Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVII, Number 32, 11 August 1888 — Page 2
| This text was transcribed by: | Healani Huch |
| This work is dedicated to: | Lila Akala Mehau Fernandez |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Nupepa Kuokoa.
No ka Makahiki, ----------$2.00
No @@@ Mahina, ---------- 1.00
KUIKE KA RULA
Poaono..........Augate 11, 1888.
KE KANAWAI.
Ma ko kakou pepa o keia la, e ike ia ai keia mau Kanawai elua i kakau inoa ia e ke Alii ka Moi, "He Kana wai e hoakaka ana no ka Hoemi ana i na wa Hoopaahao o na Lawehala ma kekahi mau Hihia," a me ke "Kanawai e pili ana i ka Waiwai a me na Pono o na Wahine i Mareia."
O kekahi keia o na Kanawai ano hou i hoala ia iloko o ko kakou Hale Kaukanawai, a he haawi ana hoi i ka lawehala he hoemi o kekahi mau la o kona hihia hoopaahao ke malama pono ia na rula. Pela pu me ka pono o na wahine i mareia i ke kane, he hoopakele ana i ko lakou mau waiwai ma ke Kanawai.
KE KOHO BALOTA ALII.
He elua Poakolu mai keia pule ae, ma ka la 22 o Augate, e malam ia ai ke koho balota a puni ka mokupuni o Oahu nei, ma kahi o ka noho Alii i hakahaka ma o ka make ana o ka Hon. S. G. Waila. Aole makou ma ke kulana e hooikaika ana i ka moho a kekahi aoao a me kahi, koe wale iho no ko makou kamailio ana ma ke ano laula, a me ka wae pu ae hoi i na kanaka kupono e hoopiha ia ai ka makalua i hakahaka.
Mawaena o na inoa a makou i lohe ai, o Mr. W. C. Waila a me Mr. H. W. Schmidt, ua ae laua i ko laua mau inoa e waiho ia aku imua o ka Aha Elele nui no ke koho ia i keia ahiahi. No laila he elua moho e hakoko nei no ka noho, a ma ke koho balota a na Elele e hoike mai i ke kanaka o laua e lilo ai o ka hanohano i moho holo balota Alii no ka noho i hakahaka o ka mokupuni o Oahu nei.
Ma ke "Alakai" o ka Poaha nei, ua hoopuka ia ae ka inoa o J. L. Kaulukou, Esq., oia ka moho a ka aoao hoohaukae aupuni e onou aku ana no ka noho Alu. Aohe a makou mau kamailio e ae e pili ana i kona kulana keonimana a me kona makaukau kamailio ma ke kanawai, koe wale iho no ko makou mau manao o ke kanalua, ua nele loa anei kakou i na kanaka naauao e ae o ka aina nei, a o keia wale iho la no ka mea hiki i ko kakou ikaika ke auamo? Aole anei i lawa ke kahua o ka hoikeike ana i kona iwikuamoo i ka manawa i hala, a i elua ona alanui e hele ai e pii iluna a e iho ma kekahi aoao?
He minamina ko makou i ka inoa o ke keiki lalawai o Waimanalo Keoni Kamaki, oia kekahi o na kanaka kupono loa e hiki ai ke loaa i ka aina nei, ma kona ano kulana keonimana a me kona mikiala hana, aohe ona elua mawaena o na Hawaii a ke kanaka e hoowahawaha ai i kona inoa, a he mau hoike auanei ia e palua ia ai o ke ohohia nui o ka makemake ma kona alahele o ka hana.
UKU HOOMAU NO KE KIAAINA KEONI KAMAKI
I ka Poakolu nei, ua noho ka Hale a hapai hou i a noonoo ana i ka Bila Haawina, me ka hoomaka ana mai ma ka haawina o ke Kiaaina Keoni Kamaki, i $3,600 no na makahiki elua.
Ua kulike no ko makou manao me ko ka Hon. Nakaleka ma ke kahua o ka hoemi lilo, ina o ka haawina i noi ia a no ka hoomahuahua aku i na oihana, e haawi aku no makou i na kokua ana ma kona aoao. Ua olelo mai oia no ke kapae loa ana i kela haawina, a ina he makemake ko ke Aupuni e malama aku i ke Kiaaina Keoni Kamaki, he mea hiki loa ia ke hoolilo aku iaia i Luna Helu no kekahi o na mokupuni.
Wahi hoi a ka Hon. Paehaole, ua kamailio mai oia no ke kau Ahaolelo Kuikawa o 1887, ua kamailio nui loa ia ka noho loihi ana o ke Kiaaina Kamaki ma ka oihana. Ua waiho mai oia i kekahi noi haawina o ke ano like no Daniela Napela, he kumukula i noho loihi ma ka oihana no 37 makahiki, a ua kue nui ia aku ia noi e na hoa e kokua nei i kela ano noi hookahi no. Aole oia i ike i ke kaulike o ke koho ana i uku hoomau no ke Kiaaina Keoni Kamaki oiai he haole oia, a e hoole hoi i ka haawina no Daniela Napela he kanaka Hawaii oia.
O ka pane a ka Hon. W. O Kamika, ua kulike ko makou manao me kona. Ina o Napela ke kane mare a ka Mea Kiekie ka Hooilina Moi, ina ua haawi koke ia na apono ana e na hoa a pau o ka Hale. He hana ku anei i ka hanohano no kela Hale ka lawe ana i na mea a pau mai ke Kiaaina Kamaki aku, ke kane mare a ko kakou Aliiwahine a Hooilina Moi e ola nei? Aia anei ma ke oki ana i ka haawina e like me keia ke ano, he ake hoemi lilo ia a me ka hahai i ka rula maa mau o ka noonoo akahele a me ke akea? Ua like pu ia me ke kakia ana i kekahi kui maluna o ka pauku hao, pela ka Hale Ahaolelo e hehi ole ai i hookahi anuu malalo iho o ko lakou hanohano. Ina he mea hiki ole i na hoa o ka Hale ke hooholo i keia haawina e like me ka lakou hoohiki ina ua hoohiki io, ua ahona e kolikoli i kekahi mau haawina mahuahua e ae i paa kela hakahaka e noke ia nei i ka nalinali.
Eia ka olelo a kekahi kanaka kaulana no ke pale hanohano--"O ka hanohano hookahi, a o ka hanohano wale no, ke haule ia mai ka inoa aku o ke kanaka no ka manawa mua loa, ua like ia me ke keiki uuku ka ike aku i na waiu o kona makuahine, he hiki ole nae ke lalau aku no ka hoomaalili ana i kona makewai."
He mea ehaeha loa keia i ko makou manao ka poe Lunamakaainana i hookomo i kela poka eleele, oiai, aole o ka Oihana Kiaaina o Oahu ka lakou e nuku nei, aka, o ka inoa o Keoni Kamaki i like pu ka paluku ana aku i na maka o ke Aliiwahine. Ina kakou e nana i ka moolelo o ka Mukuisa o Lone i mare ai i kekahi o na kaikamahine a Vitoria o Enelani, ua hookohu ia aku oia ma ke kulana kiekie loa o ka aina he Kiaaina-Kenerala no ke Panalaau o Kanada, a ke paa nei oia i kela kulana a hiki iloko o keia la. Aole no ka hiki ole ke loaa kekahi kanaka naauao a me ka wiwo ole ma Enelani, aka, he hoike ana i ka makee hanohano a me ke aloha alii ma na Hale Ahaolelo elua ka waiho ana aku i kona inoa i ka Moiwahine no ke apono mai, a ke paa nei kela kanaka i ke kulana Kiaaina-Kenerala no kela aupuni mana nui a ikaika o ka honua nei.
Nolaila, o ke ake hoemi lilo i ka Bila Haawina a kekahi mau hoa o ka Hale, he huhewa loa ia mawaho aku o na rula o ka noonoo akahele ana, a he lalau maopopo hoi me ka nana ole ia o kona kulana ma ka hoohaahaa ana i ka inoa o ke Aliiwahine, ko kakou Makuahine e noho aku ana ma keia mua ma ke kalaunu o Hawaii nei.
Eia na inoa o na hoa na lakou na poka keokeo e ae ana i ka haawina, a me na poe na lakou na poka eleele e hoole loa ana i ka haawina.
Poka keokeo Poka eleele.
Green Waterhouse
Kakina Luhiau
Akepoka Richardson
Robinson Naone
Young Kauhi
Kamika C Brown
Foster F Brown
Wight Kamai
Notley Kini
Wall Kamauoha
Townsend Paris
Hikikoki Nawahine
Balauwina Daniela
Bailey Nakaleka
G N Wilcox Paehaole
Dole Raiki
Hustace
Deacon
Kauhane
Helekunihi
Kawainui
A S Wilcox
KE ALANUI O PUOWAINA.
Ua hooholo ia iho nei e ka Hale ka haawina o $8000, no kekahi alanui e hana ia a hiki iluna o ka puu o Puowaina. Na ke Alii Tausani i olelo mai no ka hoopanee loa i keia haawina, a oia ka makou e olelo ae, he kuhihewa ia ke hoohalikelike ia ka noonoo papau o ke kanaka me na haawina o ka hooholomua i ka aina e like me ko na aina e. Aia iloko o na kulanakauhale nui o Amerika me Enelani, ua malama ia kekahi mau wahi no ka hooluolu a me ka hoohala manawa ana maloko o na Paka a me kekahi mau wahi e ae. Aia no o Kapiolani Paka, aka, ua hiki anei i ka laula o ka ike a kou maka ke kilohi aku i ka nani a me ka molale mai Ewa a Leahi ina iloko o ka pa oe e noho ai? He wahi kupono anei ia no ka holoholo ana me kou ohana maluna o ke kahua heihei lio?
He lana ko makou manao, e like me ka piha makaikai mau ia o Woodward Garden a me kela puu o Telegraph Hill ma Kapalakiko i na la a pau a puni ka makahiki, pela no o Puowaina ke loaa ke alanui maikai e hiki ai iluna o kona piko me ka maa lahi, a malia paha iloko o na makahiki pokole, e liko ana kela puu i wahi hele nui ia e kakou a me na malihini i na wa a pau a puni ka makahiki.
No ke noi o $2000 no ke alanui iluna o ke kuahiwi o Haleakala, oia ka makou e olelo ae, he kulana like ole kona o ka waiwai me Puowaina. He kokoke keia puu i ke kulanakauhale alii kahi e ku nei o ke aupuni, a i kipa nui ia hoi e na malihini ma na mokuahi a pau, mamua o ke kuahiwi o Haleakala e ku la ma ka apana kuaaina, a he kakaikahi na poe hiki ilaila. Aole ia he wahi ake mau ia e pii no ka hooluolu, a aohe no hoi e hiki i ka Bana Puhi Ohe ke puhi iluna olaila ke ole lakou e opili i ke anu o ka hau a me na ino e ae o ka mauna.
Ke kokua nei makou i ka manao o ka Hon. Kauhi, ina he $2000 ka mea i manao ia no ka hana i ke alanui hele kuahiwi o Haleakala i kumu e hiki ai kanaka iluna o kona piko a ike i ka puka ana mai o ka la, alaila, e kue loa ana ka apana o Ewa no keia haawina. Ma keia hope aku, e lohe ana kakou i na hoa aohe o lakou mau kuahiwi kiekie ma ko lakou mau apana, e noi ana no ke kukulu i mau aleo kiekie, i hiki ia lakou ke pu a ike i ka puka ana mai o ka la e niniu ana ma kona alahele iloko o ke aouli.
O na poe i ike i ka waiwai o na wahi hooluolu a me ka makaikai ia e like me ko na aina e, eia iho ko lakou mau inoa me na poka keokeo, me na inoa a na poe i makemake ole ua balaka-bolo ia:
Poka keokeo. Poka eleele.
Green Luhiau
Aukina Wight
Kakina Notley
Akepoka Wall
Robinson Townsend
Young Bailey
Jaeger Kauhi
Castle Kamai
Waterhouse Paris
Baldwin Nawahine
Richardson Halekunihi
Wilcox, G. N. Nakaleka
Dole Paehaole
Hustice Kawainni
Naone
Deacon
Kini
Kauhane
Kamauoha
Daniels
Wilcox, A. S.
HALAWAI NO NA HANA MISIONA.
I ka po o ka la apopo e wehe hou ia ana kekahi halawai paipai no na hana misiona, maloko o ka luakini o Kaumakapili. E kamailio ana o Rev. J. Manamau, Kauka Hyde, a me Rev. S. E. Bihopa.
O ka lua keia o na halawai o keia ano. Ua malamaia ka mua ma Kawaiahao iloko o ka malama o Iulai i hala. E hoomau ia aku ana keia mau halawai i kela me keia malama.
E hele nui ae na mea a pau.
E AHO E HOOPAU KE KOENA NAAUPO.
Ua loaa mai ia makou he leta mai kekahi o na mokupuni mai, haokaka ana i na hana naaupo o kekahi luna Ekalesia, a penei na hoakaka ana o ua leta nei.
Eia ka mea kupanaha i keia kanaka, ua hookaawale oia i kekahi mau po o ka pule i mau po e kalokalo ai i na aumakua o ka pouli. A me ke ia oia i hana ai, hoomakaukau ka paina ahiahi, alaila mama mua ka awa a pau i loko o ke kanoa. A pau i ka apu alaila kahea elike me keia: Ia oukou, e na aumakua apau mai ka hikina a ke komohana, ka paa iluna ka paa ilalo, ka hookui a ka halawai, ke kauoha aku nei wau ia oukou e kau i na pomaikai oi ae maluna o ka'u hanai.
Ea, pela anei ka pono o na luna ekalesia e hana ai, ke ao mai i ka hana pono a me na hana hewa?"
No ka ninau a keia makamaka maluna ae, no ka pono a na luna ekalesia ke hana pela, he hookahi wale no haina mapopo aohe pono.
O keia koena hoomanamana iwaena o kakou, oia kekahi kina nui e kau nei maluna o ka lahui i keia wa. Ua kapaia ka lahui Hawaii, he lahui i paa i ka malamalama Kristiano.
A he oiaio no, ua mahuahua na hana pono iwaena o ka lahui. Ua komo ka olelo malamalama iloko o ka lahui. Aka nae, ua koe no kekahi mau anoano o na hana hoomanakii o ka wa poeleele, oia no keia mau mea e puka liilii nei ma kekahi mau apana ma ke ano hoomanamana aumakua, pule anaanaa pela aku.
He mea pono i na kahu ekalesia, e nana pono i keia mau hana, a e lawelawe pu ma ke ano e hoomaemae i na kihapai o lakou. Ua lohe ia mai o kahi mau kahu o kakou kai komo pu iloko o keia mau hana.
I na pela he me pono i na hai enanalio o na mokupuni ke kapaia ka hana kupono e pili ana no na kahu o ia ano. Aohe kupono i ke kanaka e lawelawe ana i na hana hoomanamana, a ano hoomanakii e ae paha, ke noho i kahu ekalesia a luna paha, a kumu kula Saati paha. E hoopau loa ia mau hana e pono ai.
Ma ko makou hoomapopo ana ua ulu hou keia mau hana iloko o keia mau makahiki pokole i hala ae nei Ina hoi komo nui mai ia mau mea iloko o na ekalesia a me na kula Sabati, he mea kanalua ole ka hoomapopo ana i ka hopena oa ia mau hana. Aia no i na kahu a me na ahahui keia mea e waiho nei. Ina ulu nui keia mau ano hana he manawa wale no e hiki mai ana a e pio ka malamalama o ka lahui.
E laweia auanei ke kukui mai na ekalesia aku, a e ku wale na ihoiho kukui aohe malamalama. He hopena maikai ole ia no kakou. Aohe mea hiki ke malama i na haku elua.
KA HANA NUI A NA PAKE.
Iloko iho nei o keia mau la he nui ke pioloke mawaena o na hui waiwai o na Pake o ke kulanakauhale nei, no ke Kanawai helu waiwai e papa ana, aole e malama ia ka lakou buke oihana ma ka olelo Pake, aka, ma ka olelo Enelani, a i ole, ma ka olelo Hawaii e malama ia ai.
O kekahi keia o na Kanawai maikai loa ke holopono oia ma kona alahale, no ka mea, he haawi ana aku ia i ka hana i na keiki Hawaii e lilo i mau kakauolelo na lakou, i hiki ai ke malama ia ka lakou mau buke oihana ma ka olelo i ae ia e ke kanawai. Aohe o makou kanalua no ke poho o na ahahui Pake, aka, he hoomahuahua ana aku ia i na oihana o ka aina e like me kekahi mau hale oihana e ae, aia iloko o ka hale hookahi, he mau kakauolelo lehulehu.
Aohe no paha i nele loa na Pake i ka hiki ole ke loaa na kakauolelo e like me ko lakou ano iho, aka, aole no ia he mau kumu e nele ole ai ko lakou haawi aku i ka hana i ka poe o waho na lakou ka nalama ana i ka lakou mau buke oihana. Nolaila, ke haawi aku nei makou me na leo o ka mahalo i na hoa o ka Hale no ka hooholo ana i kekahi Bila Kanawai e houlu ia ai kekahi o na oihana naauao o ka aina.
Leta mai na Aina E
Ua loaa mai keia leta malalo iho, mai kekahi hoaloha mai o makou i holo makaikai aku nei i na aina e, oia ka makou e pahola aku nei i ka ono waianuhea o kana peni no na poe puni mea hou o ke Kuokoa.
Kikako, Iulai 17,1888.
Ua haalele aku au ia Honolulu ma ka mokuahi Australia, i ka hora 12 awakea o ka la 3 o Iulai. Ua hiki au ke hoomaopopo aku la oukou a pau e kuku mai ana ma ka uwapo, a i ka wa a ka moku i hoomaka aku ai no ka holo ana iwaho o ke awa, oia ka wa a ko'u mau waimaka e hookokono mai ana ia'u e uwe. He elua hora mahope iho, ua pau aku la ko'u ike ana ia Kawaihoa i ke oni ae i ke kai, a aia makou iwaena o ka hohonu o ka moana uliuli, me kona mau ale ahiu e uhi pu ana maluna o ka Australia.
Iloko o na la mua elua, ua hoomanao au i ke ano o ka holo ana o keia moana, ua like ou no ia me ke kau ana ma ka mokuahi Kinau ke haalele ia Makena a holo aku ma ke kowa o Alenuihaha no Maoukona, me kekahi makani ikaika e pa ana mai ke kukulu Akau mai, ua like pu no ia me keia wahi a makou e holo nei ka olepe ia o ka moku me ha wahi pauku laau la i o a ianei. He nui na ohua i loaa i ka mai hoopailua no keia mau la mua, a o ke koena aku, ua malie ka moana, a ua lai ka holo ana o ka mokuahi, ua ano like me ka noho oluolu ana ma ka home a hiki wale i ko makou ku ana i Kapalakiko.
Eia ka nui o na mile a makou i holo ai iloko o kela me keia la, mai ka la mua i haalele ai ia Honolulu.
La mua, 24 hora.......272 mile
La elua " .......264 "
La ekolu " .......287 "
La eha " .......273 "
La elima " .......288 "
La eono " .......306 "
La ehiku " .......307 "
Ewalu hora oi, 70 mile, ua holo ia na mile he 2067 mai Honolulu a Kapalakiko, iloko o na la ehiku me ewalu hora.
Ua ku aku makou i ka hora 8 ahiahi Poalua, a ua ike aku au i na mokuahi a me na moku pea e holoholo ana he mau haneri.
O ke kulanakauhale o Kapalakiko, o kekahi ia o na kulanakauhale o keia keneturia i pii hikiwawe kona holomua ma ka waiwai a me ke kalepa moana ma na aina o waho. He mea hiki ole ia'u ke akena wale aku i kona nani a me kona holomua, ke ole ia kanaka e holo mai no Kapalakiko nei a ikemaka nona iho.
O na kanaka o keia aina mai ka poe waiwai a ka poe ilihune, he piha hana ko lakou makemake. He mau hale pohaku nui o 6 me 7 hale ke kiekie, e hana ana lakou me ka awiwi, hele me ka awiwi, holomua me ka awiwi, ai me ka awiwi, kamailio me ka awiwi, nui ke dala me ka awiwi, a poho no hoi me ka awiwi. Ua hai ia mai au, aole loa e ae ia na kanaka kino ikaika e noho wale ma keia aina, o hopu ia a hoopaa ma kahi paa, a i ole, hoouna ia mawaho o ke kulanakauhale ma na hana hooikaika.
O ke kaikuono o Kapalakiko, oia kekahi o na lokowai nui akea au e ike maka nei, a ua hiki au ke olelo ae, ma e hookomo ia na aumoku a pau loa o ke ao holookoa nei, aole e piha keia kaikuono. Ina o ka mokupuni o Hawaii ke hookomo ia iloko o keia kaikuono, e loaa no he mau rumi kaawale no na moku a pau o Honolulu e holoholo ai.
He 27 wale no makahiki o ke kulanakauhale o Kapalakiko i kukulu ia ai a nona hoi na kanaka he 254,000 ka huina. Ua like pu kona nui me 42 mile kuea.
Hookahi a'u mea kahaha loa i ko makou wa i holo ai ma ke kaaahi no kekahi aoao o ka muliwai, oia no ka moku lawe ohua Solano. Ua holo aku ko makou kaa me na mea a pau maluna mai ke alahao aku a kau i ka oneki he 24 kaa, holo aku la a pae ma kekahi aoao, holo aku la no ke kaa ma kona alahao e like me ka mau. Ua hana ia na mea a pau iloko o ka hapa lua hora.
I ko makou wa e holo nei i Sacramento, ua maalo ae makou ma kahi o ka hale aupuni o keia mokuaina. He hale nui keia a me ka nani o kona kulana, a he $2,500,000 na hoolilo no kona kukulu ia ana. O ke akea o ke alo, he 320 kapuai, ke kiekie o na paia he 80 kapuai, a o ka puoa he 220 kapuai ka huini iluna.
I ko makou haalele ana i keia wahi, ua maalo ae makou ma ke kahua o ka hoomana Moremona ma Loko Paakai. Ua ike au i ka halepule e piha ai me 8,000 kanaka, a me ka halepule hou a Bringhma Young i kukulu ai a hiki i kona make ana. Aohe i pau i ka hana ia i keia manawa, aka, e hala ana no paha he mau makahiki loihi koe a hiki i kona paa pono ana.
He 35 makahiki o ke kapili ia ana o keia halepule, a he $6,000,000 i hoolilo ia. Ua hai ia mai au e kekahi keonimana, aohe ikaika loa o ka hoomana Moremona i keia manawa e like me ke au o Brigham Young e ola ana ke ohohia nui ia.
I ko makou haalele ana i keia wahi, ua holo aku makou a komo maloko o na awawa hohonu kuhoho, nona ke kiekie e umalu iho ana maluna o makou he 2,000 kapuai, ua ano like no me na awawa o Wailuku, Liwai, Waipio a me Hanapepe Ke holo nei makou ma kahi o ke 30 me 40 mile i ka hora
Ua hiki aku makou i Colorado Springs i ke ahiahi Poaono, Iulai 14. I kekahi la ae ka la Sabati, ua hele aku au i ka hoolewa o Rev. A. O. Polepe. Ua hoopiha ia au me ke aloha no kana wahine a me na keiki, oiai aole lakou malaila ia wa e ike ai i kona mau helehelena no ka wa hope loa.
I keia ahiahi no, ua haalele au i keia wahi a holo aku la no ke kulanakauhale o Kikako. Ua hoohala au i ko'u manawa o ke ao ma ka nana ana i ka aina, ka waiho mai o na kula laula, a he nani maoli no ka nanaina o keia aina holomua nui wale.
Ua like ko makou kaa e holo nei me na hale noho maoli no. I ka wa e makemake ai e moe i ka po, huki mai no i noho a me ka paku, alaila, ua loaa kahi moe. Ke pelu aku iluna, ua loaa kahi e noho ai e like me mamua.
Ma keia wa a'u e kakau nei, eia makou i Kikako nei i ke kakahiaka Poakolu. Aohe makou e ku loihi ana i keia wahi a holo aku no Nu Ioka, a me ka awiwi au e hoouna aku nei i keia mau wahi hunahuna. Ma ka'u leta elua ia oe e hai aku ai au i ka huakai mai Kikako a Nu Ioka.
A. F. C.
AHA HOOKOLOKOLO APANA EHA o ko Hawaii Pai Aina. Ma ka hooponopono Waiwai. Ma ka Waiwai o Kilouano Kumahakaua, (k.) i make kauoha ole. Imua o ka Lunakanawai Kaapuni, ma ka keena.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka Palapala Noi a Mrs. Lilia Kumahakaua, e hoike mai ana o Kilouana Kumahakaua, (k.) no Waimea, Kauai, ua make kauoha ole ma Waimea, ma ka la 31 o Okotoba, H. M. 1887, a e noi e haawiia ka Palapala Hookohu Luna Hooponopono Waiwai ia D. Kua. (k.)
Ua kauohaia o ka POAONO, ka la 1 o SEPTEMBER, M. H. 1888, i ka hora 10, oia ka manawa i kohoia no ka holohe ana i ua noi la, imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha, ma Kolca, a ma i@ manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou, e ae ole ia ai ua Noi la. A o keia olelo kauoha e hoolahaia ma ka olelo Hawaii, i ekolu pule ma ka Kuokoa, a nupepa ma Honolulu.
Kakauia ma Koloa, Kauai, ko Hawaii Pae Aina, August 1, H. M. 1888.
JACOB HARDY,
Lunakanawai Kaapuni Apana Eha.
2193 3t
HOOLAHA A KA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI.
Ua hookohuia ka mea nona ka inoa malalo iho nei, o Hon. Geo. E. Richardson, Lunakanawai Kaapuni Apuni Elua, ma ka la 30 o Iuli, 1888, i Lunahooponohopo Waiwai no ka waiwai o Mahi, (k.) i make kauoha ole, no Wailuku, Maui.
Nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka lohe i na mea a pau a ka mea i make i aie ai e hoike mai i ka lakou mau bila i hooiaio pono ia iloko o na mahina eono mai keia la aku, a o ka poe a pau i aie i ka mea i make, ke kauoha ia nei lakou e hookaa mai ia'u. A o ka poe e paa ana i kekahi waiwai o ka mea make, e hoihoi koke mai, o hoopii ia ma ke Kanawai. E loaa no au kuu wahi noho ma Papohaku, Wailuku a i ole ia ma ka rumi loio o John W. Kalua. J. B. KANANA,
Lunahooponopono Waiwai o Mahi (k.) make.
Wailuku, July 30, 1888. 2193 2t
HOOLAHA HOU
KUAI HOOLIMALIMA.
Ma ke alo o Alliiolani Hale i ka hora 12 awakea o ka Poaha, Sepatemaba 6, 1888, e kuai ia aku ana ma ke kudala akea ka hoolimalima o kekahi apana aina ma Hamakua, Hawaii, mawaena o Opihilala me Paauilo, nona ka ili he 207 eka.
E hai ia aku no na mea a pau ke ninau ae ma ke Keena Kalaiaina.
Manawa: Hoolimalima o 10 makahiki, mai ka la 18 aku o Novemaba, 1888.
Koho kiekie, $1088 no ka makahiki e uku mua ia ma ka hapaha makahiki.
L. A. THURSTON,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Aug. 1, 1888.
2192-5t
KUAI HOOLIMALIMA.
Ma ke alo o Aliiolani Hale i ka hora 12 awakea, Poaha, Sepatemaba 6, 1888 e kuai ia aku ana ma ke kudala akea ka hoolimalima o kekahi apana aina nona ka loa he 40 kapuai, a he 20 kapuai ke akea, e waiho la ma ka aoao mn Ewa o ka Hale Dute Kahiko, ala nui Moiwahine, Honolulu, a e pili pu ana hoi.
Manawa: Hoolimalima o 10 makahiki,
Koho kiekie, $30 no ka makahiki e uku mua ia.
L. A THURSTON,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Iulai 31, 1888.
2192-5t.
KUAI HOOLIMALIMA.
Ma ke alo o Aliiolani Hale i ka hora 12 o ka Poaha, Sepetemaba 6, 1888, e kuai ia aku ai ma ke kudala akea, ka hoolimalima o kela mau apana aina e waiho la ma Kohala, Hawaii, a i ike ia ma ka inoa o Kokoiki a me Puuepa.
1--Kokoiki, he 330 eka. Uku koho, $100 o ka makahiki, e uku ia i ka hapaha makahiki.
2--Puuepa, he 69 eka. Uku koho, $20 o ka makahiki, e uku mua ia i kela a me keia makahiki.
He 5 makahiki ka manawa hoolimalima o keia mau apana aina.
L. A. THURSTON,
Kuhina Kaaiaina.
Keena Kalaiaina, Augate 2, 1888.
2192-5t
KEENA KALAIAINA.
He Hoolaha i na mea a pau no ka hooko i ka Laikini Ae Mare.
No ka hooponopono hou ana i na Buke Laikini Hooko Ae Mare, ke kauoha ia aku nei na kanaka a pau e paa nei i kela mau laikini maloko o keia Aupuni, e hoouna mai i ka lohe i ke Keena Kalaiaina me keia malalo iho.
1--Ka la i hookohu ia ai.
2--He laikini anei no ke Aupuni holookoa, ka mokupuni a o ka apana paha.
3--Kahi noho o ka mea e paa nei i ka laikini.
L. A. THURSTON,
Kuhina Lalaiaina,
Keena Kalaiaina, Iulai 26, 1888.
2191-3t
HE HOOLAHA
I na Kumukula Hawaii e Ao ana ma ka Olelo Hawaii.
I kulike ai me ka makemake o kekahi o na Kumukula Hawaii e ao ana ma ka olelo Enelani, e wehe ia ana he Kula Ao Kumu o ia ano ma Lahainaluna, Maui, malalo o ke ao ana o Mr. J. A. Moore, ke Kumunui o Lahainaluna.
E hoomaka ana keia Kula Kumu i ka Poakahi, la 6 o Augate ae nei, a e hoomau ia aku ana no eha pule a hiki i ka la 31 o Augate. E ao ia ana malaila na mea a pau e pili ana i ka oihana ao Kumukula. Ke ake nei ka Papa Hoonaauao e hele nui ae na Kumukula Hawaii e ao nei i ka olelo Enelani i ua kula i ka manawa i kauoha ia. Aole uku no ko lakou ao ia ana, a o na lilo no ko lakou hele ana mai, na na Luna Kula Apana ia e pani aku.
ALATAU T. ATKINSON,
Kahu Kula Nui.
Iulai, 17, 1888. 2190-31
AHA HOOKOLOKOLO KAAPUNI Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina Ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o JOHN BAKER no Lahaina, Maui, i make.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana mai o ka Palapala Noi a Kahuku Baker (w.), no Lahaina, Maui, e hoike ana ua make kauoha ole o John Baker, no Lahaina, Maui, ma Lahaina, Maui, i ka la 30 Aperila, 1888, a e noi ana e hoopuka ia ka Palapala Hookohu Lunahooponopono Waiwai ia William O. Smith.
Ua kanoha ia, o ka POAKOLU, ka la 5 o SEPATEMABA, M. H. 1888, ma ka hora 10 kakahiaka, oia ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua noi la imua o ua Lunakanawai la ma kona keena, ma ka Hale Hookolokolo ma Lahaina, a ma ia manawa a ma ia wahi no, e hele mai ai no mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la.
A o keia kauoha e hoolaha ia ma ka olelo Hawaii, i ekolu pule maloko o ka Nupepa Kuokoa, nupapa ma Honolulu.
Kakau ia ma Wailuki ko Hawaii Pae Aina, Augate 2, M. H. 1888.
GEO. E. RICHARSON,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua.
2192-3t
HOOLAHA HOU.
HOOLAHA HOOKO MORAKI.
Ke hoolaha ia aku nei, i mea e kulike a me kekahi mana kuai i hoikeia ma ka Palapala Moraki i hanaia ma ka la 12 o Augate, 1885, mawaena o Haaheo w a me Kaaihui kana kane mare, no Laie, Koolauloa, mokupuni o Oahu, ia James R. Holt, Jr. no Honolulu, Oahu, a i kakau kope ia ma ke keena ka Luna Kakau Kope, ma ka Buke 394 me 395 me 396, a no ka uhai ia ana o na kumu aelike i hoikeia ma ua moraki la, eia @@@ uku ole ia ana o ke kumupaa a me ka ukupa nee, nolaila, e kuai kukala akea ia aku ana mahope iho o ka pau ana o ka manawa i h@@ keia ma ke Kanawai, ma kekahi manawa hoike ia aku ana mahope, na aina, na hale a me na mea a pau i hoike ia ma ua m@@@@ no na kumu i koike mua ia ae la.
O ka aina i hoikeia ma ka moraki oia no kela aina e waiho la ma Laie, a i hoakakau na palena penei:
1 Kela mau apana aina a pau n@@@@@ 17-100 eka a i hoakaka loa ia ma ka pa@@@ la Sila Nui Helu 929, Kuleana Helu @@@@@ Laielohelohe.
2 Kela mau apana aina a pau nona ka @@@ 2 33-100 eka, a i hoakaka loa ia ma ka Palapala Sila Nui Helu 1302, Kuleana Helu @@@ ia Keao, a oia no na aina i hoolilo ia ma. @@ Haaheo i oleloia e Manaia ma ka palapala kuai i hanaia ma ke la i1 o Ianuari, 1885, @@ kope ia ma ka Buke 94, aoao 394 me @@@.
JAS. R. HOLT, @@
mea M@@@
J. M. MONSARRAT,
Loio o ka Mea M@@@@
Honolulu, Aug 4, 1888. 24@@@
HOOLAHA HOOKO MORAKI
Ke hoolaha ia aku nei, i mea e kulikea me kekahi mana kuai i hoike ia ma kekahi Palapala Moraki i hanaia ma ka la 18@@@ 1886. i hana ia e S Napahukapu no Honolulu mokupuni, o Oahu, ia A J Cartwright ma Honolulu i olelo ia, a i kakau kope ia ma @ keena o ka Luna Kakau Kope ma ka Buke 101, aoao 80--2, a no ka uhai ia @@@@ kumu aelike i hoikeia ma ua mo@@@la, hoi no ka uku ole ia o ke kumupaa me @@@@ panee, nolaila, e kuai kudala ia aku ana @@@ hope iho o ka pau ana o ka manawa @@@@ ma ke Kanawai, na aina, na hale, @@@ mea a pau i hoike ia ma ua moraki la.
O ka aina i hoike ia ma ka moraki o@@@ kela e waiho la ma Kapalama, mokupuni @ Oahu, ai hoakaka ia penei:
Kela apana aina a pau nona ka ili@@@ hao kuea(6-10 eka), a oia no ka apana @@@ hoakaka ia ma ka Palapala Sila Nui He 6639, kuleana Helu 1241, apana i, a @@@@ ia ia S Napahukapu i oleloia e D Manak@@ me M Moanauli, na Lunahooponopono @@ waiwai o J Moanauli, ma ka palapala @@@ hanaia ma ka la 7 o Mei, 1886, a i k@@@ ka Buke 101, aoao 78-80.
A. J. CARTWRTIGHT.
Mea Moraki
J. M. MONSARRAT,
Loio o ka Mea Moraki.
Honolulu, Aug 4, 1888. 2192 4t
AHA HOOKOLOKOLO KAAPUNI Apana Elua o ko Hawaii Pae Ana. Ma ka hoopoponopono waiwai. Ma ka ha@@ o ka waiwai o J L Kapakahi, no Lahaina, Maui, i make kauoha ole.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana n@@ o ka palapala noi a Hana Ka, akahi w, wahine mare a ka mea i make, e hoike ana ia make kauoha ole o J L Kapakahi no Lahaina, Maui, ma Kanaula, Lahaina, i ka la 17 Iulai, 1888, a e noi ana e hoopuka ia ka Palapala Hookohu Luna Hooponopono Waiwai iaia.
Ua kauohoaia, o ka Poakolu, ka la 5 o Sept., 1888, ma ka hora 1 p.m, oia ka manawa i @@ hoia no ka hoolohe ana i ua noi la imua o ka Lunakanawai la ma kona keena, ma ka Hale Hookolokolo ma Lahaina, a ma ia manawa @ ma ia wahi no, e hele mai ai na mea a pa@@ pili e hoike mai i ke kumu, ina he kan@ oiaio ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la.
A o keia kauoha, e hoolaha ia ma ka @@@ Hawaii i ekolu pule maloko o ke Kuokoa, @@ nupepa ma Honolulu.
Kakauia ma Wailuku, ko Hawaii Paeaina, Augate 2, 1888.
GEO. E. RICHARDSON,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua.
2192-3t.
AHA KAAPUNI APANA ELUA o ka Hawaii Pae Aina, ma ka Hooponopono Waiwai, mokupuni o Maui.
Ma ka waiwai o Kaimi Meheula w, no Kaanapali, Maui, i make.
No ka mea, ma ka la 26 o Iulai, 1888, ua waiho ia mai imua o ka Aha kekahi palapala i oleloia, oia no ke kauoha hope loa a Kaimi Meheula w i make aku la, a me ka palapala hoopii e noi ana e hooiaio ia kela Palapala Kauoha a e hoopuka ia hoi ka Palapala Luna Hooko no Moses Meheula, i waiho a mai e Moses Meheula.
Nolaila, ua kauoha ia o ka POAHA, ka la 6 o SEPT., 1888, ma ka hora,@@@@@ ma ka rumi hookolokolo o ia Aha, ma Lahaina, Maui, oia ka la me ka hora e hoo@@@ ai ua Palapala Kauoha la, a e hoolohe ia @@ hoi ia noi ana mai, a me na poe a pau i @@@ e kue ana ia Palapala Kauoha, a me ka @@@ puka ana i ka Palapala Luna Hooko.
A ua kauoha hou ia, e hoolaha ia ia @@ no na manawa ekolu, iloko o ka Nupepa Kuokoa, he nupepa i pai a i hoolaha ia ma Honolulu.
Kakauia ma Wailuku, Maui, ko Hawaii Paeaina, Augate 2, 1888.
GEO. E. RICHARDSON,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua.
2192-3t.
AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE @ ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai @ HENRY JACOB HART o Honolulu, Oahu, i make. Olelo kauoha e koho ia i la e hoola io ia ai ka palapala kauoha a no ka hoolala ana.
No ka mea, ma ka la 23 o Iulai, 1888, @a waiho ia mai imua o ka aha kekahi palapala i olelo ia, oia no ke kauoha hope loa a Henry Jacob Hart i make aku la, a me ka palapala hoopii e noi ana e hooiaio ia keia palapala kauoha a e hoopuka ia hoi ka palapala luna hooko ua waiho ia mai e Alexander J. Cartwright a me William C Parke.
Nolaila, ua kauoha ia, o ka POAKOLU, oia ka la 15 o AUGATE, 1888, ma ka hora 10 o kakahiaka, ma ka rumi hookolokolo ia aha, ma Aliiolani Hale, Honolulu oia ka la ma ka hora e hooiaio ia ai ia palapala kauoha, a e hoolohe ia ai hoi ia noi ana mai, a me na poe a pau i pili, e kue ana ia palapala kauoha, a me ka hoopuka ana i ka palapala lunahooko.
A ua kauoha hou ia, e hoolaha ia ia mea no na manawa ekolu iloko o ka "Hawaiian Gazette" me ke Kuokoa, he mau nupepa i pai a i hoolaha ia ma Honolulu.
Kakau ia ma Honolulu, Iulai 23, 1888.
Na ka Aha:
HENRY SMITH,
Hope Kakauolelo.
2191-3t.
OLELO HOOLAHA.
Ke kauoha ia nei, ka mea a mau mea paha, e paa nei ka nota aie dala, i hana ia ma ka la 21 o Aperila, M. H. 1886, e ka Ahahui Mahiko o Honomu a haawi ia ia Kaawa, no na dala he 759.50, a ua kakau ia ka hookaa ana o na dala he 59.50 e Kaawa, e hoike koke mai ia nota i ka mea nona ka inoa malalo iloko o na pule eono mai keia la aku, o hoole ia ka hookaa ana.
E. G. HITCHCOCK,
Lunahooponopono o ka waiwai o Kaawa.
Hilo, Iune 8, 1888. 2187-3t.
HOOLAHA HUI.
Ke hoolaha ia aku nei ma keia, ma ka la 28 o Maraki, 1888, ua hoohui ia o Ernest Hutchison o Honolulu, Oahu, me Jacob Coerper o Holualoa, N. Kona, Hawaii, malalo o ka inoa hui o Hutchison & Coerper, no ke kanu ko ma Holualoa, Hawaii.
E. HUTCHISON,
2190-3t J. COERPER.