Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVII, Number 27, 7 July 1888 — Page 2
This text was transcribed by: | Brianna Villiarimo |
This work is dedicated to: | LCC |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Nupepa Kuokoa.
No ka Makahiki $2.00
No Eono Mahina 1.00
KUIKE KA RULA.
Poaono Iulai 7, 1888.
NA MOHO PERESIDENA O AMERIKA.
Ma ka mokua@i Australia o kela pule aku nei, i lohe ia mai ai ka halawai ana o na aha elele o na aoao Damokarata me Repubalika, e koho i ka lakou mau moho no ka wai@o ana aku i ka lahui holookoa no ke koho ia mai, e hoopiha i ka noho Peresidena a me hope Peresidena no ka Repubalika. Ua malama ia ma Sana Lui ka akoaakoa ana o na elele Damokarata, a ua koho ia me ka lokahi nui ma ka o lima ka inoa o Gorova Kalivilana me Thurman, o laua na mo@o no ke kahua heihei o ka holo balota no ka moho Peresidena o Amerika.
Ua malama pu ia mai nei no hoi ka halawai a ka aha elele o ka aoao Repubalika ma Kikako, a he mau manao o ke kanalua kai ulu ae mawaena o na hoa no ke koho ana aku ia Jas, G. Blaine, i moho no lakou. Ua hoole oia mamua aku nei aole e holo balota no ka moho Peresidena, aka ke hoole nei kona mau hoaloha no ka oiaio a me ka paa ole o kona manao ma ia hoole ana, ina e koho loka@i ana ka aha elele iaia, i moho no ka hakoakoa ana i ka lanakila o ka la koho balota.
Ma na mokuaina o ka akau ke ohohia nui ia o ka inoa o Blaine, a ma na okana aina hoi o ka hema ke ohohia nui ia o ka inoa o Kalivilana. O keia mau la e nee nei, ke nee pu nei na ka@iolelo a me na h@alaala manao i ka lahui me ke pi@oih@i nui, a o ke kali ana a hiki mai i ka malama o Novemaba, ka la hoi i ae ia ai e ke kanawai o ka aina e koho ka makaainana a me ke kupa Amerika i M@i nona iho, oia kek@hi o na la pi@oih@i loa ma ka puuwai o ke kanaka, ma kela aupuni makamaka a hoaloha pili kokoke o kakou. N@ keia mau moku@hi aku o keia mahina @e@ e lohe maopopo lea ia mai ai ke k@lana holo balota o Jas. Blaine no ka aoao Repubalika a me kona hoole loa no aole e holo balota kue ia Peresidena Kalivilana.
KA LA EHA O IULAI.
O ka Poakolu nei, Iulai 4, oia ka la @oomanao a me ka piha haaheo loa ilo @ o ka moolelo o ko Amerika noho aupuni kuokoa ana he keneturia makahiki a oi i hala ae nei. Ua malamaia ka la ma Honolulu nei e like no me ke ano mau i na makahiki mua i hala ae nei, pela no ka ulu wehiwehi a me ka laukanaka ma na alanui o ke kulanakauhale i na hora mua o ke kakahiaka. Ua welo ae na hae @ ke ole ma na kia o na mokukaua eha e ku nei iloko o ke awa a he kipu aloha i ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi e ka mokukaua lawe hae Amerika Vanadalia a me ka @tari o Kakaako.
He heihei waapa maloko o ke awa i ka h@ra @ kakahiaka, a he mau lealea kinipopo a me kukini mawaho o Pawaa i ka auwina la. Ua malama pu ia ma @a kahua ka haiolelo a Hon. Tausani e pili ana no ka la, a ua nui ka ma@aloia no kona mikioi a me ka eleu o kana kama@oana. Ma ke ahiahi he anaina hulahula ma ka hale paikau o ka Honolulu R@fela; a ua nui no na poe i akoakoa ae. @ na lakou i hoike ae na k@na wawae o ka palamimo a me ka palane@e a ua hoomau ia aku ia mau lealea ana a hiki i na hora aumoe.
Ke Komite Ahaolelo
Panalaau o Molokai
H@AWAI MA KALAUPAPA.
He hapalua h@ra ka hoomaha ana o na Komite ma Kalaupapa, mai ka huakai mai Kalawao mai, ia wa i piha mai ai kahi halawai i na poe mai lepe@ ia wa i wehe ia ai na hana me ka ha@olelo mua a ka Lunahoomalu o ke Komite Hon. Paehaole, oia kana i pane aku ai me keia mau olelo: “E na makamaka a me na hoaloha, - aloha oukou:
“E ae mai ia’u e hoolauna aku i na Komite o ka A@aolelo, oia o Kini no Hamakua; Helekunihi no Makawao: R@hardson, Daniela, Bele, no Wailuku; Gay no Kauai.
“Ua hele mai nei makou e ike i ko oukou mau pilikia, a ua makemake ke Komite ia oukou a pau, e hoike mai i na hemahema o ko oukou noho ana.”
Ua ku mai o Hanapule ke komite ma ka aoao o na mai, a pane mai la i na huaolelo e ehaeha ai o ka manao, me ka hoakaka pu mai i ka nui o ko lakou pilikia a me ka nele i na kokua mai kupono ole a me ke kauka no ka lapaau ana. Eia kekahi o kana mau olelo e hoowalania ia ai ka manao o ka mea heluhelu:
“E hele oukou e hooikaika i wahie na makou. Oiai, aole i haawi mai ke aupuni ia pono no makou, koe wale iho no. he kuai aku ma ka @6 no ka paila. Ua olelo mai ke Kuhina Kalaiaina, he nui loa ka wahie o Kalawao nei aia iluna o ka pali@. E nana p@ ae oukou e na Komite i kela pali, aia ka laau i ka hapalua like o ka pali, kahi hiki ole i ke kanaka mai ke pinana me kona mau wawae palahe, a o na lima hoi ua muumuu, pehea makou e hiki ai ke paa ai i ke koi a oki aku i ka laau?
“O kahi o ka ai e k@i ai, aia i Waikol@. Iloko o na mahina ino o ka hooilo, ua ha@le mai ka ua, no@ mai ka makani, kahe mai la ka wai, a poi mai ke kai, loaa mai la i ka ma’i, o ke kanaka a me ke @aiai, hina aku la ilalo, upa ia aku la i ka pali, ilaila iho la no a nawaliwali. Nolaila, e hoolako mai oukou i mokuahi no makou.
“He hookahi no hale lole bibi o ke Panalaau nei, aia i Kalawao. I ka manawa ino, ua ku aku mawaho o ka ipuka o kela hale lole bibi, he ewalu haneri kanaka ma’i a opili i ke anu i ka iho makawalu iho o na paka ua no ke kali i kahi io bibi. Nolaila e hooikaika aku oukou i hale bibi okoa no ko Kalaupapa nei.
“O ke kokua mai, oia kekahi mea a makou e noi aku, no ka hookuu pu ia o ke kane me kana wahine e hele pu. Ua nui ka pilikia o na poe mai kokua ole, oiai, ua hoowali no ke kanaka i kana ai me kona mau lima palahe, a ai iho la no i kana ai. He ku i ka wele@ia ke ike iho.
“O ka Peresidena o ka Papa Ola, e hoopau ae iaia, a e hoonoho aku ia Sam Damon ma ia wa@i.”
Mahope iho o keia, ua haiolelo aku o Gay ma o kona apono ana i ka lawe pu ia o na kokua me ka poe mai, oiai, aohe pilikia nui e ae e hoeh@eha ia a@ ka puuwai o ke kanaka, koe wale iho no ke aloha pilipaa o ke kane me ka wahine, a me ka makua i ke keiki”
Mahope iho ona, ua ku mai ka Hon. Kini a hai ak@ la i kona manao:
“Ua hele mai au mamua aku nei a kiei ia lalo nei maluna o kela pali. Ua lohe au i na noi i waiho ia mai nei i ke Komite, a e lawe ana makou a noo@oo i kela mau noi, a oia ke kumu o keia holo ana mai nei.
“O keia ka ninau ano nui loa iwaena o ko kakou hooponopono aupuni ana, oia ka mai lepera, a pela pu hoi ma na aina e a puni ke ao nei, a ua @we kakou no ka weliweli o keia mai no na makahiki lehulehu i hala ae nei. O ka minamina ole i ke dala, oia hookahi ka mea nana e hoomanawanui na n@i a pau, me ka wae a hooholo me ka puuwai lokahi.
“No na hoolilo, he hapawalu mi@iona o na loaa aupuni e hookaawale ia nei no oukou no ka makahiki, ua makaukau au no ke kokua i ka hoomahuahua ana i kela haawina, oiai, aole i like ke koko o ke kanaka me ke dala. He ewalu mahele o ke aupuni no na hoolilo, a ua makemake au e loaa ia oukou i hookahi hapaono, a i elima hapaono hoi no makou.
“No ka Peresidena o ka Papa Ola oia o Emakona, ua kamaaina au iaia. Aole oia he kanaka kupono no keia wahi, aka, aole he mea hiki ia kakou ke wae a loaa kekahi kanaka naauao, ina he umi a iwakalua tausani dala o ka makahiki, aole no e ae ana ia kauka e noho i keia wahi@ Aohe maikai o ka loli mau e like me ka olelo kahiko – O ka pohaku e olokaa mau ia, aole hiki e ulu ka limu. Aole i ka Peresidena ka mana o ka hooko ana, aka, aia pu me ke kokua ana mai a na hoa o ka Papa, a o Sam Damon, oia no kekahi o na lala, a eia pu no hoi o Mr. Waterhouse ke ku nei, oia no kekahi hoa o ka Papa.
O ka halemai ma Kakaako, ua manao au, he mea maikai ka hoihoi ana mai a i keia wa@i wale no e lu ia ai ke dala o ke aupuni. Ua olelo ke Kuhina Kalaiaina, ua oi ae ka nui o ka hana o ka lepera i na manawa a pau o ka la, mamua o na oihana e ae o ke aupuni.
“No na keiki opio, e ola anei lakou? E pakele anei lakou? He makemake au e hookaawale ia na keiki kane e like me na kaikamahine ma Kakaako, aka, aole nae o’u makemake e kaili ia lakou mai ko oukou poli ae, me ko oukou ae pono ole no ia hookaawale ana. Ina e koho oukou i komite no oukou a hoike ae i ka wa kupono, he lana kuu manao, e apo mai no ke aupuni no ka hoopakele ana i keia poe keiki opio. Nolaila, e lawe ana makou i ke kaulike no ke aupuni, a e haawi no makou i ka olelo hooholo me ka mauao i owili pu ia me ke aloha.”
Pau keia ha@olelo, ua ku @ku la ka Hon. Helekunihi a kamaiho mai la me keia mau olelo: “E na hoakanaka, aloha oukou:
He 12 makahiki i hala ae nei, ua hiki mai au me ke Komite o 13 lala a ka Ahaolelo o 1876 i hoouna mai ai. O ka lakou i hana ai, oia no ka hoihoi ana ia Kaeo me 37 poe mai ole. @la ko oukou mau helehelena e hoike mai nei, oia no ko oukou manao hookahi, aka, iloko oia au, ua oi aku ka manaonao o na palap@ o ka mai@ a ua loaa p@ aku ke kino make o ke kanaka he pauku @wi wale no. O na kanaka naauao, he mea hiki ole ia ke lo@, a mai manao oukou, aole i hoao ka Papa e loaa na kauka o ia an@, a o na lala o ka Papa Ola, aole lakou i hiamoe no keia ninau nui o na lepe@a.”
Ua ku mai la ka Hon @ikikini a pane mai @a i keia mau ole@o:
“Ua pau ae nei no ia lakou nei na pane, a he mea makehewa no’u ke kama@io kauwi’i ana aku ma ia ano, ua like pu ia me ke koi ana aku e papaa ia oukou no ka no@o loihi iwaho i ka @a. O na noi i hoike ia mai nei, ua oi aku ka waiwai mamua o na mea i hoike ia mai nei @ka o Kalawao. Aole makou i hele mai nei i poe kauwa na oukou wale no, aka, na ka Ahaolelo pu kekahi, nolaila, aole e hiki ia makou ke haawi koke aku i ka ae ana no keia mau noi.
“O na kaikamahine mai i lawe ia i Kapiolani Home, e lilo aku ana lakou i mau makuahine ma k@ia mua aku, a mai ko lakou p@haka mai e hoopiha ia ai ke koko o kela pepehi kanaka ma keia awa he mau makahiki i hala ae nei.
“Ke olelo mai nei oukou, no ka uuku a me ka lawa ole o ko oukou mau haawina? Aohe no h@i makou i pau@ho no oukou.”
“No na keikikane mai ole, e lawe ana makou i ka noonoo akahele no ka hookaawale ia lakou ma kahi kupono me ka maemae a me ke ao pu ia, i lilo ai ka naauao i kumu alakai no ka lilo aku ma na kulana kiekie a i makuakane. O keia ka’u e noi aku nei i ko oukou ahonui.”
EMEPERA O GEREMANIA.
KONA MAKE ANA MAI NEI.
O keia kii maluna ae, oia no ke kii o ka Emepera Feredarika III. O Geremania i make mai nei, mamuli o ka hoomailo ana a kela mai eha ma kona puu, no kekahi mau makahiki pokole i hala ae nei. Ua olelo ia o kona make ana, ua like ia me kekahi puupuu ikaika loa i pa aku ma na maka o Geremania a me Europa holookoa. He kanaka puuwai waipahe oia ma ke kahua kaua, a he oluolu hoi ana i manaoio ai, he ikaika ko kekahi lahuikanaka malalo o ka mana wahaolelo o ka lehulehu iloko o ka Ahaolelo, a me ka rula ana mai ka nohoalii mai, na kela mau mea elua i hoikeike ae iaia iho, he enemi loa nona ke kaua, ka mea hoi nana e hoonaueue nei ka papaku o Europa me na ulono o ke kaua iloko o keia mau la.
Ma ka la 9 o Maraki i hala, oia ka la i noho ae ai o Feredarika ma ka nohoal@ Emepera o Geremania a Moi o Perusia, mahope iho o ka make ana aku o kona makuakane a oia wale no ho@ ke keiki a ka Emepera Uilama. Ua hanau ia oia ma Potsdam, i ka halealii kahiko a Feredarika ka Nui i kukulu ai mahope iho o ka pau ana o na makahiki kaua ehiku, i ka la 18 o Okatoba, 1831. I kona wa i hanau ai e nohoalii ana no kona kupunakane Feredarika Wiliama ma ke kalaun@ o Perusia. I ka makahiki 1861, ua kau aku kona makuakane ma ka nohoalii a ua noho aku ia ma ke kulana Hooilina Moi no ke Kalaunu a hiki iho nei i keia makahiki.
Iloko o Aperil, 1851, ua holo makaikai aku ke Keiki Alii i Enelani i kela hoikeike i malama ia ma ke kulanakauhale o Ladana, a ilaila oia i hooh@e ai i ke kaikamahine mua loa a Vitoria I ka makahiki 1858, la 25 o Ianuari, ua mare ia iho la laua me ka hanohano nui maloko o ka halealii o St. James, Enelani.
Mahope iho o ka mare ana, ua huli hoi aku laua no Berelina i ka la 8 o Feberuari, a ma na alanui a laua e hoi ala, ua pahola ia mai na hoohiwahiwa o ke kulanakauhale me ka piha hauoli nui. Ua telegarapa koke aku o Feredarika i ka Moiwahine Vitoria o Enelani me keia mau olelo-
“Ua hoopunahele ia ka’u wahine e ka ohana alii o ka papa Moi o Geremania nei.”
I ka wa i noho ae ai o kone makuakane Uilama ma ka nohoali@, ua ala mai kekahi k@ee ikaika iloko o ka hooponopono aupuni ana a o ke koho ia ana o Bisimaka iloko o ia aha, nana i hoomaa@li ia mau kuee a lilo ka lanakila i ka Ma@a Hooko, a mai ia manawa mai i pii ae ai ke kaulana o Bisimaka @ puni ka ho@a nei i keia la.
I ka 1864, ua p@ha ae ke kukala kaua mawaena o Geremania me Denemaka, a o@ kona wa i lawe mua loa ai i ka hanohano o ke alakai ma ke kahua kaua, malalo o na kuhikuhi kaua a Bisimaka. I ka 1870, oia ke kukala kaua me Para@i, ua mahele iho o Kenela Moreke i ka ikaika kaua aina iloko o na mahele ekolu, a o ka mahele o ka hema, ua haawi ia aku ia i ke Keiki Alii.
I ka mahina o Ianuari, 1883, ua malama ia ka laahia o ka Mare Dala me ka hanohano nui ma Berelina.
O ka@a keiki mua loa e ola nei, oia no o Feredarika Wiliama, nona na makahiki opiopio he 29 e nohoal@ nei ia Geremania i keia la. Ua kilokilo mua ia kona mau la o keia mua aku, a@a iloko o k@na puuwai na manao ikaika o ke k@a, a na kona wiwo ole a@anei e hoike ae i kekahi o keia mau la iho, e uhao aku no oia ia Geremania h@lookoa mai ke poo a ka hiu iloko o ke ahi enaena o ke kaua me na aupuni keikikane o Europa.
HOIKE A KA LUNA NUI O KA OIHANA WAI O HONOLULU I KE KUHINA KALAIAINA.
Ua hooholo ka Ahaolelo o 1886 i ka huina o $81,000 no na hana o keia oihana, no na makahiki elua i hoike ia ae la, a ua pakui hou ia aku ia huina e ka Ahaolelo o 1887, mamuli o kekahi haawina hou he $1,450, i hoolawa ia ai na lilo o ia oihana a hiki i Maraki 31, 1888, a o ka loaa ana ia o ka huina nui he 82.450 dala.
NA PAIPU WAI.
Ua nui a mahuahua ka hana i lawelawe ia malalo o na hookele ana a keia oihana, a o kekahi o na hana nui, oia no ka hoomoe ia ana a me ka hookui ia ana o na paipu nui a kaumaha ma ke awawa o Nuuanu, a e hoohui ana hoi i ka holo a ka wai mai na luawai mai a hoea iloko nei o ke kulanakauhale nei. Ua waiho ia aku maloko o ke Keena Kalaiaina, ka hoike papa helu piha no na lilo o ka hoomoe ia ana o keia mau paipu ma ko lakou mau wahi, a me kekahi mau hana e ae i lawelawe ia. Mai ka la 25 mai o Sepatemapa, 1886, ua hoomoe ia he mau paipu hou maloko nei o ke kulanakauhale, a ua hoao ia ko lakou paa a m@ ka pi@pono mamuli o ka hoohanaia, a ua hoomaopopo ia ka maikai a me ka holopono ma na mea pili i ka ikaika, ka lawa pono a me ka maemae maikai o ka wai.
NA PAIPU NO NA PAUAHI.
Iloko o 100 o ke ano paipu hou no na pauahi i hoaoia e Ludlow i loaa mai iloko o 1887, ua kukulu ia he 42 ma ko lakou mau wahi, a ua ike ia ka maikai a me ke kupono no ka hoolawa ana i ka mea i makemake ia. Ua kukulu ia keia mau paipu no na pauahi ma na wahi ano nui o alanui Nuuanu, Kula, Papu, Ema, Maunakea, Alahele Hale Alii, Beretania, P@owaina, Alanai Pauoa a me ke Ala o ka Pawaina. A o na wahi e ae e hoolawa ia aku ana e like me ia ano ma keia mua koke iho.
NA LAUWAI I HANA IA.
@Hookahi luawai ua hana ia ma kahi o ke kumu o ka wai, (Luakaha) a o ka lua @a hana ia ma kahi kokoke i ka luawai mapuna, mauka o Nuuanu e kokoke ana i ka hale hookipa. O keia luwai elua ua manao ia i wahi e malama ia ai ka wai no ka hoolawa hoomahuahua ana i ka manawa e makemake ia ai, no ka hana i ka huila wai o ka oihana kukui uwila o ke kulanakauhale nei. Ua kukulu ia iho nei he elua mau hale hou e ka oihana wai, hookahi he hale no ke kiai Pukiki ma kahi o ke kumu wai, (Luakaha) a o kekahi he hale hoomalu no na ki a me na ana wai ma ka luawai i kai mai o Nuuanu.
KA IKAIKA WAI NO KA OIMANA KUKUI UWILA.
O kekahi o na hana nui i hooko ia o keia manawa e olelo ia nei, oia no ka holopono ana o ka hoohui me ke kumu wai (Nuuanu) a me ka hooholo ia ana he mana kaokoa no ka hoolawa ana i ka ikaika o ka wai no na mekini o ka oihana kukui uwila o ke kulanakauhale nei. O na mea e pili@ ana i keia hana, he pohihihi a he koikoi no hoi, oiai, ina i hewa ka imi a me ka ho oiala ana a ko@u hope oia o Mr. J. C. White, a i ole owau paha, alaila, o ka hopena, oia no ka nui o ka lilo o ke aupuni, a me ka hoololoiahili ia o ka hoohana ia o kekahi mea i ak@ nui ia. He nui na palapala kukai me ka poe hana mekini kuonoono o na kulanakauhale hikina o Amerika, a o na hooma kaukau ana a hiki i ka wa i hoouna ia mai ai ka huila wai a me na lako e ae, malalo wale no ia o na hooponopono ana o ke@a oihana. O ka @opena i loaa mamuli o kela noonoo ike hana, ua koho ia no kekahi huila puka wai palua o @o iniha i kapaia o ka “Lepell Turbine Wheel,” a ua kauoha ia. O na paipu a me na pono e ae no ka hana, ua loaa mai ia mai ka hale hana hao o Risdon, o Kapalakiko, mahope o ka hoomakaukau ia ana o na hoakaka no ke ano, a i apono ia hoi e oe e ka mea mahalo ia. Ua kukulu ia ka huila a me na mea hana ma ko lakou mau wahi, a ua hoao ia me ka holopono a me ka maikai. Aole nae au i manao ua lawa ka ikaika o ke kahua a me ka paa pono no keia mekini e hiki ai ke mau e like me ke ano a me ke kulana paa a ikaika o na mea hana.
KA OIHANA WAI MA KE KAHUA LEPERA, MOLOKAI.
Ua hoolawaia, mamuli o kau kauoha e ka Mea Mahaloia, na kokua, a ua hoopau ia hoi ka pilikia nui i kaukai ia e ko@ iloko o ka manawa loihi i hala hope ae, mawaena o ka poe i aloha ia e noho mai la iloko o na ehaeha ma ke kahua Lepera o Kalawao a me Kalaupapa, Molokai. Ua haoko ia keia hana mamuli o kau kauoha o ka la 21 o Ianuari, 1888, e kauoha mai ana ia’u e holo aku au i ka manawa kupono mua loa, no ka hoomoe ana i mau paipu wai mai Waikolu a hiki i Kalaupapa, no ka hoolawa ana i na kahua lepera me ka wai. Ma ka hooko ana i ke ia, ua haalele iho au ia Honolulu ma ka la 20 o Feberuari, 1888, maluna o ka mokuahi Mokol@i, a ua lawe pu me a@u no Waikolu Molokai, i na limahana makaukau a me na lako hana i lawa kupono no ka hoomaka koke aku i ka hana. Ua hoomaka ka eli ia ana o ka auwai i ka la 27 o Feberuari, a ma ka la 3 o Maraki ua hoomoe mua loa ia ke paipu, a me ka hauoli au e hoike aku nei, ua holomua awiwi ka hana mai ia manawa mai, oiai, ua hoomoe ia ma ko lakou mau wahi, a hiki i ka la 31 o Maraki, he umikumamakahi tausani (11,000) kap@ai paipu i hookui i@. Mamuli o ka hoomau ana aku i keia hana, a oiai e holopono a e pau ana i ka hoomoe ia ka laina paipu (ma waena @ Waikolu a me Kalaupapa, nona ka loihi o 5 ½ mile) maloko mai o ua la he 60 e hiki mai ana; oia ko’u kumu e hoopanee ‘nei i ka hoike piha ana aku no kela me keia mau mea liilii a hiki i ko’u waiho ana aku i hoike pakui ma keia mua iho, e pili ana i keia hana, a oia ka’u e waiho aku ai ia ka Mea Mahaloia, mahope koke iho o ka pau ana o ka’u mau hana no keia mea. O na haawina i hooholo ia no keia hana, penei no ia:
Na ka Ahaolelo o 1886 $15,000
Na ka Ahaolelo o 1887 $6,000
Huina $21,000
O ka holookoa o keia huina ua hooliloia, a mamuli o na mea hiki ole ke pale ia no ka pakui ana mai i ka hana, oia na kaola koo a me na alahaka no na paipu e moe ai i pakele mai na waikahe ae, a ua hoomoe ia no hoi he mau paipu hooloihi no ke kumuwai a me na hookui pakahi, he mau mea h@ i hookomo ole ia iloko o ka papahelu hoike mua, nolaila, e makemake ia ana no ia mau mea a pau ma kahi o $7,500 hou no ka hoolawa ana i na lilo e paa loa ai.
(Aole i pau.)
MA KE KAUOHA.
HOIKE KULA AUPUNI.
E hoike ana na Kula Aupuni o ka apa na o Honolulu, e like me ka hoomaopopo ana malalo iho nei:
NA KULA HAWAII.
Ma ka Poahahi, la 23 o Iulai, ma ka Hale Kula Aupuni ma Kawaiahao, na Kula o Manoa, Kamoiliili, Waikiki-kai a me Kawaiahao.
Ma ka Poalua, la 24 o Iulai, ma ka Luakini o Kaumakapili, na Kula o Moanalua, Kalihiuka, Pauoa, Kaumakapili a me Roma w.
NA KULA ENELANI.
Ma ka Poakolu, la 25 o Iulai, ma ke Kula Kaikamahine o Pohakaina.
Ma ka Poaha, la 26 o Iulai, ma ke Kula o Alanui Papu.
Ma ka Poalima, la 27 o Iulai, ma ke Kula o Kahehuna.
NA KULA MA EWA, WAIANAE A ME KOOLAUPOKO.
NA KULA ENELANI.
Ma Pokai, Waianae, i ka Poaha, la 26 o Iulai.
Ma Waiawa, Ewa, i ka Poalima la 27 o Iulai.
Ma Kaneohe, Koolaupoko, Poaha, la 26 o Iulai.
Ma Waiahole, Koolaupoko, Poalima, la 27 o Iulai.
NA KULA HAWAII.
Ma Kailua, Koolaupoko, i ka Poakolu, la 25 o Iulai.
Ma Hakipuu, Koolaupoko, i ka Poaha, la 29 o Iulai.
E hoomaka ana na hoike i ka @ora 9 kakahiaka o kela la keia la i olelo ia maluna, a e hoomaha ana na Kula mai ka pau ana o na hoike, a hiki i ka Poakahi la 17 o Separema@a ae nei, a ma ia la e hoomaka hou ai ko kula ana.
W. JAS. SMITH, K.P.H.
Keena Hoo@aa@ao.
Iune 28, 1888, 2188.3@
HOOLAHA HOU.
HOOLAHA A KA MEA MALAMA WAIWAI.
MA KE kauoha a Mr. W. C. Parke a me Mr. J. Austin, na Luna Malama Wai wai o ka HUI KALEPA O NAWAIELUA, Waihee, Maui, e kuai kudala ia aku ana ma ke kudaala akea, mamua iho o ka Hale hooko lokolo o Wailuku, Maui, i ka hora 12 awakea
POAHA, IULAI 26, 1888.
O na aina a me na pono a pau o D Kapoi, L. W. P. Kanealii, me Iulia Kahaulelio Kanealii kana wahine mare, oia keia malalo iho:
1. O kela apana aina ma Paleileiha, Waihee, Maui, i hoike ia ma ka Palapala Sila Nui 7654 ia Waiolama, oia keia malalo iho:
Mahele 1. E hoomaka ana ma ke kihi akau a e holo hema 16 ½ h@kina 70 kaulahao ma ke konohiki hema @9 komohana, 5@29 kaulahao ma ke konohiki akau 35 komohana 41 kaulahao ma ke konohiki akau @ hikina 5@46 kaulahao ma ke konohiki a hiki ma ke ki@i mua, @0 100 eka.
Mahele 2. Hoomaka ma ke kihi akau e holo hema 65 ¾ komohana 347 kaulahao ma ke konohiki akau 42@ komohana .20 kaulahao ma ke konohiki hema 65 komohana 192 kaulahao ma ke konohiki hema 25 hikina .62 kaulahao ma ke kahawai akau 70 ½ hikina 524 kaulahao ma Napahoe me Konohiki akau 10 komohana .83 kaulahao me ke konohiki a hiki ma ke kihi mua, 41-100 eka.
2. O kela apana aina @e Ili o Paleileiha, Waihee, i hoike ia ma ka Palapala Sila Nui 5897, L. C. A. 3519 ia Poaloa oia keia malalo iho:
E hoomaka ana ma konohiki komohana Poalima mawaena makai penei:
Hem. 62 kom. 510 kaulahao ma ko Waiakea
“ 64 “ 282 “ “ Konohiki
“ 62 “ 155 “ “ “
“ 18 Hik. 137 “ “ Poalima
Akau 64 ½ “ 131 “ “ Kula
“ 50 “ 3 “ “ ko Poalima
me Kaihumua
“ 63 ¼ “ 571 “ “ ko Kaihumua
“ 61 “ 204 “ “ “
“ 55 “ 220 “ “ “
“ 33 ½ ko. 103 “ “ ko Poalima
Hem. 55 “ 209 “ “ “ Waiakea
Akau. 57 “ 215 “ “ “ “
1.33 Eka.
3. O kela apana aina he Ili o o Paleileiha Waihee, i hoike ia ma ka Palapala Sila Nui 3960 ia Napahoa, oia keia malalo iho:
Hoomaka ma ke kihi akau o Kihe e holo akau 38 komohana 51 kaulahao ma ka Luakini hema 57 komohana 363 kaulahao hema 75 komohana 3.78 kaulahao akau 15 komohana 56 hema 72 ¼ komohana 574 kaulahao Kaihumua hema 24 ½ hikina 65 akau 66 ¼ hikina 57 kaulahao Poalima hema 27 ½ hikina 70 hema 64 ½ komohana 69 hema 20 hikina 81 akau 67 ¾ hikina 8.38 Kihe akau 2 ½ komohana 39 Kihe akau 62 ¼ hikina 478 Kihe a hiki ma kahi i hoomaka ai, 1.44 eka.
4. Aina ma Moomuku, Honuaula, Maui, i hoike ia ma ka Palapala Sila Nui 1226 ia ke h@l@h@l@ me Kapoi. E hoomaka ma ke kihi komohana o keia e pili ana i ko Makuahine a e holo
Akau. 53 IIik. 13.30 kh. ma ka Napua Ap. 1
“ 10 ½ “ 3.37 “ “ “ “
“ 50 ½ “ 13.24 “ “ Kihuluhulu
Kuleana
Hem. 37 “ 11.42 “ “ Aupuni
“ 51 Kom 25.15 “ “ “
Akau. 56 “ 11.50 “ “ Makuahine
a hiki i kahi i hoomaka ai, 29.87 eka.
5. O keia mau apana aina elima ma Kaanapali, Maui, L. C. A. 3925 N@ia Nika @, oia keia malalo iho:
Apana 1. Kula uwala ma Kahananui. E hoomaka ana ma ke kihi hema komohana a e holo
Hema 72 ½ hik. 172 kaul. i pili me kahawai
“ 56 ¼ “ 223 “ “ Kaaha
Akau 13 ¼ kom. 202 “ “ kahawai
“ 51 ½ “ 535 “ “ Pali
Hema 5 ¼ hik. 238 “ “ kahawai
“ 40 ½ “ 152 “ “ “
a hiki ma ke kihi mua, 91–100 Eka.
Apana 3. Kula uwala ma Kahana. E hoomaka ana ma ke kihi hema hikina a e holo
Akau 42 ½ hik. 207 kaul. i pili me Konohiki
“ 56 ¾ kom 509 “ “ “
Hema 9 ½ “ 241 “ “ Kuoioi
“ 76 ½ hik. 203 “ “ Konohiki
“ 46 “ 284 “ “ Pali
a hiki ma kahi i hoomaka ai, 1 1-100 Eka.
Apana 4. Kula uwala ma Kahana. Hoomaka ma ke kihi akau komohana a holo
Hema 52 ½ hik. 186 kaul. i pili me ka pali
“ 34 ¼ “ 218 “ “ “
“ 41 “ 153 “ “ “
“ 74 ¾ “ 840 “ “ “
“ 41 ¾ “ 307 “ “ “
“ 86 ¾ “ 602 “ “ “
“ 21 ½ kom. 221 “ “ Kuoioi
Akau 86 ½ “ 659 “ “ Pali
“ 60 ¼ “ 661 “ “ “
“ 66 “ 580 “ “ “
“ 28@ “ 221 “ “ “
“ 56 ¼ “ 182 “ “ “
“ 34 ¾ hik. 220 “ “ Hale
a hiki ma ke kihi m@a 4.68 Eka.
Apana 5. Pahale ma Kahana. Hoomaka ma ke kihi komohana akau, a e holo
Hemo 10 “ 158 kaul. i pili me Konohiki
“ 80 hik. 158 “ “ “
Akau 10 “ 158 “ “ “
“ 80 kom. 158 “ “ “
a hiki ma kahi i hoomaka ai, 1 ¼ Eka.
Apana 6. Kula uwala ma Mailepoi. E hoomaka ana ma ke kihi hema hikina a holo
Akau 21 hik. .75 kaul. i pili me Konohiki
“ 33 kom. 3.20 “ “ Pali
“ 68 ½ “ .55 “ “ “
“ 17 ½ “ 2.10 “ “ “
“ 84 “ 2.71 “ “ “
Hema 22 ¾ “ 2.08 “ “ Konohiki
Akau 83 ½ hik. 3.02 “ “ Pali
Hema 17 ¼ “ 210 “ “ “
“ 45 ¼ “ 338 “ “ “
a hiki ma kahi i hoomaka ai, 1 44–100 Eka.
O kela mau apana aina a pau mai ka helu 1 a 5. ua kuai ia ma o kekahi moraki i hana ia mawaena o D. Kapoi, L.W. P. Kanealii a me Julia Kahaulelio Kanealii kana wahine ma @e, i ka hui Hawaiian Com & S Co., Jan. 24, 1887, no $800 iloko o 3 makahiki.
6. O kela apana aina ma Paleileiha, Waihee, Maui, L. C. A. 2655 ia Polulu, oia keia malalo nei.
Ili o Pahihi. E hoomaka ana ma ke kihi komohana hema o ka pahu e pili ana me ka papohaku
Akau 60 ½ hik. 187 kaul. ma ko Kapu
Hema 29 ½ “ 53 “ “ “
Akau 62 ¾ “ 61 “ “ “
“ 30 ¾ kom. 47 “ “ “
“ 62 ¾ hik. 88 “ “ “
“ 21 ½ kom. 44 “ “ “
“ 70 ¾ hik. 132 “ “ “
“ 66 ¼ “ 59 “ “ Poalima
Hema 8 ¼ “ 64 “ “ Wahalele
Akau 61 “ 322 “ “ “
Hema 47 ½ “ 67 “ “ Poalima
“ 50 ½ kom. 111 “ “ “
“ 20 hik. 93 “ “ Kaawa
“ 50 ½ kom. 315 “ “ Naaho
“ 57 ½ “ 396 “ “ “
Akau 31 ½ “ 306 “ “ Papohaku
a hiki ma kahi i hoomaka ai, 1.72 Eka.
7. Aina ma Nau, Honuaula, Maui, Palapala Sila Nui 1424 ia kapoi, oia keia malalo iho:
Apana 1. Hoomaka ma ke kihi komohana hema o keia ke kihi hoi o ko Punika ae holo ana
Hema 60 ½ hik. 588 kaul. ma ko Punika
Akau 51 ½ “ 868 “ “ Kanahena
“ 44 ½ kom. 73.04 “ “ Keanini
Hema 50@ “ 10.60 “ “ Kupaa
“ 48 hik. 7.29 “ “ Kaina
a hiki i kahi i hoomaka ai, 32 1–10 Eka.
8. Aina ma Kauahena, Honuaula, Maui, Palapala Sila Nui 2199 ia Kapoi, oia keia ma lalo iho:
Apana 2, Hoomaka ma ke kihi akau o keia kihi komohana o kona kuleana
Hema 27 ½ hik. 397 kaul. ma kona Kuleana
“ 33 ½ “ 905 “ “ Pikanele
“ 63 kom. 1560 “ ko Clinkers
Akau 44 “ 732 “ “ Papohaku
“ 42 hik. 760 “ ke Ahupuaa o Nau
a hiki i kahi mua, 16 35-100 Eka.
Apana 3. Hoomaka ma ka papohaku nui i ke kihi o ka pa ma ke alanui a e holo ana
HOOLAHA HOU
Akau 50 ½ kom. 505 @
Hema 26 ¼ “ 2@0 “
“ 30 ¼ hik. 630 “
Akau 34 “ 450 “
a hiki i kahi i hoomaka ai, 2@ @
9. O L.W. P. Kanea@ @ hapakolu kona i mahele@ Holualoa N. Kona, Hawaii @ 4576 L. C. A. 7781 no Ka@ @ lalo iho:
Apana 1. E hoomaka n@ @ hana a e holo
Akau 55@30 hik. 7.80 @ ma@
Hem. 12 “ 3.10 “
“ 27 “ 1.80 “
Akau 5 kom. 1.48 “
“ 31@30 “ 2.@7 “
@
Apana 2. Pa. E hoomaka ma @ akau a e holo
Hema 19 hikina 111 K@
Akau 67.30 “ 120 “ @
“ 19 “ @0 “
“ 67.@0 “ 83 “
Hok@ @
Aka o kela mau apana o k@ Nui 4576 aia malalo o ka m@ W. R. Castle e L. W. P. K@ no $150.
Na hale e ku ana maluna a@ pau e pili ana.
Kuike ke Dala. A o na @ lapala ma ka aoao no ia o ka @.
No na mea i koe, e ninau ia @ hope, a i ole i ka mea nona k@ iho:
E kuai pakahi ia ana no na@
THOS. W. EVE@ Lu@
Wailuku, June 1888. 2180.@
HOOLAHA LUNA HOO@ PONO WAIWAI.
O na mea nona na inoa mal@ Lunahooponopono Waiwai o @ @ make no Kalaupapa, Molokai, @ ho pono ia maua e Hon. Gee. @ Lunakanawai Kaapuni o Maui, @ Iune, 1888. Nolaila, o ka poe@ ka mea make, e hookaa mai ia J. W@ loa, ma Kawela, Molokai, a @ S. P. Luahine ma Waikapu. M@ poe e paa ana i kekahi waiwai o ka@ i ai@ ai, e hoike mai i ka lakou ma@ le auanei.
J.M. MAUNAL@
MRS. S. B. LUAHIN@
Na Lunahooponopono Waiwai @ hine.
Lahaina, Maui, Iune 15, 1888. 2186-2@
HOOLAHA HOOKO MO@ ME KE KUAI
MAMULI O KEKAHI MA@ i hoike ia maloko o kekahi@ moraki i hanaia mawaena o L@ @ Henry Hali kana kane mare o ka @ a me Raymond Reyes o kaaoao elua @ 20 Iulai, M. H. 1885, i kakau kope ia @ 95 aoao 185 a me 180, a mamuli o ka ana o na kumu aelik@ o kela moraki ke hoolaha ia aku nei e ka mea n@ elua o ua moraki nei, e hooko ana @ kuai, a ma ia hooko ana, e kudala @ i na ap@na aina i hoike ia ma ia mo@ POAKAHI, la 16 o IULAI, 1888, @ kudala o J. F. Morgan, ma Honolu@ hora 12 o ia la.
Hanaia i keia la 20 o Iune, 1888.
RAYMOND RE@ Mea Mo@
Penei na aina e kudala ia ana:
1. Kela apana aina i ike ia ma ka @ la Sila Nui helu 4732 nona ka nui @ kuea, ma Manowai, Molokai.
2. Kela apana aina i ike ia ma k@ la Sila Nui helu 6042, nona ka nui @4@ na kuea ma Ohia Molokai.
2186-3@
ELIMA DALA MAKANA
O ka mea e malama nei i kekahi@ nupepa KUOKOA o ka makahiki 1883 @ paha, e pili ana i ka hoolaha hoohu@ o ka hui Kalepa Hawaii ma K@ Mokupuni o Hawaii, e loaa na@ elima @aia no i helu wale no, ke h@ lei ia mai i ka mea nona ka inoa ma@.
O ka mea puka mua mai nae, a @ pololei ia na dala elima ma ka inoa @ nona ia nupepa, ma ka Bila Kiko@ H@ o Hilo.
Eia na inoa o na lala i hoohui ae @ iho e lawelawe ma ka Oihana Kal@ pela aku, ma Kahali@, ma keia inoa @ lepa Hawaii.”
J. Kalua
Joela
Kaihupau
Kaliula
Keka
Kaawa
Kaiakoi@
Manu
Kaili Maikaaloa.
JOSEPH MAIKAALOA KAUHI@
Manager Clerk, Komisina O@A@
Mokuhooniki, Hilo, Hawaii.
2186.4@
HOOLAHA HOOKO NO KA@ RAKI.
I kulike ai me ka mana no ke kua@ o kekahi moraki i hana ia e Jame@ K@ Honolulu, mokupuni o Oahu ia B@ o Honolulu, i ka kau ia ma ka la @ 1883, a i kope ia ma ke Keena Kak@ ma Honolulu i ka Buke 81, aoao 1@2, 1@ 194, nolaila, ke hoolaha ia aku ne@ ia ana o kela mo@aki no na kumu @ @ ma ka hookaa ole ia o ke kumupaa @ ukupanee, e kuai kudala ia aku ana @ ma ka rumi kudala a J. F. Morgan @ @
POAONO, AUGATE, 18, 188@ i ka hora 12 awakea, i kela apana aina @ iho nei ma Aala, Honolulu, i ho k@ Palapala Kuleana Helu 5657, (na @ ia ia Uluoa, Helu 1087), me na hale @ ku la maluna o ka ai@a.
No na mea i koe, e ninau ia B@ a i ole, ia W. O. Smith, loio o ka m@ rakiia. BISHOP @ @
Honolulu, Mei 25, 1888.
HOOLAHA HOOKO MORA@ ME KE KUAI.
I kulike ai me kekahi mana kuai i @ ia iloko o kekahi moraki i hana ia e K@ w., a me A. K. Palekaluhi, kana ka@e@ o Honolulu, Mokupuni o Oahu, ko @ Pae Aina, ia Allen & Robinson o H@ olelo ia, na mea i moraki ia aku ai, i @ ma ka la 3 o Maraki A. D. 1884. @ @ K@ ma ke keena kope o ke Aupuni ma ka@ 84 aoao 541 a me 472.
Ke hoolaha ia aku nei ua makemake na @ i moraki ia aku ai ka aina e hooko@m@ ki la no ka uhaki ia ana o na kumu, oia @ uku ole ia ana o ke kumupaa a me ka @k@ nee i ka wa e hookaa ia ai, a ma ia h@ i ua moraki la e kuai aku ana ma ke @ ma ka la 30 o IUNE, A. D. 1888, ma ka @ @a 12 awakea, ma ke keena kuai o J. F. Morgan, Luna kudala ma Honolulu, I @a @ pau i hoike ia malalo iho:
ALLEN & ROBINSON
Mea M@
Honolulu, Iune 8, 1888.
O na aina e kuai ia aku ana, aia ke @ la ma Waimea, Mokupuni o Kauai, ko H@ii Pae Aina, a ua hoakaka pono ia pene.
1-O na aina a pau loa i hoakaka@a@ ka palapala kuleana helu 7672 palapala @ nui 4819.
2-O ka aina a pau loa iloko o apana @ palapala kuleana 3353 palapala sila nui @.
3-O ka aina a pau loa iloko o ka palapala kuleana 2982, palapala sila nui 5285.
4-O ka aina a pau loa iloko o ka palapala kuleana 6565 palapala sila nui 5284.
A me elua apana aina ma alanui Kula H@lulu, mokupuni o Oahu, hookah apana @ @ 5-8 eka a o kekahi apana he @ 50-100 eka.
2184-4@