Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVII, Number 28, 14 July 1888 — Page 2
| This text was transcribed by: | Kaipo Lindsey |
| This work is dedicated to: | Kaiana Lindsey |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
No ka Makahiki $2.00
No Eono Mahina 1.00
KUIKE KA HULA
Poaono Iulai 14, 1888.
KA BILA KIAAINA
I ka Poaha nei, i waiho hou ia ae ai imua o ka Hale Ahaolelo, ka Bila Kanawai a ka Loio Kuhina e hoopau loa ana i ka Oihana Kiaaina o ke aupuni, a na na Makai Nui o kela a me keia mokupuni e lawelawe ia oihana, ua hooholo loa ia e ka Hale ma kona heluhelu ekolu ana me ka lanakila nui a me ka loaa hoi o ka elua hapakolu a oi.
Ua waiho ia mai ka bila ma kona alahale no na ae me na hoole malalo o keia mau kumu ekolu: No ka hoopanee loa - 37 hoole kue ia 6 ae; no ka waiho ma ka papa - 28 hoole kue ia 15 ae; no ke koho hope loa no ka hooholo ana i ka bila - 33 ae kue ia 10 hoole. Nolaila, o ka bila oihana Kiaaina, ua holo ia iloko o ka Hale i keia manawa, a e waiho ia aku ana imua o ke Alii ka Moi no kona kakau inoa i ka wa e makaukau ai.
Eia ka inoa o na hoa ma ka ae e hooholo i ka bila, e hoopau loa i ka oihana Kiaaina - Green, Thurston, Austin, Ashford, Robinson, Young, Jaeger, Waterhouse, Foster, Luhiau, Wight, Notley, Wall, Townsend, Kauhi, Hitchcock, Baldwin, Bertelmann, Kalaukoa, Dole, Hustace, Deacon, Helekunihi, Kamai, Kinney, Kauhane, Kamauoha, Paris, Daniels, Horner, Kawainui, Wilcox, Paehaole - 33.
Ma ka aoao koe - Smith, Richardson, Widemann, Makee, Wilcox, C. Brown, F. Brown, Naone, Nawahine, Nakaleka - 10.
KA UKU O NA MAKAI
Malalo o ke poo "Uku o na Makai" i waiho ia ae imua o ka Ahaolelo, ua hoike ia he $25 ka uku o na makai ma na apana kuaaina aku nei o kakou no ka mahina. Ua pane ae o Hon. Kini, ua loaa mai iaia he leta mai Hamakua mai e hai ana, ke uku ia nei na paahana kalaiwa kaa hoki o ko laila mau mahiko he $50 no ka mahina. Ua makemake oia e ike, ua oi aku anei ka hana nui o ka imi ana i kanaka naauao nana e hookele ke kaa hoki mamua o ke kanaka nana e malama ka maluhia a hooko i ka makemake o ke kanawai?
HOOPAU AUHAU PALAPALA AE HOLO.
I ka Poalua nei, ua waiho ae ke alii Hikikoki i kekahi hoolaha imua o ka Ahaolelo, e lawe mai ana oia he mau bila kanawai no ka hoopau loa ana i ka hoopuka ia o na palapala ae holo a me ka auhau o $2, no na poe e komo mai ana a e puka aku ana paha iwaho o keia aupuni. He hana keia o ka mikiala a me ka ae maoli ana aku i ke ao holookoa, he aupuni kuokoa o Hawaii a ua noa i na poe a pau e komo mai e like me kona makemake, me na uku kaulele ole iho maluna o kona kino. Ina e holopono io ana keia mau bila imua o ka Hale, he mea kanalua ole no ka lehulehu ka haawi ana aku i na leo o ka mahalo i ke alii Hikikoki, a e lilo no ia i kiahoomanao mau loa nona ma keia mua aku, ke kanaka nana i hookuu kela mau auhau liilii a ka malihini e uku ai i na manawa a pau e komo mai ai iloko o keia aupuni.
KA HOKU AO.
Ma ka hora 3 o ka auwina la Poaha nei, ua haalele mai ka moku Hoku Ao ma kana huakai lawe malamalama o ke ola, i na Mokupuni ma ka Hema aku nei o kakou. Ma ka hora 2, ua malama ia ke anaina haipule ma kona oneki, me na haiolelo mai na Revs. Timoteo, Hyde, Harris, a me na leo pule a me na himeni, ua hookuu ka halawai.
He lehulehu na poe i akoakoa ae ma ka uwapo, a o Miss Alice Little, kekahi o na kumu e holo ana, ua hele oia a ohuohu launa ole mai i ka lei. He lana ko makou manao, e hahai ia ka huakai hai Euanelio o ke ola, i po maikai no na lahuikanaka e noho nei iloko o ka pouli a me ka malamalama ole.
NA HANA A KA HAKU.
Ua kupanaha na hana a ka Haku ma ke kulanakauhale i na la i kaahope ae nei mawaena o na Iapana. Ua hoohuli ia i ka pono Karistiano ke Kanikela a me kona ohana, a he poe e ae no kekahi e uwe nei no ka hoomaopopo ana i ko lakou ano hewa, me ka hauoli no hoi no ka hoolaa ia ana ma o Iesu Kristo la. E hoike ana lakou i ka manaoio ma ka papaaina a ka Haku i ka auwina la apopo. E hele nui mai e na hoahanau a hauoli pu no ka nui o ka lokomaikai o ka Haku i keia poe malihini.
HOIKE HALEMAI MOIWAHINE
Ua hoike ae ka Puuka o ka Halemai Moiwahine J.H. Pary, ma kana hoike hapalua makahiki, ua hoolilo ia he $16,242.87 ka huina e pau ana i Mei 31, 1888, a pela no hoi na loaa he $7,553 ka huina i koe e uku ia aku ai i ka Puuku. A o na loaa hoi mai ka waihona hooilina a ka Moiwahine Ema no ka halemai, he $5,703, na lilo he $2,180, koena ma ka lima o ka Puuku ma ka la 31 o Mei, 1888, he $3,522.
KE KULANA O GEREMANIA.
Ma ka nana aku i ko Geremania kulana hooponopono aupuni i keia la, malalo o na lawelawe ana a ka aoao i ake nui ai e lilo ka hoomalu ana i ka lahui, a o ka Emepera Wiliama ma ka nohoalii, a o Bisimaka kona kilo aupuni, ke kanaka hoi nona ke kaulana nui a kakou e lohe pinepine nei no kekahi mau makahiki i hala ae, he hookahi no hoike e halialia e mai nei i o la honua i na aupuni o Europa, he au ko ka Emepera hou e hiki ai ke hoohalike ole aku me ka kona mau mua ma ka nohoalii.
O ke keiki alii keia i kilokilo ia ai kona mau la ke kau oia ma ka nohoalii, he au kona o ka hooponopono aupuni e pouli pu ai o Geremania me ka uwahi o ka pauda. Ma ka la 21 o Iune, ua malama ia he anaina ikealii e ka Emepera opio i na Kenela o ka puali kaua holookoa, ua pane aku ua keiki alii la me keia mau olelo--
"I na Kenela a pau o ka puali kaua o ke Aupuni Imeperiela, he lana kuu manao, e hoomau ia no ka maluhia o ka aina mai o a o. Aole no ko ʻ u noho opiopio ana ma ka nohoalii, he kumu ia e pale ia ai o na hilinai piha ana mai a ka puali kaua holookoa maluna iho o ʻ u."
Ma ka haiolelo a Bisimaka imua o na hoa o ka Ahaolelo, ua pane aku oia i keia olelo ma ka hapa o ka Emepera opio, penei:
"O ka mea mua loa a ka Emepera e hana ai ma kana oihana - e malama i ke Kumukanawai o ke Aupuni Imeperiela, a lawe i ke kulana hoopakele i kona mau pono, a oia mau hoopakele ana, e like no ia me ka pomaikai a ke kuikahi i haawi ai no na Okana Aina Hui, no ka hookahi a me lakou no a pau. O na haawina a ka Emepera e hoohana ai no ka hoomau aku i na hilinai a me ka noho like ana me ka kona mau mua ma ka nohoalii i hana ai, me ke kupaa ma na hooponopono i hoohui ia mai ai na Okana Aina Hui, a me na hilinai ana mai a na mana nui o waho - malaila wale no e ana ia ai na hooia o ke ake maluhia a me ko Geremania kulana o ka ikaika."
O ka huakai makaikai i na Emepera o Rukini me Auseturia i keia mahina, he huakai ano nui ia ma ke koho ia aku o ka manao, a o Bisimaka wale no ka mea maopopo, a nana e alakai la ka Emepera opio ma keia ikealii aupuni. Aole he mau hoomakaukau ana a Geremania mamua aku nei, aka, iloko nae o keia mau la, ua haawi ia aku ke kauoha no ka hoomakaukau i na papu kaua pale mawaho o ka lihi laina o kona mau okana aina, a ke hooholomua ia ala ka hana me ka awiwi nui.
O na lono o keia ano, ke pahola ae la ia iloko o Europa, a oia pu ka haawina like e lawelawe ia nei iloko o Farani, a o ka inoa o Kenela Boulana, ke koa kau lio kaulana loa o Farani e ku nei i keia hora, ma kana mau lawelawe kaua ana o ka eleu i na makahiki i hala, na ia mea i palua iho ke ohohia nui ia o kona inoa, a ke lawe hele ia ala ia ma ka welelau o na pahikaua a me na puuwai he mau haneri o na tausani kanaka.
HALA HOU IA MAKUA ALOHA.
I kela pula aku nei i hiki mai ai ka lono o ka lawe ia ana aku e ka make o Mrs. N.P. Alekanedero. Ua make oia ma ka hale o kekahi o kana mau keiki ma Haiku, Maui. He elua paha makahiki i hala ka make ana o kana kane o Rev. N.P. Alekanedero ma Kaleponi. Ianei kahi i noho ai ka wahinekanemake me na keiki mahope mai o ka make ana o ke kane. A i ka la 29 o Iune iho nei hele aku la oia ma kela aoao, mahope iho o ka mai ana no na la elua wale no. He hoaloha oia me kana kane no ka lahui Hawaii mai ka mua mai o ko laua hiki ana mai i keia paeaina. Ma Koloa, Kauai kahi i noho mua ai, a mai laila aku a i Lahainaluna, a mai laila aku i Wailuku. Ma Wailuku kahi i lawelawe ai i ka ha na a hiki i na la hapauea, a waiho aku la i ka hana. Aole nae i haalele i ka hui ana me na kamaaina Hawaii me na hale o lakou, a iloko no hoi o na halawai, e ao ana a e paipai ana, me ka ho olana manao ma na hana maikai a pau.
He wahi ahi kai a mahope o ka halekuai o Alo Pake, ma ke alanui Nuuanu, a ua pio koke no i na lima kokua mamua o ke kani ana o ka pauahi.
Ke Komite Ahaolelo
MA KE
Panalaau o Molokai
HALAWAI MA KALAUPAPA.
Mahope iho o ka haiolelo a Hon. Likikini, ua ku mai la ka Lunahoomalu o ke Komite Hon. Paehaole, a pane aku la i ka panina o na hana me keia mau olelo:
"He mau wahi huaolelo uuku wale no koe aole i hoopuka ia ae nei e ko ʻ u mau hoa, a oia ka ʻ u e hoike aku nei ia oukou.
"Na ʻ u no i noi i ka Hale e kohoia i Komite Wae, a ua hooholo ia, a oia keia a makou i holo mai nei. No na kokua mai, e haawi ana au i ko ʻ u noonoo a pau, e hooikaika e hele pu ka mea mai me ke kokua, e laa ke kane a me kana wahine. O na poe naauao, ua olelo lakou i ka pakele ole o kekahi ohana ke hoohuikau lakou ma ka noho ana, nolaila, ina e noho ana ka wahine a kekahi kanaka mai, he mea maopopo e kanu aku no oia i ka anoano o ka mai iloko o kekahi kihapai hou aku, a oia auanei ka mea e hiki ole ai ia kakou ke kaohi mai i kona weliweli e pahola nei iloko o kakou.
"No ka Peresidena o ka Papa Ola, ua hoike aku nei ko ʻ u hoa o ke Komite, ina e hoohulihuli pinepine ia ka pohaku, aole e ulu ana ka limu. He oiaio, ina he mau kumu kupono ka oukou e hoike ana, ua hiki no e kapae ia ka Peresidena o ka Papa Ola."
Mahope iho o keia, ua haopanee ia ka halawai a huli hoi mai la na Komite no ka mokuahi Likelike, a holo loa mai la no Honolulu nei. Me ka Lunahoomalu a me na hoa o ke Komite ko ke Kuokoa hoomaikai, ma ka ae lokomaikai ana mai ia makou ma keia huakai i ke kahua mai lepera o Kalawao.
KA NANAINA O KE KAHUA MAI LEPERA.
Ma ko makou hiki kino ana a makaikai i ke kahua o ka mai lepera ma Kalaupapa a ma Kalawao, ua kupu ae ka manao hoohuoi iloko o makou, pehea la i loaa ai i kekahi poe ka manao e olelo ai - he ino o Kalawao, he luaku papau, he mea a pela aku. Ma ko makou manao, ua oi aku ka maikai o ka noho lanakila a me ka noho oluolu ana o ke kanaka, mamua o kona holo pee ana i ka nahelehele a me ka noho ana ma kona home ponoi. Ina o ka noho huikau ka mea a kakou i makemake ai e hoohaukae i ko kakou mau ohana ma na home, alaila, he kanaka aloha ole ia i kona aina hanau, kana mau keiki a me ka ohana pu.
He aina maikai o Kalaupapa me Kalawao no ka noho ia e ke kanaka, koe wale iho no paha, he mau inoa kela i lohe pinepine a hookae ia e kekahi poe o ka luakupapau ia e kanu ola ia ai ke kanaka mai lepera, a ua kau mai ka inoa o ka mokupuni o Molokai, he inoa weliweli loa i ka mea mai lepera e hiki ole ai iaia ke lohe kona mau pepeiao, a i pau hoi o kona noonoo. He kuhihewa nui loa kela o ke kanaka e manao ana pela, oiai, ua like a like ke kupu o ka mai iloko ona ke noho ma kona home ponoi a holo paha i ke kuahiwi, mamua o ka noho ana i Kalawao he noho lanakila a me ka oluolu.
Ma ka loaa ana iho nei o ka wai luhi ole o ka piula mai Waikolu mai a hoea i Kalaupapa, he pomaikai nui kela no ka poe mai o ka panalaau ma ka loaa ana o ka wai maikai me ka maemae. O na hale he kohu kulanakauhale maopopo ke ano ke nana aku iluna o ka moku. O ka aina, he nui, a ua kuleana ke kanaka e mahi nona iho, mawaho ae o na kokua manawalea a ke aupuni e hanai nei ia lakou, he pomaikai hou no ia no na ohana o ke kahua mai lepera.
O ka makou poloai i na poe i loohia ma keia mai hookaawale ohana, mai makau no ka hoihoi ia i Kalawao kahi e loaa ai kou noho lanakila ana, no ka mea, ma keia mua aku, oia wale no kahi e lu ia ai o na kokua o ka lehulehu, ma ka hoomahuahua ana i na pono a me na lapaau ana a na kauka akamai a keia au hooponopono aupuni hou e ake nui nei e loaa he ola a palekana kakou - ka ohana - a me ka lahui holookoa no a pau.
Nuhou o na Aina E
Ma ka palapala kauoha hope loa a ka Emepera Feredarika i make, ua hooili ia ke kakela Kalotenebaga a me na halealii ma Belini me Hamebuga no ka Emeperera Vi@oria kana wahine mare.
Ua loaa ae nei ia Peresidena Kanota o Farani, he telegarama mai ke aloalii mai o ka Emepera hou o Geremania, e hoomaikai mai ana iaia no kana mau mau palapala hoalohaloha i kona makuakane i make.
Ua hai aku nei o Bisimaka i na mana o Rusia me Fara, o inka makemake a me na iini nei ana o ka Emeperera Wiliamo, oia no ka noho oluolu a me ka hoaloha ana o Geremania me na mana o waho.
O na manao pili aupuni iloko o Geremania i keia la, oia no na lono kaua e pahola la iloko o ka aina. Ua hoomaka ia ka hana no ka @oala hou ana i na@pu kaua pale mawaho o ka palena o kona mau okana aina, oiai, ua kau e nei ka Moi hou ma ke kulana mana o ka lahuikanaka, a aia pu hoi iloko o Farani na hiohiona like o ka hoomakaukau.
Ua haalele aku o Kauka Makeneki ia Belini no Enelani, mahope koke iho o kona hoole ia ana mai aole e ike i ka Emepera hou. O na makemake ole ia Enelani, oia na lawelawe aupuni hou a bisimaka e hana nei i keia la, a ua nana ia aku keia au o Geremania me ka pihoihoi.
E holo makaikai aku ana ka Emepera Wiliama e ike i ka Emepera o Rukini, ma kona kulanakauhale o Sana Peter@boro i ka la 14 o Iulai nei. E ukali ia ana kana huakai e Bisimaka me ka hahai pu ia o ka moku alii e ewalu moku kaua hao ikaika loa o Geremania. Ua koho ia aku keia huakai, he hua kona a puka mai mahope o ka hui ana o na Emepera elua, a na keia mua aku e hoike mai no ia manawa.
Ua ulono pu ia mai no hoi, o na lawelawe e hoopoino ai i ke ola o ka Emepera, ua lohe ia a puni ke kulanakauhale o Berelina i keia mau la. Ma ke kauoha a Bisimaka, ua hoopuipui ia ka heluna o na koa kiai o ka halealii Potsdam no kona maluhia, a aia lakou ma ke kulana o ka makaala i na minute a pau. O na hiohiona keia o ka mahae a me ke ohohia ole aku o kekahi mau ahahui o kona lahui.
E hookuu ia ana iloko o ke kai ma na kapakai hikina o Amerika i keia malama, he mokukaua hou a ikaika no ka hoopuipui ana i ka heluna o ko Amerika mau aumoku ma ka moana.
Ua hookuu pu ia mai nei he mokuahi o 1000 tona no Nore me Gariki o Kapalakiko, a ua manaoia, e hooholo ia aku ana oia mawaena o Kapalakiko me Honolulu nei.
He hakaka mawaena o na aumoku Farani me na kamaaina o ka mokupuni Raiatea, ma ka hema aku nei o kakou. Ua make kekahi poe a ua lehulehu na poe i hoehaia.
He kanawalu mau hale hana hoohee hao a he hookahi haneri tausani kanaka ma Pittsburg, Amerika, ua paniku ia na hale hana mamuli o ka hoemi ia ana o ko lakou uku mai ka 10 a i ka 20 pa-keneta.
He pauahi nui mai nei ma Suedena, nana i pulumi aku na waiwai i hiki i ke kanaha miliona Korona, a he 12,000 kanaka i hoonele ia me na home ole. Aia ka Moi Oscar ke hele kino la iwaena o kona mau makaainana a haawi i na kokua a me na hooluolu ana no na poe pilikia.
I ka Poakahi nei ka la i li ia ai o kela pepehi kanaka Maxwell ma Sana Lui, a i maalo ae hoi ma ko kakou nei kapakai mai Kikane mai me ka makai kiu he mau makahiki elua paha i hala ae nei.
Ka Hoike a ke Kuhina Kalaiaina.
NA KI MANA WAI HOU.
Iloko o na makahiki elua, he ekolu haneri me iwakaluakumamaha ki (oia hoi na ki o na paipu e hookui ai me na paipu nui o na alanui) ua hana ia no ka poe makemake, a no ia mea, ua loaa ma ke koho ana he hoonui ana aku i na loaa he $12,000 no na makahiki elua. O na buke e ke Keena Oihana Wai ke hoike nei i keia manawa (Maraki 31, 1888) i ka huina o 1,813 pono wai e uku ia ana ma kahi o 1,184 iloko o Maraki 31, 1886; he 629 ka oi.
NA HANA I MANAO IA - NA PAIPU KUMUWAI HOU.
Mai ka manawa i hoomoe ia ai na paipu kumuwai nunui ma na wahi lehulehu o ke kulanakauhale nei, ua nalo a meha na leo ahewa no ka lawa ole i ka wai o na la mamua aku mai ka poe pono wai mai, no ka mea, na mahuahua ka wai po ka hoolawa ana a me ka hoomau ana aku. Aka, he mea no nae e hoomaopopo ia, eia ke ala mai nei na ano oihana hou, ke kukulu ia mai nei na oihana mikiala, ke hoomahuahua ia aku nei ua home a me na hoonani ana a o ka heluna nui o na kauhale o na ano lehulehu e kukulu mau ia mai nei; he mau hoike maopopo keia me ke kanalua ole, ma keia mua koke iho e nui ana a mahuahua na noi pono wai. I kumu e hoolawa ia ai keia mea e manao ia aku nei, ua manao ia e hoomoe i mau paipu kumuwai hou o ke ano nui ae ma na alanui o ke kulanakauhale nei, elike hoi me ka "Hoike Pakui A" e waiho ia aku nei. Ua hoike ia malaila na huina lilo pakahi, a ua hoike pu ia ka huina o na lilo ma kahi i hooiaio ia a e waiho ia aku nei. Ina e loaa ana ke dala ma o ka haawina a ka Ahaolelo, alaila, o keia hana e manaoia nei, e hoomaka koke ia aku ana; a no ke ano nui o keia hana, ua manaoia, he mea pono e nooeoo nui ia me ke ku io ka hoolawa ana mai i keia oihana me na huina kala no ka hooko ana i ka hana iloko o 1888-90.
NA PAIPU HOU NO KA HOOLAWA WAI KINAIAHI.
I mea e hooi ia aku ai na kumu hoopalekana mai na hoopoino ana a ke ahi, ua manao ia e pakui koke aku i mau paipu hoolawa wai kinaiahi hou me na paipu mua i kukulu mua ia ma ko lakou mau wahi, a o kahi i manao nui ia, oia kela mahele i hoopuni ia e ke alanui Nuuanu, Chaplain, Papu, Hotele a me Betela (kahi i hooloihi ia aku) Ma ka hoike a ka Luna nui o ka Oihana Kinaiahi, o keia hana, oia hoi ke kukulu ana i neia mau ano paipu wai kinaiahi ma na wahi kupono no ka hana i manoa ia. Ua hoike ia, ke hoolawa ia, he kumu nui ia e haawi ana i kekahi pomaikai nui i ka lehulehu mamuli o ka hoemi ia ana o na auhau panihakahaka. Ua manao ia e hoomaka aku i keia hana me ka hoohakalia ole.
NA PAIPU O NA LUAWAI ANIANI.
O na luawai aniani o ke kulanakauhale nei - he elima ko lakou nui - aole no i lawa loa ka pomaikai i loaa mai a lokou mai, aka, i na e hookuu ia ana me na paipu oi ae o ka nui mamua o ko keia wa, alaila, e loaa ana ka lawa. O na paipu o keia manawa nana e lawe nei ka wai ma kela a ma keia wahi mai na punawai aniani mai, he uuku loa, aole i hiki aku i ka ekahi hapa umi o ka mea e hiki ai i na punawai ke hoolawa i keia manawa. Ma ka hoomoe ana i mau paipu nunui ae, alaila e loaa ana ka mahuahua o ka wai e hoolawa ai i ka aoao makai o ke kulanakauhale, na moku, ka halemai o Kakaako, kahi hoomalu limahana, na kauhale o Waikiki a me Kapiolani Paka. A mawaho ae o keia e hooi ia aku ana na kumu pale i ka pauahi, no ka hoopakele i na waiwai e pili ana a e kokoke mai ana i na pa kuai papa, na wahi hoahu lanahu a me na ukana e ku nei ma Ainahou a ma na uwapo. Ua manaoia e hoohui i ka wai o keia mau punawai aniani ke loaa ka puu dala no ia mea.
HOOLAHA HOU.
HOIKE KULA AUPUNI.
E hoike ana na Kuia Aupuni o ka apana o Honolulu, e like me ka hoomaopopo ana malalo iho nei:
NA KULA HAWAII.
Ma ka Poakahi, la 23 o Iulai, ma ka Hale Kula Aupuni ma Kawaihao, na Kula o Manoa, Kamoiliili, Waikiki-kai a me Kawaiahao.
Ma ka Poalua, la 24 o Iulai, ma ka Luakini o Kaumakapili, na Kula o Moanalua, Kalihiuka, Pauoa, Kaumakapili a me Roma w.
NA KULA ENELANI.
Ma ka Poakolu, la 25 o Iulai, ma ke Kula Kaikamahine o Pohukaina.
Ma ka Poaha, la 26 o Iulai, ma ke Kula o Alanui Papu.
Ma ka Poalima, la 27 o Iulai, ma ke Kula o Kahehuna.
NA KULA MA EWA, WAIANAE A ME KOOLAUPOKO.
NA KULA ENELANI.
Ma Pokai, Waianae, i ka Poaha, la 26 o Iulai.
Ma Waiawa, Ewa, i ka Poalima, la27 o Iulai.
Ma Kaneohe, Koolaupoko, Poaha, la 26 o Iulai.
Ma Waiahole, Koolaupoko, Poalima, la 27 o Iulai.
NA KULA HAWAII.
Ma Kailua, Koolaupoko, i ka Poakolu, la 25 o Iulai.
Ma Hakipuu, Koolaupoko, i ka Poaha, la 29 o Iulai.
E hoomaka ana na hoike i ka hora 9 kakahiaka o kela la keia la i olelo ai maluna, a e hoonaha ana na Kula mai ka pau ana o na hoike, a hiki i ka Poakahi la 17 o Sepatemaba ae nei, a ma ia la e hoomaka hou ai ke kula ana.
W. JAS. SMITH,
K. P. H.
Keena Hoonaauao.
Iune 28, 1888. 2188-3t
AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O ko Hawaii Pae ʻ Aina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o MARIA KING o Honolulu, Oahu i make. Olelo kauoha e koho ana i la e hooiaio ia ai ka palapala kauoha a no ka hoolaha ana.
No ka mea ma ka la 9 o Iulai, 1888, ua waihona mai imua o ka aha kekahi palapala i olelo ia, oia no ke kauoha hope loa a Maria King i make aku la; a me ka palapala hoopii e noi ana e hooiaioia kela palapala kauoha a e hoopuka ia hoi ka palapala lunahooko ia Alex. J. Cartwright o Honolulu i oleloia, ua waihoia mai e ia.
Nolaila, ua kauohaia o ka POALUA, oia ka la 31 o IULAI, 1888, ma ka hora 10 o kakahiaka, ma ka rumi hookolokolo o ia aha, ma Aliiolani hale, Honolulu, oia ka la me ka hora e hooiaio ia ai ia palapala kauoha, a e hooloheia ai hoi ia noi ana mai, a me na poe a pau i pili, e kue ana ia palapala kauoha, a me ka hoopuka ana i ka palapala luna hooko.
A ua kauoha hou ia, e hoolahaia ia mea no na manawa ekolu iloko o ka HAW. GAZETTE me KUOKOA, he mau nupepa i pai a i hoolaha ia me Honolulu.
Kakauia ma Honolulu, Iulai 9 1888.
Na ka Aha:
HENRY SMITH,
2189-3t Hope Kakauolelo.
JAMES M. MONSARRAT.
(MAUNAKEA)
LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI
HE LUNA HOOIAIO PALAPALA,
E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, a me na palapala pili kanawai e ae ma ka olelo Hawaii. Dala no ka hoaie ma ka moraki ma na waiwai paa.
KEENA HANA: Alanui Kalepa.
HOOLAHA HOU.
AHA HOOKOLOKOLO APANA EHA o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka waiwai o Jeo. Liilii o Lihue, Kauai, i make kauoha ole. Imua o ka Lunakanawai Kaapuni ma ke keena.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala noi a Hana ka wahine kane make a Jeo. Liilii e hoike mai ana, o Jeo. Liilii no Lihue, Kauai, ua make kauoha ole ma Lihue ma ka la 7 o Aperilo, 1888, a e noi ana e haawiia ka palapala hooku lunahooponopono waiwai ia S. Kaiu.
Ua kauohaia o ka POAONO, ka la 4 o AUGUST, 1888, ma ka hora 10 o kakahiaka, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, imua o ua lunakanawai la ma ka hale hookolokolo o keia aha, ma Koloa, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou e ae ole ia ai ua noi la. A o keia olelo kauoha e hoolaha ia ma ka olelo Hawaii i ekolu pale ma ke KUOKOA nupepa ma Honolulu.
Kakauia ma Koloa, Kauai, ko Hawaii Pae Aina, July 5. M. H. 1888.
JACOB HARDY,
Lunakanawai o ka Aha Kaapuni Apana Eha. 2189-3t.
AHA HOOKOLOKOLO APANA EHA o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka waiwai o S. R. Kuapuu, o Waimea, Kauai, i make.
Ma ke Keena, imua o ka Lunakanawai Kaapuni.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana mai o ka Palapala Noi a me ka Papa Hoike o John Kakina Lunahooponopono o ka waiwai o S. R. Kuapuu, no Waimea, i make, e noi ana, e aponoia na hoolilo he $110.84, e hoike ana o na mea i loaa mai iaia he $171.24, a e noi ana e nana a apono ia kela mau mea, a e kauoha ia e mahele i na waiwai e waiho ana ma kona lima i na mea i kuleana malaila, a e hookuu ana iaia a me kona mau hope mai ko lakou noho ana ma ia ano.
Ua kauoha ia, o ka POAONO, ka la 4 o AUGUST, M. H. 1888, ma ka hora 10 kakahiaka, imua o ua Lunakanawai la ma kona keena, ma ka Hale Hookolokolo ma Koloa, oia kahi a me ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua noi la, a me na Papa Hoike i olelo ia, a o ka poe a pau i pili malaila, e hele mai a e hoike i ke kumu. Ina he kumu io ko lakou, e ae ole ia ai o ua noi la, a malaila e hoike mai ai na hoike o na mea i kuleana maloko o ka waiwai i oleloia.
A o keia kauoha, e hoolaha ia ma ka olelo Hawaii i ekolu pule maloko o ka NUPEPA KUOKOA, nupepa ma Honolulu.
Kakau ia ma Koloa, Kauai, ko Hawaii Pae Aina, Iulai 5, M. H. 1888.
JACOB HARDY,
Lunakanawai Kaapuni Apana Eha.
2189-3t.
AHA Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o JULIA POWELL, o Honolulu, Oahu, i make. Olelo kauoha e koho ana i la e hooiaio ia ai ka Palapala Kauoha, a no ka hoolaha ana.
No ka mea, ma ka la 25 o Iune, 1888, ua waiho ia mai imua o ka Aha he palapala hoopii e olelo ana ua make aku o Julia Powell me kona waiho mai he palapala kauoha ua nalowale a i ole ua hana kolohe ia e kekahi mea a mau mea paha i ike ole ia, a e nonoi ana e hooiaio ia kela Palapala Kauoha a e hoopuka ia hoi ka Palapala Luna Hooko ia Wm. A. Powell.
Nolaila, ua kauoha ia, o ka POALUA, oia ka la 17 o IULAI, 1888, ma ka hora 10 o kakahiaka, ma ke Keena Hookolokolo o ia Aha, ma Aliiolani Hale, Honolulu, oia ka la me ka hora e hooiaio ia ai ua Palapala Kauoha la, a e hoolohe ia ai hoi ia noi ana mai, a me na poe a pau i pili, e kue ana ia Palapala Kauoha, a me ka hoopuka ana i ka Palapala Luna Hooko.
A ua kauoha hou ia, e hoolaha ia ia mea no na manawa ekolu, iloko o ka NUPEPA KUOKOA me "Hawaiian Gazette," he mau nupepa i pai a i hoolaha ia ma Honolulu.
Kakau ia ma Honolulu, Iune 25, 1888.
Na ka Aha:
HENRY SMITH,
2187-3 Hope Kakauolelo.
AHA HOOKOLOKOLO KAAPUNI Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ke Keena. Ma ka hana o ka waiwai o MAHI (k.), no Wailuku, Maui, i make kauoha ole.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana mai o ka Palapala Noi a Kalai (w.), kekahi o na hooilina, e hoike ana ua make kauoha ole o Mahi (k.) no Wailuku, Maui, ma Wailuku, Maui, i ka la 16 o Maraki, 1888, a e noi ana e hoopuka ia ka Palapala Hookohu Luna Hooponopono Waiwai iaia.
Ua kauoha ia, o ka POAKAHI, ka la 30 o IULAI, M. H. 1888, ma ka hora 10 kakahiaka, oia ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua noi la imua o ua Lunakanawai la ma kona keena, ma ka Hale Hookolokolo ma Wailuku, a ma ia manawa a ma ia wahi no, e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la.
A o keia kauoha e hoolaha ia ma ka olelo Hawaii, i ekolu pule maloko o ka Nupepa Kuokoa, nupepa ma Honolulu.
Kakau ia ma Wailuku ko Hawaii Pae Aina, Iune 22, M. H. 1888.
GEO. E. RICHARDSON,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua.
2187-3t
HOOLAHA A KA LUNA HOOPONOPONO WAIWAI.
No ka mea ua hoonoho ia ka mea nona ka inoa malalo i Lunahooponopono Waiwai no Kaawa k., o Kuhua. Hilo, Hawaii, i make iho nei.
Nolaila ke kauoha ia nei na poe a pau a ka mea make i aie ai e noho nei, e hoike koke mai iloko o na malama eono mai keia la aku, o hookaa ole ia ma ia hope aku, a ua kauohaia na mea a pau e aie nei i ka mea make e hookaa koke mai.
E. G. HITCHCOCK,
Lunahooponopono waiwai o Kaawa k.
Hilo, Mei 29, 1888. 2184-3t
OLELO HOOLAHA NO KA O LIMA.
E ike auanei na mea a pau, ua makaukau ka Papa Ola e haawi i ka o lima ana me ka uku ole i na mea a pau i o ole ia, a ke kauoha ia aku nei na makua a mea paha e paa ana i ke keiki e like me ia i kuhikuhi ia e na pauku 311 a me 312 o ke Kanawai Kivila, e hele mai ma ka Hale Haawi Laau o ka Papa Ola ma Kapamoo, ma alanui Hotele, ma na hora hana o ke Kauka Aupuni i hai ia malalo iho nei:
(Mai ka hora 8
Hora Hana (a ka hora 10
(kakahiaka.
N. B. EMERSON,
Pelekikena o ka Papa Ola. jn 6-6m
HOOLAHA A KA LUNA HELU O KOOKAUPOKO.
E noho ana ka Luna Helu o keia apana no ka ohi ana i na auhau o keia apana ma na wahi i hoike ia malalo:
Iulai 16, ma Kualoa.
Iulai 18, ma Waikane ma kahi o Kamealoha.
Iulai 20, ma Kaalaea, ma kahi o Akana.
Iulai 23, ma Heeia, ma ka Wiliko pake,
Iulai 25, ma Waimanalo, ma kahi o J. Cummins.
Iulai 27, ma Kailua, ma kahi o Holi.
A mahope aku o ia manawa e noho paa ana ma Kaneohe ma na Poakolu a pau a hiki i ka la 29 o Augate.
WILLIAM HENRY,
Luna Helu o Koolaupoko.
Kaneohe, Iulai 5, 1888. 2188-3t
HOOLAHA HOU
HOOLAHA LUNA HOOPONOPONO WAIWAI
O na mea nona na inoa malalo iho nei @ Lunahooponopono Waiwai o @ E L@a@ make no Kalaupapa, Molokai. @ho pono ia maua e Hon. Gee E. K@ Lunakanawai Kaapuni o Maui, p@ Iune, 1888. No laila, o ka p@ a @ ka mea make, e hookaa mai ia J. M. Maunaloa, ma Kawela, Molokai, a i@ @ S. P. Luahine ma Waikapu, Maui. A ka poe e paa ana i kekahi waiwai @ ka @ i aie ai, e hoike mai i ka lakou @ aole auanei.
J. M. MAUNALOA
MRS. S. B. LUAHINE
Na Lunahooponopono Waiwai @. P @hine.
Lahaina, Maui, Iune 15, 1888.
2186-2t
HOOLAHA HOOKO MORA@ ME KE KUAI
MAMULI O KEKAHI MANA K @ i hoike ia maloko o kekahi @aa @ moraki i hanaia mawaena o Luuk@ Henry Hali kana kane mare o ka @ a me Raymond Reyes o kaaoao el@ 20 Iulai, M. H. 1885, i kakauk@peia @ 95 aoao 185 a me @o, a mamuli o na @ ana o na kumu aelike o kela m@ ke hoolaha ia aku nei e ka mea @ elua o ua moraki nei, e hooko ana @ kuai, a ma ia hooko ana, e k@lala @ i na ap na aina i hoike ia ma ia ma ka POAKAHI, la 16 o IULAI, 1888, @ ku@lala o J. F. Morgan, ma Honolulu @ hora 12 o ia la.
Hanaia i keia la 20 o Iune, 1888.
RAYMOND K@
M@a Me@
Penei na aina e ku@lala ia ana:
1. Kela apana aina i ike ia ma ka @ la Sila Nui helu 4732, nona ka nui @ na kuea, ma Manowai, Molokai.
2. Kela apana aina i ike ia ma ka @ la Sila Nui helu 6042, nona ka nui @ na kuea ma Ohia, Molokai.
2180-3t
ELIMA DALA MAKANA
O ka mea e malama nei i kekahi nupepa KUOKOA o ka makahiki 188@ paha, e pili ana i ka hoolaha hooh@ o ka hui Kalepa Hawaii ma Ka@ Mokupuni o Hawaii, e loaa na @ elima iaia no i helu wale no, ke h@ lei ia mai i ka mea nona ka inoa @.
O ka mea paka mua mai @ pololei ia na dala elima ma ka @ nona ia nupepa , ma ka Bila Kikoo H @ o Hilo.
Eia na inoa o na lala i hoohui ae @ iho e lawelawe ma ka Oihana Kak@ pela aku, ma Kahalu, ma keia inoa @ lepa Hawaii."
J. Kalua
Joela
Kaihupau
Kaliula
Keka
Kaawa
Kaiakoil@
Manu
Kaili Maikaaloa.
JOSEPH MAIKAALOA KAU@
Manager Clerk, Komisina Ola @
Mokuhooniki, Hilo, Hawaii.
2186-4t
HOOLAHA HOOKO NO KA MORAKI.
I kulike ai me ka mana no ke kuai @ o kekahi moraki i hana ia e James K@ Honolulu, mokupuni o Oahu ia Bish@ o Honolulu, i k. kau ia ma ka la 14 @ 1883, a i kope ia ma ke Keena Kak@ ma Honolulu i ka Buke 81, aoao @ 194, nolaila, ke hoolaha ia aku nei @ ia ana o kela moraki no na kumu i @ ma ka hookaa ole ia o ke kumupaa @ ukupanee, e kuai kudala ia aku ana i k@ ma ka rumi kudala a J. F. Morgan@.
POAONO, AUGATE, 18, 1888, i ka hora 12 awakea, i kela apana aina @ iho nei ma Aala, Honolulu, i h@ke@ Palapala Kuleana Helu 5657, (na a@ ia ia Uluoa, Helu 1087), me na ha@ ku la maluna o ka aina.
No na mea i koe, e ninau ia B@ a i ole, ia W. O. Smith, loio o ka mea @ rakiia. BISHOP @
Honolulu, Mei 25, 1888. 21@
AINA WAIWAI NO KE KU@
He pahale nui a me na hale maikai @ kanua e kokoke nei iwaena o ke kula@le, he 145 kapuai ke akea, 105 kap@ alo, a he 208 me 119 ka hohonu @. He eiwa ka nui o na hale, a ua hook@ no ke $75 o ka mahina. O keia pa@a waiho hamama ia aku nei i na mea a p@ kemake ana.
E ninau i ka
HUI OIHANA AGENA HAWAII.
Kihi o Alanui Papu me Kalepa.
2184.
HOOLAHA HOOKO MOKA@ ME KE KUAI.
I kulike ai me ka mana o kekahi @ hanaia e Wong Leong & Co., @a @ & Co. ma ka la 11 o Ianuari, 1884. @ ma ka Buke 87, aoao 329, nolaila, ke@ ia aku nei ka hooko ia ana o ia n@ lo o ka uhaki ia ana o ka aelike, a @ aku ana ma ka rumi kudala o J. @. M@ i ka hora 1@ awakea o ka
POAONO, IULAI 14, 1888
No na mea i koe, e ninau ae ia W@ kela ma kona keena loio.
JONES@
O ka aina e kuai ia aku ana, @ Leong Hop o ka hui mahi raiki @ Koolaupoko, Oahu, he 125 eka k@ na waiwai no ke kanu raiki, a h@ ka wai,
2185-4t
HOOLAHA HOOKO MOK@ ME KE KUAI.
I kulike ai me kekahi mana kuai i h@ ia iloko o kekahi moraki i hana ia e Ka@ w., a me A. K. Palekaluhi, kana kana@ o Honolulu, Mokupuni o Oahu, ko H@ Pae Aina, ia Allen & Robinson o H@p@ olelo ia, na mea i moraki ia aku ai, i hana@ ma ka la 3 o Maraki A. D. 1884, a i @ ma ke keena kope o ke Aupuni ma ka @84 aoao 541 a me 472.
Ke hoolaha ia aku nei ua makemake @ i moraki ia aku ai ka aina e hooko @ m@ ki la no ka uhaki ia ana o na kumu, @ uku ole ia ana o ke kumupaa a me ka uk@ nee i ka wa e hookaa ia ai, a ma ia h@ i ua moraki la e kuai aku ana ma ke k@ ma ka la 30 o IUNE, A. D. 1888, ma ka ra 12 awakea, ma ke keena kuai o @ E @ gan, Luna kudala ma Honolulu, i na @ pau i hoike ia malalo iho:
ALLEN & ROBINSON
Mea Moraki
Honolulu, Iune 8, 1888.
O na aina e kuai ia aku ana, aia ke @ la ma Waimea, Mokupuni o Kauai, ko Hawaii Pae Aina, a ua hoakaka pono ia penei.
1-O na aina a pau loa i hoakaka ia @ ka palapala kuleana helu 7672 palapala @ nui 4819.
2-O na aina a pau loa iloko o apana @ palapala kuleana 3353 palapala sila nui 5@.
3-O ka aina a pau loa iloko o ka palapala kuleana 2982, palapala sila nui 5285.
4-O ka aina a pau loa iloko o ka palapala kuleana 6565 palapala sila nui 5284.
A me elua apana aina ma alanui Kula H@ lu, mokupuni o Oahu, hookahi apana @u 5-8 eka a o kekahi apana he I 50-100 eka.
2184-4t