Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVII, Number 25, 23 June 1888 — HE MOOLELO WALOHIA NO MINEWA Ka Nani. Ui Aloha Kamahao. KA Manu Aloha Lawe Leta, ME Ka Lio Maalo pu me ka Mahina. [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA NO MINEWA Ka Nani. Ui Aloha Kamahao. KA Manu Aloha Lawe Leta, ME Ka Lio Maalo pu me ka Mahina.

L'nukiia no ka Nuptfhi Kuokoa. HOAKAKA. K k.ila m li e n.i makamaka heluhelu o Mincwj, no ka haule ana iho nei o kakou nvx>le!o i keia mau pule ekolu ae nei i hala. N) nui o na pilikia a me na kea kea c a!ai ana i ko oukou mea kakau noolulo, nolnii.i, ao'.e i loaa i ko oukou neA kikau kekahi maniwa kupono e kakau ai, n )Uila, ke n »i ia aku nei ko oukou oluolu e kala mai, a mai kunu kunu hoi, aka, "I hookahi wai o ka li- | <e. Me ke aloha. Benj Kalana. Mea Unuhi Moolelo o Minewa. 1A WA, pane mai la ka luahine, au we ! nani ka ilio kupaniha nui «rale ia oe, he hiki ka ia oe kekamailio e like me ka !eo o ke kinaka. A ke ninau aku nei au ia oe, mai hea mai oe ? Paue ak.u la ua ilio la, mai ke aupunimii nei au o Peresia, A i he!e mai nei au e imi i ke aliiwa hine o Ptresia no ka mea ua nalowale mai oia mai kn makou aupuni mai no kekahi m.iu la loihi. Pane mai la ua luahine la, o kau ,nea e olalo mai nei he mea iai maopo oo ole la'u. oiai o ko'u wahi noho iho la no keia la mai kinohi mai, aole nae au i lohe ij<i no kekahi mea e pili ana no k.iu tnea i hele mai nei. Pane aku la ua ilio b, he mea no, eia no ke noho nei i kou aina nei, nolaila, e ae mai oe a e hoike mai hoi i na mea a pau au i hana ai maluna o ko makou auiwahine. Pane mai la ua wahine la, i ehia la a'u o!elo ana ia oe, aole wahine maanei, e hele koke oe ma kahi e. Aole, aole au e neeu aku no kookahi kapuai mai keia wahi aku, no ka mea, aole au i hewa, o ko'u makemake waie no o kou mai i ko'u makeinake Mahope iho o keia papaleo loihi ana 0 laua, ua anehe mai la ua luahine la e nahu iaia nei. Aka \ kona wa i anehe mai ai e lele la wa koke no me ka eleu lua ole ua iele aku la uo ilio la maiuna o ua ilio ia a noke iho la laua i ka hakaka. No kekahi mau hora loihi keia no noke ana iho a lau ī ka hakaka, ua paa ioa iho la ua luahine la i ka ilio Haiponi. lioko o ia wa i pane ae ai ua luahi* ne la penei. £ ka ilio uiaikai, ke noi aku nei au i kou oluolu e ae mai e hookuu ae ia'u. Pane aku la ka iho, he ae no au t kou makemake ina oe e ae mai ana e «ke lihi aku au i na maka o kuu haku aliiw^hine. Ua ae au i kau nol, a e ike oe i ua hiku wahme la ou i keia wa. I kela «ra i wehe ae ai ua ilio ia i ka umii mamau ana a kona mau wawae maluna o ua iuahine ia. I ka hemo ana ae o ua luahine la ku ae ia oia me kona kino kunewanewa» a 1 ka mahi ana, pane ae la ua luahine la i ka ilio, e kuu hoaUoha maikai, e ha hai mai mahope o'u, a na'u oe e aiakai no kahi o ua haku wahinela ou enoho nel Ia wa i hrle aku ai ua luahine la ma oaua a hahai aku la no hoi ua ilio U mahope. Oiai laua e hele ana, pii aku la laua iiuna o kekahi haie hao paa loa, wehe aku la ua iuahine la i na pani poka he $4, a i ke kanalimakumamahaia, pii aku la laua no ko hale iiuna loa. la laua i hiki aku ai malaila, komo hou aku ta iaui no 50 puka hao, a i ke! kanahmakamamakahi o na pani puka, i

komo aku U laua nei iloko o kekahi rumi nui, aia hoi, halawai mai ia ka ue a ka maka o ua iiio la me kekahi mau wahine eiua e noho ana maloko o 03 haie la, ua heie hoi ko laua mau heleheiena a haikea, a o ka lole hoi i ko laua raau i)i, na hele a nahaehae, a e kamau ana no nae ko laua hanu. a he ho* okahi o laua mea e uwe ana me ka leo liilii. I kela wa i huli ae ai ka luahine a ni nau ae la i ua iiio la, e kuu hoaioha maikai, 0 ua haku nei keia ou au i imi mai nei ? Pane aku la ua ilio la, ae, ma kuu manao o kuu haku no keia, nolaila, o ki pau ae la ktia o kuu makemake ua ike iho la au ia laua, a e hoi ae au a hai i kuu haku, ua loaa ka mea a kuu mau i manao nui al Pane mai la ua luahine la, mai hoike wile aku oe i kekahi mea, no ka mea, he kanawai paa kai hookau ia mai maluna o'u, a ma ia kanawei wale no au e hooko ai, a i hooko ole au i ka lakou kauoha, e make no au, aka, ina au e hooko ana e loaa no ka pomaikai ma ko'u hooko ana. Pane aku la uu iiio la, owai ia haku ou ? O Miriturino, ke kuoua kahiko a kaulana o ke ao holookoa, wahi a ka luahine^ 0 ! aole i oi aku kona mana a me kona ikaika mamua o na kupua a pau o ke ao, nola'la, mai manao oe o kou kupua ka ikaika, o ko'u aku ka 01. Mai hoopuka oe i kela mau olelo, no ka mea, o kau mea e kamailio nei, he mea i'a i maopopo ole, wahi a ka luahine. Pane aku la ua ilio !n, i keia po, i ka hapalua like paha o Ke ao, e lilo no kuu haku mailoko aku o keia halepaahao Pane mai la ua luahine la, aole mana maluna o ka honua, aole mana maiaio ae o ka honua, e hiki ke hoololi i kuu manao, malalo o ka manao o kou hoa kupua. Pane aku la ua ilio la, ano ke huli nei au a hoi, a o ke aloha no kou, a e hoomanao oe i ka'u mea i olelo aku nei ia oe, i keia po e kii mai ai au i kuu hnku. 1 ua luahine la i manao mai ai e hopuka i kana huaplolo, ua nalo aku la ua ilio ia iloko o ka manawa pokole loa me ka ike ole ia. laia i nalo aku ai, hiki aku la oia ilu na o ka mauna kahi hoi a ke kilokilo Bohemia e kali mai ana. laia i hiki aku ai ike aku la oia i ko~ na hāku wahine hoike aku la oia i na pau mai ka mua a ka hope. I ka pau ana o ka hahai ana a ua ilio !a, pane mai la ua luahine kiiokilo la, i keia po, e kii kana i ko haku, ka mea hoi l luhi ai o ko kino, no ka mea ua maopopo ia'u, ua hoopuka aku nei oe i kekahi olelo ano wanana, au i ole lo aku nei i ka luahine kiai, e hiki aku ana oe i ka waenakona o keia po. Maanei e ike ai kaua e ka mea heluhelu i ka oi pakela o ka mana o keia Wikolina, a me he mea la, ua oi io aku no paha kona mana a me kona ike kilokilo ma na mea a pau mamua 0 ke kupua Militurino, aka. na ke au o ka manawa e hoike mai ia kaua. I ka pau ana o keia mau kukai olelo ana a laua. ia wa, hoani ae la ua Wikolino la i kana kookeo kupua i ka lewa a anapu aku la ka uwila a poha aku la kekahi leo i ka pa-e ana nial: Owau no nae oe i na wa a pau. Pane aku la ui luahine kilokilo la he makemake au e bwe ia mai kuu lio lele Humebera mai kuu aupuni Hume bcra maū O ke aupuni Humebera, he aina ia iwaena o na ao o ka lewa, ma K kahia ka makani e pa ai aia oia oia malaila e heie ai, a ua kapa aku ke kilokilo Wīkolina i ka inoa o ko ia ho lele mamuli 0 keia aina. 0 ke kumu, oia no ka hiki t keia lio ke lele e like me ka makani ka hu a haalele wale. He 110 akamai oia ma na tr.ea a pau ua hiki īaia lee hana i kekahi mea me ka ikaika loa, ua hiki ke hana i kekahi malea loa e hiki ole ai 1 kekahi mea ke kupaa nona iha lna he kupua a he mau mea e ae na hiki no i ka maalea a me ke akamai o keia lio ma ka pelo ana ke ha&a a hiki 1 ka wa e puni ai o ua kkpua la; a na ke au o ka manawa e hoike mai ia kaua e ka m?a heluhelu i ke akamai io o keia lb ma ta mau ano hana a pau e li :kc me ka mea a kaua e ike nel 1 ka wa a ke kiiokilo i hoopuka ai 1

ke'a n-.au huao'elo, he naakemake L-īa i kona lio Humeberx Ia wa ko!te no e !ike roe ka anapu ana o ka u *iia haa ana ua ho lele !a mamua o ua kilokilo Wikolino ia. I ka lio keokeo Humebera e haa ana me kona hiehie lua ole, ia wa i pane aku ai ua kilokilo la, ano e kuu lio maikai, ka helu ekahi o na maalea luaoie o ke ao holookoa, ke makemake nei au ia oe e kii aku i ko haku ka mea i Kaoaia o Minewa ka nani, aia oia malu 0 ke aupuni kamahao o Militurino a i loaa oia ia oe, alaila, e lawe mai oe iv ia i o'u nei i hele aku ai au a me ia pu no ka imi ana i ka mea a kona naau i aloha ai. I ka pau ana no o keia mau huaolelo a ua kiiokilo fa, .a wa koke no i na--10 aku ai ua lio la no ke aupuni kamahao o Miltturino mejce ano kauiua oie iho, me he mea la ua kamaaina wale oia ia mau wahi a pau loa. He mau sekona pokoie wale no ia nalo ana aku o ua iio ia kau aku ia oia iiuna o ke aupuni o Miiitunno, a e like me ka imo ana a ka maka ua ioii ae ia ke kino o ua iio la a iiio i luahine nona paha na makahiki he 60 a oi. Me ia kino oia i hele aku ai a ku ana ma ka puka o kekahi hale nani loa a kani iho la ka ianei u-hu. Lohe aku ia ka luahine kiai, a oili mai ia oia mai ioko mai o ka hale.. E hoomanao iho oe e ka mea heluhelu, o keia iuahine i puka mai la mai ioko mai o ka ha!e, oia no ka luahme 1 papaleo pu ai me ka iiio Haiponi. Oiai ka luahine kamaaina i oiii mai ai, ninau mai la oia penei, heaha mai nei kau ? Pane aku ia Ka luahine maaiea, i hele mai nei au ia oe, aoie anei au mau kaikamahine paahao i mahuka ? Aole, wahi a ka luahine kiai. Kahaha, he mau kaikamahine ia e noho ia ma kuu aina aia maloko o ko'u hale kahi i noho ai, ua hai mai laua la'u mai keia aina ae nei iaua, a ht mau pio laua no ioko o ka haiepaahao a na ka īiio iaua 1 lawe iiihue ae ne m ii anei ae nei. I ka lohe ana o ua luahine kiai nei i keia mau ua ha'oha'o koke ko na naau a pane mai ia oia i keia mau huaolelo penei: 0 na kaikamahine au i ike mai nei, he mau kaikamahine ui anei iaua ? Ma ko'u ike, he hookahi kaikamahine ui loa o iaua, a he hookahi he ano e iki ae kona rnau heiehelena, aka, no ko iaua wiwi ioa a ano inoino pu hoi me ko laua mau aahu, nolaila, aole ano mohaha maikai 0 na heieheiena. Pane aku ia ka luahine, īna peia o ua mau kaikamahine paahao nei aku ia no kena a'u, oiai owau waie no ka mea malama i kekahi mau paahao kaikamahine elua, eia aoie au i ike iki ua hemo aku laua maiioko aku o ka halepaahao. £ia wale no ka pooo e kii oe i ua mau kaikamahine ia a e lawe mai ianei īa laua. Pane aku la ka iuahine maalea, aole pela ka pOno, e hele mua kaua e nana i ua mau kaikamahine la a ina aole laua maioko o ka hale, alaila, e hoomanao iho au ua pololei io ka'u mau mea a pau i ike ai no kela mau kaikamahine, maiia paha he mau kaikamahine okoa no kela, alaila he makehewa wale no ko'u lawe ana mai ia laua a me ko'u hoihoi hou ana ia iauau j Pane mai la ua iuahine kiai ia ina pela, ua pono, a e haele ae kaua e nana ia laua malia he mea okoa no kau i ike ai e iike me kau mea e ike mai nei v Maanei e iho kaua e ka mea heluhelu i ka hehi mua aoa o ka iio Humebera ma kona kino luahine me kana mau olelo niaalea nui waie aole no hoi i noonoo mua ka luahine kiai he mau hana maalea keia a ua luah»ne nei. Ia iaua nae e haeie ana a komo aku la lai t iloko o kekahi hale hao a e like no hoi me ka hana mua a ua luahine kiai la i ka '.lio, ptla no oia i hana aku 11 i keu luahine. Ia laua nae i hiki aku ai i ka ha'.e o ua mau paahao la e neho ana, a i ka luahine i wehe aku ai i ka puka, aia hoi he inea e ka ltle o kona oili i kona ike ana aku e noho mai »na no ua mau pa ahao la ana, a iaia i manao ae u\ e huli a nana I kona kokoolua iuahine, ata hoi be mea e ke kahaha o kona naau i kona ike ana aku aole ka iuahine, sia hoi he lio ka mea e ku ana. 1 ka ike ana o ka luahme kaniaaina 1 keia mea kupaoaha, ua auwe ae ia oia

uie ka pane ana auwe, h- u ■ ki ht-s keia. i i I kela w.« koke nu : «..«•.*!,* ac ;u lū ? līo Ia me ke kan» kapōU-h: ; j ana hoi ■ 0 kona mau pukaihu, 2 e lelo .na hoi ma o a maanei me ka weKwe)*» { 1 ka ike ana o La Uiah.ne kiai la :> keu mea* ua iese aku ia oia 1 e a holo kiki aku la oia iialo n»e ka nvakau nui. I ua luahina kiai la e heio la :la!o, aohe ona hou aku i hoj;e, a ke lohe la no nae eia i ka haluku o ksi hale o luna 1 na wawae o ka iio kaniahao, I ka puka ana nae o ka luahine iwaho, aole oīa i pani aku i ka puka no ka mea, e holo ana oia no kona wahi t pa kele ai me kona manao kuhih.wa e ma ke raai ana oia i ka !io. I ka ike ana hoi 0 ka !io o ka inaalea nui waie ua hoio kona hoa, kamailio aku la oia ia Minewa nie keia mau huaolelo penei: E Minewa, ke kaikamahlne aiii a ka moi Hanorema o Peresia, aohe wa ku!pono e ae nou e pakele ai o keia wa wale no, ooiaila, ke noi aku nei au i |kou oluolu ano i keia sckona no, e kau 1 mai ai oe maluna o ke'u kua, o oe a me kau kauwa i hoi ae ai kakou no ke aio 0 kou mau makua. I ka lohe ana 0 Minewa i keia mau huaoleio, ua eu koke m ;i la o a me k«na kauwa, a kau ae ia hua ma!una o ke kua o ua lio ia. Ia iauā no a noho pono iho, 11 wa* koke no i naio aku ai ua iio la me kana mau waiwai makamae. Ia lakou nae i oili aku ai mawaho o ka haie paahao, aia hoi ku 3na ke kupua Miriturino mawaho. I kela wa koke no e iike me ka imo ana a ka maka naio aku l;i ua Uo ia lio ko o na ao o ka lewn. oia a me kona mau haku pu kekahi. I ka ike ana o ke kuuua Miluunno i keia meaua miki ko'>e aku ia oia mahope me kona mam-i pili?, aka, inia e hao la me kona mnnn iua oie aohe wahi*mea a iihi iauna aku mahope o ua lio keokeo ia, nana aku oe i ua lio la iawe a iilo iluko o n<\ a > o ka lewpi. Oiai ka iio e leie la aia hoi ke kupua Mi!iturino ke uhai la mahope o kona meheu aohe hoi he w.ihi mea a hhi iuu na aku. Nō kekahi mau n£nutc ike ae !.« eia i ke kilokiio Wikoiina e kau ana n;aluna o kekahi mauna T ia wa iho ae ia ua kupua Mii turino la iiaila. Mamua ae nae o kona hiki ana aku ilaiia, aia hoi, ua lo<i ano eae la ke kino 0 ua kiiokilo Wikolina ia a lilo oe ia i wahi punohu uwahi, a ielt: ae la oia i ka lewa. I ka ike ana o ua Mi!iiurino la ua hoohoka ia oia ma keia mea, noīai'a, ua hoopuka ae la oia i keia m.iu huao leio peuei: E like me kou kii ana mai a lawe aku i ka mea a kuu naau i makemake ai, pela no auanei au e hco;.»ohihi aku ai i kou noonoo a me kau mau hana a pau. a e ike oe, o oe kekahi kuewa a aeahaukae maluna o ka ili honua. Me ksia mau huaoielo ua Mil;turino : a 1 hoopuka ae ai a huh ae ia o:a a hoi aku la me k 1 hoka nui. Maanei e waiho kaua e kA mej heiuheiu 1 ke kamailio ana no ke kui-ua Miiitnrino, a e aui aku kāu j a nana aku no ke kupua a kiloki'o WikoHna hoi a me kona lio hana maalea' n*j* waie. Oiai ka lio HuTjebe!a e iawe la ia Minewa ma nd ka iewa, a no t kekahi niau sekona pokole loa kau aku la !akou iluna o ke aupuni o Huroebe?a me na kino o!a maikai. Ia lakou no hoi a kuu iho ka nae, hoea ana ke kilokil ) Wikolina. Ia wa i hui alohi ae ai hkoa no kekahi enau sekona a raa ia wi i h il.e aku ai ke kilekilo Wikeiina i3 Mintwa me keia mau huaoklo pene;: E ke kaikamahine alii ka i*-ni hoi a me ka hiehie o Peresii mai i;.;v:no kuhihewa oe o ka make ka'u mea i Uwe mai nei ia oe, aka o ke ob no. Aole no hoi au e hoihoi ak;i ana ia oe imua o kou mau euakua, aka, e hde aku ana kaua i kahi o ka mea au i aloha ai, a ina no hoi he aloha k > ua la au īa oe, alat!a, ua hiki no, h i o kaua pilikia kuana ma!aib, .ka hoi, ina aohe aloha o ua ipo la au ia oe a'ai la, oia aku ko kaua meapHikii a*a aohe a kaua oana ana aka ipa ta mau mea. a {>au, o ko kaua he?e waTe a'<u no e hoo o e Uke me kou make^ake. E waiho iki hoi kaua e ka makaniaka helnhelu i ke kama 1.0 ana no ke

kiiokiio W>ko:in\ a me ka mea nona vtia nanea, a e huli aku kaai a nana ' «īku ika hana \K>no ole ake kupua Mi 1 i;'jrirTa Oiai ke kupua MiUturino e haakokoi i ar-.i e ns manm weiaweia o ka inai i;?a t;o ke *ilok«lo iko!ina, hooholo »ho ia oia i kona man.xo e hana oia ī kekahi mea e make ai o ke kupua a kilokiio h i oia o Wikolina a aenei oia i hina a-: H.ute!e ih :» la ua kupua ia i kona aupuni i ke ano aiuahi, a i waenakonu 0 ka \>o hiki aku ia oia i ke aupuni o Mahma Konane i warn?konu o ka o ua po la. O ke aupx.ni o Ki-nane he aupuni makani ia, aohe kino kanaka malaila, o na mea a pau he makani waie "o, a hookahi wale no mea kino kanaka malaila oia 110 ke keikiaiii Mahin.a K'mane. 0 na kiai he mnkani, kona mau kahu.hanai he makani,- na koa kiai he makani, a o na mea a pau !oa he maka ni waie no a koe aku ua keikialii Mahi na Konane ia. 'O keia keiaiii a kaua e kamalio nei oia no ka mea a ka naau o Mmewa i aloha ai, aole oia i ike maka iaia, aka j e like me ka makemake o ua Mahina Konane Ia ia Minewa, pela oia i haawi aku ai 1 ke aloha kamahao i wahi no Minewa e lilo ole aku ai i ka mea e, a iaia waie no hoi- oia wale no ke kumu 1 kauaiako ia ai 0 Minewa a lilo i kaika mahine kuewa maluna o ka honua. Maanei e hoomanao iho ai kaua e ka mea heluhelu i ka poloie: 0 keia aio ha kamahao 0 Minewa, ina paha he mea kmo ka mea nana 1 haawi mai i ke aioha iloko ona, ina paha ua maopopo mua i«<ia na mea a pau, aka o ka hana aka makani he mea kino kanaka ole, a he mea maulo mau i na sekona a pau peia iho ia iho Ia i pilikia ioa ai ua nohea b a kakou a hiki i keia manawa a kaua e ike nei. 1 ke kupua Militarino nae i hiki aku j ai i ke nupuni o Mahina Konane, ua h\';vw.\; koke mai ia oia me na kiai ma ka:;>i a nimu mai !a !akou: 1 Ekekupua Miiiturino heaha keia huakai aumoe au oka hiki ana mai nei. 1 He haakai piiikia, he huakai kaumaha e luuluu ai 0 ka naau 0 ko oukou haku ke l»he aku. Heah* ia m.ia, e lioike nni ano walii a na kiai makani. Pane aku la ua Militurino ia, ina iho ke kilokilo aeahaukae W>kolina a hiki mai, a e ike no auanei oukou a pau i kona maalo ana ae n;a ka lewa. {AoU i pau.)