Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVII, Number 37, 15 September 1888 — HE KIPE DALA I KEKAHI MAU Hoa o ka Ahaolelo Kolekole na Iwi o Hua i ka La. [ARTICLE]

HE KIPE DALA I KEKAHI MAU Hoa o ka Ahaolelo

Kolekole na Iwi o Hua i ka La.

I ka Puaono o kela pule aku nei, ua hoopuiwa ia ke kulanakauhale alii nei e kekahi lono, ua kipe dala ia na hoa 0 ka Ahaolelo i koho kue ai i ka bila h<>oloU Kumukanawai i haule ai, a o A. Kauhi, Lunamakaainana o Ewa me Waianae, a me G. P. Kamauoha, Lunamakaainana o Kona Hema, o laua na alakai a me na ohumu ino nana i lawelawe i keia mau hana e alako aku 1 kekahi mau hoa o ka Hale e haule ai ka bila kanawai hoololi Kumukanawai. He elima iala o ke Kornite Wae i koho ia no ka imi a me ka noii ana aku i keia kipe, oia na Hons. W. O. Smith, G. H. Dule, A. S. Wilcox, J. Kauhane ameD. H. Hitchcock. Ua hui keia komite ma ka hora 2 auwina la oka Poaono i hala, a eia iho ka lakou hoike imua o ka Hale, a na ka mea heluhelu e hoomaopopo nona iho:

Ka Hoik.e a ke Komite. Hon. W. R. Kakela, Pensidena o ka Hak Ahaolelo. Mahope o ka noii hoomanawanui ana, a me ka hoolohe akahele ana, ua loaa i ke komite keia mau hooia i kokua ia hoi e na olelo ike: 1. Ua hoolawa ia ke dala e kekahi poe Pake no ka hoohana ana aku ma ka hooauhee ana i ka hoololi kumukanawai i manao ia e piii ana i na Pake, a e uku inakana hoi i kekahi mau hoa 0 ka Ahaolelo e koho ma ka aoao e pepehi ai i ua mea la. 2. A mahope hoi o ka hoopanee loa ia ana o ua hoololi la i olelo ia ua uku ia kekahi mau huina o ua dala la i kekahi mau hoa. 3. Aia hoi he ohumu ino mawaena 0 Lunamakaainana A. Kauhi, Lunamakaainana G. P. Kamauoha, a me kahi poe e ae, e hoohana aku i ke dala ma ka paipai ana i na hoa o keia Hale e pe}>ehi i ka hooholo ia o ua hoololi Ia 1 olelo ia. 4. A i kulike ai hoi me ua ohumu mo la i manao ia ua ~ n D Kainauoha i olelo ia ia Lunamakaainana A. P. Kalaukoa e koho kue ika hooholo ana i ua hooloh la i olelo la, a ma o A. P. Kalaukoa i olelo ia e hoao aku i kahi mau hoa e aku o keia Hale e han* aku pela. 5. A o A.-Kauhi i olelo ia, i kulike ai hoi me ua ohumu ino la, ua loaa mai iaia ke dala mai kekahi poe Pake mai no ka haawi a mahelehele ana iwaena o na hoa 0 keia Hale ma ke ano uku makana no ke koho ana 1 haule ai ua hoololi la, a ua haawi he kanalima dala mai ia huina mai i na hoa 0 keia Hale malalo iho, penei. A. P. Kalaukoa, Lunamakaainana no Honolulu; S. C. Luhiau, Alii mai Hawaii mai; O. Nawahine, Lunamakaainana mai Wailuku mai; G. P. Ka-j mauoha, Lunamakaamana mai Konaj Hema mai. 6. Ua lawe aku o A. P. Kalaukoa 1 olelo ia i ke kanalima dala 1 uku īa aku iaia, me ka h;ike ana ae hoi i keia hana ohuinu ino. E hoike aku nae niakou e like la me ka mea e ike ia ma ka hoike i hoopaa ia ua haawi mai o S. C. Luhiau a me O, Nawahine i olelo ia me ka hoike | ana pehea la, i ka wa hea a mai ia wai inai la i loaa ai ke dala i uku ia ai ia laua: aka, aole maopopo loa ka hooia ia ana, mamua ae hoi o ko laua koho aha no ua hoololi la i olelo ia, ua hoike mua ia aku laua a ua maopopo paha no ka makana i hooniakaukau ia no | lakou. I

Manao o ka Hapanui o ke Komitf„ Mamali hoi o na olelo hoike a me na hooia ana i loaa i ke komite e like me ia maluna ae, ke waiho aku nei makou i keia mau manao malalo iho, a makou hoi e wa>ho aku nei ma ke ano olelo hooholo peiiei: 1. E Hwholoia—O ke ano o Lunamakaainana A. Kauhi, a o Lunamakaainana G. P. Kamauoha, noa keia mau mea, ua hookahua ia ua loaa na kumu kupono e kipaku ai la A. Kauhi i olelo ia a me G. P. Kamafcoha ī olelo ia mai keia Hale aku, a e kukala ia hoi ko laua mau noho maloko nei o ka Ahaolelo ua hoohakahaka ia. 2. E Hwheleia —O A. Kauhi i olelo ia, Lunamakaainaoa mai Ewa rae Wai anae mai, ma keia ua kipaku ia mai ka Hale aku, a o kona noho maloko o ka Ahaolelo e kukala ia ua hoohakahaka ia. 3. B Hoohvhia—Q G. P. Kamauohi, Lunamakaainana mai Kona He£vi mai, ma keia ua kipaku ia mai ka |ku, | o kona noho maloko o ka * U ? ia.

4. E Heehēieia—O ke ano o Alii S. C Luhua a roc I.unamakiainana O. Nawahine, ua pono ole loa laua ma ka lawe ana i na huina i oleiu ia o kaoalima dila pakahi, a ua kapono hoi e hoopai ia. Aka, mamuli hoi oko laua ae a hoike maolt ana mai no, a me na kokua hoi a laua i haawi mai ai i\e komiie i ka wa e nieaiele ia ana, o ka hookau ana maluna o laua i ke ao akea o keia Hale, ua la*ra a ua kupono ia hoopaL

| 5. E kahea ia oS. C- | Luhiau imua o keia Hale, a ilaila hoi e ioaa mai ai iaia ke ao ana o keia Hale, ma o lea Peīeiieiena, no ke kumu i olelo ia. j 6. E Hoohoioia—E kahea ia oLu namakaainana O. Nawahin? imua o keia HaJe, a ilaila e loaa mai ai iaia ke ao ana a ka Hale, ma o ka Pertrsidena la, no ke kumu i elelo mua ia. 7. E Hooholoia—E ao a e kauoha ia ka Loio Kuhina e hoopii aku, e like hoi ene kona manao ana ualawa kupono na hooia eko ai, i na poe a pau i komo iioko o keia ohumu ino. Ke waiho haahaa ia aku nei, \V. O. Kamika Lunahoomalu, G. H. DoI.K, A. S. WIKIKOKI. Honolulu, Sept. n, 1888. Hoike a ka Hapa Uuku o ke K.omite. O maua, o na mea nona na inoa malalo iho nei, oiai, ua lokahi no me ka hapanui o ke komite ina kekahi mau |tnea i loaa a i hoike ia e lakou, aole nae i like ko maua manao e pili ana i ke Alii Luhiau a me ka Lunamakaai nana Nawahine, mamuli no la o ko niaua manaoio ana ua loaa mai he $50 la laua pakahi, me ko laua ike a hoomaopopo no i kela nianawa i loaa mai ai ia laua, ua haawi ia mai kela mau dala mai na Pake mai, he uku no ke koho kue ana i ka hoololi Kumukanawai, a ina aole ka hai koke ia ana e Lunamukaainana Kalaukoa, alaila, e hana malu no laua nje ka hoike ole mai ika Hale. Nolaila, ke hoike aku nei maua i ko maua manao 1 ka Hale, e hoopau loa aku no i ke Alii Luhiau a me Lunamakaainana Nawahine mai ko laua noho ana maloko nei, a e«ku kala ia ko laua mau noho ua hakahaka. D. H. Hikikoki, J. Kauhane. Ka Aha Niele. Ua lawe ia na olelo pale e ke Ko mite Wae i apono ia maloko o kekahi olelo hooholo o ka Hale, i ke kakahial/n P , c- r w o, i-~ 1.. i ke ahewa o ke kipe dala i na Lunamakaainana A. Kauhi a me (1. P. Kamauoha. Ua hoohiki ia o J. A. Makuna i Kakauolelo, a mahope iho 0 ka heluhelu ia ana aku o ka palapala ahewa a ka Loio Kuhina e ka Lunahoomalu o ke Komite, ua pane mai 0 Kamauoha i keia mau olelo:

Kamauoha—Ua lohe au i ka olelo hooholo, a o ka'u wale no e hai aku i ka Lunahoomalu a me kekahi mau hoa e ae o ke Komite, aole au i hewa maialo o na kumu 0 keia ahewa ana. Aole loa i loaa iki kekahi mea ia'u niai ka Pake mai, a aole no hoi au i uku ia mai no ko'u hoololi i ka'u koho ana. O ko'u manao, oia mau no ia mai ka wa mua loa i lawelawe ia at kela bila, a 0 ka'u i hana ai, aole ia me ka manao, e loaa mai ana keknhi uku ia no'u ma ke ano he makana. Kauhi—O keia mau mea i hai ia no ko'u laweikekahi kipe dala, aole ia he oiaio. E hoole ana au i ka oiaio ole o ia mau mea a pau e pili ana ia'u. Ua kamailio ae ka Loio Kuhina i !na hoa o ke komite a me na poe !kakau nupepa, he mea pono aole e hoike koke ia i ke akea a hiki 1 ka wa e waiho la ai ka hoike a ke Komite imua o ka Hale. Ma keia wahi e lawe ai makou 1 ka olelo a ra aoao eiua ma na mea ano nui a nie ka io. HOIKE O KAMAUOHA. Loio Kuhina —Ua mekemake au e ninau i na keonimana i kekahi mau ninau. Aia no ia olua ka pane mai i ka haina a me ka ole e like me ko olua makemake. Ia oe e Kamauoha : Ua loaa anei īa oe kekahi dala mai kahi kanaka mai, mamua a mahope mai paha o ka Poakolu i hala o ka hoololi Kumukanawai ? Kamauoha—Aole i loaa ia'u kekahi dala maii kekahi kanaka mai mamua o ka wa koho i kela hōolol' Kumukanawai, aka, ua loaa mai he dala mahope mat o ke koho ana. Loio kuhioa—E wehewehe mai i ke aoo o ka loaa ana ia oe. Kamauoha—Mamua o ka wa koho, aole he dala i loaa mai ia'u, a aole no hoi he mau olelo e loaa mai ana ia'u he da(a. I ka la mehinei. ua loaa mai la ia'u hc $50, a aole 00 he mau kamailio no keaha la keia mau daia i haawi ia mai ia'u. I ka wa i heluhelu ia ai ka oleio hooholo i keii kakahiaka, ua ninau aku au i ke Alii Luhiau, ina ua loaa aku iaia kekahi īsea. Ua pane mai kela ae, he $50 i ke kakahiaka o nehinel O keia ka'u i mua ae nei, aok» au i iawe i kekahi dala*no

ko'u pooo koha Aole o'u manao he kipe keiau e manao ana no ke Koroite pela, aka, he makana. Ua pinepine kou hai in* 1 ko'u uunao ponoi, e kue aoa au i keia htsoloii Kumukanawai. Kamika—Ke hoomanao nei aoei oe i ka mea nana 1 uku aku 1* oe ? Kamauo^a—Ua ioaa mai uu be $50 mai a Kauhi mai. Loio Kuhina —Ihea. Kamauoha —Ua iho au i ka uwapo no ka ike i ko'u makuahine e hok) ana ma ka Malulani, a i ko ? u hoi ana mai, ua haawi ia mai keia d*la. Loio Kuhina —Ma ke aha kou hoi ana mai ? Karr»2uoha —Maluna o ke kaa tne KauhL Ua loaa ia'u ke dala maluna o ke kaa. Loio Kuhina —Ma kahi hea o ke kulanakauhale nei? Kamauoha —Ma alanui Moiwahme, mawaena o Papu me Alakea Loio Kuhina—Heaha na olelo 1 hai ia ? Kamauoha —Eia kau wahi makana. Loio Kuhina—Heaha kau hoomao{X)po no kela ? Kamāuoha —Aole au i hoomaopopo he makana keia no ko'u koho ana, oiai he lehulehu na ninau ano nui i hewholo ia e ka Hale. Loio Kuhina —Heaha ke ano o ua dala ala ? Kamauoha —Dala Depa. Loio Kuhina —Auhea ua dala ala ? Kamauoha—Ua uku ia e au i ka Pake tela lole ma ke alanui Nuuanu. Kuhina —Aole anei i ulu ae he manao hoihoi iloko ou e ninau, no keaha kela mau dala ? Kamauoha —Aole. Loio Kuhina- He hana maa mau anei ia e hiki ole ai ke ulu ae kou manao hoihoi e ninau no keaha ? Kamauohi —Aole au i ninau koke i kela manawa. Ina paha e haawi mai ana ka Loio Kuhina i $50 i a u » a ' a il a e manao no au, malalo no ia o kekahi mau mea i hooholo ia e ka Hale. Loio Kuhina —Ua manao oe no kekahi mea i hooholo ia e ka Hale ? Kamauoha—Ae Loio Kuhina —Alaila, heaha ka ninau nui i hooholo ia e ka Hale no kekahi mau la i hala ae nei, e hiki ai ia oe ke kuhikuhi mai i kekahi mea ' pili i keia makana ? Kamauoha—Oia ke $50 no ka make ana 0 ka bila hoololi Kumukanawai. Loio Kuhina —Ua manao aner oe he makana keia mai a Kauhi snai, a i ole o Kauhi ke ku nei no kekahi poe okoa ? Kamauona —ua manao au, na Kauhi ponoi no keia dala i haawi mai ia'u. Loio Kuhina —Aole anei oe me Kauhi i kamakamailio mamua 0 ke koho ana i ka houloli Kum'ikanawai ? Kamauoha—Ua ninau mai o Kauhi heaha ko'u manao no ka hoololi. Ua hai aku au i ko'u manao, e kue ana au e like me kekahi mau hoa eae o ka Hale, a he mau kamaiiio o ke ano paani i puka ae i kela a me keia manawa, e mahele like ka mea e loaa

mai ana. Loio Kuhina—Aole anei oe i olelo kahi wa, o ka mea e koho kue ana i ka hoololi e loaa iaii he $50 ? Kamauoha—Aole. I.oio Kuhina—Ua ike anei oe i ka halekuai o Alo Pake ma ke alanui Nuuanu ? Kamauoha—Ae. Loio Kuhina—Ca kipa anei oe 1 kela halekuai i ka pule i hala me keka hi o na hoa 0 keia Hale ? Kamauoha—Aole. Loio Kuhina—Ua ike anei oe i ka halekuai o Sing Chong ma alanui Maunakea ? { Kamauoha—Aole. Loio Kuhina—Ua kipa anei oe ilaila me kekahi o na hoa o keia Hale ? Kamauoha—Aole. Loio Kuhina—l ka la hea o keia pule i hele pu ai oe me Kalaukoa i kela hale ? Kamauoha—Aole au i hele pu me Kalaukoa i kekahi hālekuai, aole i keia pule, aole i kela pule aku nei, a aole me kekahi hoa eae o keia Hale. Ua halawai au me Kalaukoa ma ke alanui. LOlO Kuiuna—Ua hele anei oe me Kalaukoa i ka halekuai o Alo ? Kamauoha —Aole. {A«U ipa*.y