Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVII, Number 44, 3 November 1888 — Page 1

Page PDF (1.50 MB)

This text was transcribed by:  Carolyn Righi
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII

 

BUKE XXVII, HELU 44.   HONOLULU, POAONO, NOVEMABA 3, 1888.

NA NELU A PAU, 2205

 

HOOLAHA LOIO.

 

W. O. SMITH.

                 Loio ma ke Kanawai.

Helu 66, Alanui Papu, Honolulu.        fy 4-1y

 

W R. KAKELA.

Loio a he Kokua ma ke Kanawai

He Luna Hoola@ Palapala.

tf

 

WILDER & CO. (WAILA MA.)

Hea kuai papa a me na lake kukulu hale na ano a pau, a me na me ne pono a pau no ka hale.

Kihi Alanui Moiwahin me Papu.        tl

 

CECIL BROWN.

Loio a he Kokua ma ke Kanawai?

he Agena Hooiaio Palapala no ka Mohupuni o Oahu

  KEENA HANA: Ma alanui Kalepa.

tf.

 

A ROSA. (AKONI.)

Loio a he Kokua ma ke Kanawai

He Luna Hooiaio Palapala.

  KEENA HANA: Ma ke Keena Lolo Kuhina.

tf.

 

JAMES M. MONSARRAT.

(MAUNAKEA.)

Loio a he Kokua ma ke Kanawai

He Luna Hooiaie Palapala.

E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, a me na palapala pili kanawai e ae ina ka olelo Hawaii.  Dala no ka hoale ma ka moraki ma na waiwai paa.

KEENA HANA:  Alanui Kalepa.

 

VOLNEY VAILLANCOURT ASHFORD,

AKEPOKA.

He Loio, Hoakaka, Pale ma k Kanawai

Kakauolelo, Lunahooponopono a me

ha hana ana i na Palapala li oolilo.

LAWELAWE ILOKO O NA AIIA A PAU O KE AUPUNI.

E hana ia no na Palapala pili Kanawai a pau.

Keena Hana Helu 21, Alanui Kalepa, Honolulu Hale.           (2150 ty)

 

WILLIAM C. ACHI.

Loio a he kokua ma ke kanawai imua o na

Aha a pau o keia Aupuni.

He Mea Ana Aina a he Boroka ma na waiwai pan.

Keena Hana, Helu 15, Alanui Kaahumanu Honolulu, oia ke Koena mua iho nei o Kini me Peterson.             2114-y

 

JOHN MAHIAI KANEAKUA.

Loio a he Kokua ma ke Kanawai. He mea Unuhiolelo ma ka Olelo Beritania a me ka Olelo Hawaii.

Keena Hana, maluna ae o ku Benake a Bihopa ma.

1yr.

 

PACIFIC HARDWARE COMPANY

Na hope o Dilinahama Ma.

Mau Mea Kuai Lako Hao

Alanui Papu, Honolulu.

 

HOOLAHA.

G. W. A. HAPAI.

He Luna Hooke Mare.

a he

Agena Hooiaio Palapala.

E loaa no ma Hilo-taona Hawaii, ma na manawa a pau.         2152-1y

 

E. G. HITCHCOCK

(AIKUE HIKIKOKI).

Loio, a Kokua ma na mea a pau e pili ana ma ke Kanawai.

@ohi ia me na Bila Aie, me ka awiwi

HILO, HAWAII.

2114.1yr.

 

GEORGE P. KAMAUOHA.

He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

a he mea

ANA AINA.

E loaa no ma Kohala Akau, Hawaii.

2091-1y

 

HALEKUAI BIBI HONOLULU

(Hope @ Wm. McCandles.)

Helu 6 Alnaui Moiwahine, Makeke ma Ulakoheo.

Na Bibi momona, Hipa, Puaa me Ia, na lako ai ulu & co.

O na kauoha a na ohana a me na moku mai e hooko koke ia no me ka eleu a me ka hikiwawe.

O na holoholona ola no na moku e hiki no ke hooko koke ia.

Telepone Helu 212.     2185-tf.

 

HE KAAO

no

HAPAIKALA-

Hapaikamahina

 

KA HUA OHIA NANI

i loaa ma ka

Piko Mauna o Farani

Ka Ui nana i Kakele ke Aupuni o ka Lihilihi o na Manu.

 

I Kokua ia e HULUPAINA kona Pokii.

 

Unuhi ia e H. Kane

 

HELU 6.

 

Ma ko’u wahi lio aku no au e hele aku ai.  Holo aku la lakou nei no ke kahua lealea e piha ana na makaikai.  Ia lakou i hoea aku ai mawaho o ka hu’a o na kanaka e nana lealea ana, ua kono mai la ke kiaaina i kana mau keiki e komo pu lakou iloko ma kona wahi e noho ai, hoole aku la ka kakou koa me ka i aku, maanei no au e ku ai a o olua no ke komo aku iloko, oiai he kulana hanohano ko olua, a he mau alii ko olua hoa kamailio; owau nei la aole, he kulana haahaa ko’u, he pupuka hoi ko’u mau helehelena a he mea ia no’u e henehene ia mai ai, nolaila, o olua no ke komo aku.

No ka ae ole o Hapaikala Hapaikamahina e komo pu me kona mau kamaaina, hoopupu pu iho la no hoi kaia nei wahi aikane.  Komo aku la ke kiaaina iloko a he manawa ia no ia nei e kiei a ha-lo ana i ke kulana kilakila o ka lio o ka Moi e kaulana nei i ka waha o na kanaka o Farani i ka holo a ka launa ole mai, aohe lio holo loa o na aupuni a pau o ke ao holookoa e eo ai keia lio. 

Ma ko laua wahi e ku ana he pakeu loa ae na leo hooho o na kanaka ke ike lihi wale aku i ke kapake’u ae o ua lio nei, a he mea hooinaina loa keia i ka kakou koa, no ia mea neenee aku la oia a kokoke me kekahi o na makaikai a pane aku la:

Aole paha o ka lio kela e noke aku ai i ka uwa—o ka helu haahaa loa kela o ka holo i na lio o ko’u aupuni.  He makani ko lakou hoa heihei, a he hiki ke hoonoka ia nei lio i ka imo ana a ka maka; hemo hewa ka hoi ke kileo i ka uwa.

I ka lohe ana hoi o nei wahi kanaka i nei mau olelo kaena a Hapaikala Hapaikamahina i na lio holo loa o kona aupuni, pii pu ae la no hoi kona wahi kai, a he pupuu hoolei loa ana, nae iki ana ko ianei hanu imua o ka Moi; pae no hoi ka hua o ka ninau: Heaha nei nae iki? hai ia mai ka hua i loaa.

Pane aku la keia—he keiki hoi paha i olelo mai nei, ina ka o na lio o kona aupuni, he hiki loa ke hoohoka la ka holo o kou lio; e ka helu haahaa loa ka keia o ka holo i na lio o kona aupuni.

Kahuhu, aohe io ka hoi o ka hookano a kae mai—wahi a ka Moi i pane ikaika mai ai, a hoouna aku la i kekahi o kona mau koa e kii mai i ua keiki la a hali aku imua ona.

Hele aku nei ka huli a loaa ka kakou eueu e ku ana no me kana aikane ke keiki a ke kiaaina, haiia mai la ke kauoha a ka Moi no kona hoike aku iaia iho imua ona; ua haawi aku la oia i kona ae me ka oluolu, a pela i hoopokole ia ai ka huakai huli a kahi koa me ka maalahi, a ku ana laua nei imua o ka Moi.

Aia aku la ka kakou koa ke ku maioheohe la me ka h@e o ka waipahe nui wale imua o ka ihikapu alii, a koe hookahi iho la kana aikane ma ko laua kahua mua o ka makaikai.  Aia he noo noo nui iloko ona no keia hali ia ana aku o Hapaikala Hapaikamahina imua o ka Moi, a oia kana i puana wale iho ai no:  “I huakai pomaikai na e ke aikane, aohe pomaikai oi ae mamua o ko haupa wale iho i ka mikololohua o Rose-apala, ke kaikamahine ahi; aohe no e nele ana oe he mamo na hoomahie pua, nee no a ku i ka pahu a ka awaawa, he hananee wale iho no kikala a ko Hilo kini—ua hiki, nou auanei ke kuleana piha o ke ehu wale mai no hoi ka’u, he ma-u ia.”

He mau noonoo hilihewa nae keia ona, no ka mea, i ka hiki ana aku o ka kaua eu imua o ka Moi, ninau mai la oia:  He oiaio anei kau olelo ua hiki i ka lio o kou aupuni ke hoohoka i ka hol@ o kuu lio, ka waiwai a’u i hooili ai no kuu kaikamahine?

Pane aku la keia me ka hoalu malie ana iho i kona poo: Ae, iloko o ke sekona, e ke alii.

I hou mai la ka Moi; ua aa anei oe e hooko i kau mau olelo a pau i pane ai, a e lawe mai oe i kou lio holo loa a heihei pu me kuu lio?

Pane aku la keia; ka aa e hooko ia na olelo ka’u mau olelo i pane, ai, ke noi nei au i kou oluolu e helu iho ia’u “no na manawa a pau.”

Heaha hoi kau kumu pili, wahi hou a ka Moi.

Pane aku la keia; no ka waiwai, ua nele au, aka, no ka make a me ke ola, e helu hou ia’u “no na manawa a pau.”  A eo kuu lio i kou, kuu make ana no hoi ia; a eo hoi kou, e lilo ko aupuni ia’u a me ko kaikamahine ka ihuanu Rose-apala.

Hooholo iho la laua nei i ke kumu pili a paa, a oia no ka manawa i kukala ia ae ai keia pili mawaena o ka Moi a me ka kaua eueu.  He mau hooho leo kai panai ia ae.  Lohe aku la ke kiaaina i keia pili heihei lio, ku ae la oia iluna a nana mai la ma kahi a ka Moi e noho ana, ike mai la i ke aikane a kana keiki e ku ana, a oia k@na i koho ai o ua keiki la ka hoa pili heihei lio o ka Moi.  “Aha,” wahi ana i pane iho ai, “na ke keiki ana ka lanakila o ka heihei lio; nui ko maalea, eo ia oe.”

Hiki hou aku la ka kaua eueu ma kahi a kana aikane e kali ana a halawai pu aku la me ia; mahamaha mai la no hoi kela e lohe i ka mea hou kauoli, a i kona lohe ana nae i na mea a pau i hanaia, ebaeha iho la kona manao, a oia kana i pane aku ai, “e make ana ka oe i ka Moi.”

Pane aku la keia; alia kaua i ka make, he mea hiki ia ke hapapa ae; i ke ola aku no kaua, a he manaolana ko’u e ola ana kaua.

Lalelale koke aku la keia i kona lio i hele aku ai, a oia ana ka hoa heihei o ka lio o ka Moi.  He ehaeha mau ka naau o kana wahi aikane i ka ike aku i ko ianei wahi lio aohe kulana o ka eleeleu a me ka holo.  Ke wawalo mai la leo o ka o-le hoomakaukau, a kani hou mai la no ka lua a ka manawa e ku ae na lio heihei ma ke kahua, aka ua oili hookahi ae la ka lio o ka Moi ma ke kahua me ka haaheo nui a kauhaa iho la.  Nee ae la na kanaka i ka uwa, a o ka lio hoi o ka kaua eueu, aohe ike ia.

Kani hou ae la ka o le no ke kolu o ka manawa, aohe no o ianei mea a maalo aku eia ka auanei e noke aku ana kahi aikane iaia e hoomoe ka heihei a kahi la ae i wae pono aku i lio kupono no ka heihei, a e i mai ana hoi kela penei:  E hoolana kou manao, ke eo i kona lio keia wahi lio au e hoowahawaha mai la, aole e nele ana ka puana mau o kona waha ke ola oia he tausani makahiki hou aku i nei mau huaolelo, “ua komo io kuu lio i kekahi heihei me ka makani.”

No ka pinapinai mau o ka leo kahea o ka o-le iaia, kahea aku la oia i ka mea e kau ana i ka lio o ka Moi e holo e mamua a mahope aku oia.  He mea maikai keia i kona kokoolua o ke kahua paonioni, a ia manawa no i oili aku ai ua lio la me ka hu o ka makani a nalo aku la i ka manawa pokole.

He haneri mile ka@loa o keia pahu heihei; o ka holo o keia lio e holo mau ai i keia mau mile he hookahi hora.  I ka wa i hala aku ai ka lio o ka Moi e kii ana i ka leta i kuniia me ke sila o ke aupuni o Farani ma kekahi aoao i ka lima o kekahi komite a hoihoi mai i ka leta a mua o ka Moi, e hoike mai ana i ka lanakila i ka Moi, ka mea i hiki mua aku imua o na komite.

(Aole i pau.)

 

Lutanela Roge

ke

Kiu o ke Kaikuono

O MOBILE.

 

Ke Kiu a Adimarala Faragata i hoouna ai e Ana a e huli i na Topido ma ka Papaku o ke Kaikuono o Mobile.

 

He Moolelo iloko o ke Kaua Kuloko o ka Akau me ka Hema.

 

Ka Make Ana o ke Kiu Wahine o Mobile.

 

            He mau minute pokole ia o ko lakou nei ku ana ma keia wahi, aole no i lohe ia aku kekahi nakeke ana o loko o ua rumi la, koe wale iho no ka malamalama o kekahi ipukukui, a oia ka ke kiu wahine i ike aku ai ma ka puka-ki e a ana no iloko o ka rumi.

            “E wahi i keia ipuka,--a e komo kakou iloko,” wahi a ke kiu wahine i pane ae ai i ke aliikoa.

            “E pahu aku i ka ipuka me ka oukou mau pu e na koa,” wahi a ka lutanela i pane ae ai. “O ke ki-puka a o ke kuau o ka oukou mau pu, ua like no ko laua waiwai ma ka hana i kahi wa.”

            Ia manawa kekahi mau koa elua i ku ae ai mamua a pahu aku la i ke pani puka.

            Ua haki ae la ka laka a hemo ana ke pani, oia ka wa a ka lutanela i komo aku ai iloko me elua koa, a aohe mea e ae maloko o ka rumi, koe wale iho no kela ipukukui nui e a ana maluna o kekahi pakaukau poepoe.

            “Ua lele mua ka manu,” wahi a ka lutanela i pane mai ai i ke kiu wahine. “Aole ianei kela mau kiu Amerika i keia po?”

            “Aole hoi kakou i huli i ka hale e maopopo ai, aole ianei na kiu Amerika i keia po?” wahi a ke kiu wahine i pane aku ai.

            “Ina pela, he mea makehewa no kakou ka noho wale ana no ma keia rumi kanaka ole,” wahi hou a ka lutanela me kona hopu ana aku i ka ipukukui a paa ma kona lima, pane hou mai la i ke kiu wahine—

            “E pii kakou iluna o keia hale e huli ai.”

            Ua pii aku la ka lutanela ma ke alapii maloko o ka lanai me ka ukali pu ia aku e ke kiu wahine, o oiai oia i hiki pono aku ai iluna o ka papahele, ua lele koke mai la kekahi kanaka a paa ma ko ia nei mau lima, me ka hoopuka pu ana mai i keia mau olelo.

            “Eia no o Roge iluna nei me kona kokoolua! Aole nae no ka lawe pio ia me ke ola!”

            Ia wa o Roge i kulai aku ai i ke aliikoa e kona ikaika a pau, haule aku la ka ipukukui ilalo, a hookui pu aku la ke aliikoa i ke kiu wahine, a o ke kiu wahine hoi i na koa elua e pii aku ana, a he hookahi o lakou wa o ka hina like ana a walawala pahu ana i ka papahele o ka hale ilalo.

            “E hele imua e na koa,” wahi a ka lutanela me kona ala pu ana ae mai ka papahele me kona mau eha. “Eia laua iluna o keia hale,--o ke kiu Amerika a me ke kapena apuka.”

            Ia wa i komo mai ai na koa e hoopuni ana mawaho o ka hale a pii aku la ma ke alapii no ka papahele o luna, a i ko lakou hiki ana iwaenakonu, ua poha ae la ka leo nahenahe o Edita i na huaolelo,--

            “Ano—e haawi aku ia lakou i keia manawa!”

            Ia wa na pu-panapana elua i paapaaina aku ai mai ka lima o Roge, a lele makawalu aku la na poka maluna o na koa he iwakalua e pii mai ana, a ua like lakou me kela poe mua i kulai ia ai ilalo ka walawala, haule pahu aku la i ka papahele a make loa.

            O ka lutanela nana e alakai nei na koa, ua ku mai la oia i kekahi poka ma kona a-i, a o ke kiu wahine hoi, ua ku pono aku oia ma kona umauma, haule iho la iluna o ka papahele me ka ehaeha nui, a na kekahi mau koa elua i hapai ae iaia iluna a hookaawale ia aku no waho o ka hale.

            “Mai haawi i manawa no lakou e pakele ai,” wahi a ka lutanela i pane ae ai i na koa.  “No ka hanohano o na Mokuaina Kuikahi Hui o ka Hema e hele imua a hiki i ka paa ana o keia mau kiu Amerika.”

            I keia wa a na koa i komo pau loa ai iloko o ka rumi, ua puka malu aku la o Roge me Edita mahope o ka hale, ua lele iho ilalo mai ka puka-aniani a holo aku la me ka awiwi nui no ke kulanakauhale.

            Ua hoomaka aku la na koa e pii i ka hale iluna me ka hooholo ana, aole lakou e hoi ilalo ina no ke ola a me ka make, e hiki ana lakou a komo iloko o kela rumi, a ki i na kiu Amerika.

            “E pii aku iluna a komo iloko o kela rumi!” wahi a ka lutanela i pane mai ai.

            Me na kapuai halulu nui i pii aku ai na koa iluna a komo aku la iloko o ka rumi, a i ka ho-a ia ana ae o ke kukaepele, ua ike ia aku la na paia o ua rumi nei, aohe kanaka o loko, a ua hamama nae ka puka aniani mahope.

            “Ua pakele na kiu Amerika ma keia ipuka-aniani,” wahi a na koa i pane ae ai.

            I keia wa i hoopioloke loa ia ai ka lutanela iloko o kona ehaeha nui no keia pakele ana iho la o Roge ma, oia kana i haawi koe aku ai i ke kauoha i kona mau koa no ka puka ana iwaho a huli i na pio ma kahi kokoke i keia hale.

            “E hele iwaho a huli ma na palena o keia hale,” wahi a ka lutanela poino i pane mai ai mai lalo o ka hale.  “Aole laua i kaawale loa mai keia wahi aku i keia manawa!”

            “Ina owau oe, e kahea hou no au i na koa e hoi mai,” wahi a ka wahine kiu i pane mai ai no ka manawa mua loa mahope iho o kona ku ana i ka poka.  “E waiho aku i ko laua pakele ana no keia wa.  Ua eha loa anei oe?”

            “Pela ko’u manao, ua eha loa ia au,” wahi a ka lutanela.

            “Pela pu au iloko o ia haawina,” wahi a ka wahine kiu i pane hou ae ai.  “Ua manao au, ma keia wahi e pau ai ka kakou huli o keia po, aka, ke ike nei au--aole. Ina ua pakele ke kiu Amerika, alaila, o ka kaou mea e huli ai i koe,--o ka mea nana kela leta apuka.”

            “Aia oia mahea?”

            “He wahine ka mea nana i lawelawe i keia hana.”

            “Aole,” wahi a ka@ lutanela me ke kanalua.

            “Ae,--he hiki au ke hoohiki aku i ko’u ola hope loa, na ka wahine i lawelawe kela hana apuka.  E kauoha i kou mau koa e hele pololei no ka hale o Edita Taila a hopu aku iaia.  O kona noonoo ka mea nana i hoohana i keia hana apuka.”

            He mau helehelena ano e maluna o ke aliikoa no ka inoa o ke kaikamahine opio a ke kiu wahine i hoopuka aku ai, oiai ua kamaaina no oia ia Edita, he puuwai kona e pana ana no ka hae hou o na mokuaina o ka Hema, a oia kana i pane ole aku ai me na manao o ke kanalua, a pane hou mai la no ka wahine kiu,--

            “He kanalua anei kou ia’u?  Ae, oia no kou kumu kanalua, aole oi e kamaaina i ua kaikamahine la e like me a’u.  E hele aku—a hooko i ka’u kauoha i keia manawa.”

            Aole no i pane aku ka lutanela i kela mau olelo a ka wahine kiu, oiai ua ike aku oia i ua wahine la e mauliawa ana oia no ka make.  Ua pane hou mai la ua wahine kiu la i kana mau olelo hope loa—

            “Aole anei oe e hoouna ana i na koa no ka hooko i kela kauoha?  E hele koke i keia manawa a kaualako mai ia Edita Taila ma kona lauoho a hiki imua o Mekia Noutana.  Aole oia e hoole mai ana no keia hoopai.  Ua kokua mau oia i ka aoao Akau mai ka la mua loa mai o ke kukala kaua a hiki no i keia hora.  A e hai pu aku iaia, na Jane Wayne oukou i hoouna aku e hopu iaiam ke kiu wahine o Mobile, a o keia—wale—no—kona—hoopai a’u e—hoikeike—e—aku.  E—ola loihi—na—Mokuaina—Kuikahi—Hui o—ka—Hema.”

            Pili iho la na maka o ua wahine nei, a lele loa ae la kona hanu.

 

MA KE KAUOHA.

 

HE KANAWAI

 

            E hoomaopopo ai i ka haawi ana i na Laikini e kuai aku i na mea Inu mailoko mai o na hua mea ulu i hoawaawa a kaulai ia i hana ia malalo o ke Kanawai i kapaia “He Kanawai e haawi ana i Laikini no ka hana ana i na mea inu mailoko mai o na hua mea ulu (Huita, bale) i hoawaawa a kaulai ia ma ka apana o Honolulu,” I aponoia ma ka la 13 o Okatoba, 1886.

 

            E hooholeia e ka Moi a me ka Ahaolelo o ke Hawaii Paeaina.

 

            Pauku 1.  Ma keia, ua haawi ia ka mana i ke Kuhina Kalaiaina e haawi aku i mau laikini no hookahi makahiki iloko o keia Aupuni, i kela a me keia mea a mau mea paha e noi ae ana ma ka palapala e kuai aku ma ke kiaha a ma ke ano e ae paha i oi ole ae mamua o elima galani i na mea inu i hana ia ma Honolulu, malalo o ke Kanawai i kapaia “He Kanawai e haawi ana i laikini no ka hana ana i na mea inu mailoko mai o na na hua mea ulu i hoawaawa ia a kaulai ia ma ka Apana o Honolulu,” i apono ia me ka la 15 o Okatoba, 1886, ke loaa ia ia no ia laikini na dala he elua haneri me kanalima.

            Pauku 2.  O kahi e ku ai ua wahi la i laikini ia, e lilo ia malalo o ke apono ana a ua Kuhina la, a aole no hoi e hoololi ia ua wahi la, koe wale no aia ma kona ae i kakau ia.

            Pauku 3.  Mamua o ka loaa ana o ka laikini e kuai i na mea inu mailoko mai o na hua mea ulu i hoawaawa ia a kaulao ia, e waiho aku ka mea noi i palapala hoopaa i apono ia me ke Kuhina Kalaiaina no na dala hoopaa he hookahi tausani, e hoakaka ana:

1.  Aole oia e kuai aku i kekahi mea inu i hana ia mailoko mai o na hua mea ulu i hoawaawa ia a kaulai ia i kekahi kanaka ona, a i na poe keiki oo ole.

            2.  Aole oia e kuai aku a hoolilo aku ma kekahi ano e ae ma kahi i loaa ai ia ia he laikini, i kekahi waina, a mea inu i hana ia mailoko mai o na hua mea ulu i hoawaawa ia i kaulai ia a wai ikaika e ae o kela a me keia ano; a aole no hoi oia e ae e waiho ia maloko o kahi i laikini ia ai oia i kekahi waina, mea inu i hana ia mailoko mai o na hua mea ulu i hoawwaawa ia a kaulai ia a wai ikaika e ae o kela a me kea ano, koe wale no na Bia i hana ia ma Honolulu malalo o ke Kanawai i hai ia maluna.

            Pauku 4.  E hiki no ma ua laikini nei a me ka bona pu hoi, ke hookomo ia na hoakaka a ua Kuhina nei e manao ai he kupono no ka hooponopono pololei ana i ua oihana la, a me ua wahi la i laikini ia, a e hiki ai ke papa a ke ike i na hana a pau e kue ana i keia Kanawai, a i ka laikini a bona paha.

            Pauku 5.  Ina e hoahewa ia kekahi mea i loaa ia ia ka laikini no ke kue ana i na olelo o kona palapala hoopaa i hoakaka ia ma ia palapala hoopaa, a mawaho ae o na hoopai e ae a pau i kau ia e ke Kanawai, aole hiki e loaa hou ia ia kekahi laikini o kela a me keia ano no na makahiki elua.

            Pauku 6.  E lilo keia i Kanawai mai kona la e apono ia ai, a o na Kanawai a me na hapa Kanawai a pau e kue ana i keia Kanawai, ma keia ua hoopau ia no.

            Aponoia i keia la 6 o Sepatemaba, M. H. 1888.

                        KALAKAUA REX.

Na ka Moi:

            L. A. THURSTON,

                        Kuhina Kalaiaina.

 

HE KANAWAI

 

            E papa ana i na Mokumahu lawe ohua holo pili Aina i oi aku na tona i ka elua haneri me kanalima aole e lawe i na Mai Lepera, a poe e ae paha i loaa i na mai lele a mai pili e ae paha.

            E hooholoia e ka Moi a me ka Ahaolelo o ka Hawaii Paeaina.

 

            Pauku 1.  Aole kekahi Mokumahu holo pili aina i laikini ia e lawe i na ohua, a e lawelawe maoli ana paha ma ia hana, e like me na hoolaha ma na papa kuhikuhi manawa holo, a i oi aku ka huina nui o kona mau tona manua o elua haneri me kanalima tona, e hiki ke koi ia a i ole ae ia paha, oiai e lawelawe ana ma ia hana, e lawe aku a lawe mai ke Awa a wahi e ae paha iloko o keia