Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVII, Number 23, 9 June 1888 — LAUDILA. KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA KAKAI MAUNA ME NA KAEI PAU O ITALIA. Ka Olali oke Kahua Kaua. [ARTICLE]

LAUDILA.

KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA KAKAI MAUNA ME NA KAEI PAU O ITALIA.

Ka Olali oke Kahua Kaua.

Ka F.«ea iuiu i hookuaihi kA Onohi nuUmilama o ka La; ka Ui kelakela i aulamaia mawaena o na kuahiwi me aa kualooo; ka nani naoa i hoomalule ka puuwai o na aliiwahine 1 pau o Ecropa a I eha ka "eh* lim* ule a lee aloha " L Kiluii hiiioliio Wiliii o h Eikiu. A o k« K»pnea Iwikani o k» Makaklla I ka malo ana ua nalo aku la ua lio nei iloko o na ao polohiwa o ka lewa, no kekahi mau minute, e like me ka olapa ana a ka uwila, pela no ka hikiwawe o ua lio la i miki mai ai. I kona hiki ana mai, me ka niniu o kona elemu i hoohuli ae ai oia a haawi aku la i kekahi peku mahanahana i ka puka. I ka loaa pono ana aku, ua like ka uina me na pukuniahi he mau tausani i ki ia i ka wa hookahi. I ka loaa ana o ua puka nei ua okaoka liilii aku la kepani a lilo i mea ele, a oia no kona wa i kahea mai ai e uhai mai oukou mahope o'u. Ia wa i oili aku ai ua keiki nei a me kona lio iloko o ke okooko o ke ahi, he mau minute helu wale no ua puka aku u uirrMi m-» u.ju ke ahi me ka wela ole, a oia no ka wa "»T.ur me na kiai o ke aupuni o ka luahine Sukuba a hoomaka iho la ka hooili kaua ana me ka nui o ka hahana, me ka manao naeelanakila lakou maluna o |keia mau wahi kauna helu wale no. j Aka, ia lakou i hoao mai ai e hooko i ko lakou manao lili ua pau aku la tajkou i ka luku ia me he makani puahiohio la e puhi ana i na lau laau i ka lewa pela iho h ua mau kiai la e hamu ia la e na alelo manamana o ka opu uwila a ke keikialii. I ke keikialii hoi e hōokuu pau la i kona pokii opu uwila, a e noke la hoi i kona mau enemi a aia pu no hoi kana pahikaua ma kona lima akau, e kakele ala me ka hiehie nui o na mea kino a pau e loaa aku ana i kana pahi he puu lehu ka mea e ike ia aku ana. Pela no hoi kona makuakane a me kona mau ukali. No elua hora keia paio ana, ua kaa aku la ka ma ka aoao o ka keikialii a pio iho la na kiai. I ka ike ana mii o ka luahine ua pio kona mau kiai, ua hookuu hou mai la oia i ka luai pele mai kona waha mai.

I ka ike ana aku o ke keikialii eia hou ae no keia make ke hele hou mai nei, ia manawa oia i lalau iho ai i kana pale kaua a kiola aku la iloko o ke ahi, e like no hoi me ka pohapoha o na pu kaupoohiwi pela no ke kakani o ua pa lekaua nei iloko o keahi, a he mau minute ua lanakila ae la ka palekaua a ua keikialii nei maluna o ka luaipele a ua Inahine nei, a oia no ka wa i ike ia 'ku ai o k* oili ana mai o kekahi pualikaua nui ma ke ano he kino no ka bea, o ko lakou mau poo he 000 no ka hipopotamn. j U lakou i kokoke mai ai, oia no ka wa i"korao kino aku ai o ke alh me ko | na mau ukali iloko o ka enaena o ke kahua kaua. Ma kahi e hoomoe aku ai o ua alii opio U i kana pahikaua maliila ka make kahi i holopapa ii, a o kana ipu uwila hoi, ke holapu ala oia i na mea a pau e loaa aku ana iaia, a o kona lio hoi ke luku ala kona mau kapuai a rae kona waha i na mea a pau e hala ae'na i na hauna pahi a kona haku alii opio. No ka ike aoa o ua poe kupua nei i ka nui o ko lakou poino ua auhee ako la lakou. I ka ike ana mai o ka luahine i ke auheē o kona man kanaka, ua hoauna mai la oia i kona paali hona me ka olelo pu mai e hele oukou e kaua no ka pono a ko kakou aina « me ko kakou mau aupuni. I ka lohe aoa o ua poe kino liona nei ua nee mai la lakou no ke kahua kaua, a i ka hui ana ua hoomaka iho

la ka paio hahana ana ma na aoao a ■ieiua, a o ka hopena ua lanakila aku ia ke alii opio maluna o na enemi. I ka ike ana mai o ka luahine ua poino kona mau kanaka ka poe ana i manao ai e paa kona aupum ua holo mai la oia a ma kekahi rumi nani o kona bale ua hoolilo ae la oia i kona kino ka naka i kino no kekahi kumu laau rose a emoole no hoi aia ua kumu rose la ke ulu ae la me ka hikiwawe, aole i hu liu ua pua mai ia oia i na ano pua rose a pau he 54 pua like o'e. Ike alii opio i hiki aku ai mawaho o ka halealii me kona mau ukali ua lele iho la lakou ilalo a komo aku la ilok<Aa hele huli aku la lakou a pau ma na rumi aoie nae he loaa iki, O ka moopuna nae a ua luahine la aia no ke waiho la i na olelo pelo imua oka ui Hiaralia aole nae he puni ia mai. No ka loaa ole o ka luahine Sukuba, ua hele huli wale aku la no lakou a hiki ma ka rumi e ulu ana maloko o kekahi rumi o ka haleaiii. Ia wa 1 hooho ae ai ke keikialii penei: Auwe ke kumu rose nani e ! ina

paha oe iloko o ko'u halealii e ulu ai i na ua oi loa aku ka maikai, no ka mea he pua mai keia kumu rose ina ano pua rose a pau. I ka lohe ana o Aekoahi ua pane 'ku la oia. E kuu hanai, alia oe e hoopa aku a hiki aku au, a na'u e hoopa aku no ka mea, aole kena he pua okoa o ke kino pua no kena o ka luahine. Ia wa i komo mai ai o Aekoahi a kiko aku la kona nuku i ka pua mua a pela o Aekoahi i kiko ai a koe elua pua I ka hoomaka hou ana aku o Aekoa hi e kiko hou i ka pua ua puoho mai la he leo uwe mai loko mai o ua kumu ro re nei. Pane mai la oia: Ka, e peewale no] « ».«1« 4-K 1.« Rni, a i„ iV>, 1 nei ka hoi ia o ka lauoho a me na maka i ke kikokiko ia a lele ana ka onohi i kahi e, ua manao ae hoi ke ola i keia ano kino, eia ka he neo ka mea e loaa mai, nolaih mai kiko hou aku i ka pua no ka mea o kuu wahi hanu no ia i koe. Ika lohe ana o Aekoahi ua pane mai la oia aole au e hoopau i ko'u hana ana pela aia wale no a haawi pio inai oe. I ke kuu ana iho o keīa mau leo ka mailio ua hoao hou aku la o Aekoahi e kiko hou i ka pua. Ia wa no i uwe kapalili ae ai ka leo o ua luahine nei mai loko re o ua kumu pua rose nei me ka hooho ana ae e ola au i ke akua a e mau ka pa-e ana o kou inoa e kena lapuwale nui.

Ika lohe ana o Aekoahi 1 keia leo kapalili o ka luahme mai loko ae e ku ana ua kiko hou aku la kona nuku a hemo mai Ia ka pua. Ia wa i kahea ia mai ai ke keikialii e hele aku ma kahi 0 Aekoahi e ku ana. I kana hanai i hiki aku ai ua pane mai Ia oia. E unuhi i kau pahikaua a e hili aku i kou enemi oia hoi ua hoehaeha mai kana mau olelo iloko o ko'u puuwai. Ae aku la ke keikialii a ia wa no i hi li aku ai oia i kana pahikaua a hlo iho la ua kumu rose nei i mea ole. Ika lilo ana oke kumu rose i mea ole ua ike ia aku la ka luahine e moe ana iloko o kekahi ipu lepo kahi hoi a ke kumu rose i hoomaka ae ai e u!u. I ka ike ana o ke keikialu i keia luahine e moe ana ua pane aku ia i ka i ana aku: Eka luahine lapuwale e haawi pio mai oe ia'u no kou aihue ana i kuu wahine me kou manao e lawe aihue mai oe i kuu wahine na ko moopuna ano i keia manawa he pio oe na'u. Ia wa i kauoha aku ai ke keikialii 1 kona mau ukali e kii aku i ka luahine a e hoopaa i kona mau wawae me na kupee hao. He manawa ole ua paa iho la ka lua hine a hoonoho ia iho la he mau kiaL oke keikialii ame kona makuakane ua hele huli aku la lakou ia loko o ka hilealiī aole nae he loaa iki. la lakou nae 1 manao ai e huli hoi mai a wehe aku la ma kekahi rumi ua ike aku la laua ua hoopaa ia kekahi kaikamahine nam i na kaulahao a ua hele no hoi ke kino a laukea ma ka hoomaopopo aku me he mea la ua loihi kona hoopaa ia ana i ka hao, 1 ka ike ana o ke keikialii ua hinau koke aku la oia e ke kaikamahine nani heaha ke kumu o kou hoopaa ia ana i ka bao ?

| Pane mai la ua kaikamahine la. eke alii ihiihi a ahonui noi, ua hoopaa ia au ma o ka manao liii ala o ka luahine ino, no kuu ae ole e mare me ka moopuna a ua luahine ala a no ko'u kue ana hoi i kona makemake oia ku kumu oko u hoopaa ia ana maloko o keia rumi. A o hea kou aina hanau, a owai hoi kou inoa wahi a ke keikiahi i ninau hou aku ai. Pane mai la ua ui nei, oke aupuni Uwahi ko'u aina hanau, a o ko'u inoa 0 Meleleka owau ke kaikamahine muli loa a ka moi lupika o ke aupuni uwahi a ke noho aia paha ko'u ohana me ke kanikau no'u iloko o na wa a pau no ka mea owau no ka lakou mea nui. I ka lohe ana o ke keikialii i keia mau olelo ua pane aku la oia: £ kakah iki oe a ina e puka mai ana ka u mea e huli nei alaila e kii mai no au e wehe ia oe mailoko aeo keia pilikia. Ae ua pono aia no ia ika mea i holo i kou manao ke oluolu mai hoi oe a hele hou mai. E ninau aku ana au ia oe, aole anei oe i ike i kekahi pio i lawe malu ia mai 1 keia mau la iho nei, wahi ake keikialii i pane aku ai. Ae, e kuu haku, ua ike au aia nae iloko o ka halepaahao kahi i paa ai he kaikamahine oia i haiamu ia e ka nani a me ka maikai a he ui maopopo oia ua lohe mai au i kekahi o na kiai i hai j mai ia'u ina e hala elua la mai keia la aku alaila e hoihoi ia mai ana oia iloko nei o keia rumi e hoopaahao ia ai no kona ae ole i ka manao o ka moopuna ino a ua luahine la.

Ua pono eia au ke hele aku nei a ina oia e puka lanakila mai alaila e kii mai ana au e wehe ia oe a huli hoi aku kakou no ko maua mau aupuni kahi a'u i manao ai aole la he kupua nana e wānine, eia ka auanei e hiki ana no i ka mea manao ino ke hana e like me kona makemake. Nolaila o ke aloha no kou e hoomanawanui aia a hiki hou mai au. Ia wa i haalele iho ai ke alii opio i ke kaikamahine a hele aku la no kana misiona huli i kana mea i aloha ai. Ia lakou i hiki aku ai ma kekahi hale nui e kau ana he manu aloha ma ka nanai, I ka ike ana mai o ua manu nei ua jhoomaka ae la oia e kaei kikiko'u no na manawa he nui. Aole i liuliu ua puka mai la kekahi kanaka mai loko mai o ka hale me kekahi pahikaua nui e paa ana ma kona lima hele mai la oia a kokoke i kahi a ke alii opio e ku ana ninau mai la oia heaha ko oukou makemake o ka hiki ana mai nei o a neL Pane aku la ke alii opio i hele mai nei makou e huh i ka moiwahine o na aupuni hui o Mauna aniani ua lohe ma kou ua hoopaa ia iloko o ka halepaahao. Pane mai la ua kanaka la, ina o ka oukou huakai ia alaila i keia wa e hookaawale aku mai keia hale aku, no ka mea ua hoopaa ia oia a pau kona ola maloko o ka halepaahao nei, no kona ae oie i ko'u makemake, ua noi aku au iaia e hoohui ia maua ua hoole mai ke la a aia oia iloko o na ehaeha kahi i no ho al _No keia mau olelo ua pii ae la ka inaina iloko o ke alii a pane aku la oia: Aole anei oe i ike owau no k«na kane mare a heaha la kou mea i manao ai e kaili i kuu wahine a lawe aihue mai hoi. I ka lohe ana o ka moopuna a ka lu ahine Sukuba ua pane mai la oia ina o j oe ke kane eia ka olelo ia oe e hookaa- j vale koke oe i keia manawa o kahea j koke aku au i kuu kupunawahine e kii mai ia ee a e hoopoa ia oukou a pau me na kupee hao a kiola aku ia oe a me kou poe iloko o ka halepaahao malaiia auanei oukou e noho ai a hiki i ko oukou mau la hope. I ka lohe ana o ke keikialii ua pii ae Ia ka inaina iloko ona. Oia no kona wa i lele aku ai imua me kana pahikaua a hili aku la oia me ka ikaika a mahae ia iho la ke kino o ua keiki nei i na apana like elua. I ka make ana o ua keiki nei ua kena ae la oia i kona mau ukali e komo iloko o ka halepaahao e huli ai i kana wahine. Ia lakou e hele huli ana roa na lumi a pau o na hale nei a i ka rumi hope loa ua loaa aku la ka ui Hianlia ua bo opaa ia me na kupee haa I ka ike aka mai o ua ui nei i kana

\ aloha na kahe makawalu mai la kona mau w?imaka. Ia wa i kena ae ai ke leikialii i kena mau ukali e wehewehe i na kau'ahno e kona mau lima. He manawa o!e ua pau nui iho {3 i ka hemohemo a oia ka wa a ke kane a me ka wahine i hui ae ai iloko o na ki- | pona a ke aloha e hoonaueue ana hoi i ka puuwai. I I ka mao ana ae ue pane aku h ke ialii opio, e kuu aloha e huli hoi aku ka {ua a me ko kaua mau kanaka no ka ha leaiii no ka hoopakele ana t ke ola o kekahi kaikamahine i hoonaa ia me na kaulahao. No hea mai ia kaikamahine, wahi a ka ninau a kana aioha. Ua hai mai ua kaikamahine Ia ia'u no Uwahipouli, a o kona inoa o Meleleka. Ina pela o ko wahine makua no. no ka mea o ko makou aupuni ua kokoke no e pili pu me ko makou aupuni a o Uwahipouh oia ke aupuni i hanai ia ai ko'u hanau mua a o kona inoa o Meleleka a oia aku la no paha kena. I ka huakai alii i hiki aku ai 1 ka lumi i heopaa ia ai o ke kaikamahine Meleleka ua ike koke aku la no ka ui Hiaralia o kona hanau mua no ia. Ia wa i lele aku ai oia a honi iho Ia i kona hanau mua a uwe iho la laua. I ka ma o ana ae ua noi aku la ka ui Hiaralia e wehe ia kona hanau mua he manawa ole ua hemo ae la. la manawa lakou i huli hoi aku ai no ka rurmi hookipa a malaila lakou ka hi 1 paina ai i ko lakou paina awakea. I ka pau ana o ko lakou paina awakea he mau minuke mahope iho ua hoomakaukau iho la lakou no ka hulihoi ana no ko lakou home. O ka luahine Sukuba ua lawe ia aku la oia a kukulu ia ae la»mawaena konu 0 na niho o ka lio Uwila a kau aku la 0 na wahine hoi maluna'o na nono lele a lele aku la no ke aupuni o mauna aniani. 1 ka hora eono o ke ahiahi ua hiki aku la lakou i ka halealii kahi hoi a ka ui Pomelia e noho u mai ana no ko laua hunona. I ka hiki ana aku he manawa ia no ke kupilikii o ka ui Pomelia me kana mau hunona. A hala he mau hora ua huli hoi aku la lakou no ka rumi aina a malaila lakou kahi i paina ai a hoonanea ai no hoi no kekahi manawa. I ka piha ana o ka lua o ka inaina ua huli hoi nui aku la no ka rumi hookipa malaila lakou i noho ai a hiki i na hora kaliu o ke aumoe a ia wa i huli hoi aku ai na mea a pau no ko lakou mau rumi a hiolani aku la me Niolo pua. Ua noho lakou nei a hala elua mahina ua huli hoi aku la lakou nei no ke aupuni o Italia ka aina hanau hoi o ka makuakane o ka ui Laudila. Ia lakou i hiki aku ai i ke aupuni o Italia ua nui na alii a me na makainana i hiki mai i ka papaaina a o kekahi 1 hele mai e ike i ko lakou mau haku.

I kekahi mau la mai ua kuahaua īa ke aupuni i na makaainana e hele mai e ike i ko lakou haku me ke kauoha pu la e hele mai me ka iakou mau hookupu a o keia mau la he mau la nui no ke aupuni o Ita!ia. I ka lohe ana ua hele mei la na mea a pau me na makana pakahi ma ko lakou mau limaI ka hiki ana mai o na mea a pau a hookupu ua oi aku ka waiwai, no ka mea, he 24 mau puu waiwai i hookupu ia a ua nui na lealea. I Ua ala mai la ke aupuni o Italia mai j kela pea a keia pea me na manao ohoj hia a hauoli no ka hoi ana mai o ko !akou alii oiaio. Auhea oukou e na hoa kuwih oka meolelo o ke keikialii Laudila eia kakou ke kokoke aku nei i ka pahu hopu o ko kakou moolelo, nolaila e lawe nui oukoui ka nupepa Kuokoa, no ka mea, ina e holopono ana keia moolalo me ko'u haku, e hoopuka hoa aku ana au i kekahi moolelo i hoopuka mua ia ma ko Hawaii Pae Aina, a i oie o keka hi moolelo ae paha, o ka moolelo i pu-; ka mua ai ma ko Hawaii Pae Aina oia no o ko Kale Keoki Ua kuahaua aku la ke keikialii I«aueila e komo ke aupuni iloko o na lealea palena ole no eono mahina, aia a hala na mahma eono alaiU e hoi bou mai no na kanawai a pau e like me ma mua. Ua noa na mea a pau koe wale no ke kanawai pepehi kanaka.

! 1 ka iehe a:t i o na t:-.u.uiruna ua } nui k;» hauo'i. U.i a no r,a iealea a pau a hiki wale i ka p;ha an? *•> na mahina eo no mi ra hope a'<u. Ia >va i h ;u r.n kanawai o ka aina a likr mo numua, oia no hoi ka wa i ku ne ai n-r :nea a pau a hoi aku la no ko mau ho:r,c. A o ka nlomana Pohenuana kekahi i hoi aku e ike i kona aina hanau a rae kona hhui kanaka a un hoi pu aku la me na alii epio no ke aupuni o Sekotia na hilana hoi i piha i ke aloha. I ka.moku alii i ku ai ma keawa ku* moku mau oke aupuni o Sekotia ua ike mai la na aumoku i ka hae alii o ka moi Hohemiana a ua hookuu like mai h lakou i ko lakou nnu waapa a holo niai !a e ike i kj lakou haku ka mea a iakou e noho u ana no ko lakou moi i aioha nui ia. I ka ha'awai ana he mea e ke aloha welenia mawaena o lakou a me ko lakou moi. | Ma ia ahiahi ua lele aku la ka hua- ! kai.alii iuka o ka aina no na Hilana o jSekotia: j Ia lakou i hiki aku ai ina hilana ua nui na hAomaikai i pahola ia niai imua |o ka olomana a me na alii opio. Ua kuahaua ia na ir.ca a pau e noho ana ka aina iloko o ka hauoli a hala na mahina ewalu. Ua noho na nlii opio e honi i na ea aala o na wao laau o Sekotia no ewalu malama. I ka p:ha ana o na mahina ewalu, ua hele maknikai aku la ua mau alii opio nei ma na aupuni a pau o Kuro|>a e like me ka hanohano i loaa ia lakou ma Sekotia pela no ma na aupuni a pau o Euroj a n iiiki iko lakou huli hoi hou ana no ke aupuni o Italia. A t:a n- ho ka onana alii me ka hanohano o ke keikialii a me kana wahi-

ai. - ..,1- ; n<l na n;ea nana e kau i ke kanawai maluna o na aupuni a pau o mauna aniani. Ua noh > na aiii me ka maluhia a hiki wale i ko lakou mau la hope. K.\ Hoim na o k \ Mooi.i.i.o. [laoukoue na hoa kui lima o ka moolelo oke keikialii Laueiila, ua hiki mai kakou i kona paiena hope, a ke ha awi aku nei oia ia oukou i kana aloha hope. .E na hoa kuwili o kona mau po loloa o ka hooi'o, e l.iwe nui oukou ikeKi oiioA iloko o keia hnpa hope ae. E oluolu no au e panee aku i kekahi moolelo hooni puuwai ioi ae manuia o keia, ke pono hoi, i ko'u haku a me a'u, aloha oukou e na ipo lauae, mai ka hikina a ka welona a ka la i Lehua ] P. W. Ewaliko. j Mea haku Moolelo Liona Gula, a i ininau ia'u, e loaa no au ma Lele-o.