Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVII, Number 47, 24 November 1888 — Page 5

Page PDF (1.73 MB)

This text was transcribed by:  Jennifer Hokule'a Ishimoto
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Nupepe Kuokoa, Nowemba 24, 1888

HE KANAWA’I

E HAAVI ANA I KA MANA I KE KUHINA KALAIAINA E HOOLILO AKU AI I NA KAHU MALAMA WAIWAI I KEKAHI WAIWAI PAA MA KA APANA O HONOLULU, I WAHI E HIKI AI KE KUKULU I MAU HALE E MALAMA IA AI MA KE ANO MANAWALEA NO NA KANAKA ILIHUNE I HANAU MA NA AINA E, A HANAUNA PAHA.

 

NO KA MEA, he mea pono ke hookaawale ia i wahi e malama ia ai na poe ilihune i hanau ma na aina e, a hanauna paha, e noho ana ma ko Hawaii Paeaina, a ua maopopo pu no hoi ua makaukau kekahi poe e hoala, a e hoomau aku i kekahi hana o keia ano, ina e loaa ana kehaki wahi kupono e kukulu ia ai; nolaila,

 

E hooholoia e ka Moi a me ka Ahaolelo o ko Hawaii Paeaina.

 

            Ke haawi is nei ka mana ma keia i ke Kuhina Kalaiaina, me ka ae pu ana o ka Aha Kuhina, e hana a e haawi aku i palapala hoolilo no ke kumukuai he hookahi dala, ma ke aoao o ke Aupini Hawaii, no hookahi eka aina, ma kela wahi e pili ana i na Alanui Pensacola a me Wilder, kahi i noho ai na makai kaulio mamau iho nei, no keia kumuhana i hoakaka ia ae la maluna, i kekahi poe kahu malama waiwai elina (5) lala, a he poe hoi e noho ana ma ka Apana o Honolulu i olelo ia ae la, a I hoapono ia hoi e ua Kuhina Kalaiaina nei, ma ke ano waiwai i waiho ia aku e malama no ua kumuhana la i olelo ia maluna, a e hoakaka ia ma ua palapala kuai nei he mau olelo kupono e hoomau aku ana i ua papa kahu malama waiwai i olelo ia, a e hoakaka pu ia hoi na olelo ina aole e hoomaka ia ke kukulu ia ana o ua mau hale nei iloko o na makahiki elua mai ka la aku o ka haawi ia ana o ua palapala hoolilo nei, alaila, e lilo ua palapala hoolilo la i mea ole, a e hoi hou ua wahi la I hoakaka ia ma ia palapala I ke Aupuni Hawaii.

            A i ka manawa e pau ai ke lawelawe ia ana o ua wahi la i olelo ia no na hana i manao ia me keia Kanawai, e hoi hou no ia i ke Aupuni Hawaii.

            Apono ia i keia la 11 o Sepatemaba, M. H. 1888. KALAKAUA REX.

Na ka MOI: L.A. THURSTON, Kuhina Kalaiana.

 

HE KANAWAI

E HOOLOLI AI I KA PAUKU 21 O KE KANAWAI E HOOHUIHUI A E HOOLOLI AI I KE KANAWAI E PILI ANA AUHAU KULOKO, I APONO IA MA KA LA 7 O AUGATE, M.H. 1882, E LIKE MEIA IA I HOOLOLI IA AI E KA MOKUNA XXXVII O NA KANAWAI O 1886.

 

E hooholoia e ka Moi a me ka Ahaolelo o oko Hawaii Paeaina.

 

E hoololi ia a me keia ke hoololi ia nei ka Pauku 21 o ke Kanawai e hoohuihui a hoololi ai ke Kanawai e pili ana i na Auhau Kuloko, i apono ia ma ke la 7 o Augate, M.H. 1882, e like me ia i hoololi ia ai e ka MOKUNA XXXVII o na Kanawai o 1886, ma ke kapae ana i keia mau huaolelo mahope iho na huaolelo “a o na” ma ka lalani elua me ekolu: “O na baneko, mea hoopukapuka dala, mea hoaie dala, loio,’ a penei e heluhelu ia ai ua pauka la:

            “Pauku 21. O na agena a pau o kekahi mea i hele mai keia Aupuni aku no kekahi mea i hele mai keia Aupuni aku no kela a me keia waiwa a lakou i malama ai, a nana no e uku i na auhau no ia mau mea, e like me he mea la nona ponoi ia waiwai, a e helu pakahi ia ma kona inoa, ma ke ano he hope o ka mean nona ka waiwai ana i malama ai, a e malaina kaawale ia kela a me keia helu ana mai loko aku o kona helu ponoi.”

            Apono ia i keia la 10 o Sepatemaba, M.H. 1888. KALAKAUA REX

Na ka MOI: L.A. THURSTON, Kuhina Kalaiana.

 

HE KANAWAI

E PALE AKU AI I KA HOOPUKA IA ANA O NA PEPA DALA MA KE ANO HE DALA E HOOLAMA IA ANA.

E hooholoia e ka Moi a me ka Ahaolelo o ko Hawaii Paeaina.

            Pauku 1. O kela a me keia kanaka, a poe hui paha i hoohui ia, a luna paha o kekahi hui, a o kekahi ahahui kanaka paha e hoopuka ana i kekahi nota, a bila, kauoha, kikoo dala, a pepa hoike hoahu paha o kekahi puu dala, me ka manao e hoolaha ia aku ma ke ano he dala, e pili no ia ia ka hewa mikimina, a no kela a me keia hewa e hoopai ia ma ka uku hoopai he kanalima dala, a i ole, e hoopaahao ia ma ka hana oolea aole e oi aku i ka malama hookahi.

 

            Pauku 2. O kela a me keia kanaka, a poe hui pahai hoohuiia, a luna paha o kekahi hui, a o kekahi hui paha i hoohui ia, a luna paha o kekahi hui, a o kekahi ahahui kanaka paha e hoolaha ana i kekahi nota, bila, kauoha, kikoo dala, pepa hoike hoahu dala paha, koe wale no na pepa hoike hoahu dale o ke Aupuni Hawaii i hoopuka mua ia, a e hoouka a hoolaha ia aku ana paha mamua ae o ka lilo ano o keia i Kanawai, me ka manao ia no ia mea ua pili ia ia ka hewa mikamina, a ke ahewa ia ua mea la, e hoopai ia ma ka uku hoopai he kanalima dala, a i ole ma ka hoopaahao ana ma ka hana oolea aole e oi aku mamua o hookahi malama.

 

            Pauku 3. E lilo keia i Kanawai mai a mahope aku ka la 1 o Iunuari, 1889.

 

            Ke hoike aku nei au ua hooholo ia ka Bila Kanawai mamua ae nei ma ka heluhelu ekolu ana iiloko o ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii ma ka la 23 o Augate, 1888, a ua waiho ia aku imua o ke Alii ka Moi, ma o ka Aha Kuhina la, ma ka la 27 o Augate, 1888, a aole i hoihoi ia i ka Ahaolelo iloko o umi la (koe no la pule) mahope iho, a aole i hoopanee ia ka Ahaolelo mamua o ka pau ana o na a he umi i olelo ia.

           

            Kakau ia Honolulu, Sepatemaba 11, 1888.

                                                WILLIAM R. CASTLE,

                                                            Peresidina o ka Ahaolelo.

 

Hoike:

            J. ALFRED MAGOON,

                        Kakauolelo.

 

HE KANAWAI

 

E KOKUA AI I KA HOOKAAWALE IA ANA O NA MAI LEPERA.

 

E hooholoia e ka Moi a me ka Ahaolelo o ko Hawaii Paeaina.

 

            PAUKU 1. O kela a me keia mea i aua, a mlama paha, me ka ike no he mai lepera ia, ma kekahi wahi malalo o kona mana, a i hunaama kekahi ano a kokua paha ma ka huna ana i kekahi mea i loaa i ka mai lepera, a i manao ia paha ua loaa i ka mai lepera me ka manao e ike ole ia, a e haawi ole ia paha i ka Papa Ola, a i’na luna paha o ia Papa, a i malama a i kokua paha i ka malama ana i kekahi mea o ia ano e noho pee ana, e manao ia ua pili ia ia ka hewa mikamina, a ina e ku ke hewa ia ia no ia mea imua o kekahi Lunakanawai Apana a Hoomalu paha, e hoopai ia oia e uku i ka hoopai aole, e oi aku mamua o hookahi hameri dala.

            Pauku 2. Na kela a me keia makai a i ole ia Hope Makai Nui i ike i kekahi mea maloko o ka apana ana i noho ai i loaa ka mai lepera, a i ole ia, ua mano ia ua loaa i ka mai lepera, e hoike keke aku no ia mea i ka agena o ka Papa Ola ma ia apana, ina he agena Papa ma ia apana, a ina aole agena o ka Papa maia apana, alaila, i ka agena o ka Papa e noho kokoke mai ana.

            Pauku 3. O kela a me keia Makai a Hope Makai Nui e hana a hooko ole ana me ka manao maoli e hooko ole i na mea i hoakaka ia ma ka Pauku 2 o kei Kanawai, e manao ia ua pili ia ia ka hewa mikamina, a ina e ku ka hew ia ia imua o kekehi Lunakanawai Apana a Hoomalu paha, e hoopai ia oia aole e emi malalo o umi dala, aole hoi e oi aku mamua o elua haneri dala, a e hoopau ia oia mai ka oihana aku.

            Ke hoike aku nei au ua hooholo ia ka Bila Kanawai mamua ae nei ma ka heluhelu ekolu ana iloko o ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii ma ka la 23 o Augate, 1888, a ua waiho ia aku imua o ke Alii ka Moi, ma o ka Aha Kuhina la, me ka la 27 o Augate, 1888, a aole i hoihoi ia i ka Ahaolelo iloko o umi la (koe na la pule) mahope iho, a aole i hoopanee ia ka Ahaolelo mamua o ka pau ana o na la he umi i olelo ia.

                        Kakau ia Honolulu, Sepatemaba 11, 1888.

                                                WILLIAM R. CASTLE,

                                                            Peresidina o ka Ahaolelo.

 

Hoike:

            J. ALFRED MAGOON,

                        Kakauolelo.

 

HE KANAWAI

 

E KOKUA AI I KA HOOKAAWALE IA ANA O NA MAI LEPERA.

 

E hooholoia e ka Moi a me ka Ahaolelo o ko Hawaii Paeaina.

 

PAUKU 1. O kela a me keia mea i aua, a malama paha, me ka ike no he mai lepera ia, ma kekahi wahi malalo o kona mana, a i huna ma kekahi ano a kokua paha ma ka huma ana i kehahi mea i loaa i ka mai lepera, a i manao ia paha ua loaa i ka mai lepera ma ka manao e ike ole ia, a e haawi ole ia paha ika Papa Ola, a a i’na luna paha o ia Papa, a i malama a i kokua paha i ka malama ana i kekahi mea o ia ano e noho pee ana, e manao ia pili ia ia ka hewa mikamina, a ina e ku ka hewa ia ia no a mea imua o kekahi Lunakanawai Apana a Hoomalu paha, e hoopai ia oia e uku i ka hoopai aole e oi aku mamua o hookahi hanera dala.

 

            Pauku 2. Na kela a me keia makai a i ole ia Hope Makai Nui i ike i kekahi mea maloko o ka apana ana i noho ai i loaa ka mai lepera, a i ole ia, ua manao ia ua loaa i ka mai lepera, e hoike koke aku no ia mea i ka agena o ka Papa Ola ma ia apana, ina he agena o ka Papa me ia apana, a ina aole agena o ka Papa ma ia apana, alaila, i ka agena o ka Papa e noho kokoke mai ana.

            Pauku 3. O kela a me keia Makai a Hope Makai nui e hana a hooko ole ana me ka manao maoli e hooko ole i na mea hoakaka ia ma ka Pauku 2 o keia Kanawai e manao ia ua pili ia ia ke hewa mikamina, a ina e ku ka hewa ia ia imua o kekahi Lunakanawai Apana a Hoomalu paha, e hoopai ia oia aole e emi malolo o umi dala, aole hoi e oi aku mamaua o elua haneri dala, a e hoopau i oia mai ka oihana aku.

            Ke hoike aku nei au ua hooholo ia ka Bila Kanawai mamua ae nei ma ka heluhelu eloku ana iloko o ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii ma ka la 23 o Augate, 1888, a aole i hoihoi ia i ka Ahaolelo iloko o umi la (koe na la pule) mahope iho a aole i hoopanee ia ka Ahaolelo mamua o ka pau ana o na la he umi i olelo ia.

 

            Kakau ia Honolulu, Sepatemaba 11, 1888.

                                                WILLIAM R. CASTLE,

                                                            Peresidina o ka Ahaolelo.

 

Hoike:

            J. ALFRED MAGOON,

                        Kakauolelo.

 

NA MAKAI KIU

Amerika a me Europa.

 

HE LEI DAIMANA I AIHUE IA ME KE AKAMAI LOA.

 

            “I ko’u lohe ana i keia ua hoohauoli ia ko’u naau, oiai ua maopopo lea iho la ia’u mamuli o na olelo a ke kaikamahine o ua kanaka nei keia a’u e huli nei. A aole au e hoike ana ia mea i ua kaikamahine la. I ka maepopo ana ia’u o ia mea hoololi ae la au i ke kumu o ka maua mea e kamailio ai, oia hoi ko’u mahalo ana aku no ka mohaha maikai o ko ? mau maka, ka nohenohea o kona ? papaiuna, a pela aku, a i ka pau ana o ka’u mau olelo hoomaikai nona ua ike aku la au i ka pii ana ae o ka ula ma kona mau papalina, a ia manawa oia i haalele mai ai ia’u, me ka i pu mai he hana kana a e hookuu aku au iaia.

            “Hala aku la oia a koe hookahi iho la au me ka hauoli a me ka piha noonoo no ka’u mea e hana hou aku ai. Mamua aku nei, ua maka’u wau o hala ua kanaka la i Amerika, aka, i keia wa hoi ua loaa ia’u na kumu e hauoli ai, oiai, ua ike koke iho la au eia koke ae no oia.  He kaina loa keia i loaa ia’u, a sole no hoi au i hookuihe iho.

            “Mahope o ko’u noonoo ana no kekahi wa pokole hele aku la wau e kauoha e hoomakaukau ia i moku pea e lawe ai ia’u e halawi me ka moku ahi e nolo ana no Enelani, a i ahiahi ana iho ko’u holo ana, a ma kekahi la ae noho ana au maloko o ke kulana kauhale o Ladana.

            “O ka’u hana o ka hiki ana ma keia wahi oia ko’u huli hele ana ma na halekuai malaula, me ko’u manaolana pu e halawi mai ana au me kekahi malaula, me ko’u manaolana pu e halawi mai ana au me kekahi o na daimana i aihue ia ma Napela, a ina e loaa io ama ia’u kekahi o ia mau daimana i aihue ia ma Napela, a ina e loaa io ama ia’u kekahi o ia mau daimana, alaila, he kumu maopopo loa ia e hiki ai ke kuhikuhi aku ia’u i kahi e loaa ai o ua kelohe la. Oiai au e hula ana maloko o na hale kaui nani o Piccadilly, lohe mai la au mai kekahi kanaka malama halekuai hana gula no ka hiki ana aku i ona la kekahi kanaka Geremania, e kuai i wati malaila, a i ka manawa a ua Geremania la i kuai ai i ka wati ua uku aku oia i ka hapa o ke kumukuai ma ka haawi ana aku elua mau puupuu diamana.

            “Olelo aku la ua kanaka Geremania nei iaie aohe ona makemake e kuai i wau maikai loa, oiai e holo ana oia maluna o ka moku no Rio de Janeiro a iloko o ua kulanakauhale nei o Rio de Janeiro ua hui pu oia iloko o kekahi halekuia daimana malaila, a o ke kumu ka o ka makemake ole ana e kuai i wati maikai no kona manao o inoino i ka ehukai i kna manawa e holo ai maluna o ka moku.

            “Hai mai la ka mea hana gula ia’u ua kamaaina oia me keia halekuai daimana a ua Geremania nei i kamailio aku ai iaia, a no hiohiona ? ua Geremania la ua hokie mai me he kanaka waiwai la oia, oiai ua hoonani ia kona kino me kekahi o na puupuu daimana makamae loa ana i ike ole ai mamua. O na helehelena o ua kanaka Geremania nei a ke kanaka hana gula i hai mai la ia’a ua like loa ia me ko ‘kuu haku,’ koe wale no ua kahi ia ka umiumi, a ninau aku la au i ua kanaka hana gula nei ina ua ike oia i kahi o ua Geremania nei e noho nei ia manawa. Hai mai la kela aole oia i ike, aka, ina au e makemake, he mea hiki loa iaia ka hai ana mai ia’u komo hou ua Geremania la iloko o kona halekauai ae aku la au ia mea me ko’u haawi ana aku iaia i na kuhikuhi o ko’u wahi e noho nei, me ko’u olelo pu aku iaia e hoomaalea loa kana mau hana imua o ua Geremania la, a i ka pau ana o ka’u mau kuhikuhi huli hoi aku la au no ko’u hotele.

            “Ia’u no hoi a hiki i ko’u hotele, ku ana kekahi o na kupakako o ua halekuai. Hoolimalima koke iho la au i kaa a kau aku la maua me ke kupakako, a i ko’u hoea hou ana aku ma ua halekuai nei, he mea ko’u hauoli i ka ike ana aku i ua ‘haku’ nei e ku mai ana iloko o ka halekuai. Komo aku la au iloko a ninau hoomaalea aku la i ka mea halekuai ina he hiki iaia ke kuai mai ia’u i kekahi puupuu daimana nui, oiai, ua nalowale ia kekahi puupuu diamana a kuu wahine, ahe makemake loa au e loaa hou ona puupuu diamana na nana, a i puupuu diamana nui nae ko’u makemake. Pane mai la ka mea maiana halekuai aohe ia i manao e loaa ana ia’u ka puupuu diamana o iaano maloko o kona halekuai, aka, he loaa ia’u ia mea mai iaia mai ina au e kali ana no kekahi mau la pokole.

            “’Oiai maua e kamailio ana pela, me ke ku mai no o ua ‘haku’ nei e hoolohe, aole i emo kahea mai la ua ‘haku’ nei i ka mea malama halekuai no ka make make e kamailio pu me ia. Aole au i lohe aku i ka l?us mea e kamailio ana, aka i ka hala ana aku o ua ‘haku’ nei, hai mai la ka mea malama halekuai ia’u ua lohe ua ‘haku’ nei i ko’u makemake, a no ka hiki ole ana i ua mea malama halekuai nei ke hooliwa mai i ko’u makemake ia wa, nolaila oia i kahea mai ai i ka mea malama halekuai i kamailio pu ina he hiki naia ke ae ie e lawe make i kana puupuu diamana i ka ka halekuai e kuai mai ai ia’u, a ina ua holo ia i ka manao ana, alaila, e hii koke ana ua ‘haku’ nei i ua daimana nei ana ia wa, ai ka auwina a ia e hiki hou mai ai i ka halekuai.  Ua ae aku ka mea nona ka halekuai ia manao o ua ‘haku’ nei, a oia kona kumu o ka haalele koke ana mai i ka halekuai no kona kokua ana ia’u pela.

            “I ka hala ana aku o ua ‘haku’ nei noi aku la au i ka mea nona ka hale kuai e kuai mai i ke daimana me ka mahalo ol? i ka lilo, a mahope au e hookaa aku ai i knoa aku oia i ua ‘haku’ nei e hoi hou mai ilaila iloko o na a elua mahope iho, a e hiki pu aku no hoi au ilaila, me ka hoano e ana nae i ko’u mau ano a pau. I ka auwina la ana ae, hoea hou ana no ua ‘haku’ nei me ua puupuu daimana nei a lilo i ka mea halekua, a i ke ahiahi ano iho, oiai maua e lolelole ana i ua puupuu daimana nei, ike iho la maua i kekahi onaha ma ka aoao malalo o na daimana la, a ia manawa i telegarapa koke aku ai ia Mr. Amalfi ma Napela i kekahi mau ninau e pili ana no ka onaba o ke daimana a me kekahi mau ano e ae e pili ana i ua kahaka nei nana i aihue, a aole i emo mahope iho loaa mai la ia’u haina penei:

 

            “O ke daimana nui maluna o ka lei i aihue ia he wahi onaha uuku kona ma ka aoao malaio. Ke hoomaopopo nei au he hookahi niho o ka papa niho maluna o ua ‘haku’ nei ua hoopiha ia me ke gula. E hana oe i na mea a pau e hiki ai ia oe ke hana e paa ai oia i ka hopu ia. Na’u e uku na lilo a pau.’”

            “Mahope iho o ka loaa ana mai o keia haina ia’u mai a Mr. Amalfi mai, ua hoopau loa ia ko’u manao kanalua, oiai o na ike i haawi ia mai la ia’u e Mr. Amalfi ua kulike loa ia me ko ka’u mau mea e ike nei. Hai hou mai la ka ona halekuai ia’u oiai oia e kuai ana i ke daimana mai ua ‘haku’ nei ma ia auwina la, ua ae mai ua ‘haku’ nei e kipa hou mai malailai ke ahiahi ae o kekahi la mai no ka hana aelike ana me ia no ke kuai ana mai i na daimana e hoolawa ai i ka halekuai  nei ina e hiki mai ua ‘haku’ la e hookipa mai iaia maloko o kona hale noho ponoi, a e ae pu mai oia ia’u e hele mai ia ahiahi, a nana au e hoolauna aku i ua ‘haku’ nei ma ke ano he pilikoko au ne ua ona halekuai la. I kumu e loaa ole ai kekahi mau kumu nana e hoohaohao aku au i ua ‘haku’ nei no ko maua kulana pilikoko, nolaila, ua manao ka ona halekuai he ?ea pono ia’u ke hiki mua i kona wahi mamua o ka hoea ana ae a ua ‘haku’ nei, a nolaila, poloai mai la oia ia’u e hele e aku mamua o kana manawa i hooholo ai e hui me ua ‘haku’ nei, a ilaila hoi au e paina ai i ko’u aina ahiahi.

            “I ka hora 5 o ua ahiahi nei a makou e halawi ai, hoomaka iho la au e kahiko hoano e ia’u a he mea hiki ia’u ke olelo ae aohe kiu akamai nana e hiki e ike i ko’u ano maoli ke nana mai ia’u, a i ka pau ana o ko’u kahiko ana ia’u iho he hiki ke manao ia he kanaka mai au no na aina Paniolo. I ka makaukau ana hele aku la au i kahi noho o ua ona halekuai nei, a i ko’u hiki ana aku ua hoohewahewa loa ka ona halekuai ia’u, a aole i pau kona hoohewahewa ana ana a eia wale no a na’u ponei no i hoike aku ia’u iho.

            “I ka pau ana o ko mana aina ahiahi noho iho la maua e puhi kika, a aole i  liuliu iho ku ana ua ‘haku’ nei. Hoolauna ia aku la au e ka ona halekuai i ua ‘haku’ nei ma ke ano he hoohanau au no ka ona halekuai, a o ko’u hoea ana mai no ia ia auwina a mai Madrid mai (oia ka inoa o ke kulanakauhale o Sepania), a nonoho iho a makou e kamailio hooluana.

            “Ma ka makou mau kamakamailio ana, ua hai mai la ua ‘haku’ nei ia paua e holo anao? no ke kulanakauhale o Rio de Janeiro, oiai he hio oia me na kalepa malaila ma ke kuai anai ke daimana. I ko’u lohe ana i keia hoomahua ae la au i ko’u makemake ino loa e ika ia wahi la a ua ‘haku’ nei e makemake loa hoi e holo pa me ia, oiai ua launa hoi makou, a i loaa ai hoi ko’u hoohmalima e ana i rumi no’u maluna o kekahi moku okoa aku e holo ana i ka Poalima ae (o ka po Poakahi keia a makou e hooluana nei) mai Hanburg aku.

 

            “Pane mai la ua ‘haku’ nei ua minamina io oia no ia mea, aka, o kona alahele i manao ai e holo maluna aky no ia o ka mokuahi e haalele ana ia Liverpool. Aole au i paipai loa aku iaia ia wa e hula mai ma ko’u alahele, no ko’u makemake. Hooluana makou a hiki i ke ano aumoe loa ana aku, a i ka paa ana hoi o ka aelike a l?ua me ka ona halekuai no ke kuai ana i na daimana, hoalele aku la maua i ka ona halekuai no ka hoi ana i ka hotele, oiai ua hoole aku la au i ke noi hoomeaniea mai a ka one halekuai ia’u e moe maua ilaila, me ke ano aku iaia hele kuikui lima aku la maua no ka hotele.

            “I ke kakahiaka ana ae, hele like no maua e paina, a mahope o ko maua paina, a mahope o ko maua paina ana, oiai oia e ohiuhiu ana i kona niho, ike pono aku la au i kekahi o na niho o ka papa niho maluna ua hoopiha ia i ke gula, a pau loa ae la ko’u kanalua ana no ka hopu ana ku iaia. No ko’u hilinai loa e ae mai ana no oia e hele pu me a’u a ma ke ala o Hamburg maua e holo ai no Rio de Janeiro, nolaila, hoouna malu aka la au ma ke telegarapa i Italia e noi aku ana au e haawi mai ke Aupuno Geremania ia’u i ka mana e hopu i ua ‘haku’ nei ke hiki maua ma Hamburg, a i kekahi la ae loaa mai la ia’u ka haina penei:

 

            “’Ua hoouna ia aku nei i ka Aupuni Geremania, a ua loaa mai ka haina aole mea nana e kue mai i kau hana.’”

            “I ka loaa ana mai o ka haina a mahope iho, hele aku la maua i ka hololio iloko o Hyde paka, a mahope o ka’u mau hana maalea ana ua ae mai ua ‘haku’ nei’ nei e hele like maua ia ahiahi a ma ke ala ae o Hamburg e holo ai maua no Rio de Janeiro, me ko’u hoopunipuni pu aku ina maua e hiki ilaila he hookahi wale no o maua hora e noho ai, oiai he wahi hana uuku ka’u i manao ai e hana malaila, alaila, ke pau e holo loa no maua no Rio de Janeiro, me ko’u hoopunipuni pu aku ina maua e hiki ikaika he hookahi wale no o maua hora e noho ai, oiai he wahi hana uuku ka’u i manao ai e hana malaila, alaila, ke pau e holo loa no maua no Rio de Janeiro.

            “Noi aku la au aiai e hookuu mai ia’u no hookai hera wale no, oiai he wahi haua ka’u e hana aku ai mamua o ko’u haalele ana ia Ladana. I ko’u hele ana, hoolimalima aku la au he wahi keiki uuku e lawe i palapala e kauoha aku ana au e hoouna ia ae ma ka uwapo o hamburg kekahi mau makai e kali ai ia’u a hoea aku au. Pau ia kuai iho la au i pahu lole, hoopiha ia a piha i na opala o kela a me keia ano, kuni ia ka inoa o ‘Don Henriques, Madrid.’ mawaho a mahope iho halawai me ko’u kokua, Miss Guoni, ke kiu wahine, me ko’u hahai pu iaia i na mea a pau, a me ko’u makemake iaia e hoomau aku no i ka hookolo ana mahope o ke kaikamahine a ‘kuu kahu’ a hiki i ka wa e loaa hou aku ai mai ia’u aku o kekahi kauoha mahope aku.

            “I ka pau ana o keia mau mea hoi aku la au i ka hotele me ka pahu opala a’u kuai ai, i kumu no ua ‘haku’ nei e mano mai ai he hana io ka ka’u o ka hele ana. I ke kani ana o ka hora 8 o ia po kau aku la maua maluna o ka mokuahi e holo ana no Hamburg, a no ko’u piha hauoli no ka holopono o ka’u aku la maua maluna o ka mokuahi e holo ana no Hamburg, a no ko’u piha hauoli no ka holopono o ka’u piha hauoli no ka holopono o ka’u mau hana me ha la ua hoopokole ia ka huakai moana o ka hele ana.

            “I ke ku ana aku ma Hamburg e ku mai ana na makai ma ka uwapo. Hoike aku la au i ko’u palapala hoomana, a o ka manawa koke iho la no ia i hopu ia ai o ua ‘haku’ nei, a ua hikiele kona manao no ia mea. Aole i knio kekahi manao iloko ona he makai kiu au, eia wale no a hiki i kona manawa i hipo ia ai.  Mahope iho o ka paa ana o na pepa no ka ae ia ana malalo o ke kuikahi e lawe ia oia no Napela ma ke ano he lawehala, i ka Poakahi ae ua holo aku maua no Napela no ke kokua ana ia’u ma ka malama ana i ka lawehala oiai makou e holo ana.

            “I ka ike ana mai o ka mea nana ka lei daimana i aihue ia ai, oia hoi o Mr. Amalfi, ia’u, ua apo maoli mai la oia ia’u me ka naau piha i ‘kuu haku’ maloko o ka hale hookolokolo i ka wa i hookolokolo ia ai, ua hiki ole iaia ke uumi i knoa huhu, a me ka inaina nui wehe ae la oia i kana pu panapana mailoko ae o kona pakeke me ka mano e ki i ua ‘haku’ nei, a ina aole kekahi makai e ku kokoke ana, ina la paha ua ‘haka’ nei.

            “I ka wa e hookolokolo ia ana olelo no ua “haku” nei ua hewa oia. I kona mianu ia ana no na daimana hai oia aia no ia kekahi hapa aia i ke kaikamahine op?o i ‘ike pu ia ai me i kahi i paa ai, a i kona ninau ia ana ina ua pili oia me ua kaikamahine a i ole wahine paha nana, a o kekahi daimana ua kuai ia e ia iloku o Ladana. O na dala e waiho ana me ia ia wa he ?70,000 Farani (francs.) O kekahi mau daimana ua loaa hou aku i ka mea nona ia waiwai, aka o ka huina waiwai o na daimana i koe aku i ka wahine ma kahi no ia o 100,000 dala Farani.

“Loaa mai na lono mahope iho mai a Miss Guoni mai ua hala kaikamahine ia no Rio de Janeiro, a i ka wa kakau ia ai keia wahi moolelo aole oia i loaa a ike hou ia aku paha.

            “Ua hoopai ia ‘kuu haku’ no iwakaloa makahiki ma ka hoopaahao ma ka hana oolea ma ka halenaahao ma Palermo, a eia oia ilaila kahi i noho ai a hiki keia wa e ai ana i ka hua o kana mau hana apiki maalea.

                                                                        (Aole i pau.)

 

HE PAINA MA KA PO?UME SIA HOUSE.

 

            Mamua ae o ka hiki ana mai o ka la 16 o Novemaba, ua lulu iho la nei keiko hana alanui o Kalihi, “Kamehameha Road” i mau wahi kenikeni mea paina na lakou, no ka hoomanao ana i ko lakou luhi o ka hana ana i keia alanui, ke hiki aku i ka la “Kulaia” Ua loaa na okeni, a ua waiho ia ma ka lima o ka hope Luna Hoohana Kaiapa.

            I ka hiki ana i ka la 16 o Nov. hora 10 a.m. ua akoaakoa ae na hoa a pau ma Polelewa. Hora1 p.m.  ua kai aku na hoa a pau mau ma ka Polumesia? House, alanui Alii kahi i hoomakaukau ia ai na mea ai.

            No ka paina ana. Ua noho na mea a pau ma na noho me ka maluhia’ a o ka iho ibo la no ia o ka akau, lawe ka ka hema, holoke ka pahi me ke o ka ua mea he pahee.

            A pau ia; ua haawi mai ka Luna Nui he mau kiaha waimomona no kela a me keia hoa, a ua ina ia no ke ola o ka Moi o Hawaii. Haawiia ekolu huro?, Himei” Hawaii Ponoi” “Aloha oe” a nui aku. Haawi hoa? na kiaha waimomona no ke ola o ka Luna Alanui mahope iho o keia, he puhi ohe na Poe.

            Ua ai no na hoa i ko lakou luhi a ua lawa, a mahope iho, ua hookuuia ka paina me ka mele Lahui, Hawaii Ponoi.

                                                            B.W.K.  KEKUIOMANE ?

                                                            Kalihi waena, Nov. 20, 1888

 

HOOLAHA A KA LUNAHOO PONOPONO WAIWAI

 

O NA p? puu he miu koi ka la? i ka waiwai o KAPUHI? (?) ma?, make ke kauoha ia aku nei lakou e hoike?  h? mai ia’u ?oko o na mahina komo mai keia la aku, o hoole ma looia.

                                                            W.O. SMITH

Luna Hooponopono Waiwai a me ka Palapala Hoolina? i huma o Kapihi (w.?) ? make.

Honolulu, Nov. 19, 1888.

 

Hoolaha Luna Auhau

            I lawa ni ka manawa no na pue ookaa auhau a pau o keia apana i hiki ole ke kipa mai i ke Keena Ohu Auhau?oko o na wa hana, e wehe ia ana ke keena no ka ohi ? i pa auhau (mawaho ae o na hora hana o ka ? m? ka

 

Hora 7 a ka hora 9 ahiahi mai Nov. 19 aku a Dek. 1, 1888

            O na poe hookaa auhau o keia apan? e wai ho iho ana i kona inoa a me kona wahi nohe e loaa ai ma ke keena me ka makemake e uku i kona mau auhau, e loaa ? kona palapala hookaa auhau mai ka el? aku mahope koke iho a iaia e hookaa ia m ai ka ? a pela e pale / ai na lolo? o ke hali ana ma ke Keena Ohi Auhau o ka hiki mai o ka manawa.

                                               

                                                CHAS T. GULICK

                                                Luna Ohi Auhau o Honolulu

                                                            22?8?2?

 

AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O ka Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai. ma ka hana o ka waiwai o KANUAI (w) o Halawa, Ewa, Oahu, i make kauoha ole.

            Ma ka waiho ia ana mai o ka palapala noi? a Mele Kaaimanu ke kaikamahine o ka mea i make e hoike ana ua make kauoha ole o kanuai ma? Halawa i oleloia, a e noi ana e hoopuka ia ka Palapala Hooko’u? Lunahooponopono Waiwai ia . . Waldenburg

            Ua kauoha ia o ka POAONO? ka la ? p DEKEMABA , 1888, ma ka hora i? kakahiaka, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi a, ma ka Hale Hookolokolo? ma Aliiolani Hale, Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wahi no, e hele moi ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kuma, ina he kumu oiaio ko lakou e ae ole ia ai ga’noi la.

            Kakauia ma Honolulu, Nov. 15, 1888

                                                HENRY SMITH

            2207-31                                         Hope Kakauo?elo

 

HOOLAHA HOOKO MORAKI

            Mamuli o kekahi mana kuai i hoke ia maloko o Kekuani? (w.) a me kaha? kane mare? o Kaalaea, Oahu, o ka ao? mea?, a me Mrs. L.B. Conno? o Honolulu o Oahu, o ka aoao? eiua, ma ka la ?o Okatoba 1884, i kakau ?ope ia a ka ? 91, aoao 28, a ?muli o ka uhaki ia ana o na kumu aelike? o kela moraki, ?ia hoi ka hookaa ole ia o ka uku panee, bolaula?, ke hoolaha ia aku nei e ka mea noua? ka aoao elua o na moraki nei e hooko ana oia ia mana kuai.

            A ke hoolaha hou ia aku nei, mahope aku o na pule ekolu mai keia la aku, a laila? ,e hoolaha ia aku na aina, hoike ia ma ia moraka no ke koolaha? ani?, m ke keena kulala o Jas Morgan ma Honolulu, ma ka ia 30 Dekemaba 1888, hora 12 o ia la.

            Aia ma kahi o W.R. Kakela na hookaka? no keai mea.

            Hana ia i keia la 20 Novemaba 1888.

                                    MRS. L.B. COAN.

                                                Mea Moraka Mai.

 

            Penei? na aina i moraka ia:

            O kela mau apana aina e waiho la ma Kalaea, a i hoaka ia ma ka Palapala Sila nui hela 2927 Kuleana helu 7705 ia Kelohalua nona ka iti?  he 4 eka me 4-100 o ka eka; peia pa no hoi me kela aina i hookaka ia me ka Palapala Sila nui helu 988 Kuleana 3799 ia Kane, nona ha iki he 2 eka me 65-100 o ka eka.                                                              2205-41