenee mau ana, Ka i no la hoi he hana kupono keia e hoomakaukau mua ia mamua o ke kahea ia ana o ka hale e akoakoa mai.  Aohe ona manaoio i na hana a paani kamalii o ia ano, aia loa aku ia malalo o ke kulana hanohano o keia hale.

 

            O ke noi a ke Kuhina ka i hooholo ia a ua hoomaha ka hale a ka hora 11:55 a.m. Aole nae i liuliu loa aku na Kuhina ua hoi hou mai no iloko o ka hale, a ua hoike hou mai ke Kuhina Kalaiaina ma ka hora 3 pm. E hookuu ai ke Alii ka Moi i ka Ahaolelo.

 

            Noi mai ke alii Balauwina e kapaeia na rula a e waiho mai oia i kekahi hoike komite mau, a ua ae ia. Alaila, ua heluhelu mai oia i ka hoike no na lilo o ka ahaolelo, penei:

 

Hoike Helu no ke Kau Ahaolelo Kuikawa o 1887.

 

Haawinaa $10,000.00

  Unuhi ana huina i uku ia $304.75

  Lilo Pepa me Lako Kakau  347.05

  Na lilo no ke Kau no 

  Na hoolilo kuikawa    350.06

  Kaku Kope ana   $18.50

  Pai ana   824.50

  Kakaupoepoe   243.14

  Na Lunamakaainana 6,000.00

  Uku o na Luna  1,440.00

  Na Palapala Kii  16.00

  Uku Mile   527.00

  Huina nui o na lilo e like

      me ia i hoike ia ma kaa buke   ______________________

                                                            $10,071.00

           

      Na Lilo i uku ole ia.

 

  Ia J.A.Magoon     $65.37

  Hui hana hau         5.63

                  $10,071.00

 

            I ka uina o $10,071 e pakui ia aku ka huina o $319.20 no 56 kope o ka la no 36 la o na nupepa Gazete, Paeaina. Advertiser, Alakai, Makaainana ma ka 3 keneta, he huina lilo nui no ke kau a hiki i keia la o $10,390.20.

 

            He mau lilo liilii e ae kekahi no keia la aole nae i maopopo ka huina aka, e koho wale ia aku no penei:

 

            Na Hoolaha ana                                              $7.50

            Pai ana i na kono i na hoa                               4.00

            No ka Lawe ana                                              5.00

            Uku—Kakauolelo                                           10.00

            Uku—Maheleolelo                                          10.00

            Uku—Makai                                                   5.00

            Uku—Mea Malama Hale                                2.50

            Uku—Elele                                                     2.50     $46.50

                                                                                                10,390.20

                                                                                          $10,436.70

 

            Ma ke noi a ke Khina Kalaiaina ua waiho ia keia mea a ke kau ma, a oia ka wa kupono e uku ia`i ma ka hooko mo ana hoi ma ka bila haawina.

 

            A ma ke noi ia ua hoopanee ka hale ma ka hora 12:05 a ka hora 2:55 p.m.

 

            Ma ka hora 3 p.m. i akoakoa hou ai ka hale. A mahope iki iho ua komo aku ka Lunakanawai Kiekie me ekolu mau lunakanawai a me na Kuhina ma ka puka mai o ke Keena Kalaiaina, a ua ku nui iho ma ka aoao. Ua pii loa aku ka Lunakawai Kiekie a ke kiekiena oiai oia ka hope no ke Alii ka Moi, a haawi mai la i kona hookohu ma ia kulana mai ka Moi mai i ke Kakauolelo, a ua heluhelu ia mai imua o ka hale.

 

Ka Hookohu Alii no ke Komisina Ponoi.

 

            KALAKAUA, ma ka lokomaikai o ke Akua o ke Alii o ko Hawaii Pae Aina.

 

            I ko Makou kanaka i aloha nui ia, Albert Francis Judd, Lunakanawai Kiekie o ke Aupuni, Aloha oe;

            No ka mea o ke kau Ahaolelo Kuikawa i Kahea ia e akoakoa ma ka la 3 o Novemba, M.H. 1887, ua pau ka lakou mau hana a ua hoike ia mai ia makou i ka makaukau no ka hookuu ana; a no ka mea o ko makou oluolu a kauoha Alii ana e hookuu ua hale ahaolelo nei ma ka Monede la 28 o Mei o keia wa, ma ka hora 3 o ke ahiahi. Nolaila, e ike auanei na kanaka a pau ma keia, ke hana nei a ke koho nei i ko Makou Komisina Ponoi, e hoike aku i ko Makou manao Alii i ua Hale Ahaolelo la i ka manawa a me ka wa i olelo ia a nei. A ke kauoha aku nei Makou i ko Maakou mau makaainana aloha Alii a pau, a oi aku hoi ko Makou mau Kuhina o ke Aupuni, a i na Alii hoi a me ka poe i koho ia e ko makou mau makaainana e hoolohe i keia ko makou Komisina a me ko Makou koho a kauoha hoi e ike ai na mea a pau a malama hoi.

 

            Haawiia a kakuinoa ia e ko Makou pulima ma Iolani Hale ma ke kulanakauhale o Honolulu,, ma ka la 28 o Mei, ma ka makahiki o ko kakou Haku 1888.

 

            (Inoa) KALAKAUA REX.

            A mahope iho o keia ae la ua helu helu mai ka Lunakanawai Kiekie 1

 

            KA HAIOLELO ALII.

 

            I NA ALII A ME KA POEIKOHOIA:

 

            Oiai ua hoike ia mai ia`u ka pau ana o ka oukou hana o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ka makahiki 1887. E hoomaikai aku au ia oukou no ka hookuu ia ana o na hana o ko oukou lhi.

 

            O ka hana hoe@ lilo a me na hoololi a oukou i hooholo ai i kela kau, ua hoohua mai i na hoike ana, me na manao ana e loaa ana he pono mai ia hana ana.

            Ke kukala aku nei au ua hookuu ia ke Kau Ajaolelo Kuikawa i kahea ia ai e akoakoa ma ka la 3 o Novemaba, 1887.

 

            Ma hope iho o keia ae la ua haalele aku la ka Lunakanawai Kiekie a ua pu ka aku oia a me kona mau ho@ a me na Kuhina mai ke ke Keena Ahaolelo `ku a ua pau aku no hoi na hoa i ka hele iwaho a me na poe e ae i akoakoa aku, oia paha ka hora 3:15.  Aohe no i nui loa na poe i hoe aku.

 

            Ua wehe hou aenei o Mr. Max Eckart i kona hale hana lako gula mahope o ka hookuu ia ana mai ka noho banekarupe ana i ka Poalima i hala, imua o ke Kokua Lunakanawai Preston ma ke keena, @aa o kona loio la ka Hon. P. Numana. Eia oia ke hana hou nei.

 

KAU AHOLELO O 1888.

 

Ka Wehe ia ana o ke Kau Mau e ke Alii ka Moi.

 

Ka ekahi o ka La

Poalua Mei 29, 1888

 

            No kekahi manawa mamua a o ka hora e weheia ai o ke Kau ahaolelo o 1888, ua alahula na alanui me na makaainana like ole o ke Alii ka Moi, e kamoe nui ana hoi na kaina kapuai wawae no Aliiolani Hale. A i ka hora 11:45 i hoea aku ai ka Puali Puhi Ohe Alii, e alakai ana i ka Pualikoa Kiai Ponoi o ka Moi malalo o Mekia J.P. Kahalewai a me Akukana R.P. Waipa a ua ku ka puali puhi ohe makai iho o ka pohai ma ke kua o ke kia hoomanao o Kamehameha I, a ma ke alo iho hoi o Aliiolani Hale, a o ka pualikoa hoi ua mahele ia ma kela a me keia aoaa o ke alanui pohai e komo aku ai iloko o ka pa. Hoko o keia manawa i hoea nui ae ai na luna nui a me na Kanikela o na aupuni e aku, a me na alii o na mokuaua maloko nei o ke awa, a ua hele nui nae wale no a paihi me ko lakou mau aahu pili oihana. Ua hoea ae no hoi na hoa o ka hale ahaolelo me ka lehlehu, aole nae i like aku me ko na kau i hala kahiko aku, a aole no hoi i nui loa ka poe maloko o ka pa.

 

            Mamua iki iho o ka wa e hoea mai ai o ke Alii ka Moi, ua hoea mai ai o ke Alii ka Moi, ua hoea mua ae he eono poe me na ahuula ma na kipoohiwi me eono mau kahili nui, me kekahi mea okoa iho e lawe ana i ka ahu ula nui o ke alii, a me akukana L.I. Kaiama me ka buke o ka haiolelo a ke Alii ka Moi.  O ke ano mau no i ike ia ma ka wehe ana i na kau ahaolelo i hala aku, oia no ka mea i ike ia ma ke ia.

 

            A ma ka hora 12 ponoi, ua ikea aku ka haule ana iho o ka Hae Kalaunu mai luna iho o Hale alii Iolani o ka wa no ia i haalele aku ai o ke Alii ka Moi, i ukali ia e ke Alii ka Moiwahine i ka halealii no Aliiolani Hale maluna o ke kaa alii, a ua ukali ia e Konela J. H. Boyd a me Mekia W.H. Konuwela, mau ukali no ka Moi, a me na Mekia J.D. Holt me H.F. Bertelemann, na ukali o ke kiaaina o Oahu, maluna o na lio me na aahu pili oihana. Ma hope aku hoi kekahi kaa okoa me na Kama`lii Kawananakoa me Kalanianaole a me ka Puuku o ka Moi me kana wahine.

 

            I ka haalele ana aku o ke kaa alii me na Alii i ka Halealii, o ka wa no ia i kuu ia ai na kileo o na pukuniahi o Kaako a me ka mokuhae Amerika Vanadalia me ka moku a`o Netelani Zileverene Karuisi. A i ka hoea ana ae o ke Alii ma Aliiolnni Hale, ua hookani ia ke mele lahui Hawaii Ponoi, -- a i ke komo ana aku o keia kaoo iloko ua hoea ae ka Mea Kiekie ka Hooilina Kalaunu me kana aliikane ka Mea Mahaloia J.O. Dominis, Kiaaina o Oahu, maluna o kona kaa alii ponoi. Mamua aku nae o ka hoea ana ae o na Moi, ua hoea mua ae ke Kama`liiwahine Kaiulani me kona luaui ka Mea Hanohano Ake S. Cleghorn, maluna o kekahi kaa okoa. A i ka hiki ana ae o na alii a pau, ua hookani ia mai no ke mele lahui. Ua hoaahu ia ka Moi me ka aahu aliikoa Geremania, me na hoailona hoohanohano, a o ka Moiwahine hoi me ka aahu veleveta silika polu, a i kinohinohi ia me na bulu manu pikake.

 

            Maloko o ke keena Ahaolelo, ua piha maikai no i na maka hanohano, na luna Aupuni o na aina e, na hoa o ka Ahaolelo, na alii manuwa, na hoa o ka Aha Kukamalu, a me ka lehulehu o na poe makaikai.

 

            Ua komo mua ae na Kokua Lunakanawai ekolu o ka Aha Kiekie me na holoku, a mahope aku na Khina, a ua nonoho nui ma ko lakou mau wahi i hookaawale ia. Alaila, ua komo ae ka Lunakanawai Kiekie me kona holoku oihana a noho ma kona wahi, a mahope aku no hoi ke Alii ka Moi a me na Alii e ae, o ka wa no ia i ku like ae ai ke anaina holookoa iluna. Ua mau no ke ku ana o ke anaina pela a hoea na Alii iluna o ke kiekiena o na noho, ok a Moi mawaena, o ka Moiwahine  ma kona aoao hema, o ka Hooilina Kalaunu ma kona akau, a o ke Kamaluwahine Kaiulani ma ka hema iho o ka Moiwahine; ma ke kua iho hoi o