Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVII, Number 42, 20 October 1888 — Page 2

Page PDF (1.85 MB)

This text was transcribed by:  Francene H Aarona
This work is dedicated to:  Mahalo for allowing all to kokua with this project.

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Nupepa  Kuokoa.

---

No ka makahiki. . . . . . . . . . . . . . . . . $ 2.00

No Eono Mahina. . . . . . . . . . . . . . . . . 1.00

---KUIKE  KA  KULA.---

 

Poano, Okatoba 20, 1888.

 

            O KA HOIKE hapaha a ke Kuhina Waiwai no na loaa a me na hoolilo o ka Waihona Aupuni, no ka napaha ekolu e pau ana i Sepatemaba 30, 1888, oia keia mau huahelu malalo iho:

            Koena ma ka Waihona,,

              Iune 30                                 $204,203 00

            Na loaa Aupuni                         229,614 54

            Loaa Hale Leta                           70,573 32

            Hooliio no na mahina ekolu      359,852 94

            Koena ma ka Waihona                          144,538 01

---

 

            MA KA Poalua i hala, makahi noho o ka Hon. A. S. Cleghorn ma Waikiki, ua malama ia kapiha ana o na makahiki he umikumamakolu o ke Kamaaliiwahine opio Kaiulani me na ike hoolaulea, ahaaina.  hulahula a me kekahi mau lealea hoonanea e ae.  Ua hiki ae ke Alii ka Moi a me ka ohana alii, na Luna Aupuni na aliimoku o na mokukaua e ka nei iloko o ke awa a me ka heluna nui o ko kakou poe koikoi i hiki aku a pahola i na hoomaikai i ke Aliiwahine opio nona ka la hanau.

           

---

 

            I KA POAKOLU nei, i noho ai ka Papa Hoopii Auhau malalo o ka noho Peresidena ana o Lunakanawai Hoomalu D. Dayton, maloko o ka Hale Hookolokolo Kalakaua Hale.  He eha wale no mau hoopii i waiho ia ae i ka Papa no keia makahiki ; he emi hoi i ike ia no kekahi mau makahiki i hala, a he mau hooiaio ana mai hoi i ka helu pono ia o na waiwai e ka Luna Helu hou a piha uwila o ka eleu, Hon. Kikila Balaunu.  He poe Pake wale no eha na poe i waiho ae i ka lakou mau hoohalahala i ka Papa, oia hoi, ua like ole ko lakou manao ma ka waiwai o ke kalo a me ka poe kanu maia me ko ka Luna Helu.

           

---

 

            O KELA Pake i make mai nei ma Kaneohe, Koolaupoko, i ka Poakolu nei, mamuli o ka hopu ia ana e Hope Makai Waialeale a me Ahaula, kekahi o na makai o ia apana, ua iho aku ka Hope Ilamuku Hapakini a malama ia he aha koronero no ka ninaninau ana i ke kumu i make ai o ka Pake, a ua hoomaopopo ia a hooholoia e na kiure, ua make kela Pake mamuli o ka hili ia ana o kona poo me kekahi oo-kope, ua lawe ia aku no ka halepaahao o Kaneohe, a make aku la oia me ka loaa ole o na lapaau ana.

            Ua hahana ke ala ana mai o na Pake e paio me na makai, aka, ua lawe nae o Waialeale i ke kulana o ke pale i ka pilikia, oiai na omole lehulehu i nou ia mai ia lakou, aole no nae ia he mea no ke kanaka e malama ana i ka maluhia o ka aina e hooi loa aku i kona ikaika hoohana a oi loa aku mamua o ke kupono.  Ua lawe ia mai o Waialeale a me Ahaula i Honolulu nei a hoopaa ia ma Kalakaua Hale, no ke kali i ka manao o ka Loio Kuhina.

            ---

 

            MA KA hoike a ke Kahukula Nui i ka Papa Hoonaauao mahope iho o kona hele makaikai ana aku nei i na halekula ma na mokupuni o kakou, ua hoike ae oia, aia ma ka apana o Kona, ke holomua la na lawelawe ana o keia lala hoonui ike o ka lahuikanaka.  Ua ku ae nei he mau kula olelo Beritania ma Kailua a me Pahoehoe, a ua pii aku ka heluna mahuahua o na haumana ma ka avariga ana mai ke kanaono a i ka haneri i keia manawa, oia no na hoohoihoi ana o ke Kanawai Ao Kula i hooholo ia iho ei e ka Ahaolelo i hala, ma ka hoonui ana i ka haawina e pili ana i ka Papa Hoonaauao.

            Ua haawi ia aku na kauoha no ka hoomaemae pu ana i na halekula a puni ka Pae Aina, a ua pakui ia aku ka halekula o Hookena, a ua loaa he hale nui me ke akea kupono.  He halekula hou ko Makapala, Kohala, a ma ka Mokupuni o Maui, aia ma Kipahulu, Kaupo, Lahaina, Halehaku, Haiku a me Kapaa, Kauai.  Ua ma naoia, e hoolilo ia aku ana ka halekula o Lahainaluna i wahi e hoomaamaa ia ai o na kumukula, mamua o ko lakou lawwelawe ana i ke kulana alakai no kekahi halekula a me ka loaa pu aku hoi o na hooia kupono no kona makaukau.

            Eia iloko o na halekula o kakou nei i keia manawa, he 12,000 keiki hele kula, a oia ka ka Papa Hoonaauao e haawi nei i na hoohana ana a pau ma ka hooholomua i ka naauao iloko o Hawaii nei, a na keia mau makahiki aku e nee nei e hoike mai i ka hua o keia hana noeau a ko kakou Papa Hoonaauao.

            ---

            O NA HOOPONOPONO pili Aupuni ana o Geremania iloko o na la i hala ae nei, eia oia ma ke kulana mokuahana iloko o ka aina a me nahooponopono pili Aupuni kuwaho ma na kahakai hema o Aferika a me ka Pakipika nei.  Ma ka hookahuli aupuni ma Samoa i lohe ia mai nei, ua haule wale ka lakou mau ake ana e kukulu i aupuni maluhia ma ka ikaika o ka lakou mau pukuniahi, a o Tamasese ke Alii nana e rula ia lahuikanaka, ua like ia me ka olelo kahiko--- " ua hiki ia oe ke lawe i ka lio i ka punawai e hoohainu, aka, aole nae oia e inu ana, "  oia ka kakou e lohe nei i keia la, aole i inu ka lahui o Samoa  ka wai a na auinoku kaua Geremania i hookikina mai nei.

            He mea hiki wale no i ka ikaika o kekahi aupuni naauao o Europa ke kipaku ia Ma ʻ ietoa mai ka nohoalii ae a hoonoho aku ia Tamasese ma kona wahi me ka lokahi ole o ka lahui no ia mau hana lima ikaika, aka, ua kali lakou a kukakuka a hooholo me ka puuwai hookahi, a hooauhee aku la i ka Moi Tamasese a me kona mau uka ʻ i imua pono o ke alo o na aliikoa Geremania.

            Aia ma na kahakai hema o Aferika, ua pepehi hoomamoino ia mai nei he heluna nui o na kanaka Geremania e na kupa o ka aina, a o ka hopena o ia, he hana weliweli loa ia me ka pili kaumaha o kona mau makaainana.          

            Ma ka aina makuahine i keia la, aia he mau manao o ke kulike ole mawaena o ka Emepera Wiliama opio me Bisimaka ma na hooponopono e pili ana i ko Geremania kulana, a ua koho ia aku ka wa no ke Kuhina Nui e haalele mai ai i ka oihana, ke kanaka hoi nana i hapai ae ia Geremania iluna ma ke kulana aupuni alakai no Europa i na makahiki i hala ae nei.

            ---

Leta  mai  na  Aina  E

 

Ka  Makaikai  Honua.

 

---

 

HELU  IV.

 

Bremen, Geremania,               Augate 24, 1888.

E ka Nupepa KUOKOA --- Aloha oe :

            O ka ʻ u leta hope ia oe, oia no na mea e pili ana i ke kulanakauhale nui o Ladana, a ma keia wahi au e hai aku ai i ka ʻ u huakai no Stockholm i Norewai, a mai laila ae a Geremania.

            Augate 9.  Ua haalele makou i ke kulanakauhale nui a piha laukanaka o Ladana me kona nani a me kona mau nanaina kamahao no ke kulanakauhale hikina o Ioka.  O keia kekahi o na kulanakauhale kahiko loa o Enelani i kamailio pinepine ia iloko o kona moolelo mai ke au kahiko a hiki iloko o keia au hou e hele nei, a ke mau nei no kona mau paia ma ia mau wahi a ka malihini e hiki ai ke ike nona iho  O na halepule kahiko a me na kakela a ʻ u i heluhelu pinepine ai, eia no ko lakou mau paia pohaku ke ku nei ma ia mau kahua, kahi hoi o na hooponopono pili aupuni o Enelani i hookumu ia ai i ka makahiki 1160, a ua malama ia ka Ahaolelo no 500 makahiki ma keia kulanakauhale, mamua o ka hoihoi ia ana i Ladana ke kahua hou o ke aupuni e ku nei i keia manawa.

            O ka papohaku e hoopuni la i ke kulanakauhale, ua kukulu ia mamua o ke au o Hanare III., he 15 kapuai ke kiekie, a 6 a 8 kapuai ka manoanoa.  Aia ma ka aoao maloko o ka pa iloko o ka wa kau, a aia malaila na koa e ku ai maluna o kekahi alahele o 4 kapuai a hoouka mai i ka enemi.

            Ua hele makaikai aku au iloko o ka halepule kahiko loa i kukulu ia ma Ioka i ka makahiki 1815 a paa i ka 1755, nona ke kahua aina o elua eka me hapa, a nona na hoolilo o $150,000 i uku piha ia e na hoahanau waiwai o ka Ekalesia.

            Ua ike pu au i ke kuahu laau i okioki ia me ka noeau loa, a me ka Baibala kahiko o 600 makahiki i hala ae nei.

            Ma ke ahiahi Poalima, hora 6:30, kau aku la makou maluna o ka moku mahu Prospero, ua like kona nui me ke Kinau, no Christiania ma Norway.  O makou a me kekahi poe Amerika he 14 ko lakou nui, no ka malama ana i ka Ahahui Elele o ka Honua o ka Hui Opiopio Pono Karisitiano a Stockholm.  Kekahi mau Elele ua hiki e aku lakou, a o kekahi poe mahope aku no.  Oluolu maikai ko makou holo ana aku ma ka Moana Akau a hiki ma Christianaia ma ke kakahiaka Poakahi, hora 9.  Ka loihi o keia holo ana he 520 mile.  O ka la hope o ko makou holo ana oia ka la maikai loa, oiai, ke hele nei makou ma na kapakai o Norway, e komo ana a e puka ana mawaena aku o na ailana liilii he nui e pili koke ana ma keia kapakai o Norway.  Ua like ka lana malie o ke kai me ke awa kumoku o Kou, aka, o ka huihui ua iike no ia me ka makani o Maunakea.    

            Ke kulanakauhale o Christiania he maikai ka nanaina, a ua ike makou he nui a lehulehu wale na mea ano hou, a eia mai kauwahi hunahuna uuku oia mau mea :

            Ka Hale hoikeike Mea Hou, ka Hale Moi a me kekhi hale hooluolu ma kela aoao mai o ka muliwai, a ua pau keia mau wahi ia makou i ka makaikai ia, a aole no hoi au e poina iki ana a hiki i ko ʻ u la hope: aka, aia a kekahi wa kamailio aku au no keia mau mea.  Ua ike au i kekahi mea e hoohoihoi ia ai kou poe heluhelu oia ka "Viking Ship. "  He mokukaua keia o ka wa kahiko loa, hookahi tausani makahiki ae nei ka loihi, a penei i loaa ai.  Aia ma kekahi wahi e kokoke ana ma Christiania e ku ana kekahi puu, i lohe ia ma kekahi moolelo, he he kupapau no kekahi Moi, a ua kanu pu ia me ia kona mau waiwai a pau ; no keia mea, ua hoomaka iho la na kanaka e eli ua puu nei.  Mahope o ka makahiki 1880 ko lakou hoomaka ana e eli  Ekolu mahina o ka eli ana ua loaa aku la ua waapa nei me na hoe a me kekahi mau ukana e ae e waiho maikai ana no iloko o ka lepo palolo, like me kekahi pa nui i hoomoa ia, ka moe lilii ana no na makahiki he nui, kona nui he 100 kapuai ka loa, a he 18 kapuai ka laula.  Iloko o keia waapa he he kupapa-u, a ua loaa aku na iwi o ka Moi e waiho ana iloko o ua he ia, a eia oia ke waiho nei iloko o kekahi hale i hana ia nona, he umi keneta ko makou uku i ka hele ana e makaikai.  O ka laau ua ane like me ka laau hao, aka, ua oi ae ka eleele a me ka paakiki.  O ke kino ua like me ka waapa okohola a elua nae hoeuli, hookahi ma kela a me keia aoao o ka hope he umi kapuai nae ka mamao aku.  O ka pea he moena, a he 16 puka ma kela a ma keia aoao no na hoe.

            Ua holo aku makou no Stockholm, ke kapitala o Suedena, maluna o ke kaaahi, a launa pu aku la me ka Ahanui elele ma ka Poakolu, Aug. 15, a hiki i ka Sabati.  Ekolu haneri me kanaono ka nui o na Elele i hiki ae nai kela a me keia wahi o ka honua, 1000 a oi ae na poe e ae i hele ae mai ilaila.  He umikumamakolu ano olelo i oleioia, aka, o ka hapanui nae o na nana ua kamailioia ma ka olelo Beretania Geremania, Farani, Italia, Paniolo, Suedena, Denemaka a me Norewai.  O kuu kaikuaana, Chas. M. Cooke, ua haiolelo aku ia ma ka olelo Hawaii, aohe nae he mea i lohe koe wale o makou, oia ka umikumamaha o na ano olelo.  He mea ano nui no hoi ka hoolohe ana aku i na olelo no ka pono o Kristo mawaena o Sepania, Farani a me Italia.  Ua kuhi au he poe Katolika lakou, eia ka aole, he nui no na Krisitiano malaila a nae na Ahahui Opiopio Krisitiano he nui, a ke holopono nei na bana o Kristo malaila.

            Ua hele aku makou e makaikai i ka hale Moi a me kekahi hale hooluolu ona he iwakalua mile ke kaawale, maluna o kekahi wahi mokumahu uuku.  O ka Moi Oscar II, oia ka Moi o Norewai me Suedeaa, aka, o ka hapanui o kona noho ana aia no ma Stockholm, na hele aku nae oia no kahi wahi e.  Ua telegarapa mai oia i ka Ahahui Elele  i kona minamina no ka hiki ole mai.  O kana keiki, ka Hooilina Moi, me kana wahine, ua haawi ae laua he paina i na Elele a me ko lakou mau hoa aloha ma kekahi o na Halealii hooluolu ma ka Poakahi,  Aug. 20, a o makou aole i hiki aku no ka manawa ole, oiai, ua loaa mai no ko makou palapala kono e hele aku.  Ua ike ia ma keia papaaina aole kekahi waiona i waiho ia mai imua o na hoa. 

            O ka lahui Suedena he poe puni i na lole aai, a he olulu.  Ha nui wale aku na mea a ʻ u i ike ai e hoopahaohao i a manao.

            E hoomaka ana ka maamaama maanei i hora 3 a e poeleele ana ma ka hora 9 o ka o.  Ka uku o na paaha na ma na alanui he $ 3.00 a hiki i ka $ 4.50 o ka pule.

            Haalele aku la makou ia Stockholm no Denemaka a hiki aku la no Copenahegena ma ke kakahiaka Poakahi, hoonananea iho la ia la a me kahi hapa ae o ka Poalua.  Ua hele aku e makaikai ma Hoikeike Nui o Denemaka, a ua ike i na mea hou, na hale hana nao a me na hale hana lole o na ano i pau, na mea e pili ana i ka oihana kaua a moana, nau kaupoohiwi a me na pu nunui, topido, a pela aku.

            Ua haalele makou ia Hamabuga a holo no Bremen, a eia makou ke noho nei i kahi o Hon. Paulo Isenberg o Lihue, Kauai.  He hookahi a ʻ u mea nahalo loa i na ohana alii o keia mau aina o Europa, oia no ka ae ana i kona mau makaainana e makaikai ia na halealii i kekahi mau hora o ka la, a oia ka wa e komo pu ai o na malihini a makaikai.  Ua manao au, oia kekahi o na haawina i aloha ai na kanaka i ko lakou Moi a me Moiwahine ma o keia kuu akea ana i ka hilinai i na makaainana.

            O ka ʻ u leta hou aku ia oe, mai ke kulanakauhale aku no ia o Parisa,  Farani.

 

Me  ke  aloha nui.                                          A. F. C.

 

OKATOBA.

 

---

KE  KAU  ANA  O  KA  MAHINA.

 

---

 5---Mahina hou . . . . . . . . . .4.02.7 A.M.

11---Hapaha mua. . . . . . . . . 6.57.5  P.M.

19---Mahina piha. . . . . . . . .10.37.5 A.M.

27---Hapaha hope. . . . . . . . .2.24.2  P.M.

                        ---

PUKA  A  ME  KA  NAPOO  ANA  O  KA  LA

 

                                    Puka              Napoo

 7---Sabati. . . . . . . . .5.56.9                5.38.4

14---Sabati. . . . . . . . 5.59.4                5.32.5

21---Sabati. . . . . . . . .6.01.5               5.27.6

28---Sabati. . . . . . . . .6.04.3               5.23.0

 

KELA  ME  KEIA

---

            I ke a Poakahi ae e puka ai ka Paredaiso o ka Pakipika.

           

            I keia Poalua ae e heo aku ai ka Australia no ka Ipuka Gula.

 

            E nana ae i ka leta o na aina e mai ko makou mea kakau mai.

 

            Makai o Ulakoheo e ike ia ai na keiki Hawaii akamai i ka hooni waiu.

 

            I keia pule ae e ku mai ai ka moku kaua Adimarala Beritania Swiftsure.

 

            Inehinei i heo aku ai ka Malulani o na Kona me kona piha ukana a ohuohu i na ohua.

           

            E nana ae i ke Kanawai Hoololi e pili ana i ka Baneko Hunahuna Hale Leta Hawaii.

 

            E alawa ae i ka hoolaha a Mrs. B. Campbell, he wahine haole akamai i ka okioki lole wahine o na ano a pau.

 

            Ua hookohu ia o T. R. Walker i hope Kanikela Pelekane ma Hawaii nei ma kahi o T. H. Davis i waiho mai.

           

            I keia ahiahi e haawi ai na keiki o ka Hui Honolulu i kekahi anaina hoolaulea keaka paele maloko o ka Hale Mele Hawaii.

 

            Lau kanaka ka Hotele Hawaii i k po nei i ke puhi ohe o na Bana elua, o ko uka nei me ko ka mokukaua Amerika Brooklyn.

 

            I ke kakahiaka Poaha i ku mai ai ka mokuahi Arabika mai Iokohama mai, me 129 Pake a me 43 Iapana no keia awa.

 

            Ua loaa ae nei ka palapala hookohu Konela o V. V. Akepoka mai ke Kuhina mai o na Aina E, me ke kakau inoa ole o ka Moi.

 

            Ua ku ae i Samoa o Adimarala Fairfax, me elua mokukaua Beritania no ke kulana maopopo ole o Samoa e ku nei i keia manawa.

 

            E nana ma ko kakou pepa o keia la i ke kanawai e pili ana i ka Hooponopono Oihana Buke Kalepa ma ka olelo Hawaii a i ole ma ka olelo Beretania.  Mai hoopalaleha.

 

            Ua piha laukanaka ka Poalua nei, ka la hanau o ka mea Kiekie Kaiulani ma kona wahi noho ma Waikiki, i na Hoa ʻ loha i kipa aku no ka pahola ana aku i na hoomaikai ana nona.

 

            He 25 la o ka holo ana aku nei o ka mokuheihei Cornet mai keia awa a Iokohama, Iapana.  Ua manao ia keia, oia ka manawa ho ʻ o loa a kekahi mokupea i holo ai iloko o kela mau la.

 

            Hookahi pou o ka lanai o Honolulu Hale kahiko e pili pu nei me ka Hale Leta, ua lewa loa a popopo a kokoke e hina ilalo a pa ke poo o kekahi mea mamua o kona hana hou ia aku.

 

            Ua kukulu ia he hale no ke kahu o ka Ekalesia o Koloa e noho, a e pono e hoohalike na apana e ae ma ka hahai ana i kela haawina o ke kukulu i hale no ke kahu e noho ai

 

            Ma ka la mua mai o keia mahina a mamua aku o laila, aohe no i ike ia kekahi papa kuhikuhi hana lealea no ka la 16 Novemaba ae nei, ka hana hoi i kuluma mau ka heihe waapa.

 

            Ma Kaneohe i ke ahiahi o ka Poalua nei, ua make loa kekahi Pake i hili ia e ka makai ma ke pale o ka hoopakele nona iho, oiai he kanakolu Pake a oi imua o ekolu wale no Makai me ka Hope Makai.

 

            E malama ana ka Ahahui Hooulu a Hoola Lahui i noho poo ia e ka Moiwahine, i Aha Fea Nui, ke hiki aku i ka Poaono, Ianuari 5, 1889.  E nana ae i ka olelo hoolaha a ke kakauolelo o ka hui ma ka pepa o keia la

 

            I ke ahiahi Sabati i hala, ua lele hewa aku kekahi mau poka a ku na i-a o ka mokukaua Beritania Komorana, a ua hai aku ke Kanikela Beritania Wodehouse i ka Ilamuku, e huli ia ka mea a mau mea paha nana kela mau poka kihewa lalau o loaa kekahi mau poino.

 

            Ua lilo ae nei ia Thos. Nakanaela, he ona oia no ke kaa hoamioni waiu i ka Poaheo nei, a ua holopono kana mau hoohana ana.  E pau loa ana na Bipi Wahine i ka holo i kuahiwi no ka makau i keia wahi eueu o Hawaii, a mamuli hoi o kana hana hoopaio i kekahi mau hui waiu e ae.

 

            I keia la e hookolokolo ia ai o Waialeale me Ahaula imua o ka Ana Hoomalu o Honolulu ma ka hewa lawe ola ma ke degere elua.

           

            Ua waiho aku o Kale Mahoe i kana koho no ke kukulu ana i luakini hou no Waialua, imua o ka aha kahu waiwai o ia Ekalesia he $ 4,500, a he pake kekahi i like ke koho me ia ; a owai ana la o laua ke ohi i ka hua ohaha o ka ike hana.

           

            O na kauhale e ku ana ma na lae aa kahakai o na Kona, ua ku olohelohe i keia manawa, ua pio na kukui a ua meha na hauwalaau ana a na kanaka i keia mau la, a ua hoi na kanaka i na koauka i ka ohi kope, e walea ana hoi i ke kani hone a ka Iiwimakapolena.  Oia no hoi ha ka mea i " Malu ai o na Lae kahakai aohe lele Pueo. "  Pololei.

 

            He wahi ninau i ko makou mau poe heluhelu ina he mea hiki malalo o kekahi mau hooiaio ke hai mai i keia keena, i ka manawa hea la i kukulu mua loa ia ai ka pakaua ma ka puu o Kauiki, Hana, Maui, i ka wa kahiko.  Ua manao wale makou, mamua paha o ke au o Kiha-a-Piilani.  E oluolu hoi kekahi poe e hai mai.

 

            Nuhou  o  na  Aina  E

 

            Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Australia i ke awakea Poalua nei, ua loaa mai na lono makamaka hou a puni ke ao nei :

            Ua lawe ia ae ka lono o ka haunaele kipi ma Samoa a hiki i Aukalana, Nu Kilani, Sept. 27, ua hoouka hou ia ke kaua habana e ka aoao o Malietoa kue ia Tamasese a me kona Aupuni.  O na koa o ka Moi Tamasese, malalo no ia o ke alakai ana a na aliikoa Geremania, a ua pau loa lakou i ka hooauhee ia.

            O kela hookuku hoe pukahi mawaena o Kemp a me Hanalana ma ka muliwai Paramata, Kikane, Sept. 28, ua haalele ino loa ia o Hanalana ihope he 10 waapa-loa, iloko o ka manawa holo he 21 minute.

            John Redmond, M. P. ke kanaka Aliiki nana i hoolala na manao o ka noho poo ana i kana mau kuhikuhi i na kanaka Irelani, ua hopu ia nei oia a hoopaa ia no elima pule hoopaahao.

            He kauakai hoouka i ka mokupuni o Hetai, mawaena o na Kenela Hasmage me Sigitmie, a ua hoeha ia he heluna nui o na koa ona aoao elua.

            Ma Suakima, ua lele kaua aku na koa kipi i na koa Beritania ma ko lakou wahi hoolulu, a ua pau nui ua poe kipi la i ka puhi okaoka ia e ka pukuniahi a na koa Beritania

            He mai kolela ke pahola la ma ke kulanakauhale o Katuma.

            Ua hoopuehu liilii ia na koa kipi e Kenela Graham o na koa Beritania, a ua lawe pio ia mai ke alahele, ke kahua hoomaha, a he 400 poe i make o ka enemi ma ia hoouka kaua ana.  He malani wale no ko na koa Beritania

            O na kanaka Geremani ma Kilwa Zanzibar, ua pau loa lakou i ka pepehi hoomainoino ia e na kamaaina.

            Ke manao nei ka Moi o Helena e waiho aku i kona Nohoalii.

            Ke mau nei no na kuee pili makamaka ana mawaena o ka Emepera Wiliama o Geremania me ka MoiwahineVitoria o Enelani, ma o kela mau palapala pili aupuni la.  Oia hoi ma kahi olelo ana,o ka moopuna me ke kupunawahine.

            O ka aelike mawaena o ka Hui Hooholo Moku Ocianica me ka Luna Leta Nui Dickinson no ke $50,000 o ka makahiki, e hoomau ia aku ka holo ana o na moku o Spreckles e lawe i na eke leta i na Panalaau o ka Hema, ua kakau inoa ia mai nei no ka hoomau aku i keia makahiki.

            Ua hoole ka mokuaina o Nu Wale Hema i ke kokua ana i keia haawina i hoike ia ae la, alaila, e komo mai ana ka mokuaina o Vitoria a kokua ia Nu Kilani ma ka hoomau i ka laina moku ahi, a aole e kipa hou ia ke awa o Kikane.

            Ua loaa hou mai he ulia i kela mokuahi e akena ia nei no ka holo kulanakauhale o Nu Ioka, oiai oia ma ka moana Atelanike e holo ana no Enelani.

            Mamuli o ke ala kue ana ae o na kamaaina o Zanazibar i na kupa Geremania malaila, ua pahola ae la na lono houpuupu mao maanei o ka aina, e like me na la o ke kaua hemolele.  E hae ana na leo ahiu o na kamaaina me ka inaina, no ka haawi ia ana o na pono ma na kapakai e ke Suletana ma ke ano he mau panalaau ia no Geremania.

           

AHA  FEA  NUI.

Malalo o ka noho poo ana a ka Moiwahine.

 

E wehe ana ka " Ahahui Hooulu a Hoola Lahui " he

AHA  FEA  NUI,

no ka pomaikai o ia Ahahui, ma ka    Poaono,  Ianuari 5, 1889,  ma ka Halepaikau o ka Puallikoa Honolulu Raifela ma Manamana, ( kihi o na Alanui Beritania me Puowaina. )  O na lede a me n akeonimana e makemake ana e kokua ma na hana ku i ke aloha, e oluolu e hoouna ae i ka lakou mau makana ma kekahi rumi e pili ana me ke Keena Puuku.            GRACE  KAHALEWAI.                 Kakauolelo.     Honolulu, Oct. 17, 1888.                    2203-3m

 

Hale  Hana  Lole  Nui

 

KE  " PAIONIA  O  HONOLULU, "

 

Helu 17 Alanui Ema, Honolulu.

---

            O ka mea nona ka inoa malalo iho, ua makaukau oia e hoolawa ak@ @ lehulehu me na aahu i maiau ia.  E loaa no ke kuhikuhi no na ana @ @ ke ninau ae malaila.

 

Papale Keokeo, Paleili,  Aahu Moepo, &c.

            E hana ia no na kauoha e like me ka makemake.  A o na kauoha mai na mokupuni mai e hooko ia me ka eleu.            A. M. MELLIS

            Bele Telepone Helu 410                                  2202 1m

 

HOOLAHA  O  KA  AHA  KIEKIE.

 

            AHA  HOOKOLOKOLO  KIEKIE, O ko Hawaii Pae Aina.  Ma ka hooponopono waiwai.  Ma ka hana o ka waiwai o LAPANA (k) o Waiau Ewa, Oahu, i make.

            Ma ka waiho ia ana mai o ka palapala noi a me ka papa hoike a Cecil Brown, Lunahooponopono o ka waiwai o Lapana i oleloia, e noi ana e apono ia na hoolilo he $ 268.64 a e hoike ana ina mea i loaa mai iaia he $280, a e noi ana e nana a e apono ia kela mau mea, a e kauoha ia e mahelei a na waiwai e waiho ana ma kona lima i ka oe i kuleana a e hoakuu ia oia ma kona noho ana ma ia ano.

            Ua kauoha ia, o ka POAKAHI, ka la 19 o NOVEMABA, 1888, ma ka hora 10 kakahiaka, ma ke keena o ka Hale Hookolokolo ma Aliiolani Hale, Honolulu, oia ka manawa a me kahi i koho ia no ka hoolohe ana i ua noi la, a me na papa hoike i oleloia, o ka poe a pau i pili malaila e hele mai e hoike i ke kumu, i na he kumu io ko lakou e ae ole ai ia ua noi la, a malaila e hoike mai ai i na hoike o ka mea i kuleana i ka waiwai i oleloia.

            Kakauia ma Honolulu, Oct. 8, 1888.  Na ka Aha :     HENRY SMITH, Hope Kakauolelo.             2202-3t

 

            AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE o ko Hawaii Pae Aina,  Ma ka hooponopono waiwai.  Ma ka hana o ka waiwai o ALEXANDER MCDUFF, o Honolulu, Oahu, i make.

            Ma ka waiho ia ana mai o ka palapala noi a me ka papa hoike a Henry Waterhouse a me J. T. Waterhouse,  Opio, na Luna Hooko o ka waiwai i olelo ia, e noi ana e apono ia na hoolilo he $80, a e hoike ana i na mea i loaa mai ia laua he $2,295, a e noi ana e nana a e apono ia kela mau mea, a e kauoha ia e mahele ia na waiwai e waiho ana ma ko laua lima i ka oe i kuleana, a e hookuu ia laua mai ko laua noho ana ma ia ano.

            Ua kauoha ia o ka POAKAHI, ka la 12 o NOVEMABA, 1888, ma ka hora 10 o kakahiaka, ma ke Keena o ka Hale Hookolokolo ma Aliiolani Hale, Honolulu, oia kahi i koho ia no ka manawa a me lia hoolohe ana iua noi la, a me ra papa hoike i olelo ia, o ka poe i pili malaila e hele mai e hoike i ke kumu,  ina he kumu io ko lakou e ae ole ia ai ua noi la, a malaila e ho ke mai ai i na hoike o ka mea i kuleana i ka waiwai i olelo ia.         

            Kakau ia ma Honolulu, Okatoba 1, 1888.      Na ka Aha :    HENRY SMITH,  Hope Kakauolelo.                       2201-3t.

 

            AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O Ko Hawai Pae Aina   Ma ka hooponopono waiwai.  Ma ka hana o ka waiwai o MARY F. LINDSAY o Waimea, Hawaii, i make.

            Ma ka waiho ia na mai o ka palapala noi a me ka apa hoike a J M. Monsarrat, Lunahooponopono, e noi ana e apono ia na hoolilo he $138 75, ae hoike ana o na mea i i loaa mai iaia he $1,400, a e noi ana e nana a e apono ia kela mau mea, a e kauoha ia e mahele ia ka waiwai e waiho ana ma kona lima i na poe i kuleana malaila, a e hookuu ia oia mai kona noho ana ma ia ano.

            Ua kauoha ia, o ka POALUA, oia ka la 13 o NOVEMABA, 1888, ma ka hora 10 kakahiaka ma ke Keena Hookolokolo ma Aliiolani Hale, Honolulu, oia kahi a me ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua noi la, a me ka papa hoike i olelo ia, a o ka poe a pau i pili malaila, e hele mai a e hoike i ke kumu, ina he kumu io ko lakou e ae ole ia ai ua noi la.     

            Kakau ia ma Honolulu, Okatoba 4, 1888.      Na ka Aha :     HENRY SMITH,       Hope Kakauolelo.            2201-3t

            AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O ko Hawaii Pae Aina.  Ma ka hooponopono wawai. Ma ka hana o ka waiwai o KAWAI (w.) o Honolulu, Oahu, i make.  Olelo Kauoha e koho ana i la e hooiaio ia ai ka Palapala Kauoha, a no ka hoolaha ana.

            No ka mea, ma ka la 4 o Okatoba, 1888, ua waiho ia mai imua o ka Aha kekahi palapala i olelo ia, oia no ke Kauoha Hope Loa a Kawai (w.) i make aku la ; a me ka Palapala Hoopii e noi ana e hooiaio ia kela Palapala Kauoha a e hoopuka ia ka Palapala Luna Hooko ia J. Alfred Magoon, ua waiho ia mai e J.Alfred Magoo i oleloia.

            Nolaila, ua kauoha ia, o ka POAKAHI, oia ka la 22 o OKATOBA, 1888, ma ka hora 10 o kakahiaka ma ke Keena Hookolokolo o ia Aha, ma Aliiolani Hale, Honolulu, oia ka la me ka hora e hooiaio ia ai ia Palapala Kauoha a e hoolohe ia ai hoi ia noi ana mai, a me na poe a pau i pili, e kue ana ia Palapala Kauoha, a me ka hoopuka ana i ka Palapala Luna Hooko.

            Kakau ia ma Honolulu, Okatoba 4, 1888.      Na ka Aha :    HENRY SMITH,  Hope Kakauolelo.                       2201-3t

           

            AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O ko Hawai Pae Aina.  Ma ka hooponopono waiwai   Ma ka hana o ka waiwai o CHARLES BRENIG o Honolulu i make.  Olelo Kauoha e koho ana i la e hooiaio ia ai ka Palapala Kauoha, a no ka hoolaha ana.

            No ka mea, ma ka la 5 o Okatoba, 1888, ua waiho ia mai imua o ka Aha kekahi palapala i olelo ia, ola no ka Palapala Kauoha Hope Loa a Charles Brenig i make aku la ; a me ka Palapala Hoopii e noi ana e hooiaio ia kela Palapala Kauoha a e hoopuka ia hoi ka Pelapala Luna Hooko ia Sandford B. Dole, na waiho ia mai e ia.

            Nolaila, ua kauoha ia, o ka POAKAHI, oia ka la 29 o OKTOBA, 1888, i ka hora 10 o kakahiaka ma ke Keena Hookolokolo o ia Aha ma Aliiolani Hale, Honolulu, oia ka la a me ka hora e hooiaio ia ai ia Palapala Kauoha a e hoolohe ia ai hoi ia noi ana ma, a me na poe a pau i pili, e kue ana ia Palapala Kauoha, a me ka hoopuka ana i ka Palapala Luna Hooko.

            Kakauia ma Honolulu, Oct. 5, 1888.  Na ka Aha :     HENRY SMITH,       Hope Kakauolelo.                   2201-3t

 

OLELO  HOOLAHA NO KA  O  LIMA.

 

            E ike auanei na mea a pau, na makaukau ka Papa Ola e haawi i ka o lima na me ka uku ole i na mea a pau i o ole ia, a ke kauoha ia aku nei na makua a mea aha e paa ana i ke keiki e like me ia i kuhikuhi ia e na pauku 311 a me 312 o ke Kanawai Kivila, e hele mai ma ka Hale Haawi Laau o ka Papa Ola ma Kapamoo, ma alanui Hotele, ma na hora hana o ke Kauka Aupuni i hai ia malalo iho nei :

                                                { Mai ka hora 8

                        Hora Hana       { a      "      "   10

                                                { kakahiaka.                            N. B. EMERSON,      Pelekikena o ka Papa Ola.                   jn 6-6m

 

HOOLAHA  HOU.

---

            AHA KAAPUNI APANA ELUA O ka Hawaii Pae Aina.  Ma ka hooponopono Waiwai o A. KAUMU, no Wailuku,  Maui i make.  Mokupuni o Maui, Hawaii Pae Aina, ss.

            No ka mea, ma ka la 20 o Sepatemaba @ M. H. 1888, ua waiho ia mai imua o ka Aha kekahi Palapala, i olelo ia, oia no ke K@ Hope Loa o A. Kaumu (k) i make aku a la a me ka Palapala Hoopii e noi ana e h@   @ kela Palapala Kauoha a e hoopuka @ @ Palapala Luna Hooko no E. H. @ a me Emily Bailey, ua waiho ia mai e Emily Bailey.

            Nolaila, ua Kauoha ia o ka POAKOLU, oia ka la 21 o Novemaba, M. H. 1888, i ka hora 10 A. M., ma ka Rumi Hookolokolo ia Aha, ma Wailuku, Maui, oia ka la ma ka @ hora, e hooiaio ia ai ia Palapala Kauoha  @ hoolohe hoi no ia noi ana mai, a me @ @ @ pau i pili, e kue ana ia Palapala Kauoha, a me ka hoopuka ana i ka Palapala @ Hooko.

            A ua kauoha hou ia, e hoolaha no @ @ no na pule ekolu iloko o ka Hawaiian @ @ a me ke Kuokoa, he mau nupepa i Pa@ @ @ hoolaha ia ma Honolulu.

            Kakauia ma Wailuku, ko Hawaii Pae Aina, Okatoba 15, 1888.         GEO.  E. RICHARDSON,  Lunakanawai Kaapuni Apana Elua.   2203-3t

 

HOOLAHA  A  KA  LUNAHOOPONOPONO  WAIWAI.

 

            Ua hookohu ia ka mea nona ka mea mahalo e Hon. J. Hardy, Lunakanawai Kaapuni Apana Eha, ma ka la 25 o Sept. 1888, i ka mahakaua (k.) i make kauoha ole o Kekaha, Waimea, Kauai.

            Nolaila, ke kauoha ia aku nei ka l@ @ mea a pau a ka mea i make i aeie @ @ hoike mai i ka lakou mau bila i hooiaio @ ia iloko o na mahina eono mai keia la aku hoole loa ia aku lakou, a o ka poe i @ @ mea make, ke kauoha ia aku nei lakou @ @ kaa koke mai i ka mea nona ka inoa @ @.     

DAVID KUA,   Lunahooponopono Waiwai.                       Kekaha, Kauai, Sept. 25, 1888.                      2202-4t

 

HOOLAHA  HOOKO  MORAKI.

---

            MA KE KAUOHA A  A. J.  CARTwright, Kahu Malama Waiwai ka Waiwai o R.W. Holt ka inoa o ka Mea Moraki maloko o kekahi palapala moraki i hora ia maka la 18 o Mei 1886, a i hoopaa ia ma ke Keena Aina ma Honolulu, ma ka @ 101, ma na aoao 80-82, i hana ia e S. Napahukapu ia A. J. Cartwright, Kahu Malama Waiwai i olelo mua ia ae nei, ua kauoha @ e kuai make kudala akea ma ka POAKOLU, ka la 24 o OKATOBA, 1888, ma ka hora la oia la ma ko ʻ u keena kudala ma Honolulu kela apana aina a pau e waiho la ma Kapalama, Oahu, makai, a ekokoke ana i ke aina Aupuni, nona ka ili eka he 60-100, a @ @ ka Apana 1 o ka Palapala Sila Nui H@ @ Palapala Komisina Aina Helu 1241, @ @ ka apana aina no hoi ia i hoolilo ia aku ia @ . Na pahukapu i olelo ia e D. Manaku a ma Mrs. M. Moanauli, na Lunahooponopono o ka waiwai o J. Moanauli, ma o kekahi palapala kuai i hana ia ma ka la 7 o Mei 1886 a i @ paa ia ma ko Keena Aina ma ka buke @ @ ma na aoao 78-80.  Ua hoolimalima ia keia aina no $50 o ka makahiki.

            No na mea i koe e ninau ia.     J. F. MORGAN,         Luna K@        A i ole ia          J. M. MONSARRAT,  Loio no ka Moraki.     2201-3t

 

AINA  WAIWAI  NO  KE  KUAI.

---

            Ma ke kauoha a J. M. Monsarrat, E@ e kuai kudala aku ana au ma ke akea, ma @ rumi kudala, ma alanui Moiwahine, Honolulu, i ka hora 12 awakea o ka POAKOLU, OKATOBA 24, 1888, oia keia mau aina malalo iho :

            1---O kela apana aina a pau e @ l ma Puulena, Manoa, Oahu, nona ka hora 20 eka, a i hoomaopopo ia hoi kahi o Apana Kalauki.  He kahawai kekahi e kai e la maluna o keia aina, me kekahi loi kalo nui, a ke eono a ehiku eka e hiki ke mahi ia M @ @ @ kalo, a o ke koena aku ua kupono no ke k@ maia a me ka pa holoho ona.

            He 940 kapuai kona akea ma ke alanui Aupuni, a he mau nan ina o ka waiho makai mai o Waikiki me ka ka@

            2---O kela apana aina a pau o waiho la ma Waianu, Koolau, Maui, nona ka @ 5  70-100 eka, a oia no hoi ka aina i hoike ia ma ka Palapala Sila Helu 2098 ia J. Manu.  He aina kalo keia a me ka wai, aia ma ke alanui Aupuni.

            3---O kela apana aina a pau ma Makuu, Puna, Haw. nona na ili he 25 12-20 eka, oia no kekahi hapa o Apana i o ka Palapala Sila Nui Helu 1013, i hoopuka ia ia D. W. Ma@.  He aina wai mapuna keia, a ua kupono no ke kanu kalo, maia a me ka hala kahiki.

            I ka mea kuai ka lilo o ka palapala kuai.

            No na mea i koa, e ninau ia     JAS. F. MORGAN     Luna Kulaia.   A i ole ia          J. M. MONSARRAT,  Helu 27 Alanui Kalepa.     2202-2t

 

HOOLAHA  HOOKO  MORAKI.

---

           

            KE HOOLAHA IA  AKU  NEI MA keia, e like me ka mana o kekahi palapala kuai no ka moraki i hana ia i ka la 12  o Iulai, 1886, mawaena o A. W. Jones o Lahaina, Maui, me C. R. Bishop, J. H. Paty a me S. M. Damon e lawelawe oihana nei ma Honolulu, malalo o ka inoa hui o Bishop & Co., a i kope ia ma ke Keena o ka Luna Kakau Kope, ma ka buke 106, aoao 140-2, a no ka hooko o e ia o na kumu, oia hoi ka uku ole ia o ke kumupaa a me ka ukupanee i ka manawa, a nolaila, e kuai kudala ia aku ana na pono a pau i hoike ia malalo iho :

            O kela mau apana aina a pau e waiho la ma Lupehu, Molokai, nona ka ili o 228 eka, i hoike ia ma ka Palapala Sila Nui Helu 1836 ia W. A. Jones.

            Pela pu kela mau apana aina e waiho la ma ke Ahupuaa o Pohakupili, Molokai, nona ka ili o 220 eka, i hoike ia ma ka palapala Hoona Kuleana Helu 7762 ia Kaninaualii. BISHOP & CO.          Mea Moraki.    J. M. MONSARRAT,  Loio o ka Mea Moraki.      Honolulu, Oct. 9, 1888.          2202-4t